Katalog

\nkara Atina Lefkoşe üçgeninde ABD'li arabuluculaı m ıbns Cumhuriyeti kurulduğundan beri Ameri L ka Birleşık Devletlerirun ügisini çe'sıycr. Birleşik Devletlerin ügisini iki temel nokuaya jglamak mümkün. Birincisi Kıbrısın, NATO" an güneydoğu karıadını oluşturan Türkıye ile unanistan arasında NATO'nun bütünlüğünü en»lleyıci bir sıcak sürtüşmeye yolaçabilecek bir ılaşmazlık konusu oluşu. îftincıs: Kıbrıs'm jeopo tik konümu nedeniyle Ortadoguya açık bir büuk sabit uçak gemisi tfibi kullamlma oianağımn ulunuşu. Bu nedeniedir ki Washington uzun oır süreir Kıbns üzerinden gözJerini ayırmamâktadır. Son günlerde Washingtcn'un ilgisirn kuvvetiercdien özel bir durum da bilindiği gibi Carter'm se:im öncesi Rum asılH oylars. yöneîik bir poıtıka lygulaması olrtmştur. Böylece Carter yone'ime ;e!meden önce kendisirj büyük bır oranda. Kıb•ıs sorununun çözümünda Rumlann yaranna so•mçiar alınması konusunda • angaje. etmiştir. Car :er*:n yönetıme geldlkren sor.ra. Pentagon i!e yapa :agı temasîardan sonra. TürKıye'run gerçek değerini aniayacağı göriısü ise heniiz yanıtı buiunmamış bir tez gibi ortada durmaktadır. Zira Carter K'bnî için özel temsilci olarak 19'M'ıerde ün!ü Johnson mektubunun bazır'andığı sırada Ba«an* m DamşrrsEnı olarak bulunan Clark Cliffcrd'u sorunun c.ozümü için ö'zel temsilci oiarak atamışnr. Bur.un bir anlami da 1064'lerde Türkiye'ye karn Altıtıcı Fdo'yu Röndermek teftdıdinde buiunma po litikasım Başkan Johr.îon'a öneren uanışmaniardan birınin özeî temsilci olarai atanrnası Cırtsr' in Helsrtierın yarunda bir politika izleyece^ini gostermesi bakırrur.dan b:r kamt olarak ortaya çıkmasıdır Clark Clifford'un misyonuna yeniden dönmek üzere olaylann b&şladıgı gününiüzden 1965 yılı sonuna dogru geriye bir gcz atarsak bir çok plan. arahuluea ve özel gorevli temsilcilere rssria nz. Her krizde muttaUa bir AmeriSah arsbulr.cu ya da özel temsılcinırı görev baştnda oldugımu ve bunurı yanı sıra Birleşmiş Milletier Temsücılerı ile NATO Genel Sekreterle.rinin dsvreye girdiğüıi görürüz. Bu kişilerden kuskusuz Amerikalı olup da en ilginç önenlerde bulunan k.işi eski Dışişlsrî BaliHr.l3rir.aari Dean Arhesor.'dır. ÜMtT GÜRTUNA Kıbrıs'ta ilk kez sürtüşmeyi gerektirecek bir ortam yokken bir ABD'li arabulucu geliyor lark Cüfford. ABD Ba?kam Jtmnır Car ter'ın özel temsilcisi olarak « n n Ankara'da beklenmektedir. CHIford'un ttjlnç vanlanndan biri de. 1964de Türkivi'ye karçı Araerikan 6. Filosunu eönderme tfhrti dinde bulunma poütihasını Başbakan Johnson'a öneren Beyaz Saray (lanışrnanlarından dı. C Clifrord. şimdi havatta olmavan Başkan Truman'ın en yakın danışmanlanndan birKdi. .lohn Kenneriy'nin başkanlış:ı strasındn kendtsinin «sırdaşı» olarak tanman CliffoTd, Lvndon Johnson döneminin de san Savnn m» Bakanıydt. Cumhuriyetçi Partiden bir başkanın Beyaz Sar*ya (tirmesi Ü7Frin< siya setler. çekilen cnifrord. llpınokrat Partinin a dayı Jimmv Carterın serimi kaxanması üze rine yeniden gftrcvler.dirilrtıiştir. URÎER'IH OZEL TEMSİLCİSİ CtİFFOROUN BAJKEHTTEK! TEMASLAR!KI« &6IRUK HOKUSI ÖZELÜKIE. TÜRK • AMERÎK&H l ü * KILER! İIE ABD KONGRESİ'ÜOE BEKLEYEN İKİLI S&VUNMA ANIASMASIHIH NU KOÎ'JLIARI OLACAK t!..\RK CLİFFORD Ycni bir arabuiucu» Acheson ve planı 1S63 aralık ayında Grivas yönetimindeki birllklenn Kurudere'sn geçerek Tiirk bolgesine yaptıklan salöın'ı.ar sırasmda bir Türk bınbaşıs'.nm eşir.in ve üç çocugunun banyo ıçmde oiaünUmeien üz?rine ilk kez An'sara Kîbnstaki ciururnvın rid diye:".™ anlayabilmişti. Olaylar duracsğı yerde artırtca çesitli diplomaîik girişimierin yart sıra Kıbns'm geleceği için nıhai çözüm yolları bulunması için üa2i kişiler de gorev ahnak ar zusıjnu gosteröüer. O günîerde dür.yadaki genel kanı, Ankara'run belki de yanhş arüaç:lan banşçı tuturr.u nedeniyle buna pasiiiiK de demek müm kün Makarios'un ENOStS'i gerçekleştirebileceği idi. Amenka'da gayr; resmi olara's arabulucu a'.a nan eski Dışişîsn Bakanlarmdan Dean Acheson bu hava içerisinde kenuisine özgü b;r çahjma yap r.. Acheson, ne Ankara ne Atina ne de Lefkoşe'ye gifi. Amerika'da oturdu&ıı yerde Kıbrıs'a nihai çözüm getirecefcîrıe iliçtcın bir p!an hazırladı. Hazırladıgı plan Aniara tarafmdan şiddetle rîddodiidi.. Ancak Rumların eiine dunya kamuoyunda kullaaîlmak üzere buyük bir İC07 ortaya çı'KT:. K'.Vı rıç scrununda Acheson plam diye adarıaır:lan bu planda özetle şu çözüra yoüan öneniiyordu: «Ada'nm tümü Yunanistan'a bırakilmaliyclı. Türklere ise Kıbns'ın ıgne gıbi uranan Karpas bölgesinde küçük bır askeri üs kıra ile verilıne!:. 15 yıl sonra bu üssün yenideıi fciraya verilip vtnlmemesi konusunda Kumlar serbest olmah.:> Acheson p'ıanı çok öıetle böyle. Yanı Kıbrıs (izerir.de Türkiye'ye bir karış toprak mülkiyeti ta mnmamakta. Yainız Amerikah politikacımn bu arada ljıkkvr.ı yeıneTnemiz gerekiyor. ÇUııkü Acheson Kıbns üzerinde Türkiye'ye bir kanş toprak mülkiyeti vermiyordu. ama Vunanistan'a aıt lutbol sahssından birar Büyük Meis adasını Türkiye'ye bırakıyordu Acheson resmi bır arabulucu değildi. Ttirkiy* plaoı reiicVetti. K'.bns sorununda belkı de en önemli dıştan müdah2le ABD Başkanı Jotason'un 1964 haziranrada zamanm Türıuye Başbakanı İsmet Inönü' ye yazdığı mektuptur. Mart'ta ortaya çıkan Acheson pianrnm tartışıldıfeı bir sırada, Kıbrısta olay lar devam ederken Johnson mektubıuıda Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahale etmesi durumunda A:ne rikan Aitır.cı Filosunu K:brıs'a göndereceği tehdidinde bulunmuştur. Johnson mekîubundaki usiup diplomatik dılm dışvnda. çımarı'tcUga varan cümlelerie dolauur. îsmet İnönü de 13 haziran'da Jo'nnson mektubumı cevaplandsvır. Inönü'nün uslubu e'endice ancak serttir. Bu arada Ankarayı üzcn durum, Johnson mektubunon usiubu yanı sira Washingt.on'un tutumur.un bir ar.da defişmesidir. Çünkü Kıbrıs'ta olaylar 1968 sonunda» itibaren devam ederken, Türkiye bir kaç kez olaylann sürmesi aurumunda mildahale edeceğim ABD'ye bildirir. Bu arada Dışişleri BakarUığının üçüncü kuvvetli adamı durumundaki Georges Ball Türkıye'ye gejir. İsmet Inönü ve diger yetküilevle ıızun göriişmeler yap&r. Türfciye'nin üakhlığını Washington'a bildıreceğtnı söyler. Gerçekten de Geor ges Ball Vashington'a döndukten sonra ABD bas kentınden gelen mesajlar da derhal barış gücii kurulacağı ve konumın Birleşmiş Milletlerde Ttırk'.yenin lehine sonuçlandmlacagına ilişkin Amerikan Hükümetirun garantisi verilir. Tek istenilen Ttakiye'nm ABD'cjn haberı olmadan ada'ya müdahale etmemesidir. Türkiye de bu sözü verir ve müdahale hakkını sürekli erteler. Türkiye'nin tunımunda bir detişiklik yokken Washington'un bif den ağız degiştirmesi ve verdifi sbrlerinı yerine getiremeyir.ee TürSiyeye karşı müdahalede bnlun ma tehdidiyle çıkması İsmet tnonü'nün sert tepfcisiyle karşılaşır. Bvı o!ay büindiği gibi Tiirk Ametikan ilişkilerinde önemli bir kavşağın ortaya ç:krnasına neden olmuştur. CLİFFORD, BAŞKAN JOHNSON'A 1964'DE 6. FİLOYU GÖNDERME TEHDİDİNDE BULUNMAYI ÖNERMİŞTİ Cumhııriyetçi Partili Mxon ve Fordun haşkaıılıkları sırasmda ortasi oldnjM avnkat lık büroimnda çalışmalarını sürdürcn Oifford, ışirp.di sivasal vetefeklerini dil«Siği sihi krtllanması için Cartcr yiinçtiminin emrine vermiştîr. Clifford. Trııman döncmlndç haşkamn konuşmalarını kaîeme alırdı ve 1S69'U John KennedTnin başkzn s«*çi^wesi ü».eriıw. Demokrat Partiü »enç vöneticilerin iktldann» yardııtıcı olnıuştu. Ciiffnrd. styasrtlr ilîisinden snz pderken Başkan ,lfihnso\i'ın da düzenli araiıklarla ken di&ini ziyaroj edrrfk eörüş almı^ oldnçunu. ancak Vietnnm savr.şma karşı çıktijı için da ha sonra Jnhnson'la arasmııı acildıjînı belİTt mpktedir. Cüfford. bir mülâkat siraswi» «PentEçon'a tidip C!F cerceklerî öjreıırfikten sonra Vietııam «avaşına Uarşı çıkmamam ola naksi7dv drmiştl. Başkanlarm akıl hnca»ı. şSvle devam rt mlşti: «Kanımca devlet nımurln^u. in«anın Rörü^lprini acıklamasına iziu veriimodiği hal lerdc bcî para elmct» ya çıktî. K^.naua, Gnvasın derhal ada'dan p.yrılmasmı, Yunan kuvvetîerının ;îe yed: aylık bir süre ıçuıde tahlire edilmeierın; oneviyordu. Eu formül diger bazı aa'.ılı ülkeier raralından dtssıe'jîlen mege başladı. Var.ce yeniden Aiin»"ya gitti. Ankara eski kararmda dıretiyordu. Eaşta Ksnada olmak üzere Ban'iıîarırs Türkiye üaevinde is:ek leri tek nokt?.tia toplanıyordu: Türkiye savaş teîı didine son verssn .. Vance'in Atına'ya gitmesir.den sonra Yunanis tan ilk öâür.ü verdı. Grivas Afîra'va döndü. Cr.vas'ın Atina'ya çskilrşi ve banliyöde bir evde sa';lanışı Yunan ka:nuoyur.ur. rr.oral sUcünj ol.misuz ycnde eîkiipyen l?:r ög? oldu. Amîrl'tahlaT araou İUCM AnKara'ys. dor.dugünae Grlvas'.n ç«?!::lme.si •sibi bir Yunan ödünVyle geliwr ve ayrıca Yurıanistar.'ın askcr!?ririi '•> ay içir.de ÇîhebileceS'.nı de bıldiriyortıu. Türk hü!;üne'i bu önariyi ka'.y.ıl eîrr.edi. Askerler ilk taour b:r harta içir.ds olmak uscre kanı Pipınellıs ile bır gorüşme yapu. Sonradan öğreniidiğine göre Atina Türk koşullannı ks'oul ecUyo~. ar.caR Makarios'a soz aeçıremeyecegini Vancc'e biîciriyorc"'A Vance, Makarios iie LeTkuşe'de 2H Kasım günu Makarios ile Vanre arasında yapılan sarü>melerde MnkPrios Yur.an askerlevinin çekiimp süresi konu>unda Vıaygı dııydugu bpiirtiyor ve Türkiye'nin aVieri m;iclaha leâe bu'.urir.ı?.yacp..ğıp.a ilişkin bir bel^s vsrmesi gcrektift: uzerınde duruyordu. Vsnce Türlaye'nm tir brige verrr.eyı |.3b'.ıl ctmedlgir.i bi'.d:riyor. Mp.karios ıse Vıınan askerKrın;ıı çekilmesindeTi sor.r3ki bır Ti:r.: çıkartmasmdan Kv.şku cUıyduStı nvı tesraityrorfUı. BUIÎUII ü~crir.« Vance y?r.;den Atira va An:;.:"i VP tom?"'.;""» Ij^'îr.tîı. Var.ce. ya'.Oarık iki hafta süreyle üç o?î'.<ent arasmca r.y.K cH;k\«n'i;;t\ır. Aynı çckilde BM temsilcisi Jose Rolz BenTiPt de çaba gös'crmiş Duramun önemir.i anlayan ABD. Dışişicrı Bakaniıgır.da Avrupa Işlerıne bakan Bakan Yaıdımcısı dıyebıleceğimiz Müsteşar Joseph Sisco'yu arabulucu oîarak atadı. Sısco önce Londra'ya geidı ve Ef:evit iie iki ayn görüşme yaptı. Türl; Baş.bakanı Londrada Ada'ya Ingiltere ile ortaX müdahale edilmesini istiyor. ancak Wilson bu ıstekleri kabu' etmeciigı gibi Türkıye'nin rr.üdahale etmemesi gerektiğıni ısrarla tekrarhyordu. Fcp\>it Sisco gömşmesi sırasında Ecevit. Atıra'nıjı 24 s?.at ıçinde Samson'u geri nımasını, Türk Vesiminde Türkiere bir liman verilmesini isıedı. Ecevifin Sisco'ya tar.ıdığı süre ce 1\ saatti. Başbr.Uan sonra uçaga bmerek Ankara'ya döndü. Aynı B;in yani lîi tîmmuzda Sıseo da Atirs'ya uçUı. 24 sr.vlil; süre 13 temmuzu topsîyordu. Sisco 19 temmi7 giinü Atina'dan gfindfrdipi bır notada saat l.^'ne Türkiye'ye hareket eöecegir.i bildirmişti. Dışiş'.cri Bakanhgı yetkiliiert ise S:sco"nr,n saat 18'den öncs gelmesınm beklernneüigir.i söylüyorlardı. Ger «Fundsn on yıl önce. bir gece yarısı bir Amerikalı diplomat gelerek K.bns'a müdahale î'mememi2i istedi. Tarın tekerrür eder, ama totalar tekerrür ctmes. O raman su müdahaleyı öniemekle hata ettiniz. Biz c.e bu ısteğinizı kabul etmekle ayr.ı hatayı işledik. Bu sefer aynı hatayı işlemeyeceSısco, Kısiingerden Ecevit'e getirdigi ve Ecevit'i öven sözîerle dolu mesaiını tekrarlayarak yer.iden 4S saatük bir süre isier. t"ce\nt yeniden teddedince «Lütien bir de Bakanlar Kuruluua bu ıstegimiz\ götürseniz» der. Bu arada ABD Büyükelçısi söze katüarak Kcevit'ın insancılUğıyla ün yaptıpım. Kıbns'a bir müclahalenin ise kanlı sonuçları olacaftmı. bu neclcnie çıkartmaya izin vermeıncsmi ister. Ecesit bu psikolojik saldınyı «Eğer simdi müdahale edilmezse ilerde çok daha fazla kan dökülur. Ben buru engellem°k için müüahalede kararHyırr.n scktinöe karsüar ve Sisco'nun isteğini Bakanlar Kvırulur.a götüreceğini. sonra da kendisine haber verecegini belirtir. 48 saat süreye gerek yok Sisco ve beraberindekiler saat (M.lO'da Ba?bakanlıktan aynldıktan beş dakika sonra Bakanlar Kurulu topianır. Bakanlar Kurulunda Sisco'nun önerısı görüsülur Bakanîar Kurulu da Başbakan ile aynı görüştedin 48 saatlik yeni bir süreye gerek yoktur. Sabaha karşı Sisco gene beraberinde Macomber o\du|\ı halde Başbakanhğa gelır. Fu kez gö. rüsme bir rekor düzeydedır: Dort dakilıa... 3i»co'ya isteğinin kabul edilemeyeceği Başbakan tarafmdan bildirilır ve Çisco Başbakanlıktan sapsan bir rcııkle ayrılır. Tüm gazetccUer Sisco'nun pesine Uoşarlarken bir kişinin merdıvenlerden aşağıya dogru koştuğunu son anda farkederek geTi df>nerler. Gelen Başbakan Ecevit'nr. Gazetecilerde bir saşkınUt oaşiar. Acaba Ecevit Siseo'ya bir şey ler söylemek için mi gelmektedir?, îaçkmlık geçer. Sisco'nun arabası hareket efmeden Ecevit merdıvenleri inmiş ve çabuk adtmlarl* Genelkurmay Başkanhğma dogru yönelmiştir. (nönü'nün yanıtı Ve Yunan Elçisine nota Sisco Başbakanhktan ayrıldıktan »onra kendisinı merakla ABD Büjukelçiıigınde bekleyen Ingiltererün Ankara Bü>ükelçisi Sir Philip Horace'a gider ve TürKlenn müdahalede kararh olduklarını, durumu Londra'ya derhal bildırmesini söyler. Saat 05.35'de Dışişleri Bakanhğma davet edilen Yunan Büyükelçisi Cosmodopoulos'a da tarihi no:a ve rilir. Sisco 20 temmuz günü Ecevit ile iki görüşme daha yaparak. Atina'ya gider. Bu keı Kissinger'in emri üzerine bır an önce ateşkes'i sağlamak için görev yapmaktadır Amerikalı diplomat. Ancak ortada artJfc ünlü «telefon dipîomasisi» vardır. Ki«singer ve Ecevit sürekü telelonla görüşmektedirler. Sisco'nun ara'ouîucııVuk jörevi mteliğini yitirmişUr ve Sısco ülkesine döner. Cyrus Vance Vance. lMÎ'de İki hafta surevle Ankara, Atina ve Lrtkoşe arasında mekik dokumoştu: bu mekik diplomasisi sonnnda ABD' li arabulucu, Rıbns'a müdahalfmizi önlemeyi başarmıştı. Joseph Sisco Ecevit. 18 ttmmuz 19*4de Loudra da «asiıüıston'da,n ütleıı ABD'li Uısişleri Bakan Yardımcısı Sısco ya şöyle der: «24 soattp Samson geri çfkilsin, Kıbns't» Türklere bir liman verilsln.» Sisco, İS ttmrnuı Rünü Aukara'da, Atina'mn Türk isteklerini reddettiğini bildirir ve kendisine 48 saat daha süre tanınmasını ister. 30 temmıız sabaha karşı istek reddedilir ve barış harekâtı baslar. Sisco'nun Ecevit'ten aldığı yanıt ilgînçtir: «Tarih tekerrür eder ama, hataiar tekerrür elmez'..» Clifford'un ziyareti Yukanda anlatmağa ça'.ıştığımız »rabulueula raı hemen hep«ı Kıbrıs'takı oir Vs:z sırastnda gd rev yapmış kişilerdır. Bu sefsr :lk kez Kıbns't. sxak bir sürtüşmeyı gerektiTerok bir ortam yo'f Kcn b;T Amerikaiı arabuiucu Türîuye'ye geimekf tiir. Ancak bu ke? kr;z Türk ^rnerikan ılişkileı üzerindekı gelişmeler sonucu orteya çıkaoü'.r. Demırel. MSP'nin Kıbrıs «Kiusunâa'Ai bask sından kurtulmak ıçrn Denktaj'ı naıekete geçı nv.ştır. Türk diplomatîarına ?öre Türkiye AEI> Ortakpazar ortak plar.mı ög:e"'trce, insıyatifi e. ne Birr.aX amacıyla. Denktaş ar^cthğıyla Mak rios'u toplantıya çağirtarak ABD'ni;ı KjDrıs i ilgili kozunu eiır.den almak istemişiir. Bu giri min olumlu SCRU<; verıp vGrni"vaceğı konusu hl tartışılabiiirliğini korumaktadır. Biîr.ıınla V.rlikte Aniara'mn siörtşUnC.er ha ket ederek Kıbrıs la il»:lı soı vjiarın en sorr görjşme'.erı yapıldıgıra ve be'.;î ^ıı U^vım na? landığına göre artıA Clitford'n vibrıs ııe Ui bir ısteğı olmaınası Rere'r.ir. Oörü'ineieı başıa gma göre ABDYı'.n bir p^an ver.n?s.ı 4e söz Sonı oiamaz. Bu durumda Konuşula.3:< t * koiiu Tu Amerikan ılişSilen. başfca b'.ı cityışle TiirsAj ıskan isili sa\'unma ar.'.aşmasmın Kongre den i me5İdir. Ankara, Kıbrıs sorunu yOzijm yoıuna dığine göre artıls Amerikan Kır^resmin ıki'i vunma anlaşmasını oravlam^'.îtan ba^ka <^ bulunmauıgı gorüşünden yola çtkmatoadır. Aslv ı'.'s bakışta mantıklı gibi olan ^u sörüşun .'. taralından kabul ed:lmesı ha'.mde de. Türkiye gi'oi bir çıkar sagiamış olaca'itır? Bu da 'oüyük tartışma konusudtır. Denktaş'ın gınşırnıyle rürıiAmetîkan ılis riyle Kıbrıs sorununun paraiş.iiinm! oıtaöar: d:rma taktijim uygulayan Dsmnei HüL;üm« Cliftord ne giüi önenler ger',.«!i'eitır? AnKara' genel kanı Clifîord'un nernanîi öır önerıyle meyeceğı tam tersme bılgı : ıplaytrak buı Başkan Carter'e götürecegı js.:l;r.4edir A Carter'in davranış b:ç:min'n ,emi7 'im o'.arai laşılamaması, Clutord'un bılgı nrn aiae&ğını. y somuı öneriierle mi geleceginı «esta'mejı e leır.ektedir. Konunun diget bir öîcüiği de Ccrter'in ir ür.lü Johnson me.stubunuıı hajırlana;a5iiriâa j alan bır danışmanı özel tems:kji oitraK aîa, dır. Carter bu davranişıyla Yunan ranlısı ol ızloıümı güçlendırmiistir. Eğer TJ ızlenirn Cli g'lbi uzmanlar kullanîlarak y»r;fü O.r davran çim.ne dönerse Carter'in Tür?.;ye gjbı püç.ü ırıüttefis.1 sırl kendı seçım ov.mıaıı için kı mesı olasılıpı ortaya çıkar. Soruç Tüıic'.ye iç m.dir, kötü raU. bu dr. bıfsa oır kor.u. 1957 olayları ve Cyrus Vance 1&67 kasim:r.ın 15'inde Grivas'ın yönettiii Yunan ve Rum birliklen Boğaziçî ve Çanakkale köylenni basarak katlıam yapınca Kıbns'ta yeniden sıcak sürtiişme ortamı doğdu. Diplomatik giriçim lerle Rum harekatının durması beklenirken Rum lar bu kez Erenkoy'e saldıröüar. Bunun üzerine Türkıye savaş hazırhkîanna başiaciı ve olayiar de vam ederse Kıbns'a askeri müdahaîede bulunaca gını Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay m imzaladığı bir mesaj :le dünyada bütün devletlere bildirdi. ABD'nin davvanışı üç yıl öncekınden değişikti. Atina'da bir askeri cunta vardı. Dünya Arina'daki yöneümden nefret edsyordu. Türkiye daha şanslı bir durumdaydı. Kıbrıs'taki olaylara oaralel olarak Türkiye'de askeri hazırlıklar ilerlıyordu. Kıl tik bir ortama girilmışti. Bu sırada Amerikadan bir arabulucu çıkageldi. Şimdiki ABD Dışişleri Bakam Cyras Vance. As:i meslegı avtıkat olan Vance ^un yıllar pclitikavla ııâraşıp bu arada bakanlık da yaptıkTan sonra yeniden mesiegıne dönmüş. bır kenar da avukat olara"* çalışıyorclu. Beyaz saray kendis;ns ara'ouluculuk görevinı verırken Arücara ve AtinaTun da göruşierini aldı. Taraîiar Vance'i resmi arabulucu olarak kabuî e:tUer. Bunun üzeri ne Vance 23 Kasunda AnkarE'ya ge'.di. Ankara'da Var,ce ile yapılan göıiismelerde. Kıbrıs'takı sayı lan lı bıne varan Yur.an askenr.in deThal geri çekiîmesi. Grivas'm nemen Kıbns'tan çıkması, yaküar». TürU köylerinin tazmin euiimesi, Lelkoşe ve Atiııa'nın Kıbns'm bağır vz ve toprak bütünlüğü o!an bir devlet niîeligi taşıdığırun açıklanması gib; ıstekier cüie getirüdi. Vance Ankara'ya geldikten kısa bir siire sonra Attna'ya gitti. Bu arada Amerikan AP ajansı. Var.cc'in AnkaraöaHi iU tetnaslr.nnda Türkiye'nin K.bns'a bır çıkartma yaoması dummunda >NATO'ya ait silalı ve teçhi7.ann kuUanılamayacağı• m dile getirdigi haberini geçti. ABD'nin Kıbns politikasır.da belli bir degişiklik goze çarpıyordu. Üç. yü önce Tiirkiye'nin Kıbrîs'a müdahale edcmeyeceginı, ettiği takdirde karşısır.d» altıncı £iloVJ 'bulacagını beîirten \Vasnington bu kez NATO1 ya Bit silah ve donarurmn kuUanılamayacagını koçul olarak Heri sürayordu. Vance Türk ftnerüerir.i Atmaya götürdükten sonra ycniden Ankaraya dondü. Atina'nra CUXTA yönetic'leri Türkiye'nin rtnenlenni kabul e*miyorlarcb.Bu arada bir «Kanatfa formUlü» orta geç bir ay içinde tamamen çekilmeliydi. Ayrıca Yunarustan Türkiye'den dört saat önce dünya kamuoyuna. Kıbns'ın bagımsız va toprak. bütünlüğü olan bir ülke olduğunn açıklamalı böy'.ece ENOSÎS'ten vazgeçti|ini dünya kamuoyuna duyur malıydı. Vance Atina'ya Bennet de Lefkoşe'ye hareket ettiler. 28 Kasım 1967 taribi dünyada »uçak diplo masisine» tanık olunan bir tarihtir. 28 Kasım sabahı Ankara'da Dışişleri Bakanı Ihsan Sabri Çağlayangil ile Cyrus Vance uzun bir görüşme yaptıiar. 28 Kasım Salı 1967 Kıbrıs olaylanrun en ger gın olduğu gündü. Türk uçakları. Makarios'un sarayı üzerinde uçuyor, donanma Kıbns kara sularına girip çıkıyor, Mersin'deki birlikler de çıkar ma gemilerine bindiriliyordu. Aynca bir gece önce Türk • Yunan sınınnda küçük ölçüde de olsa bazı yere! ateş açma olayları görülmüştü. Bütün dünya ertesi gün bır Türk çıSartması bekliyorciu. Vance uzun çabalar sonucunda kendı si Atina'dan dönene kaöar Türk müda'naîesinin olmayacagına ilişkin teminatı aldıktan sonra derhal Atina'ya gitti. Orada Yunanistan Dışişleri Ba tir. Ancak Vance'nin misyonu daha sıkışık olmuş ve yabancı basm kendisir.i «îkinci Taşkent Kahramanı» diye adlanaırmıştır. Bilindiği gibi Kıbns olaylanr.dan kısa bir süre önce Sovyetler Bırliği Bftşbakanı Kosigın, savaşa girmek üzere olan Çin ve Hind Hderleriyle yaptığı görüşmelerde bir savaşın çıkmasım engelleyen arabulucu olmuş. dünya basını da Kosigin'i, görüşrnelerin yapıldıgı yerin adını vererek «TaşKent Kahramanın olarak nıtelendirmişti. Vance de. benzetme yoluyla «İkinci Taşkent Kahramam» ilân edildi. Ve Samson darbesi Iyeikose'de 20 temmuz 1974 darbesi olur olmaz Wasaington ve Londra derhal birer bildiriyle hiç künsenin Ada'ya müdahale etmemesini istediler. Moskova ise darbeyi «faşistn diye nitelendirdi. Ecevit hükümeti ise darbenin Londra ve Zürih Anlaşmalarına aykırı olduğunu derhal ilân etri. Ecevit 17 temmuzda Londra'da Wilson Ue görüşürken iki tarafvn üzerinde görüş birîiğine \ardıfclan en önemli konu Kıbns'ın bagımsız bir ülke olarak kalması gerektiği idı. çekten de Amerikalı arabulucunun gellşi gecikti. Hatta epey gecikti ve Sisco saat 23.05'de Ankara'ya gelebüdi. Gelır gelmez de çok yorgun olduğutnu ve bir süre dinlenmek istediğini söyleyerek Waslüngton ile t«mas kurabümek için îaman kazanmak istedi. Bu süre kendis:ne verüdi. Sisco Macomber, Dışişleri Bakanı Turan Güneş'i ziyaret ederek Türk görüslerini öğrenmek istedi. Gü neş genel çizgilerle Türk hükümetinin kararhiığtnı düe getirdi. Başbakanhkta Sisco bekleniyordu ama, Amerikalı dipıomat bir türlü görünmüyordu. Sonunda saat tam 02'de Sisco Başbakanlıga geldi. yanmda Büyükelçi de vardı. Ecevıt ile Sisco arasındaki görüşme iki saat on dakika sür dü Sonradan öğrenüdiğine göre Sisco. Ecevit'e Atina'nın Türk önerilertni kabul etmedigini, Türkiyenin Kıbrıs'a müdaîıalesi durumunda Atina'nın Türkiyeye saldınya geçeceğini açıkça dile getirdik lerini, bunun bazı tehîikeleri oldufuna inandıgım ve dolayısiyle havayı yumuşaîmak için kendisıne 48 saat daha süre tanınmasım söylemiş. ECEVtTİN CEVABI Şt'DCR: George Ball KIBRIS'TARUMSAL DIR1LARI 1963 SONUNDA YOGUNLAŞIR; TÜRKİYE MÜDAHALE EDECEGiNi ABD'YE BiLDiRiNCE, GEORGE BALL VVASHiNGTON'DAN ANKARA YA DOĞRU YOLA ÇIKAR ARI> Dışişleri Bakanlıgınm 1963'dekl iiçünrü kuvvetli adamı Ball. Ankara'da zamanın Başbakanı İsmet Inönüyl» jröriişür. Türkiye'nin haklıliRi açıktır. ancak ABD sunu »stemcktedir: Habcrı olmaksınn Kıbrıs'a Türkiycnin müdahalesi olmasın'.