Katalog

DÖU CUMHURİYET 6 ARALIK 1977 hn Z ABDÜLCANBAZ İ RF.TKEN TURHAIU SELÇUK HAL BuVLE Û L D M ^ I N D A N , KOCMAHJ OLfttfa SÖVLSNHM tyk h E R İ ^ E İ ^ İ Z İ CİZL; Itfttfi £DİıP,KAİ5iLARı ftAfrSBTTEPfeDEYtr V^TMP..' ^AHATLf\Rı v£fi Ml>t OLuP(MEUl?£N <r£ıDi&i BcUi : Kİ, DENİLENTOILAÜVE PAHA'.LI KOSLILAÜL/X 5lVANMl| O L L f P 0 GECE, A i U UTAMMMAN, Î5R£T£ ^ 5w \llfaT CİVAMLAPIA KENPİMİlj F£5ELü'ETTİK. Farelere Gebelik Hapı cırarlı hoyvanlar lcınde fare boşta gelır Blrçok hâstolıkiur omeğın veba, ınbana bu lıayvanın aıacılıgı ,le yeçer Vo insanlık yuziTiılyonlarca veba kurbaııı vemııştır tarih boyunca Farenın otekı zararı. yıyeceklore musallat olmasıdır Bır hesaba goro. her yıl uretılen tahılın % 40 ım lareler yemektedlr Özollıkle azgelışmış ulkelerde Fare kltabo, kağıda musallattır, yunluye musaliattır.. Bu nedenle de, farenın oldurulmesı ıcın. tarıh boyunca yonteıiıier arannııştır Buııa ragmen tam bır yontem bulunamamıştır Ke dinın. fare savaşımında yaraılılıöı lafta kalmakiadır Blr Alman halk oykusunde, bır kavalcı. bir kentı farelerdert temızler Ania uyııı bihırlı kaval, kavalcıya karşı s>ozunu tutınayan kent halkının cocuklaımı da alır golurur. Kent sonradan her halde yıne fare saldıı ısına uğramıştır. Fare lle savaşimda en becerıksı/ olan da bızız gallba Bır zaınurılar oteye berıye «fare ıtlâf» heyetlerl gonderıllrdl. Hatta, bunlardan bııı Aınerıku'da kaybolmuştu da, arkasından tFara Itlâf lıoyetını arama heyetı» gondorllmıştı Fareyı kedı ıle ortadan kaldıtamadığımız lcln kıskaçlı kapan, kafes kapan turlerınl bulmuşuz. Blrlsl de una alçı karıştırıyormuş Hayvanın mıdesıne ınen alçı, niıde suyu lle karışıp taşlaşıyor, bır yandan da hayvanı susatıyormuş. Susuzluğa va mldedekı taşa dayanamayan hayvan oluyormuş. Ancak, bunun sakıncası, hayvanın vucudunun curuyup kokması Buna karşı. vucudu kokutmayan fare zehırlerı de duşunulmuş Fare oldururu ılaçların bir kotuluğu var, şu Hayvan. br Ikl olaydon sonra zchlrll yıyecegl tanıyıp blr daha yemiyor. Yahut, yıyocoğın zehlrıni, otkısız bırakacak usuller buluyor. Eger zehlr. hayvan onlem almadan onco bir haylı faıenln olumune yol acmışsa. olenlerın yerlne dorhal yamlerı doguyor ve boylece fare sayısında eksıl.ne olmuyor. belkl coâalma oltıyor Fare öldurmede son bır buluş da hayvana gobellğı onleyicl hap verme yolu Denenmiş, lyı sonuç alınmış. Hatta bu hoplar. tavşanların, guverclnlerln, sıncapların coğalmasını da önluyormuş Ama. bız geno de geleceğe guvonlıkle bakmıyoruz. Hanl blr ataso7umuz vardır «Avcı nıce al (hıle) bılse. ayı anca yol bıllr» dıye Fare de bllıyor Fare, galiba ınsanla blrllkte yok olup gıdecek TÜRK1.ERİN TARİHİ Hayvanı öldurmekten cok, onu ölmeye zorlamak ıcın ceşıtlı yollara başvurulur Av hayvanlarının sosınl taklıt, bu yollardan blrldır «Kurt gıbı ulumak», «aslan gıbl kukremek» bu taklidl belirlor Ayrıca. hayvanın postuna burunerek avcı, avının kımlifline gırer Böyleco avın başarısının arttığına inanılır. Bundon Daşka hayvan kılığına glrme ve hayvan seslni takllt, hayvan boyunun ocunu saptıracak blr savaş hılesl olarak kullanılır. Savaş ve av arasında bır ayırım yoktur örne^ln kurt postuna burunmuş bır avcı, bır tılki oldurunce, tılki boyunun, tılkiyl Insanın değil. kurtun oldurduğune Inanacağı ve ocunu kurt boyundan alacağı sanılır. Bununla bırlıkte ınsanhayvan illşkilorı duşmanlıktan cok. dost lul< ve ıttlfak llışkılerl blclmındedır. Prof Verdaıısky, boyun damgası vurulan at surulerlnln. Insan boyunun uyeleri oldufiunu ilerı sürer Boyun damgasını taşıyan öteki buyükbaş hayvanlar da aynı durumdadır. Damga, boyun uyelığlni bellrtir. Sahiplerlnce tanınması lcln kulaklan Clzılmekle yetlnılen koyun. kecı gibi kucukbaş hayvan sürülerl Ise, Inson boylarına bagımlı kılınmış boylardır. Bazı hayvanlar i8(> dosttur. muttefiktlr. DOĞAN AVCIOĞLU YENi BiRA VARiLLERi iranın su gıbl bol bol lclldlğl Batı ulkelerlnde. bu az olkollu lckının taşınması. bazı guçlukler dogurmaktadır. Varıller alumınyumdan yapılınca cok haflf olmakta, fakat, bıranın asıdı alunıınyunıu aşındırdığı ıçın, içkınln tadı bozulmaktadır Paslanrnuz calıkten vorıller aşınmadıklarından. ıcklnın todını bo?mamakia, buna kaışılık. borun oluşturacak blclmde agır çekmektedtr Bu durumu gören blr flıma, ıkı turun lyl taraflarını olıp, sakıncalarını atan bır yöntem bulmuştur Buna gore. varllln dışı. sertlestırılmış alumınyumdan yapılmakta, lcı Ise paslanma? celikten bır levha ıle doşenmektedır Boylece hem biranın tadı değlşmemekte hem de vanl ogırlnşmanıaktadır Kurt gibi konuşma, kurtun kimliğine giriş anlamına gelir Tarihçilerimizin çoğu, „ Türklerde totemizmin olmadığını öne surerler. Fakat bu tutum, genellikle totemizme verilen yanlış anlamdan ileri gelir. IJİ IOUJI HAYVANIM ÜSTÛN YETENEKLERININ YARAÜı&ı HAYRANLıK, EFSANELER ÜRETıR ASLAN, ÇOCUGU EM2İRIR. KURT YOl GÛSTİRİR. HAYVANIN İNSANA LSTONLÜCO INANCI, BOZKIR BOYLARININ BIR HAYVAN AIAYA BAGLANMA INANÇLARINOA ÇARPICI BIÇIMDE GORlıLÜR. neklı hayvanloro rtönüçerek göğe cıkar Goktekl Tengrı ve ruh larla bağlantı kurarak. iyllik ve kotuluk haberlerlni getirir Boylece «Tengrlclllk», «Doğa dlnl» nin yanı sıra. bozkır dlnsel Inanclarının boşko blr yant mey dono cıkar ki, bu da Şomanızmdır Şamanızm geleneğı, Türkler musluman olduktan sonro da Anadolu'da yajar. Turkmen babaları, islâm şamanları sayılo lerde totemlzmln olmadıOını llerl surerler Fakat bu tutum, qo nellıklo totemlzme verılen yanlış anlamdan ılerı gelır Tote mızm hoyvano tapmak değildır Bu inoncın temel ogeleri boyların varlığı. boylar ile totem hayvan türunun aynı arazıde lo kalıze olması. aralarında akrabalığın, hıc değılse sıkı bır bagın bulurması. totem hayvanın temsilı, ıl şkılerın bıreyden bıreye değıl hayvan turu lle kurul B Hizmet beklemek ister boy uyesi, Ister bağımlı. Isterse mutteflk olsun, hayvan boylarından hizmet beklenır On lardcın olağanustu yeteneklerlnl bağlandığı boy yararına kullanmaları Istenir Kopek, koku alır Deve. fırtınoyı bıldırlr vb Hayvanın ustun yeteneklerlnın yarattıgı hayranlık, efsaneler urctır: Kuş. terkedılmış cocuğu bosler Aslan, cocuğu enizırır Kurt, yol gösterir Gercek hızmetle efsane bınbırine karışır. Bozkır insanı, bu hızmetler karşısındo o hayvana. daha doğrusu o hayvan turüne borcluluk duyar. Zlra hizmet getıren hayvan kendl boyu llo tam dayanışma lcmdedır ve hlzmetl boyu adıno yapar. Bu nedenl*, o hlzmetl getıren hayvanın türune zorar vermekten kacmılır TAHIL KORUYUCU VE KURUTUCU ahılı taıladan alıp slloya depjpya koymakla ış bltmemektodlr Bunun curumeden uzun sure saklanması da gereklıdır Halbukı, uzun sure saklanan tahıl ya kuflenmekte, ya bozulmakta veyo gıda değerıni yltirmektedır Bunun neden boyle olduğu Inrplenınre şoyle bır gozlom yapılmıştır Tahılı kııflenrlıren, bozan ç,ey, havanın sıcaklığıdır. Bu gözlem, tahılın havrj sıcaklığı ıcınde değll, daha serın bır ısıda saklanması gerektıgl duşuncesıni akla getırmlştlr Bunun lcln de tahıl «Graınlamp Drylng» adlı blr orac tarafından ku rutulmokta bozulmaktan konınmaktadır. Göçebe bozkır insanı, islamlaşmaya karşı direnir. Arap ordularınm baskısı altmdaki Turgiş kaganı, islâm olma önerilerlne karşı koyar. T KIRIK ALCILAMAKTA YENiLiK ırık cıkık aracları yapan bır fırma, kırıklarm alcı lle değıl de başka blr maddo ıle sarılmasına olanak veren blr yol bulmuştur Buna gore, kırılan kol veya bacağa yarı yarıva daha az ağırlık blnmekte. buna karşılık. sargı maddesi 3 kat daha sağlam olmaktadır Yenı yontcmde, kırık, once. elastlki propllenden blr bez He sanlmaktad r Bunun uzerıne de genış dellkll blr sargı bezl sarılmaktadır Ancak, bu oez, ışığa duyarlı plastlk blr recıneden yopılmıştır Boyle s.aıılan kırık blr «slyah ı$ık» oltmda en cok 5 dakıka tutulunca sertloşmekte ve ağırlıga dayanıklı hale gelmektedır Boyle sarılmış blr ayak suya glrse blle sargı maddet>ı. alcı gıbl dağılıp ufalanmamaktadır Yenı b'jluşun bır lyılığı de şudıır Hasto daha serbest hareket edebıldıgı lcln adalelcrı hamlaşmamakta. oynak yerlerl yıno cülışmakta. kan dolanımı normal halda surmektedır. Fırmanın adresı Merck, Sharp and Dohme Orthopedios Company. West Poınt, Pa, USA. K Kurt gibi uluma Insan ve hayvan ıttıfakı, bozkırda yaygındır Boyların koruyucu hayvanları vordır Bu koruyucular, blrcok durumda. boyun atası sayılan hayvanlardır. Kurt ata. şahln ata vb boyu ko rur Fakat koruyuculuk Icın mut\aVa akrabalık gerekmez, Ittlfak da yeterlıdır. En eskı cağlarda, hayvanın ko ruyuculuğu kılavuzluk bıcıminde görulur Kurt, dağlarda yol gos terır ölu, gök yolculuğunda hay vanın kılavuzluflundan yararlanır. Şaman. at vo kuş ruhlarına bınorek gok katlarına tırmanır Bdzı hayvanlar, gok lle yoryuzu arasında habercilık yaparlar. Ha bercl hayvan konuşur ve ınsanla rm soylodıklerinden hıc değılse bır kısmını anlar Insanlar da hayvan dilinl billr Bozkır insanı kurt g.bı uluyarak. aslan gıbl kukreyerek hayvanların dıllnı ko nuşmuş olur. Kıpcak şofı geceyarısı ordu3undan ayrılır ve kurt glbı ulur Kurtlar karşılık venrler Kurt gibi konuşma. kurtun klmllğıne gırlş anlamına geiir In san gıbı konuşan. hayvan da ın san kımllğı kazanır. Boylece insan hayvan Ittlfakı, ozdeşleşmeyo donuşur Bu özdeşleşme, boz kırda egemen yaşam blrlığı llke8lnln. yanl Insan, hayvan, bıtkl ve şeylerln aynı ruha ve aynı yapıya sahlp oldukları Inancının doğal sonucudur. Insan ve hayvanların farklı bicımlerde olmaları, bu ozdeşle^meye engel de ğlldlr. Blcım, nlhayet bir gucun (ruhun) dayanağıdır önemlı olan bicım 'Iruıl onrloki oıı<~tur doldurulmuş blr kaza blner. Kaz onun yardımcı ruhudur. Kaza bı nen Şaman, goge ucuyormuş gı bl kollarını. kazın kanatlanna benzer blclmde, cırpar. Artık onun da kanatları vardır. Şaman «Yuksel goğo ey ku?» der Kaz da «ungay gak gak, ungay kak» dıye Şaman'ın ağzıyla karşılık verlr Şaman kaz olur. Kaz üstunde, kurban odllocek atın ruhunıın peşıne duşer Ruhu kova lama ve yakalama taklldi yapar. Şaman sırayla hem kovalayan, hem do kovalonan olur. fMıyak, mıgak, mıyak» dlyerek at gıbı kışner cıfteler atar. Boylece Şaman once kaz, sonra at olur in san olarak kementle otı, daha doğrusu kendlnl yokaladığında, at olarak do soluksuz kalır Boy nuna kement takılmış atın seslne benzer sesler cıkarır. sıcrar ayaklarıyla llerl gerl teplnlr, ya kalanmış atı taklit eder Tören ılerledlkce, Şaman yardımcı ruhları cağırır Onlorın gellşlnı. bu ruhlar gıbl davranarak belll e der Kuş glbl şakır. rüzgâr gıbı eser Gelen ruhlor coğaldıkca yukun ağır basışıylo Şaman so ğa sola sallanmaya başlar Bu olay ruhların Şaman'ı ıle gecırmesı dlye acıklanmak ıstenmlşse de, onun ruhuna hlçbır dış varlık gırmez. Zıra Şaman ın ruhu qok yolculuğu Icın coktan vucudundan cıkmıştır o, aynı zamanda Şaman'ın ve ceçıtll hayvan yardımcılarının ruhudur Boylece, yardımcı ruhlnr la karışarak, onların kışlllğine burunerek, Şaman Insana aıt butun yetersızlıklerinden kurtulur. ınsandan yeteneklı hayvan ların. lclnde daha kolaylıkla ha reket ettlklerl ust dunyaya, daha etkln ve doğrudan gırer. Hay vanın tartışılmaz üstünlüğu dog rulanmıs olur bıllr Blr kâflrln geylk vucudunda actığı yaraları, Hacı Bekta? o kâfıre kendl vucudunda gösterlr ve onu İslâm yOpar. Hacı Bektaş, fjeyık insandır. Geyık lerle yaşayan. geyıklere bıncıı GeylRlı Baba da oyledlr. GeyikII Baba, Abdal Musa'yı geyık sutu ıle besleyerek onu da geyık turuyle akroba yapar. Karoca Ahmet. Karacaoğlan odları, geyıkgıllerle illşklyı bellrtir Totemizm I ması, bu llişkllerle totemln lyllık ve koruyuculuk getirmesl blClmındedır Bu tanımlamaya go re, eskı Türklerln totemlst oldukları acıktır. Fakat bozkır In8anının dınlne totemizm denilemez. Totemizm, onun ancak bır parcasıdır. Şamanizm ÜO, Tengrlcılık de bu dinın başka yanlarıdır. Aynı zamanda doğa dlnl özelllkleri gosteren bozkır dıninde. yenı araştırmalarla ay dınlutılabilecek daha başkc şeyler de, oyle sanıyoruz kl, vardır Islâmın buyruklarma uyarlarsa ne ıle gecınlrier?» Oöuzların ıslam olan Ymal adlı şefine Oju7 kıtlesi, «musluman olursan bize başkanlık yapamazsın» der o da eskl dınıne donmek /orunda kalır Yer laşık yaşama gocen Türkler Ise, koyo sunnl muslumanlar olurlar. Ama gocebe Ka^aklar, XVII ve X\/lll yu7yıllaro dr>Qin. islâm olmaya yanaşmaziar Gocebe Oğuzların XI Yuzyıl başlarmda islâm oluşlarıyla da eskl ınanclar sona ermez Alevıhk, genlş ölcude eskı Turk dınlnln ıslamlaştınlmış blr bıcimı olur. Fcıknt sunnı Yoruklerde de eskı ınanclar quclu bıcımde yaşar Gok Tanrı'nın yerlni Allnh alır Ikıncıl tanrılardan. doğanın sahıbl ruh'ardan blr kısmı Islami carcevede bır yer bulanıadıkiarındnn unutulur Ama ruh unutuldugu halde. kultu bazen kalabılır Ornouın oski Türklerde eşlk. evln koruyucu ruhlarının oturduğu yerdir ve kutsaldır. Anadolu da koruyucu ruhlar unu tulur. esıqo saygı geleneğl ıse yaşar Kutoal eşık opulur ve u/e rlne basılmaz Hatta Alı ıle bağlantı kurarak, eşlğe saygı ıc>n yenı acıklamalar getırılır Bazı kutsol varlıklar, Islâml bir ceroeveye gıremcdıklerı iıal de yaşamakta devam ederler Bıtkı ve hayvan totemlerinın tiallrtllerı buna ornek goslcrılobllır Evliyalara dönüşmek Koruyucu ruhların bır kısını, Islâmın dışında bır gelışmeyle, evliyalara donuşurler Evlıya'don koruyuculuk ve lyılık beklenır llgınctır kı. evlıya mezarlarının hepsı gercek mezarlar değildır. Bır kısım yorler. orada kımse yatmadığı halde, evlıya mezarı sayılır O yerı kut3al yapan evlıya dogıldır, yerın kutsollıgı evlıyayı yaratır Hayvana dönüşen... Gok yolculuöunda hayvana donuşen Şaman'ın ruhudur Fakat bu değlşlklik vucudu da etkiler Şaman, blr Insan hayvandır. O, Insandan ustun yete Hayvanın Insana ustunluğu ınancı, bozkır boylarının kendılerını bır hayvan ataya bağlama Inanclarında carpıcı biclmde gö rulur. Hayvan ata oldurulmez, eti yenllmez ve ona her hangl bır zarar verllmez Karşılığında ondan yardım ve hizmet beklenlr. Hayvan atalar, heykelciklor ile temsıl edlllr ve ongon (toz) denılen bu heykelcikler de ululanır. Boylece totemizme ulaşılır Tarihcllerlmlzin coğu, Turk Islamla eski dinin uzlaşması Göcebe bozkır Insanı, İslamlaşmaya karşı dlrenlr. Arap ordularının baskısı altındakl Turgış Kaganı, Islöm olma onerıla rıne. şu gerekceyle karşı cıkar« Türkler arasında ne berber ne kundıırocı, ne terzl vardır. Eğer islamlıgı kabul eder vo Kutsal yer, kutsal su Orta Asya Turklerınln Gok Tanrı'dan sonra adı gecen ve tanrısallırja yaklaşan «Kutsal yer su»yu Anadolu'da unutulur. Fakat kutsal yer, kutsal su ayrı ayrı yaşar. Belll pınarlar, ötuken ormanında olduğu glbl, kutsal sayılır Boyların kutsal dağları ve mağaraları vardır. Agac ve orman kultü canlıdır. Su kultu, guclu bıcımde devam eder Ateş kultu. unutulmuş değıldlr Insan hayvan ilışkıleriyle ılgılı Inanclar onemını korur. Yoruk ve Tahtacı boylarında. Gokturklerinın kurtunun yerlni goyıkgıller alır Geyık. butun boyların koruduğu, saydığı bır muttefık. belkı de okraba olur. Yorukler, gcyık ıcın şoyle konuşur «Onlar bizlm glbl blr boydur. aralarında evlenlrler. Yasaları, orgutlerl ve şeflcri vardır». Go\ık gıbl karnca. ceylan. hatta yaban kecısı kutsal sayılır Yoruk ve Tahtacı, geyıkgillerl oldurmekton cckınır Yanlışlıkla oldııron kı^>ı sadaka verır Sonra «blr daha yapmayacağım» dıyo yakarır âdeta hayvandan ozur dıler GARTH MEOEH SARSINlZ BENtOJPÇjS TCYE GiDljOttÜM OTOMATiK BORDÜR MAKiNESi B ir Avu&turalya firmaGi, kcndı kendlne bordur yapıp döken ve sıkışlıran blr nıakıne yapmıştır Bılindlğl glbl, bordur. yaya kaldırımlarının kenarlarına dızilen 5060 santım boyunrla çjranıt voya beton kenarlıklardır Bu keıaılıklor, normal olaıak, tahta kalıplardo yapılır (beton olanları) Ancak bu yollu kenarlık yapmak hem cok voklt alır. hem de tahta kalıpların cok yapılıp sokulmeslnl gerektırır Tablı. yapılıp sökülme sırasındo tahtalann kırılması. ufulması da caba Maklnonın drkasındakı bir karıştırma dolabında karışan kenarlık maddosı. yanl belon, maKıne neye göre programlaşmıçta ona gorr kenarlıkları clüzflün aralıklarla döküp sıkıştırmal'tadır 13 beyglr gucunde blr motorla Işleyen makine. gunde bin metre (blr kılornetre) kenarlık döseyebllmektedlr. NIErJI, DüttUMA EL .SEM BUNUN DiŞi BOND *.. i DIN UAM/ ANIA ÛNU '•.A /VIAA<I2 GEEEfcf yiNCA OETALKSI «DEVE CEZASl: ınft yanrnadasının guneylnde yaşayan blr ceşıt Istakoz Içın. neslı tukenmesın dlye, bır ceşıt «avlanma yasağı» konmuştu Isroıl makamlarınca Fakat, son gunlerde Eliot ve TelAvlv gıbı kentlerın pahalı lokantalarında bu tur Istakoz lârın muşterılere satılması ılzerine «Cevre mufettlşlerl». hayvonların yakalandığı yerde pusuya yattılar va id Rlzlk adlı blr bedevıyt, elınde blr torba Istakozla yakaladılar. Rızık önce Racmak istedl. sonra mufettışlere bıcak coktı fakat sonunda. Eliat korfezı mahkemeslnce «Uc deve» ceza odemeye mahkum Cdlldl. S Şaman eylemlerinde Ûıdesleşme kaynağını, hayvanın tartışılmaz ustunluğünden olır Şaman eylemlerinde bu du rum acıkca gorulur Gok yolculuğuna cıkan Şaman, icl otla Yarın: Bozkırda kendiiiğinden demokrasi • DOĞAN AVCIOĞLU'NUN YAKINDA YAYINLANACAK OLAN «TURKLERIN TARİHİ» ADLI YAPITINDAN BAZI BÖLUMLERIN Ö2ETİNİ YAYINLIYORUZ. lC OAMA ADLAR1NI AlMADt HEBHALDB