Katalog

DÖ8T CUMHURİYEÎ 9 EYLÜL 1975 ABDULCANBâZ TURHAM SELCUK MÎL ( I'H PEM5E .KALiN HEFfc , KÖMÜ* KAPASl 6Ü FATİH, «AfcTAL ",ı Mıl'İM puDA|4AİUl( JuüNUNUM KM4ATLAIU İffTİ&SıN tM B M Û İ İ 5A&LAM (rİ NİNİN ı t i i i n ÎS FATİH VtMı 8 & "DuNYAVı DAH4 FcTHErMiin. ÎSTAM DAıiAUN&i SuLTAM MEH? (rtİ2£Ü NİL'İN g t ü T?AHA «UVL/ETLı SlKTl MİM... 5ta Kara Yazgı Yazan EVELYN VVAUGH Çeviren : NiHAL YEÛiNOBALI 53 Durumu »nlayan Seth egllfp yaverine bir şeyler ftsıldadt O d» gidip ikı şeref konugunu İmparatorun huzuruna getırdı Onlar Imparatonı diz kırarak selâmladıktan gonra kenara çekildil«r Şimdi öteki konuklar da sırayla tahtın onünden geçerek İmparatoru selamlamağa başladılar Kimı Şark iısulUnce temenna çakıyor sag ellerini yüreklerme, dudaklarına ve ahnlanna Rötüruyorlardı Ne var kı lııgilız leydiierinln dız kırması pek begenılmıs olduğundan, erkeklı dişili bir çok Enanyalı hükUnv darlanru bu yollu selâmladılar Eskl geleneklere körU kdruna bağlı olan ihtiyar bır soylu Seth'in ayaklarımn dıbinde boyluboyunca yere uzandı, kafasma avuç avuç kUl serpıyormus glbl yaptı Davetlilerin hepsl hükUmdan kendilerinee selimladıktan sonıa Seth konuklannı sotraya çağırd! Burada kim nereye oturacak dıye yeni bastan kargaşahk çıktı Kimllerinin terbıyeyl bir yana bırakarak btrbirlerinı dırsekleriyle ıtip kaktıklan bil« görUldti Seth fngiliz Ieydılerinden bırini bir yanına öbUrünü öbür yanına almıştı Çok geçmeden herkes bir yer bulup oturdu ve tıka basa yeyip içmege koyuldu BAYAN MtLDRFD'tN GtNCESÎNDEN : 15 mart (geceleyın) Sarayda şölendeydik Yemeklerl berbattı önümUze çeşit çesıt et gelııdıler Hepsı de iyıce baharatlıydı ve yag içinde yuzliyordu Ayıp olmasın dlye bırarım yedim ama rorla Sarah hiç bir şey yıycmedı Imparator hiç durmadan sorular soruyordu. Bunlartn kimılerlnı doğrusu yarutlayamadım. îngilir Krahnın kaç takım kostvlmü varmış' Kahvaltıdan önce mi yokaa sonra mı banyo yaparmış' Hanglsi daha uygarcaymış? Artezyen kuyusu satan fırmaların hangisı en iyıymış 7 Daha neler, neler Sarah dthnl yutmuşçasına sıısuyordu împaratora kız erkek karışık; eftıtim sisteminin yararlarım ve serbest disiplin denen terbıye yontemiıu anlattım Çok ilgılendı ve beni oan kulagıyla dlnledi. Mlldred'in öbür yanındaki adam demin lmparatorun ayaklarına kapanmış. olan ıhttyar soyluydu Ypmek yemefte iyıce dalmış grtrünuyordu Oysa içinden sabahtan beri erberlemekte ol dıığu InRilızce cümleleri prova otrnflkte, bunları Ingılhî İpydısine söyleyebilmek için kendikendıni jrtlreklendirmeğe çahşıvordu. bonunda ihtiyar soylunun bildlfi bütün ingHnMmt «hıdakk»nndan bır çırpıda fışkırıverdı Adam Mildred'den yana baktı. Yüzu ablak sakalı gürdli «Kaç oküFunü? var sizin9» diye sordtı Mildrede «Kaç oglumız var 7 Kaç kızınız var? Kaç oğlan kardeşım? var7 Kaç kız kardeşiniz var' Babanız yaşıyor mu 1 Benım babam savaşta öldu » Mildred biraz irkilerek ıhtiyar soyluya baktı ve onu stİ7dü 5oylunun sakalında ekmek kırıntılarıyla et parçalan vardı •Efendim'» diye sordu Bayan Mildred «Ne demıştıniz?» Ne var ki ihtiyann dağarcıgındakiler ttikenmiştı artık Yabancı hanımlara karşı bır Fzanyalı soylu olarak üzerlne düşen konuksevı»rlık gorevıni fazlasıyla yaprnanın ın rahPtıyla KPIIP <v nündrki vemeklere ve ıçkıye saldırdı Arada bır Mıldred'den yana utangaç bir gülüşle bakmaktan yana bajkaca yakınlık gostermcdı ŞİLİ'DE DEVRİM VE KARŞI DEVRlM 1969 aralıgında ınızaladıklan or lak protokolle Şili'de yenider bırleşen sol bu kez daha radika bır programı benlmsiyordu >i.m ppryalizmin, tekellerin ve topraı olıgarşisinin ogemenliğine <IOE vermek » ıçın • slyasal ve eko nomlk gücü işçiye koylüyo ve ilerici orta sınıflara vermek ilro slne dayanan • progran tılkede liç sektöre dayanan bir ekoio nıının kurulmasını öngörüvordu # Devlet Sektörti kı bu VA bancı sermaye denetimınde olıın madenler bankacılık, sigortacnık dı? tıtaret dağıtım ve sanayı to kpllerıni kapıanıaktaydı # Karma Sektör # O/el Sektör Bu son iki başlık altında ulke nın ekonomik ve toplumsal kalkınmasında belırleyıcı önenıı olmayan faalıyetler yer almaktaydı Bu amaçların gerçeklcştırılmesıyle ülke . emperyal'zmaım ve tekelcılikten arınmış bir v«pıya» kavusacaktı Bunun v.mı sııa toprak reformunun hızlandırılması ılkesı de progrımın antıleodal nıtellğini sergilemekteydi Bu iki amacın da programın bir üçüncü ilkesini kendilıgınden gerçekleştirecegi one sürülüyordıı Gelır bdlüşUmUnün emekçl kitleler lehıne yeniden dlizenleıımesi Program, bu ekonomik hedcflerin janı sıra saglık hizmetlerinden beslenmeye uğitımden gUzel sanatlara kadar uzayan geniş kapsamlı bır toplunml J J {L kültUıel donüşüm pıanını da i»i. nlmsemiştı w Sol'un hangi aday ü#«nd« bırleşecegı sorunu yoktu oruda Son ikı seçımde kitlelerın buyıiic •.empatisını kazanmış ve Şlli de sosyalıst mucadelenın tarthıyle adeta ozdeşleşmlş olan Allende yeniden Kalk Burhgi'nln adayı seçildi. Daha 1932 lerde bır t:p ogrencısıyken yapılan sag darbeye karşı eylemlerinden tutuklanmış, bundan yedi vıl 3onra, 1939 da Halk Cephesirun iktldar dıınemınde Saglık Bakanı olarak görev yapmış aynı zamanda rta Sosyalıst Parti'nın kurucularından olan Salvador Allende Gossens gençlık günlerlndekı bilmçlenme sürecinı şüyle dile (jetırır .Basit bir mahallede, hılkla ıç içe yaşıyorduk Çogumuz taşradan gelmiştı ve biz, aynı yurtta kalan arkadaşlar akşamıarı buluşup Kapttal'i Lenin'i ve de Troçki'yl okuyorduk • Halk Bırlifti, özellikle Santtago1 lu ogrenciler, kömılr işçıleri ve kırsal alanda Mapuş yerlılerı ara^ında örgütlenmiş olan MtR (Devrımci Sol Hareket) ve Çin egılimlı Komünıst Parftsi dışında solun tum kesimlerini kapsamaktaydı Bunlar arasında MİR Allende'nin ba>kanlık döneminde de varlıgını sUrdürmüş ve Sosyalist Parti'nin sol kanadıyla etkin Işbirliftine gırmışHr Çm eftilimlı Komunist ParHsi ı?e Çin'le diplomalık ılışkilsnn ba?laması ve bunun sonucu olarak Çın'den aldıkları ekonomik ve ideolojık destegin yitirilmesiyle biılikte dağılmıştır Halk Bırliglni oluşturan altı »rgutten Uçü. Radikal Parti, Sosyal Demokratlar ve Bajîimsız Halk Haıeketı daha çok ortn sol VP antıemperyalist egılımliydılor AriLdk oıgutlenme ve kitle des>teft açısından gUç bütünHyle A partının elınde bulunuyodu Komuni't ve Sosyalist Parttler Sfndıkalar içındeki etkmlık, IOIO' lerde Sosyalist Parti nin ceplıe dısında kalması ve parçalanması sonııpu Knmünıst Parti ve gc^,nııçtı Ancak Halk Birligl'nın ıKlidar donemmdp bu dangenm jeniden eşıtlendığı sövlcnebıl'r Bu partiler dışında Halk Bırlıgı' nın bır başka uyesl olan ve Hıristıyan Demokıat Parti den a\rılarak Bıılıge ltatılan MAPU (Halkıtı Bırleşıik Eylcmı Hjrpkn'O Kiderek radıkalleşmp eğilımı gos terıyordu Hatta Halk Blılıgi hıl kıınıetınde Tarıın Bakan'ıt;ı ı»wrevı kendisine verilen MAPU topıak ıpformunun uygulanmnMndikı başarısıyla etkınltgmı de arttırdı Atillâ AKSOY ticarethane ve küçük toprak sahıplerinin ve memurlann yer altlıgı orta sınıflardan, yüzds 38'i ışçılerden ve yüzde 1417'si topraksız koylülerden oluşuyordu. Kentleşme oranı yüzde 75'i işçilpr arasında sendikalaşma oranı ı<îp yu7de 80 1 bulmuştu Bu tab10 bıze ikı şeyı gösterir Birincisı kapitalistleşme sürecınin çok ılerlemış oluşuını ıkıncısl ıse bu ılerlemeye uygun düşen genış, nrta sınıfların varlıgmı Bu ikin11 olgunun onemı büyük Yıllar boyunca hem ekonomik amaçla, yanı onemlı bir tüketici pazarı olusturmak amacıyla, hem d« ıdpolojık bir destek amacıvla si» temlı olarak genışletilen bu ke sım her aşımada belirleyicl bır lol oynamıştır Alessaııdn nın 1 U36 278 (yüzde Y>) oyuna karşıhk 1 075 616 (yüz de 36 3) oy elde eden Allende' nın başkan olabılmesı içln msc liste çogunlugu saglaması gere kıyordu Bu ise ancak Hıristivan Demokrat ların oylarıyla nıümkün olabilirdı Hırıstiyan Demokratlar parti ıçlnde büyük tartışmalaıdan sonra Allende va güvenoyu vermeyı kararlaştırdı lar Bu karar Uzerine Alessandrl de çekimser kalacagını açıkladı Meclls içinde basarının tüm ön koşulları hazırlanmıştı Ancak gerlye bir tek sorun kalıyordu Yıllardır ^ubaylarını ABD'de egıtmls, egemcn güçlerle bütün leşmiş ve nihayet onun ideoloji sinl benimsemış ordunun, özel likle de soylulardan oluşan De nlz Kuvvetlerinın t<>pkısız kalaca ğını kimie garanti edemivordu. Herşeye karşın ordu sâklndi Sonuçları kabullenmış görtınU vordu GUven oylamasınm yapıla cagı 24 ekimden ikı gün önce demokrasıye olan bağlılıgıyla ta nınan Kara Kuvvetlerı Komutanı General Rene Schnelder'ın araba sına suldıran sılahlı kişiler. cam ları kırarak Schneıder'i kurşun vagmuruna tuttular Allende nin seçıml kazandıktan sonraki de meci geldi herkesın aklına Şoy le demisti Allende «Kazanmak güçtü ama olanaksız degildl Bi7 oyunun kııralları İçinde ba şardık bunu Bızim taktlglmız dogruvdu, onlarınki yanlıs An cak sunu söyledtm Eylulun 3'U ile kasımın 4'ü arasında Şilı Pple'nın ayagındakı futbol topun dan daha hareketli günler yaja yaraktır» Herşeye ragınen ordu bu pro voknsvon karşısında sessiz kaldı Hatta denılebilir ki olay tam t/Ts bır ^nnuç vermlşti Hftlk Bırhgı nt ve genel olarak solu demokratık olmamakla Uham e denler bu ke7 avnı ithamla hem de çok daha somut blr blçlmiv 1P karsı karşıya kalmışlardı Al lende ise terslne kamuoyunda önemli bır destek kazandı Bırlik dışındaki solda en ufftk bir tepki yoktu Onlar da her hanRi bir provokasyona yol açmaktan çekinıyorlar ve tüm eleş tirileriyle blrlikte Şili'de Halk Birlıgi deneyinm yaşanmasını istiyorlardı önde gelen bir MİR Uvesi kendisine Allende"ye Ulşkın dUşuncelerini soran yabaneı gazeteciye şu cevabı veriyordu «Hangi Allende'yi kagtedıyorsunuz? lnsan olarak Allende sevdıgimız, saydıgımız bir ki$l. Sili Başkanı olarak Allende lae, emin degılız» Ancak Allende'nın seclmlerl ka zanmasını çok daha oluırüu karşılayanlar vardı Kolombiya Dev let Başkanı Restrepo Newsweek dergısıne su demecı veriyordu. «Hangi araçları kullamrsa KUIlansın. Salvador Allende'nin elde ettigı zafer on yıl önce Pidel Castro nun Havana j a muzaf (er olarak gırmesmden bu yana Lâtın Amerika'dakl en önemli ıl jasal olaydır». SAI \ADOR ALLENDE Seçlmlerin arefeıılıule »öyle dlyordu. «Eylıiliin A U Ue lusınun 4'u araaında Ş1U, Pele'nln avagmdaki futbol tepundan daha harekeUI gunler • • • SALVADOR 1932 RA, SAGLIK SOSYALıST LEMLERıNDEN ALLENDE HENOZ BIR TIP OGRENCISIYKEN, SAG DARBEYE KARJI EYBUNDAN YEDİ Y l l SON ALLENDE, 1KÎ1DAR DÖNEMINDE YAPMr$TI 4 EYLÜL 1970 SABAHI YAKIN 10 MiLVONLUK SANDIK ERTESı SjLı'NıN 3 YILINDA 1939 DA, BAKANI 'YAPfLAK HALK MıLYONA 81R BÖLÜMÜ BELIRLIYORLARDI BA^INDA ÜLSABAH SAL TUTUKLANMIJ OLARAK KENıN KADERıNI VADOR CEPHESı'NıN GÖREV ALLENDE BıR ÖGRENCı B1RL1G1 BıNASININ BAL HALKA, 4 0 BıN 0Y FARKLA SEÇıMLERı KONUNDAN PARTı NıN DE KURUCULARINDANDI. KAZANDIGINI AÇIKLADI. ••• «Veıeoek olsalar beyaz hdnımlardan hangisini ahrdın'» «Ftlı butlmunu Ama ücısi de çirkin» «Dvet îngılız erkeklerine acıdım, doğrusu Ingilir bayanlanyla evlenmek zorunday^alar » • •• Srtnıında, en son vitamin de valanıp yutulduktan »onrH VI kont Boaz, konuklar serefine kndeh kaldırıp konu?ma yapnıaklçın ajapa kalktı KonuijiTiası sofradakilerce \17un uzun Rlkıilnndıktan sonra Saray Çevirmenı tnrahndan tngıli7oev« çfivrıldi •Majeste tmparator Ka7retleri, sayın hanımefendiler beyefendıler, Bu gece, Inglliz hayvanlannt korumalanyla bütün Avrupa Devletınde buyük tin salan ikı sayın Ingılız Leydisini Madam Mildre«d Porch'la Mlss Sarah Tın'i ülkemizin karde&oa acılan •sevgi kolları arasmda görmekle şeref ve kıvanç duyuvoru7 Blz E^anyalılar, çok eski btr tarihlen olan çururlvı bir milleti7dır Gene de büyuk Avrupa Devletinden öğrenebileceğımız çok şey var îtele ulu Ingillz İmparatorlugunu ve onları temsıl eden 5a ym konuklarımuı uygarlık ve ılerleme yolunda kendimıze en büyük kılavuz olarak görüjoruz Ingılız hayvanlanm korumavı bıze elbet ki en iyi Ingllizler ogretebilır Bu gecekı sayın <;eref konuklarımız d& ışte bıze bu konuda bılgi ve Ögüt vormege sel mışler. Boylelıkle önümüzae açılan Yeni Çıgır'da bır adım da ha atmış olacagız No mutlu bızlere . Sozlerime son verııken sizden ricam, benimle birlıkte kadehlerinizı kaldırıp sayın ko nuklanmızın şereflne içmemizdır Sag olsunlar, var olsunlar. Kendılerine tüm Ezanya admft uzun ömürler ve sürekli doğurganlıklar dilıyorum » Şerefe ıçildi, sonra herkes yerine oturdu Boaz'ın yakınında oturanlar bu nefis konuşmasından ötürü onu kutladılar Kim«e konuklardan bır kar^ılık beklemes gibiydi Bunu an ladıgı zaman Mildred Poroh derın bır soluk aldı Gerçi normal zamartlarda hiç bir lâfm altında kalmazdı Hele taşı gediğme koymakta blrebirdi ama 9u sırada o da Miss Sarah gibı riıhni yutrnuştu sanki Gerekse bile t«k bir söz bulup söyliyebileceğıni sanmıyordu Seth ise ne Lord Boaz'ın konuşmasmı ns de konuçmanm çevirisini duymuç gibiydi Son derece dalgın, aklı bambaşka verlerde, bambaşka konularda olduğu bellıydi Bayan Mildred bir ikl kez onunla bir konuşma başlatmaga Calıştr «Çok iyi nıyetle hanrlanmış bır konuşmaydı Çok na/ık Gerçekten dujguJandık ya Lord Boaz bızım amaçlarımı/ı bııaa yanlıs yorumladı, sanıyorum Halkınızı böyle kendi aralarında, kendl çevrelerinde gönnek çok ilginç Kim, kim olu\or an latsamza bana Yerli giysılarinden tnmamen v«7geçıyor nm Bunuz' » Ama sorularına yalnızca dalgın, bastan savma yanıMar çı kıyordu Bir ara Mildred, «Daymır Ahon konusunda anlatılanlar çok İlginç doğrusu, Majeste,» dedl. (OEVAMI VAR) "ALLENDE'NÎN BAŞARISI, CASTRO'NUN ZAFERÎNDEN BU YANA LATİN AMERİKA'DAKÎ EN ÖNEMLİ SİYASAL OLAYDIR,, Seçımlere gehndıginde soldaki bu butunleşmeye karşılık sag güçler kesln bir bölunme içersindeydı Bir yanda sosyal demokrat eglllmli ve »on altı yıl lık ıktıdar dbnemlnde ne sanayl sermayesini, ne de emekçı kıt lelerinı memnun cdi'bılınif ayn ca toprak reformu proıeslnın sa dece vüzde 15'ini gerçeMeştir miş olmakla bırlikte lendHİ gut leri uıktltmüş olan Hırısttyan Demokrat Partınin adayı Tomic, öte vanda ışbırlikçl sermaye ve feodal guçleun destekledıgı Ra dıkal Paıti adayı Alessandrl An cak egemen çevrelerin bu iki aday ıçmrip ağırlığı Alessandn ye tanıdıklaıı ve Tomıc'i küçük burjuva ovlarını böldügü ve so lu 7ftyıflnttığı oranda destekle dıklerı seçimler yaklaştıkça 1 yiden iyiye belirglnleşti. Seçım kampanyasının hajla masıyla biılikte, bırkaç lıafta içinde Şilı de afişlenmemiş tek bır duvar kalmadı Bir yanda başkent Santiago'nun Sovyet tanklarıyla ısgal edllmesini slm ^eleyen hayalı ıpsımlrr \e yine Halk Birllginin kazanması ha linde annelerin çocuklarından koparılacagma ılışkın graflkler, öte yanda ise Amerıkan omper yalı/ınıni, bo/uk kapıtalıst dü zeni yeren afışler 1958 ve 1964 de Şılı lı kadın ların oylarını almada hiç de ba şarılı olamamış Bırlık bu kez buzat Allende'nin kaıısı ve kız çocuğunun onlars çagrılannı yan sıtan afışlere agırlık vernııştı. Siyasal propaganda ve çekışme nın en yogun oldugu alanlardan biri de dogal olarak basındı A lessandri taraftarı toplam 323 Ol fn okurlu beş bUyük gazete vardı Buna karijilık Allende yı desteK leyen (Iç bUyük gazetenin top lam satısı 117 000'di Ancak Halk Birligl oıgütlerlnın ve MtR'ın dgrenci mılltanları bildiri, broşür ve hdtla çızgı resinılı propaganda yayınlaıı dagıtarak bu açığı kapama çabası içindeydı ler Bununla bırlikte Allende en büyük silfihından yoksundu te levizyon Sıyasal propaganda ko nufcmalarının televizyondan va vımlanması yasaklanmıştı Ko nuşması, görunumü, kışılıgi ıle kitlelerin sempatisinı toplamada çok daha ştuıslı olan Allende 1 çin buyük bir kayıptı bu KARA KIIVVETLERI KOMUTANI RFNE SC HNKIDER ALLENDE HÜKÜMETÎNtN GUVEN OYLAMASINDAN IKt GÜN ÖNCE KUR^UNLANARAK 5LDÜRÜLDÜ. derini beltrhyorUrdı Halk Birliglnın bır başarı elde edecegl kesindl Ancak çok az kışı seçimi kazanabıleceklerini dUstlnUyordu Biı arüamda gundemdekl soru kimm kazanacağı degil, Alessandri'nln ne kadar (arkla kazanacagıydı Ertesı sabah Allende bir ögrenci bırlığl blnasının balkonundan halka 40 000 oy fnrkla seçimi kazandıgını açıkladıgında bır sevınç, bir şnşkınlık \e blr soru kapladı herkesi Sl«tem efendilerine thanet etmlştl, ama Allende'nin bu koltuğa oturmasına lzin verilecek miydl? Reçim sonuçlannın bır değerlendinnesine girmeden önce Şili'nin toplumsal yapısına blr gbz atmakta yarar var 10 milyonluk nüfusun ylizde S8İ sanayiciler ve büyUk toprak sahlplerlnden, yuzde 401 aerbest meslek, küçük ALLENDE KAZANIYOR 4 eylül sabahı 10 mllyonltık Sıli nln Uç mıljona yakın bir brt hımü sandık başında ulkenin ka YARIN: ALLENDE DONEMI TiFFANY GARTH