Katalog

İKİ CUMHURİYEÎ 7 EYLDL 1976 Yasalhk, Dürüstlük argılama blr sanattır. Yalnız hukuk bll?islni değıl, adalet metodolojısıni ve hukuk mRn tıgını da gerektlren bir sanat. Hukuk mantıftı ise rasgele değil, hukuk bılıncinın yonettıgl bir mantıktır. Buna adalet psıkolojlsıni de okleyerek, yargılamanın entellektüel lşlerliğıni bUtünleştirmek zorunludur. O nedenle yargıcı güç ve çok boyutlu bir görev beklemektedir. Ozelllkle cezada, rııkam rakam oeza dağıtan bir gorevll degıldır yargıç. Kağıt üzerınaeki yasalara can katan, bir bakıma yaşayan bir yasadır o. Verece6i hükmün geçmışı, RDlcpeğt ıle yaşayan bir varlığa yönclık olduğunu bllir ve hüklım vermeden bnce «adalet bılıncını» kazanarak soruna yaklaşır. Yalın anlatımıyla kanıtlar dlzisirun düğürrılpndığı hukum, akılcı bir değer yargısıdır. Bu yargının doyurucu olması ıçın yasalar ve uygar toplum bir dizi kurallar ve değerler getırmıştır. Bunların başında, kanıtların aıaştınlmasının, hem yasal, hem de uygaılığın kabul ettiği ahlâksal değerlerle uyumlu olması gelir. Cezalann VB sııçların ya&allıgı ilkssinm cpza usulüne bir tür yansımasıdır bu. Özellıkle hazırhk soruşturmasının Riahlıgi, bu evrede, yasallığm rtalıa sıkı duzen işlemesını gerektirmcktedlr (1). ÇUnkü, gızlılık, vasadışılıkları peçelemeye yarayan blr ydntemdir. Üs'elık, TUrkiye gıbi. bağımsız adll <tüzel) kolluğun kurulmartığı bir ulkedo, nazırlık soruşturmasının gızlılıi»! adalet açısından daha da cnem kazanmaktadır Y OLAYLAR VE GÖKÜŞLER Kanıtların Toplanması Sami SELÇUK Yargttsy C. Basaavcı Yarduncısı dönUfttlrülmttnelıdır Adlî yanıİBimn gerçekliğt karşısında. buna kurban gitme korkusu, haklı bir kaygıdır. O nedenle, tutuklanan sanıgın savunmalarında görülen tutarsızlıkları ihtıyatla değerlendırmelidtı Adalet, krimınalistlk yöntemlerden elbette yararlanacaktır. Ancak, ipnotizma, narkoanallz, pentotal gıbı yontemler, cezacılarca yasa dışı sayılmışlardır. Bunlar, in&am birer laboratuvar hayvanı derekeslne ındlrmekte, insan onuruyle çe lışmekte, savunma dokunulmazlığına saldm teş kll etmpktpdırler. tkrar, sııçlam.a ıle savunma arasındakl uyuş mazlığı kaldıran bır kanıt türüdür. O bakımdan, tarihin her donemmde toplumlar onun peşınden koşmuşlardır. Ne var kı, yasal kanıt slstcmlnln egemen olduğu dönemlerin terslne, günümüzde, ikrar, artık «kanıtların kralıçesi» de ftıldır Yargıcın vırdani kanısını nluş,turan ve özgürce değerlendırilniesi gereken bir kanıttır. Diğer kanıt larla bUtUnleşlp doğrulanmayan blr ikrara, kuskuyla bakmak gerekır. Kuşkusuz sanık olayı en iyı bilen klştdir. An cak, VVagner'ın deyişiyle ikrar, bir tlir oztanıklık (autote'moignage), hatta kendi aleyhlne tanıklık demektır. Ne kl, yasa blle kimseyl kendt aleyhlne tanıklığa zorlamamıştır. (C.Y.U. Yasası, md. 50) öyleyse yargıç, ikrarın, sorgu sırasında kı dameçler arasmda sadece bir varyete olduğunu unutmamak, İkrarın anatomlsini özenle ıncelemek, ikıarda nedensonuç illşkislnl araştırmak zorundadır. tkrar, herşeyden önce lnsanl blr olgudur. Ruhbılimsel ve karmaşık blr davranıştır. Kiml zaman, suçun işlenmesınden sonra duyulan vic* dan azabınm, pişmanhğın, UıkPklıgln, ooşkunun, cezayı azaltma v b. duygu \e rîüşüncelenn UrünU dür. Hastalık sonucu patolojık, polis korkusuy le yapmacık ikrarlara rastlanabılmektedır. En tehlıkell ikrar İse, Baudelaıre'ın «Şehvete susamış ınsan kalbinln en alçak kesitnindcn doğduğu nu» sdylediğı, Sartre'ın bır «alçaklık girışimi» dıye nıtelendırdiğı işkonce Urünü olanıdır. tnsan hakları bildırisınin, Avnıpa sözleşmesinm, Anayasa (md. 14) ve yasaların (TCY. md 243) ya sakladığı ıçkenceyl, ne yazık kl, uygarhk söküp atamaraıştır. Yargıcın, özgürlükler üzerine kursüde karar verdığı bır sırada, Ulkesınln herhangl bır karakolunda, bır insanın işkenceye uyruk tutulduftunu düsünebılınpsı kuşknsuz son derece Urpertıci, fıksındlncıdır Ce?a adaletını, engızısyon ve zorba adaletine dönlUjtUren bu yön temle savaşmak geıek Avdınlık yuzyılı düsUnürlerının, bu arada, özellıkle Voltaıre, Montestjuieu ve Beccarıa'ların, ceza hukukundan önc« ceza usülünde reform Istemelen ve bnşta ış,kenceye karşı çıkmaları boşuna degıldir. O nedenle ceza yargıcı, kolluktakı ikrar karşısında. ışkence olasılıgmı dUşlınmek zorundadır Ha^ırlık »oruştıırmasının olayıı en yakm oldugundan, yoz laştırılmamıs kanıtları bUnycsınde taşıdıgı varsayılır. Ancak, polıs baskısı soz konusu İse, bu yozlaştırılmanın da ötesınde adaletin yıkımı demektir . karar vermlstir. Mithat Pasa davasında, Abdülhamifin istegi Uzerıne, ikrara zorlanan Pehlıvan Mustafa, Boyabatlı Hacı Mehmet, Cezayirli Mus tafa'lar, altı gUn ve gece aralıksız sorguya çeki lerek, kızgın soba üzerine oturtularak, af vaad lerıyle İşkenceye uyrıık tutulmuşlar, ıstenllen el de pdilınce de özgUrltlk kahramanı Pa?a hUküm lendirllmiştir. Ancak, «Taıırı ve tarıh, Mlthat Pa^nrian yana çıkmıştır» (2) 34 hazıran 1972'de Parıs'te düzenlenen toplnntıdn. ı^kencenın kalkmayıp, \r, bırakmayan yoneltılmış haksızlıgın topluma dönük sayılaca ftı billnoınin oluşrnadıftı UlkPİeıde, işkence sorununa onemle cğılınmelıdlr Demokrası, insan de fceri ve onuru üzerine kurulu bır rejlnıdlr. însancadır. Onun gereklennı heıalanda gprçpklpştirmek Rerekir. Işfcenre isc. yalnız yasa dısı deftil, ahlâka avkırıdır da. Ustelık, gbrevlileri de lnsanlıktan uzaklastıran, topluma karşı suçlumın kininı arttıran, adalete saygınlığı azaltan Iğrenç bir yontemdlr. îskenceye dayanan adalet, ahlâksızlıktan yararlanmış dempktır Duruşmada, pohsteki ikraıının zora dayandıguıı söylemeyen sanık yok gıbtdir. «ikrar dini» polisın gelenpklerı arasındndır Çılnku, olayı kanıtlayan oğelerı arayıp bulma gUçlüğUne; ne pahasına olursa olsun, lkrarı yeğlemek egılimı, her zaman olagelmiştir. Yalnız poliste değıl, mahkemede avukatların yaptığı uzun surguların bile bıkkmlık, başdönmesl sonucu gerçek doşı lkrarlara yol açtığı klinlk denemelerle anlaşılmıştır. O nedenle. Deshayes davası orneğınde ol flugu gibi, sorgu yargıcı ve yargıç önünde blle Ikrarlarından dbnmeyenlerin yarattıkları adlî ya nılgılardan ders alınan Fransıı'dH, ypnı C.Y.U. Yasası, gozaltına alınma kurallarını aynntılanyle düzenlemiş, görevlileıin sorgu suresıni, dınlen me saatlerinı, gozaltına alınma anından itıbaren gostermelerıni lstemiştır. Olası kötllve kullanımlardan kaçınmak amacıyle, C Savcısı gerek tlğinde, gozaltına alınan kimsenin tıbb! muayenesınl da yaptırabilmektedlr. (md. 64,63) Dıyecek odur ki, cezada, yargıç, dayandıgı kanıtların sağlıklı olup olmadıklarını, bırbırle rıyle blitünlpşıp bUtUnleşmedıklerıni, önsezi ve kartezyen blr kuşkuyla irdelemelı, usul yasalarının namuslu lnsanlar tçin yapıldıklarını unutma malıdır. Bir başka yazımızda değineceğltnlz çok ölçeklı total ceza adaletine. ulaşmanın yolu budur ve bu adalet kanıtları değerlendirmenln de başlıca olçütudür. Yeni adalet yılının başladı ğı bugünlerde, bu konuları lşlemeyi görev saydım. (1) Merle Vitu, Traite de drolt crlmlnel. 1873, c: 11, pr: 928 (2) Uzunçar»ılı, Mithat Pasa ve Yıldıı Mahkeme«l. 1967, a: 175 vd. Acı Çizgiler.. stanbııl'da ptlıı fiyatı son üç ay İçlnde füze hınyla vukselerek 80 liraya ulu>tı Kıırhan Mayramında 100 liraja çıkacağı samlıyor. Flyat artışlarının vıl soııuııda KPÇPII vıla oranla yıızde 25 oraııında fark yapması doğal sayılnor. Bu ııracta blr torba cimrnto 2& llra>n diı?tu O\s» kısa bir süro aa ce ilıtlyac sahlbine 4550 liradan »atılıvordu. Vııran vıırdıı, Istlfçl kazandı; ardııulan (.eplıe Ilukunııtl ithal ruhsatı verince iniş başladı; lıışaat nıevsiml bö^lpce aşıldı. Kt flyatlarında cluruın aynı. Canlı lı.ıvv.ın ihracatına hız \f rllince içerdekl flyatların rırlıyacagı belllydi. Bir yıl içlndc canlı hayvan dış satunı 81) nıilyondan 170 mllyona yilkseldl. Ihracatçı kazanırken Içorde mkıntı başladı. Şlmdi ceremeslnl halk ödeyecek; Sulpyman Bey deıneç ve recek: Kt sıkıntısı mı varmıs? Ncrpılp varmış? lste^cne ben latediği kadar sığır yollarım, ökUz vollnrım, koyun yollarım. Bpnzln sıkıntısı varkcıı aynı se\i Noyplmtştim, isteyene tankerlc benzJn yollarım demlştlm. Her lşlmiz düzgün (itmektedir. CHP Araştırnıa BUrosu'nun ha/ırl!uliğ;ı rapora K(ire flyatlar son 10 yılın dorıık nnktasına ıılaşlı (Vphr'nln ha sı Oemlrel «Biz hükümette Ikeıı hı<.hir seye zam vok» demiştl. Oy<ıa kısa sürcdr «Raraılar Kıralı» üınanıııı hır.ıkıp, «Zam Kıralı» tacını ffi>dl. Tpkel'tn mallanna ytlzde 25'ten \Uıde SO'yp drğin 7aıtı yaıııldı. 100 KrnnılıU f'y 5 liradan 7 ilraya terfl ettl. Flltrell sigaralar zam hazırligı var. SUmerhank'ta hasma 7,5'taıı 9,5 lııauı, kaput hr/l 6,5 llradan 8 liraya, pazen 13 liradan 15.5 Uraya yilkseldl. Makara, lıalı, çarşuf, satrn ({ilıi tııııı ıırıinlcrc dr raııı yapıldı. (..lıncnto '?8 lirava düstü: karahorsa 50 liradan satılıyordu: resnırıı I!) lıra 75 kınııslu torhaM Krrvıt MukUmetl doııpmlnde 275 lirava «atılan blr ton Oınentnmın Oemlrpl doııemlnde resmi flyatı 540 llra olmuştıır. Trak torün rivatı İkl ker artınlmıştır. Yılbasınrt» 81 bin liraya satılan traktör 104 bln liraya «.ıkmııj, gervektr piya sada 200 bln lirava fırlanııştır $ekerin flyutı, Ecevlt dnncmınür 525 kıııusa çıkarılclıtn zaman Uı\jmct kuparıl mıçstı; fjfkcri 830 kurıı^t çıkardı Drmlrel: kalur Myatını lki nıslli artırdı, 35 liradan 72 liraya yüksrltti. Klektrik yürde 20 zam fördü. Buzdolabı heş kez zam gördü. In şaat malzemesine yapılan zatndan sonra ev klraları İkl katına fırlaclı. Tüpjaz flvatı \U7t\c 7r> oraııınıla Mikspltıldl. Kannoıı, kaınvonet. minibııse yuzde 6 zanı yapıldı. Denılr yÜ7de 40 pahalılandı. Hay\an jenıi, sılılıl (oslsat, bakır, clPktıikll ev aletlrrlnln ftyatları da arttırıldı. Hayvan yemlcrlne ort.ibma yiızdc 15 zam yapıldı, yapı mnlzomrsl karabnrna^a düstü. Bova bulunamıyor. Kerrste satış Myatına yüzdc 40 zam yapıldı kl, hu plyasanın dUmeninl ellnde tutan Demlrcl blraderlerln yürü ırUlstln dlye • Demlrcl Itlraf etmlştlr: « Türkıyo'de 2 5 milyon Işsiz vurdır, her yıl lşsizler ordusuna 400 bin ki^i katılıyor..» 1970'ten bu yana Türklyc'de havat palıalılı^ı vilzde 159 artmıştır. Aynı oran Yunanlstan'da yüzdc Bl, ttaha'da yüzdc 79, tran'da yüzdc 57, Alınanva'da yiİ7(lc 38'dlr. Kamu iktlsadi kurııluşlarıııııı zaraıı lnı jıl 50 ınilvar lıratlır. Son hrs yılda 59 uikeyle olan dış ticarctimizin 44'ü açık venniştir. Bu /arar kotu ybııetim yıızündcn do^nınktaılır. Çeşltll kanıu kurulııslarımn itlıalat tr.ııısfcrlcvi Cephe Hükümetlnce aylarca beklctilmektr, bu yilzdcn /arar ıırtnı.ıktıulır. firrrkli mal ve malzemeyi dışardan cetlrnıek için uzun süre bekleyrn kamu kurııluslarında, hem yatmmlar yapılamıyor. hem ürptiın düzejl dusüjor. Son beş yılda 59 ülkeyle sUrdürıilen dış ticaretimlz 44 Ulkrde açık vprmtştlı. Son 7 >ıl irindr dıs tirarct açıgı 12,5 dpfa artarak 1975 yıılıula H mllyar 300 milyon dolara ulaşmıştrr. AKI) vc ACI (Ortakpazar) Ile vaptıgıımz alışverlste sürekll açık verıııektcyiz. Bıuıa karşılık ttıs satımlarda bir ıımut kapısı glbı görülen OrUdofcu iilkelerinde blle dnrum zararımıza gellşlyor. Son beş yıl lçindo Ortadoğu ülkelerlne 12 milvar 470 milvon llralık mal satarken, 31 mllyar 472 milyon llralık İtlıalat yapmış bulunuyoruc. * tşte dıırum böyle .. Blr yandan lçerde flyatlar yüksellvor hızla; blr yandan dış tlcaret açık verlyor; Demirel Ile Krbakan temel atıyor; Elâzığ'da halk birhlrlne Rİrljor; Meclis, DGM içln olağanustü toplantıya yönellyor: Haydl hayırbak k«^.ı ı t 1 f İ Öte yandan, sanık, bir suçlamanm Oznesidir. Istemese de, bır çekışmeye katılma baskısı altındadır. Bu kışisel kaygı, onu çelışık savunmalara sürükleyebılir. Gdrevlller, böylesı bır ortamı yaçajan sanığm durumundan yararlanmaya çanşmamalıdırlar. Telkln! soruların, onreden belirlenmış bır aıtıaca donuk gıldumlü sorgtınun yerl yoktur adalrUe. Tersıno, aleyhindPkı suçlamayı bılme ve s.usma hakkı vardır saruğın. Adalet, bilgisizlikten yararlanmak, ansızın yakalamak da dcğlldir. O nedenle sanığa, anlayamayacagı sozcük ve kavramlarla sorular sorup onu şışırtmak yasaktır. Geçoıı vılzyılın sonunda. Legıon d'lionneur davasında, Curahurbaşkanı Gevy'nin damadı sanık Wilson htıkkmdaki kuşkuları guçlendirmek için, sorgu yargıcı, bir suç ortagıyle telefon konuşmflsı vapmış ve bunu sanıkla yapıyormuş gıbı göstermıştır. Pransız Yargıtayı, forgu yargıcını disıphn oezasma carptırmut. daha sonra da bu tur jöntemleri mahkum etmiştır. Sanığın içlnde bulunduğu ruh durumunu sömürmeye yönelık baskı ve özellikle tutuklama tehdidi, onOa çdküntüler yarataoılir. Zorunlu bir kotülük olan tutuklama, zorunsuz bir kotülüğe Yargıça Düşen Adalet tarihi, yuz kızartıcı lşkence örnekleriy le doludur. Mıchelet'nın yazdığına gbre, Jeanne d'Arc'ı yargılayan mahkeme, işkencenin bıle onu ruh ve beden esenliglne kavuşturmadıgına ÎmamHatip OkulJarı Sorunu îbrahim OLGUN mam • Hatip Okullan hozuk eğiiim düzenimizin bir uzantısıdır. AmacınUan saptırılmıs olan bu okullar, çcşltll >(inleriyle ve her gcçeıı gün artan blr onemle toplunuımuzun clddl bir sorunu olmakta devam edecektir. Laylk Cumhurlyetlmizin tenıcl yasalunndan blrl olan 3 mart 1924 gün ve 430 sayılı Öğretlm Birilğl Yasasına gtfre Îmam • Uatlp Okullan bugün amaçlannın tumden dısına çıknııslardır. öğretim Blrliği Yasası ki 1981 Anayasasınııı 153. maddeslnln basında yer alan ve varhkları anayasamızın güvencenl altında bulunan temel yasaların birlnclsidir. Dörduncü maddpsl ayııen soyledir: «Maarir Vrkâlrti yüksek diniyet mütehassısları yetlstlrmek üzere Darülfünunda blr llâhlyat Fakültesl tesls \e imamct vo hitabet glbl hidematı diniyenln ifası vazlfesiyle mükellef memurlann yetlsmesl için de ayrı mcklcpler ku^ad cyler.» Ynsanın açık anlatımından çıkaıı sonıııa gdre îmam • Ilatlp Oltullarınııı tslevlerl yalnız ve yalıtrz dln KöreviHerınl yetistirmplıUr. Gclin görün ki, bugiıne lipfin is başına gelcn iktıdarlar, o^ırımsız az ya da çok bu okullan amAçlarından saptırarak bîrblrlerlyle oy topluma yariNina Kİri^mişlerdlr. liyğulatnakta lâyik orta öğretlm kurumlarımn karsısma, blr de dlnsel ortaögretlm kurumları koııulmuş ve bunlurın sayısı cla her Erçın gün hızla arttırümı$tır. Doylecp Tanzlmattan Konra toplumumuzu çıkmaza sokan Iklclllk (ılüallzm), hortlatılnıaya çalısıhnıştır. Iki gUn öncc politıkasını bu okullar Uzerlne kurmuş bulunan MSP'nln gencl hagkan yardımcüanndan birl, blzlere blna yapımlan tamamlanan yuz on tnıanı • Hatip Okulunun daha yakında hizmete Kİrecegint muştuluyordu. 1963 yılında sayıları 26 olan Îmam Hatip Okııllarınııı bugün üç yüze ulastığı, sözıınü ettlğimiz parti yetkilislnln demecine gore de dört yüzü aşacağı blllnmektedlr. Bu okullan bltiren gençler, blr yandan yüksek «İKietim kurumlaruıın kapılarını zorlarken, bir yandan da çeşitli hlzmet alanlanna el atmaktadırlar. Politlkacılar da bu joldakl desteklerlne hız vermiş bulunııyorlar. Nlteklm MSP Genel Başkanı ve Başbakan Yardımcisı Necmcttln Erbakan, bir hafta önce televizyonda da yayınlanan demecinde «Imanı Hatip Lisclerini bltlrenlerin ilkokullara öğretmen olarak atanmaları ivhı >apılan çalışnıalann 11erlediğinl» bildirlyordu. Bu lasma ve tırmanma girişimlerinl yasa dışı bir uygulatnanın dogal sonucu olarak kabul etmek Rercklr. Bu girlslmler geçen yıl asker okullan \r polis kolejleri lçin de japümıştı. Bu kez ilkokul öğretmenliğine atılması da nnlamlıdır. Aslında üzulerek belirtmelljlz ki, öğrelmpn okullan da 1968 yılından hu yana anıaçları dışında yönetllnılş, gittlkçe artan »Insl ve slstemli blr çaba sonucu komando knrargâhı durumuna •okulmuslardır. Gorüluyor ki, artık okullarınıız bclli polltlk stratejilerln uygulama alanı durumuna gctlrllmlşlerdir. BuKünkU dört ha>lı lktldarın bu aon derece tehlikell durumdan habersiz görünmesi ya da bu gldlsi iyiye yorması grrçekten duşündürUcüdür. Blr de şunu bellrtellm: ÖRretlm Blrllği Yasasıyla Işlevlerl belirtllmiş bulunan Îmam • Hatip Okullarını bltlrcnler acaba kendllerlne düşen görevleri. başka bîr deyışle din görevlcrini başarabilecek durumda mıdırlar? önce şu noktayı açıkça söylemek gcreklr kl, aslında bu okullan bltlrenlerin çok bUyiık bir çnKunluğu, din hizmctllsi olarak krndilerine vcrilen görevleri yapabllccck nitelikte yetlşmemlşlerdir. Bugünkü koşullara göre vetişmclcrıne <IP nlanak yoktur. Bu durıını Diyanct tşlrrl Başkanlığınca da saptanmif bulunmaktadır. tmam Hatip Okullarını bitirlp de din BÖrovllsl olarak çalışanlann savısı ııncalt hrş >üz kadardır. Çok bflyük sayıların yanında hu oran devede kıılak glbldlr. Onlarda da bu okullara girmezden önce >a Kur'an kurslarından, ya da yasa dışı medres>elerden yetişnılslerdir. Görulüynr kl, siyasal partilerin blrer seçlm yatırımı olarak açtırdıkları Îmam • Hatip Okullan, toplumumuz için, ıııllli cğltlmimiz için çoktan ciddi bir sorun hallni almıstır. llgilllerin bu Öncmli sorun karşısında gözlerinl yumup kulakiarını tıkamalarına naMİ bir anlam vcreceğimlzl bllemfyoruz. Blz vine son sKzümUzü ahlakçı ve manpvlyatçı kardcşlrrimize yüneltiyoruz. Verdiginiz sözü yerlne gctinniz: Okula, caml* ye, kışlaya polltlka sokmaktan vazgeçiniz. Hem bu yurda hem de kcndinlze acıym. Halkın Yerel Yönetime Katılımı . • • Rİk katılımı» (Public par\\H ticipatıon), demokrasive, ^ ^ tanımıyle daha tutarlı bir işlerlık kozandırmak amacını ta şıyan blr lcavram. Toplum yaşnn tısını yönlendlrecek siyasaların v« onerilerın biçımlenmesini hal kın paylaşması eylemi «katılım» dıje anılıyor. Bır bakıma, yığınların, yaşantılarını dolaysız ilgılendircn siyasal ve toplumsal kararların tepeden lnme niteliglnden anndınlması isteğlnl dile getiriyor. Demokrasi, tepeden lnme kararlara yer vermeyen bır düzen kökende. Demokrasi sözcüfünün kükleri izln vormlyor tepeden inme kararlara Demos halk, kratos ycnetım anlanuna gelıyor Elencede. özetle, halkın (kendi kendlni) yünetimı. Yönateh halk; halkın ÜstUnde bırı, ya da bir nzınlık vermıyor kararları. öyleyse, nasıl oluyor da, demokrnsınln yürürlUkte olduğu tllkelerde, «katılım» ya da «halk katılımınna gereksınım duyuluyor? Halkın kendi kendinl yönettıgi, yönetsel kararları verdi ğı bır dızgode (sistemde) siyasaların ve onerilerın biçımlenmes,inde halk katılımım artırma yolları aramak, ilk bakışta, anlam&ız. Önder ŞENYAPILI silcller. Başarısızlıklann tek suç lusu temsllciler. «Katılım» sağlama istek ve glrişimlerı, bır açıdan, temsücileri tek suçlu ol mak durumundan kurtarmaya ydnellk. öte yandan, toplumun tumünü llgilendıren karar ve önurılerın uygulamaya konulabılmesi, daha önemllsi gerçekleşebilmesi İçin, toplurnca bonimsenmesı ge rekmekte. Yığınların, yalnızca, saptanan slyasalardan haberli ol ması yeterli değil. Saptanan siyasaların kendi yararına olduğu na inanması, glderek bu sıyasalardan coşku duyması gerekıı. Oys>a, kentsoylu demokrasflerde, genf§ halk yıgınları kendlle rı hakkında verilph kararlardan coşku duymuyorlar. Dahası, temsilci demokrasinln olıgarşıyı güçlendirmekten öte bir ıslevi bulunmadığı inancındalar. Yığın lardakl bu inancı sarsmak gerek. Bu İnancı yok etmenın yolu yönetsel karar ve önerilerdekı payının arttığını kanıtlamak. özetle, «katılım» kavramı, kent soylu ya da aııamalcı demokrasinin ortaya sürdüğü bır kavram. Yığınların karar verme sU recindekı paymı artırma yoluyla, toplumcu görü>Un tanımladı ğı demokrasiye benzer bır görüntü yaratılması amaçlanmakta. Böylece, ikl demokrasi anla yışı arasındaki ayrımın çok buyük olmadığı kanısı uyandırılmak istenlyor. «Katılım» sağlama çabaları, bir ölçlide de, toplumdakl buııu lınıın çeşitli gösteriler ve eylem lerle, artık, açıkseçık gözlenme slnden ötürll yogunluk kazanmış durumda Son yıllarda, he men hemen tüm anamalcı dpmokrasilerde, çeşitli halk katla rı, yönetımden hosnutsuzluklan nı türlll biçimlerde sersiledı öğrenci olaylarından genel grev lere degın degişen toplu eylem ler, yığınların kpndıleri hakkın da verllen kararları onaylamadık larının bellrtileriydi. Anılan go.s teriler ve eylemlerde vurgula nan ortak dilck yönetime katıl ma Idi. Çeşitli toplum katlarının son yıllardakı kınama gösterilerl ve toplu eylemleri, bir ^ .Ittn karşı devrımcl disiplinci yönetlm eğılımlprını kamçılarken, blr yandan da, ister ıstemez, yığınlar daki hoşnutsuzluğu giderecek onlemler aranmasına yol açtı. Önlemlerden biri ve başlıcaaı bir bakıma, belliydı: Yığınların yöne time, otekl bir deyişle, yönetsel kararlara katılımım sağlamak. Katılım kavramının tartışma gtlndemlerlnin ilk sırasını almasında yığınlardan gelen baskının da puyı var. Î tünleşmesine bağlı. Verilen kararlann gerlsındckl nedenlerın yığın• larca çok iyi billnmesine buğlı. Ama kararlar hlçbir aman >;t~r lı yoğunlukta açıklanamamnkta; yeıel kararlann ardındakl itici, zorlayıcı, güdUmleyid etnıenleı yı ğınlaıca yetcrince oğrenilmı ınekte Kentteki çeşitli topluluklann kısa sürell çıkarları da yorel .ararlardan etkllendığınden ötllril, çıkarlarının zedelenmemeslne uğraşanların saptırmalarıyla y:ğınlar sağlıklı bir değerlendirme yap ma oianaftına kavuşamamakta. BELEDIYELERIN YAPISI Beledlyeler de temsilci demok raslye uyarlı bir yapı göstermekte Türkıye'de. Açık oyla aeçılpn başkan ve tpmstlcılerin ovar. Bu ıkt organ, halk adına, kararları verıyor, uygulamayı yu rutUyor. Başkan Meclls'e karşı sorumlu. Seçimle göreve geldik leri içln, Başkan da Meclis de halka karşı sorumlu. Halk uygulamadan hoşnut kalmazsa, her ikl organı da bikez daha seçmez, yenilerlni seçer. Ne var kı, bu sorumluluk, çoğunluğun yararımn yerel kararlara yansıma sına yetmiyor. Temsilcilerin (be lediye meclisi Uyelerinin) yerleşimdeki bellrll topluluklann, azınlıkların Uyesl olması, çok zaman, kararlarda azınlık çıkarlarının ağır basmasına yol açablllyor. Üstelik, sanıldıgı glbl, başkan ve beledlye meclisi, yalnızca halka karşı sorumluluk taşıyan «özerk» organlar değil. Mer kezi yönetimin «vesayeti» uğır baskıların kaynağı; girlşlmlerl sı nırlamakta, engellemekte kullanılabilen bir araç. örneğln, blr belediye başkanı birlikte çalışacağı «müdürler»i atarken merkezi hüktlmetin onayı gerek. Ör neğln, herhangl blr kentsel g«lişim projesl, Imar ve tskân Bakanlığı'nca onaylanmazsa uygulanması olanaksız. Beledlye başkanı Uyesl olduğu siyasal örguttekl hizipleşmeler dolayıslyle destek göremediğinden ötU rli halk çoğunluğuna yönelik atıhmları geı çekleştırebilemiyor. YEREL YONETSCL KARARURIN Bu behrlemelen yaptıktan. $qn ra, yerel yönetim kararlarının özelllkleri UstUnde iurulabillr. Gerçekte, yığınların yaşantısını en çabuk etklleyen ve başarısı hakkında değerlendirmemn çok çabuk yapılabildiği kararlar, yerel yönetime verilenler. Ülke çapındakl temel ekonomlk kararlan n ya da dış siyasiya llişkin kararlann olumlu ya da olumsuz so nuçlar verdiğl topluma uzun süre sonra, kent duzeylnde verilen kararlara oranla çok geç algılanır. Dahası, ulke çapında alınan kararlara halkm göstercceği tepki nin tllrU, yerel yönetim bu karar ların uzantısı bir karar verdiğl zaman belli olur Kenellikle. örne gln, buğday taban ..eğerinin art tırılması, kentteki akmek tUketi cişlni etkilemez. Ama, bir somun ekmeğin değeri yerel yönetlmce nrttırıldığı zaman tüketiciden tepki gelir. Bu tepki çok zaman, buğday taban değerini arttırma kararına dek uzamaz, yalnız bir somun ekmeğin değerinln art tırılmasma gosterilen tepki olarak kalabilir. Yalnızca yerel yönetim kınanır. Kentte yaşuyanla un çoRunluğu merkezl htlkümetin ekonomlde enflasyorüst bir sl yasa izlediğlnin Üzerinde durmaz ama, kentteki tuketlm malları doğerlerinln günden gtlne yükseldıgınden, yerel yönetimin gerekli denetımi yapmadığından yakınır Bu bakımlardan, . yö netımler oldukça güç durumdplar Söz konusu güç durumdan çıkabilmek, yerel yönetimin hanlf btl DEMOKRASININ ÇAGDAJ YORUMURI Deniz Kuvvetleri Komutanhğı Seylr Hidrogralfl dan bildirilmiştir. ve Oşinografi Dairesl Başkanlıgın NP var kı, demokrasi kavıamı nın çagdaş yorumlanndakı ayıım ılk bakıştaki anlamsızlığı silıyor. Kavramın lki geleneksel yorumu var. 1 Toplumcu gorUşe göre, demokrasi, «yığıncıl güç» (popular power) anlarnını korumakta. öteki bır anlatımla, halk çogunluğunun ıstekleri her şeyin Ustünde ve bu istekler (uy gulamada) gene çoğunlukça karşılanmakta ve denetlenmekte. GUnUmüz Türklye'sıncVî' yaygın olarak kullanılmakta olan «halk iktidarı» deylmı, toplumcu g6rüşün demokrasi anlayışını açıklayan bir deyim temelde. 2 Li beral görü> ise, demokrasiyı, temsilcilerin açık seçımlc saptanması ve scçımlerin \apılabılmesıne ve sıyasnl tartışmaya olanak verecek belırlı koşulların, orneğın, konuşma özgürlüğü gıbi demokrntik hakların saglanııinsı olarak anlamakta. Yalnızca «seçlm»e temsllcılerin seçilmesıne ve seçilebilmelerı için özgtır siyasal tartışma ulanaklarını korumaya birincıl onemi tanıyan «anamalrı demokrasi» ya da «kentsoylu dpmokrasi yığuiların (kendi kendlni) ydıvstim hakkını «temnl» du zeylne indirgedıt;ındpn oturü çeşıtlı bunalımlara dtlştü. Bu bunalımları yeğnıleştırecek (hafifletecek) yollar arama zorunlugu doğdu. Işte, yönetsel kararlara halkın katılımım artumaya gereksinilmesi de aynı zorunluktan kaynaklanmakta. «Halk katılımı» (ya da bundan bövle yalnızca «katılım») kentsoylu damokrasilerce ortaya sürülmuş bir kavram. Bu özelliginl vurgulamakta yarar var. ÇUnkU, eger bu özelllğı gbzden kaçmlırsa, yanlış degerlendirmelere, gerek siz umutlanmalara yol açabilır, beklenpıı yararı abartılabilır «katılımuın. TOPLUM BASKISI ZlylUI'den Itlbaren ya.nız *Q gtin lç!M O »ınemasında 2elı 499361 (Cumhuriyet: 10192) İnşaat Yapılacaktır ETiBANK GENEL MÜDÜRLÜCÜNDEN Bankamızca Halıköy Maden tşletmelerı MUesbeseslnae yapılacak olan sosyal blnalar, yan tesisler ve saha lşleri lnşaatı, B. B. Yapı tşlerlnln 1976, 1977 ve 1978 yılları liyatlan Ile ve birim fiyat esasına göre ihaleye çıkarılmıştır. 1 thale 12 Ekinı 1976 Salı günü saat 14,'de Etıbank Genel MüdürlügUnde yapılacaktır. 2 Isın ılk keşıt tutan 22 390 000, TL. olup, geçlcl temlnatı 685 SOO, TL dır. 3 Isteklllerm: a) B grubundan en az 20.000 000, TL.lık mUteahhltllk karnesl, b) Benzerl blr lşl taahhüt suretiyle yaptığına dalr belge, c) Ekslltme şartnanıosıntn 8 maddesinde belirtilen veslkalar. Ile birlikte 13.9.1976 Pazarteil günU saat 17,'ye kadar Genel MudUrluğumUze müracaat etmelert lazımdır. Bu tarıhten sonra voya telgrafla yapılan mUracaaüar kabul edilmez. 4 îhaleye gırmek İçln ıştlrak belgesi alınması sart olup, bu belgeler 1.10 1976 Cuma gününden itibaren Etlbanjc tnşaat Dairesi Başkaniıgından alınacaktır. 5 Teklıllerln, ihale günU saat 12,'ye kadar Bankamıa Umutnl Muhaboıat Servisine verllmlş bulunması lazımdır. Postada vakı gecikmeler dıkkate almmaz. 6 Teklif dlrnn dosyası Halıköy Maden îşletmelcrl MUessesesl MUdUrlüğUnde ve Bankamız tnşaat Dairesi Baskanlıgında görülebllir. 7 thalpye ıştirak belges) alarıların teklil verebllmelerl lçlo ekslltme dosyası alınması şart olup, dosyalar ihale gününe kadar Bankamız Muhasebe ve Mall Işler Dairesi (Flnansman $ubesi) veznestne yatınlıp alınacak 1500, TL.'lık makbuz karşılığı İnşaat Dalreslnden alınır. 8 Bankamız 2490 sayılı kanuna tabl değildlr. (Basın: 22866) 10183 ONERILER Sayılan ve benzerl kısıtlayıcı olguların yerel yönetimin etken lığini önemll ölçüde azalttığı Ke sın. Beledıyelerın etken (eftlcl ent) yönetim örgütlerl klmlığıne kavuşturulması çabalannda, yu karıda söztt edilen konularda gelıştirilecek yoııiden düzenleme önerilerl özenle saptanmalı Gerek meclis, gerekse başkan gibı seçimle görev ytlklenen yurütme organlarmın daha Ust dü zeydekı yonetım organlarının ve sayetine konulması gıbı blr ters duruma son verllmell. Bu ttlr denetlemenın yerel yönetimin et kenliğıne olumsuz etkl yaptığı, bugUnkti uygulamanın ortaya koyduğu kesin blr veri. Beleclıyo ba.skanın'n lşlemlerlni denetleme sorunu bır başka dilzene baftlanarak çdtümlenebülr. Beledlye meclisinin dcnetlm yeteneğl artı rılabllir. Mecllsln yapısı, oluşmasında geçerll yöntem değistlrobllir bu amaçla. Glderek moolisin oluşmasındaki geçerli yöntemlerin, yığınların lsteklenni yerel kararlara daha lyl yansıt mak yolunda değiştirilmesı düşilnülmelı. Belediye meclisi tlye lerinin, kentteki belll azınlıkla rın temsilcisi ve bır siyasal orgiıtun delegplprınre belirlenmış adaylar yeıine. siyasal örgute kayıtlı seçmenlerln tUmUnUn ka tılacağı bir seçimle saptanacak adaylar arasından seçıLmesl yön temi daha İyi sonuç verebllir. Mecllsin bu yapısıyle, geniş halk katlarınm yararını daha çok gö zeteceği beklenebilir. Mecllsle başkanın anlaşmazlığa dUşmele ri durumunda, anlaşmazlık konusunda halkoyuna başvurma yo lu keslnllkle açılmalı. ACI KAYBIMJZ Mprhum İsmail ve Perıde Aksavrın'ın oğulları, Sevlm Aksavrın'ın çok sevgill eşı, Tomrıs Aksavrın'ın bırlcik baoası, ür. Münıf Aksavrın, Enver, Ali, Münif, Oğretmen Feriha Aksavrın'ın sevgıli kardeşlen, Melahat ve Ergin Güz'un çok sevgili eniştelerı, Mehmet, Emet Aksavrın'ın ve Füsun Akıncı'nm amcaları, Hüceste, Şaziye, Nazlfe Aksavrın'ın kayınbiraderi. kıymetli varlığımız, mUmtaz ınsan, eski Akyazı ve halen Lüleburgaz Hukuk Hakımi; Feridun AKSAVRIN 6 9 1976 tarihinde Hakkın ıahmetlne kavuşmuştur. Azız naşı 7 91976 gunll öftle namazını müteakip Üsküdar Doğanrılar Camıinden kaldırılarak Karacaahmet Mezarlıgma defnedılecektir. IEM5IKILER 0Z6ÜR Mll! Denizcilere ve Havacılar 117 sayılı bildiri 13 Ile 17 Eylül 1976 tarlhleri arasuıda 09.00'dan 17.00'yc kadar aşağıdakl noktaları birleştiren saha lçinde seyretmc, demirlemo, avlanma ve bu sahanın 2000 metreye kadar olan yüksekliği can ve mal emnlyeti bakımından tehlikelidlı. Karadenlz lstanbul Boğazi Glrlsl R 11 Sahası (1) 41 derere 13 dakıka Kuzey 29 derece 09 dakika Dogıı (2) 41 derece 27 dakika Kuzey 29 derece İS dakika Dogu (3) 41 derece 22 dakıkn Kuzey 29 derece 29 dakika Doğu (4) 4i derece 11 dakika Kuzey 29 derece 29 dakika Dogu Denlzcllere ve Havacılara onemle Duyurulur. Değlnilmesi gerekli bir boyut daha var. Temsilci demokrasıde, temsılciler sanıldığınca dzgvir değiller Her klm olursa olsun. her şeyden önce benlmsenımş ekonomık dizgenin egempnliginp boyun eğmek zorunda Ekonomı nin kurallarına aykırı her türlti devinim sonuca ulaşmaktun uzak. Ekonominin kurallarına ny kırı olarak alınan kararlann ya da gellştirllen önerilerin gerçek leştirilme olasılıgı yok. Karar verici kimligindekl temsılciler, bu nedenle, bUytlk açmazdalar. Toplum adına verdlklerl kararlar başarısızlıkla sonuçlandığında veya toplum katlarının olumsuz tepkislyle karşılandıgında, savunma güçlUgU çekiyorlar. Temsilci demokraside toplum, temsilcilerin verdl*i kararları, kendi dışında alınmış kararlar, eski deyimle «emrlvakiler» olarak nıtelemekte. Bu vuzden, yığınlar gözünde, tek suclu tem I Tanrıdan lahmet dilerız. A 1 L E S t Cumhuriyet 10202 Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğünden 1) tlıraç edilmek Uzere 50.000 ton arpa satışa arz edilmiştlr. Ihalesi 14/9/1976 salı gUnti saat 14.00'de Toprak MahsuUerl OIİ3İ Genel MUdUrlUğUnde yapılacaktır. Bu satışa aıt llan ve hususl »arüanmız, Genel MUdürlüğumüz (Satış MUdUrlüğünden) lstanbul, îzmlr, Afyon, Konya, Samsun, Erzurum, Dlyarbakır Bölge MUd. Hajdarpaşa Hububat ve Meısin Şube MUdürlUklerlmlzden bedelslz olarak alınabllir Ihraç maksadlyle ilânen sauşa arz edilen 150 000 ton Duğdayın ihalesl evvelce duyumian ılân ve satış hususl saıtlarımu hüktunleri aynen bakl kulmak Uzere 15/Eyİül/1976 çarşamba gUnti saat 14 U de yenlden yapılacakU tır. Ugilılere duyurulur. (Basın: 23241) 10181 Yapı Kooperatifi için Arsa Aranıyor 1., 2 , 3 , 4. Levent, Etiler, Gayrettcpe, Espntepe'de ya da bu semtlerin yakın yoıelerinde. imar durumu en a* 30 konut yapımına uypun arsa aranıyor. llgllenenlerin 66 99 00 numarelı telefona mUracaatlan rica olunur. 2) KAYIP AÖS kartımı kaybettim. Geçersizdir. Haslm YILD1Z (Cumhuriyet: 1Ö201)