Katalog

mMHURlYEI ir kliUUr girişiminin insana umut veren sonuçlarındnn söz etmek ıstıyorum Geçen yıl Teknık Ünıversite nın Mimarlık Taııht ve Restorasyon Enatnusu ve Safranbolu Beiediyesi «Safranbolu'nun Mimon Değerlerl ve Folkloru» konulu bir hafta düzenledıler Bu yıl bu haf ta yinelendi. Kusey Batı Anadolu nun küçuk kentıne bllın) ve sunat adamları, idarecıler, mımar, ressam, heykelcı sanatçılar, kent piancıları, gazetecUer, TRT mensupları, llgi duyan aydınlar ve bunların hepsinden daha onemlıal, Safıanbolu halkı katıldı 2 EYUH 1974 B OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Satıanbolu halkma olağanustü güzellikteki kentlpıının Unhı kımlığme ellerlnden geldigınce sjlııp vıknidlarını sbylemek ıçln gıttık Böyle çabaların goıçckleşme<sı ıçın aşılması çok zor engelleı var ülkemızde. örneğln, küçük sanatlar, tdrım ve ticaretle zengmlesmış bir Osmanlı kenti olan Safranbolu'nun bahçelor içındekl buyÜk dhşap evlerıni, snhiplerinln çogu teıketmis. Çagdaş konfoıdan uzok bu evlerde, slmdı, Karabük'e çdlışmuga gelen kdyluler oturuyor. Bir yandan beton yapının, otomobilln toplum katındaki baygınlık statusU koyulaçır, öte \andan tarihsel çevıoyl koruma yönünde deger yaıgısı gellştirecek, örnek olacak hıç bir uygulama yapılamazken, 10 km. ötede günden güne devleşen blr sanayi kenti olan Karabük'Un Safranbolu'yu yoketmesıne engel olmak kolay deftil Şımdlye kadar toplumun bu soruna karşı duyarlı olmasını sağlayacak bir çaba gösterılmemiş oldagu için kentll aydınlarırı bu ılgıslne uzun sürede hılkm nasıl tepkı Kosterebileceğ'.nı söylemek zor. Fakat bonira asıl anlatınak istediğlm bu tarihsel kenti kurtarma sorununun ba:jarı deıe cosi değil, Safranbolu Haftasının düzenlennıe amaeını aşan olgular. Kaderine terkpdilmış bu küçük Anadolu kasabası, kendısine gosterılen bu llgı ıle yaşdiruğa başladı. Yurttaşlar gazeteierde, radyoda, televlzyonda, basında adını sık sık isıtır oldular. Anadolu Türk kültürünlln yarattıgı llglnç, güzel konut biçimlerı toplumun görsel yaşantısın SAFRANBOLU OLAYI Doğan KUBAN ÎTÜ. ÖĞRETİM ÜYESt ğı Içın bütlln faalıyetlare ilgi duydulsr ve katıldılar Gösterilere, konuşmalara, sergılere geldıler, ve büyük kentlere gorp daha fazla oranda olayları isledller Kcndllerıne ve çevrelerine ıl Safranbolu olayi tarihî ç^vre koruma gibi, blzim toplum jajantısında oldukça guç nnlaşıli bılen bir olaya aydın sayılmayan halkın da ılp:ı duvabileceKini göstermekle kalmadı, büyük kentleıden gelen aydınlarla Anadolu'nun ktlçUk kasHbasının ılişklsinin b»lkl de birlncıler için daha fazla heyecan verloi, doyuıuou \e de UrBtici olabilecoj{inı Kttsterdı Bu küçlik Anadolu k?ntınp aıt binlerce fotoğraf, dıapozltıf, fılm, rolo\e \e başka belgeler toplandı. Bu arada tunzmi, yazı tatil koylprınde kanınlaıda geçirmek anlamına alan buyllk bir kentli kalabalığıru, yurdun insanlanyle bırleijici ülkc kallvinmasını ptklleyebılecrk bir aydınlannınya oncıılük edıcı bir kültürel turiîrne brendırmek gereğını de Safranbolu haftasında tekıar duyduk. Bir noktaya daha değınmek vararlr Gazetelere Anadolu kentlerınde kültür taalıyetlerıne ıdareciler tarafından çıkanlan zorluklardan örnekler "=ık Mk yansıyor. Gerekmedlgı h»lde kendisine polıtıkayı ış pdınmış ıdareciler az gelişmiş toplumların bir ozelllğı Safranbolu'da idarecller sınırlı. fakat olumlu blr ilgl gösterdiler. Herhalde, politik yorumlardan korktukları içın en çekingen nnlar oluyor Yerel idarecıler, Beledıye orRutlpil candan katıldılar öğretmenler de insanı elınden tutuyorlardı. Kanımca bu glbi eylemlerde. dlkkatH blr tutumla ve bağnaılıktan uzak durarak politika çıkmazını aşma olanağı saglanabtllr. Anlatmaga çalıştıgım bu eylem, ktlçük grupla nn kültür gösterilerinden farklı nitelikte. Aydınları kentlerden Anadolu'nun duragan yörelerlne, büyük gruplar halınde, toplumsal bir iç aydınlanma. yojun kişisel alı»verişler için göstererek bir orgütlenmeyı ıçerıyor Safranbolu haftası bovle ulanakların varlığını ve alablleceği boyutları gösterdl Candan toplantılar oldu Safranbolu'da. (.alkalanan toplum ytpısmda, halkın kafasını allak bullak eden polıtık sloganların yamnda ve otesınde, herkesin ortak katkısını saglayan yeni eylem biçimleri yaratma, kişıyl her gün daha çok kavrayan umutsurluğu azaltacak önemll bir ctken olabilır. Harp Okul ları a7ttelerin hpr >ıl \inelenen beylık haberlcri \ardır, Hunl.iKİAn biıinl dün okuduk. «hava ve Deni^ Harp Okullarını bıtıran teğmenlar dıplonıalarını toıenle aklılar n B<i\lc haberler, olvurlarııı Iİ!;Klnl çrkınez. Ama A.ıvınlannıası gurpnektır. CunıhurbaikAiıı, Gcııe Kuınıay Başkanı torcnc katılırlar. Scivlevler, kııtlanıalar, demcçler arasnula; gençlprı. ugutlcr vorilir Oerçektc baMiıın ılgılenınpsi «ereken konu, Harp Okullaruuldkl oğrctlmin nltellgldir. Acaba bu OKretim ^a&daş istcrlerin tiımuııu kapsnor ınıı? Ekslklerlmiz var nu? Ç,ünku, biliın % teknoiojinin gelisınesiyle e blrllkte degiglyor savaşın koşullaıı, trorllerl Sa\as sanntının derenlldlğl yerler, Harp Okullarıdır. Uu okulların kurulması ve oluşması, Turkıye tarilıiıulc blr asamavı îinıgelpr. • Nhazl Bprkes'ln «rılrkıye'üo Caftdaşld>ma)i aıllı ilglnç kitahı ulkenuzde Harp Okullarımn ne denıek olduğunu çarpıcı biçimde aıılatıyor. BU lırı 7aıııaıı, «lurklor askcr ulustur» dlye Avünürüz. Ne var kl noyut IJlftır bu Türk lcrlıı tarlhıııde ivi anker olduklaıı (lui'cmlcr vardır, kbtiı asker oldukları döneınler vardır. Yenlrrııllk yozlafip kaldlrıldıktaıı aonra, v&£>n küMillarına uyunca>a dcgııı askcrllk konusunda büyUk bunalımlara «luşdık. 1874 ve 1875 yıllarında ülkemize gelen ikl Batüı «ııbav, Marcşal Marnıont ve Kıırnıay \Ü7bası Von Moltkenlıt bu alnncla ilgl çekid gaı> lemleri \ardır. Moltkc, anıhırında ıllyoı kl. « Bu ulkede az buçuk okuması yazması olan bir adam, ontınlı bu kı^ı . • uıı » • •y l O donemdr halkın .ıskcı lilılc ılıskısi \ıık klıtıı\du. Askcrlik valni7. Musluındiı halkın •sırlına >uklelilmistl. Sürosı 15 jıldı. Bu >ıi7<Uu dkkrulcıı k.ı^ıııuk dognl sayılırdı. Halk arasmda askera gldeııe olmlb gUcüyle h.ıkılır, askcrUkten nefrtt rdlllrdl. homnUn ve subay yutcrbizllgl alııl almaz dıızeylere erlşmİRtl. Von Moltke've gore, ordu lıaremden Kti^ınn. komulanlarla yuneUH^ordu V<iK" biıbay uııcak iınzdMiıı atacak olçüde okıınıa ja/ıtıj, Itıliııli. I\ıu\fllfilıı ba^ıııda buluııanlar arasmda konıuU birlıçi, lıarekftt planlaıun.ısı denen »evler jokiıı. A>ıı bolgelcrdeki komutanlar blrbirirıın aleybine sonuçUnacak ejlemlere glrı^irlerdi. Mare»al Marmont anıiaruıd» Drdu'dan şdyii'co söz açıııaktadır: « Ordu değil bu, bir jıgın Uıden alay komutanına kadar odcvlcıının ııe okiuguııa degRin bıİKilerı yok Atele bırçok alay kuıulmui Falcat başlaıındakı .subaylar, bılgıslz, ehliyctbiz Hjçbmndc kendlne ve arkadaşlarına güven yok. Komutdnlık yapamıyoı lar » Üskudnr'daki Suvari Aiavı Kunidiıdunının saruydan vatlşnır lıaılım hır zenpi oldıiKunu KÖrdügü zaman, Mare«al Marmont. kuçuk dilini yutayazmı* ve anılarınu not diısmüş: « TUrkiye'da subaylıgın onuıu duşunulınüyoı. Eskl zamanın o gururlu, görkemli, o yakışıklı Osmanlı komutanlarına ne olmus dlye İnsan ^aşınyoı. Bedence bir ekslkliğııı neden oldugu açagılık duyguuu ve yüreksizlik içında olan bir lıaremaftası nasıl bir Lıvu komuOnı olnbılu'f Böyla bir adam subaylı.nnın ve erlerlnın kafasnıda ÜBtünlUk kuramaz » Dcmck ki tarlhln çesltll aşamalarında askcrllk konusunda inış ve çıkışlaiAuızı yaşaıııışu ZaUn askcrlik, toplumun biltün otekl kurumları glbl sosyal japıdan sd.yııtlanamaz. lüJl'drn ba»lavarak belınılye \e sonra Mdçka kı^lalarında Okul Bölbklcrl kurulmus. ErİPr arasırul.ı Mtrnrkli Rdrülın Krnçlprılen nyrılanlar bu Okul Boluklcrlnde sıkı bir dislpllndcn geçirildiKtrn loııra Maçka Kışlasınıla subay nanuct taburlarını olu^turnıutlar. 1834'le Harp Okulu İçtn bir yapoa baslanmı*. tktncl Mahnıut 1835'te okulu re^ınen 7İ>aıct cılcrck torcnlc a«,nnş. llk Okul Kumandanı Yarbay Mustafa Ma7İıar Bey'mis. Ilarp Okıılunun gerçekten Harp Okulu nltollğlnc kavuımam Içln yıllar \e yıllar geçnıesi Kerekmiş llk ddııemlerde »adece tallm yapılır. bc$ vaklt namaz kılınır. dln derslarl va Arap> ça okunurınus. Ancak lK48'dan sonra geometrl, ceblr, flzlk, klmvn, kdprüciılıık, balisllk, FransiKea öğretiıni bavlamif. Halk kMİmlndcn gelen ogrcnoiler bu kurumda okuvarak, dah« aonrakl llerlcl atılııııların Hndcrlerl dılzryine ııkmıslar. Mustafa Kemal aşamasına buylece varılmıs. Harp Okulu çagda^laşına Nureciııda Turklye'ıle Uneınll blr rol oynamıştır Osmanlı Dpvletinin bagnaz folsefeüinden aıyrılına ve tılııslasma iıireciııde Türkiye'de Harp Okulundan yetlvenlerln katküarı büyüktür. G da venlden yer aldı Güzellik, toplum yaşantiM na içten blr duyaıhlık, büyük kentll küçük kent lı karşılaşması ve ııydınlarla hall. arasmda kunılnn bağlantılar, geçmı<m saftlam degerlerlne karşı ııyınan yeni bir ılgı, Anadolu'da henu/ bu tun güruylp yaşadıgını duvuran bir konuksever llk, Insanları bencıl polıtık kavgalar üzerlnde bırleştırecek bir insancıl bırikimin varlığını bcl geledı Sir hafta boyunca aydınlık, zenginleştl rıcı Dir kllltür olgusunun ba?langıcı olabılecek gelişmelere tanık olduk ilerseyden önce kısır ve llkel bir polıtıkanın. bir kâbus gıbi ki^ının yaşantısını karfııttığı, dılşunreslntn sağlığmı kcrııırdlğı, kuşku ve umııtsu/luga götüren ortamında, pırıl pınl bir insanlıgın varlıgını duymak, ortak çabalarla, az da olsa, bir şeyler başanmık, büyük kentten kllçük kente dogru, önemsı? rlp olsa ılgının geri dÖnUşliııü gormpk lıeyecan verıcıjdı Anadolu'nun küçıik kentlprine çok savıda ajdını, kışısel tunzmın btesinde, kültürel faaliyetleı ıçın goturmp oianağının varoldugunu saptamak da ilgi çeklciyriı. Safranbolular, özel polıtıK. amaçlarla yozlaşmadı gıjle yaklaşanlarla kiynaşabıldtler Ozcllıkle kadınlaıın kadınlarla kurdukları Ulşkiler daha kolay, dogrudan ve Içtendl Binlerce Anadolu kentının şu ya da bu nitelıkte böyle alışverlşlerp katılabılecpginı duşümnemek ı^ın bıt ncden yok. Ve bu düşünce ülkenın gelecegi içın bu tür karşılaşmaların olumlu »onuçları konusunda katılanlarda büytlk bir iyımserlık, hatta co$ku yarattı Toplum yapısındaki olumlu egılimleri, onu çagın RPrekİprıne ve ajriınhğma kavuşturacak yonlerde harekete geçumek içuı, aydmlann çok ?py varatması gcrek. TUrkiye'yl geleceğe hazırlamanın ayısız mekanizmalnn olmalı Toplumu sadece olumsuzluklar sergıleverek sarsmağa çalışmak yptprlı bir yontem dpğıl Kinı, nasıl yorumlarsa yorumlasın, bir yanda bir şeyler yok olııı, yozlaşırken, ote yanda bir şeyler fillzlenmelı ve halkm buna dogrudan katkısını sağlayacak olanaklar sağlanmalı Temmuzda Mangal! OKTAY AKBAL 1 Evet •Hayır Trafik Haydutları Ve Cinayetleri ugun Türk toplumunda can gUvenliğini clddt bl çimde gölgeleyen bir «trafik faciası». bir «trafik rezaleti», hatta abartmasız bir «trafik cinayeti» sürUp gitmektedir. TopHımumuzun «birincil aorunları» Uzerinde yıllardan beri, tar tifmakta ve çekışmekteylz Oy&a «rejlme», «ekonomik ve sovvul yaşamın ana sorun ve çbzılımo ııne» ve «dış politikanın te ııeli nı olusturan bagunsızlık iUesinln her alandaki uygulanı?ına» ılışkın birincil sorunlar ne kıdar önemli olurlarsa olsunlar, hi şinin özgürlüğUnun, refahmm ve mııtluluğunun \e toplumun güvenliğinın saglanmasına sadece bunların iyı çözümlere kavuşturulnıpsı yetmiyor. Blr Mra iklncil sorun, hele toplumumuz da öyleslne önem taşımaktad'r kl, bunların dogru çözümlere ulaştırılmaması, blrinrll sorun'arın bile blr olçüde gölgelenmeslne ve amaca ulaştıramaz duru ma düşmesine neden olmaktadu. tşte bunlar aıasmda «traf'k sorunu», başlarda ycr almaktii dır. Nasıl yer almasın ki, yurdumuzda «elinc bir motorlu araç geçıren», «trafik haydutları» nın, oldürdüklerl kı?Uerin sayiM, «dağdakı havduüarnın vsktivle canına kıydıkları ve bu?ün de Tılrkıye'do çeç.itli nedenlerlo ve çeşltli sılâhlaıla öldürulen KiŞİla rın hayısından daha ^7İadır Tıa fıgin buıjlınktl durumu yu>ünden, trafik haydutları ve trafık cinsyetleri, ülkemi7de «can püvenliğinı ciddt olarak tahrlp Pden» kaynaklardan bın halı.ıe gelmıştır Bu nedenledir ki yıllardır okuttuğumuz «Temel Hsk laı» dersının notlarında, «kişı gU vpnliğı» bölümünde 7. başlık ^öyledir «Yollarda öltlm saçan (yaşam içın buyük tehlikeler yaratan) motorlu araçlann yeterin ce denetlenmemesi ve trafik suç larının gereğı Ribi cezalandır.l maması» Bu başlık altında yer alan bazı rilmlolpıı akUınnal: ısterız «GUnumU7de yol kesen e^kıyalaı çok azalmışsa da, yol larda klasık haydutlardan daha çok cana kıyan ve onlardan kat kat faxla inaanı yaralayan atrafik haydutları» vardır. Bugün « • line motorlu bir araç geçiıen kişı, eline bir mavrer geçirmiş olan klsıden çok daha tehlikeli olmakta, öltlm saçmaktndır. TUrkiye'de klsllerin hayatı iym ciddı bir tehdit hallne gelen mo torlu araçları yonetenlerin, zararlarım ve tehlikelerıni i7alt ma amacıyla çok etkln önlemlfir alınması asla lhmal edilemeyecek toplumsal blr ödev haline gel mtştlr. Toplumumuzda trafik ':aoaları, her yıl binlerce kİRinın canını, on binlerce klalnin vücut bUtUnlügUnU yttirmesine aebep olmaktadır. Bunun büvük d!çü deki nedeni, devlet organ ve gorevlilerinin kendilerine düsen RÖrevi yerlne getirmemelpn dir Trafik yeteneğlne sahıp ol mayan kışllprın motorlu araç'rr kullanmalarını önleyemeven OPV lpt, bu kazalardan snrıımluduı Trafik suçlarından otürü hit't cezalar verilmesi, hayat hak1 ı nın yeteılnce korunmamasır.d ın başka blr anlama gelemez ( ) Mllyonlarca kisinin yaşama hak kını ilgtlendlren bu konuda yeterince önlfm almamak. IIPIP ehlıyetname verilmesını ve fll fı kontrolünıl en stkı bir d'izp\e ulastırmamnk, vatandaşın hayııt hakkına ssvgı gosterrnemp. ın (klşlnın canını onem^emrrı» nin) ta kendisidir» (JTuaiTr 'i Ak«ioy «Ktsı OUvenll*>ı» adlı Ders Notları. s. 14 • 16) B TRAFıK AlANINDAKi CıNAYETLERI ıJLEYENLER SADECE SÜRÜCLLER DEGIL; YANLI5 YOL ıZLEYEN İKTIDARIAR, YOLLARI ÇACDIJI BIRAKAN ILGiLI KURULUJLAR. ÖRGÜTLERDiR DE «Hapisane yapısına kapıları demtrden olarak birkaç m«h. zpn japtııro, I«ıinf Hvprmcdlğl blrlsini adl suçla tutukladıginda o mahzcnlerden birisfne atar. sözde orası nemli oldugu iç!n iışıimesin rtlye içersine kömıir dolu bfr mangal kojdurur. zavallı su^lu «Anıan efcıullm, temmuz ayındayız, mangalııı grre^1 yoktur. dıve bağırdıkça, «Sen bilmezain, her ne kadar temnıııı ayında fsek de burası soguktur. Mü»Ir paşa efendlmiz acıdıklarından boyle emrettilrr, siz rahat edinİ7» dlye drmlr kapı>ı kapayıp giderler. ZavaUı adannn, ertesi gün «doğal ölümtlyle «lnıu$tur» dlyerek cenazeslnl kaldırttıgı pek çok kex olmuştur.» «Basirct» gazetesini yayınlayan All Efendl'nin llk kez 190f da yajınlaııan anılarını okuyortım. Sander Kltapevi bu kltapcıjh Prof. Tıınayanın önsozüyle yenlden bastırdı. Tunaya diyor ki «O, uzerinde durdugu olayları, kendisinl etkilendlrma açısından ele almıstır. Kuçücük kitapU koea blr Istlbdat rejinıinln Abdulaziz'den haşlnyarak Abdülhamit'le nasıl Kcllftirlldiğini. ıtık açık olarak O İ7İryebılıyor. CUrümüıj blr bürokrasinln, yerlnUc kalabllmek ıçln, nclere başvıırduğu kolaylıkla anlaşıIabıMyor. Osınanlı toplunııınıın sosyoekonomik tablonu, anlamlı fırra vuruı>larıvla somudaşıyor. Basın baskısı, rüşvet, Ransıır, jurnal, dıs borçlanma, Rumeli ordusu İçin sarıaflar. dan yükspk falzle para arayarak, bu parayı başka yerlere harcama Bahlecülğl, burokraslnln doruklarında siıngelcflyor . Kitaplıklarımırda bu tür yayımlar sayılamayacak kadar çok. Gerçrkler, elimizin. zahmetsızce uzanacağı kadar yakında. l?te kanıtı.» AH Kfrndl'nln «tstanhul'da R1U "VıUtk öti«hH Olayları» kttabı 1864'te Raretenin imtiyazının nlınma nyküattylc başlıyor. O aıralardn Glrlt «avaçı vardır, Harictye Nâzırı Fnat Paıjaya verilen dilekçe gerl çevrllır, «şlmdlllk» »akınca jörülmüçtür büyle blr gazetrnin çıkanlmnınntla (iirit kan^ıklıjjı ortadan lcalkınca «Basiret» çıkmaya başlar. All Efendi FransızAlmaıı savaşı olaylarını Almanlan destekleyerek >azar. Bu yüzden de Blstnarck savaştan nonra, All Efendiyi Almanya'ya çağmr, bir ay ağırlar, para verır, hatta blr de basımev) armağan eder. Amların bu yönü de ilglnç rlbet, anıa hizler için rn unemll vanı, RUnceUlpl bir türlü geçmeyen bir takım olaylar Öyle ?c>Ier kl bunlar. dlln de oldu, bugUn de oluyor, belki varın da olacak! Basına, yazara, diişUnen kafalara haskılar, tutuklanıalar, ezljotler. All Efendi sık sık tutuklanır, «Birl sağ blrl sol tarafımdan ellerinl pantolonumun kemerine sokup benl KaMI glbl MüşlirlUk kanısına ulaçtırdılar» Karşısına çıkan soru hep şudıır «Bu^un «Baslret»te çıkan fıkra » All Efendi o günlerin Zsptiye Müşüru Husnü Pa?a'nın elinden çok »cılar çckmı^tir. Bir yandan da fcorku Içlndedir, ya nnıın da kapatıldıgı mah«ene içi kömttr dolu bir mangal konursa!.. Anıa Ali Efendl'nin «bir türlü aklı başına gelmez» Basın AzgürlUğünun önciısüdür o. «Hakaylkı Vekayı» gazetesi sahibt Filip Kfcıııii hukümctln hoyuna glden, padişalıtan bahşlş kopar maya yarayan yazüar yazmasını aoyleyince su yanıtı verecrktir: «Sadrazamın ne denli güçlb olduğunu biliyorum, fakat ne çare kl, gunümUzde kamuoyu ondan daha çok gtiçlttdür.» Bugun de nire «Flllp Efendl»ler var iktidarın, iktldara salıip politıkacıların dünıen suyunda glden baakalannın da aynı l»i yap masmı istpyen Böylrlerinp verilen yanıt hep aynı: «Kamu* oyu, hükıiınetlerden daha güçlüdür» YUz yıl önce All Efendi'nin verdiği yanıt günden ı;une gUçlenerek önemlnl koruyor .. AH Efendl'nin anılarında Andülhamlfe, AbdUlhamlt çagının olaylarına da genls yer verllmiş. «Kızıl Sultan» adıyla tnrlhe geçen bu klşlnln, ğUnUmttzde blr takım sagcı polltllıarılar ve jazarlar tarafından «ulu hakan» sayıldığını billyoruz. AbdUlhamlt Uhtta kalsaymış Osmanlı Ulkesl parçalanamazmı?, Abdillhaınlt lktldarda kaldlgı 33 yılda hlç blr vatan parçası elden çıkarümamış, biltün suç tttlhatçılarda, özgürlUkten yıuıa olanlardaymışt Ali Efendi'nln anıları bu savı kökünden çurütüyor. Burda sSzU All Efendiye bırakmak en lyisi: •Abdttlhamlt'ln otuz üç yıl sürcn saltanat doncmlnde Osmanlı devletlnln uğradıgı büyük bellların, felftketlerln nayılıp dökülme olanağı yoktur. Yalnız nüfua ve topraktan dolayı olan kayıplarımızın niceligl gözönüne alınırıa insanın tuylerini urpertlr.» Ali Tfendi «\atandan koparılan, zaptrdllen jerler >edi krallık \e dort valıllk topraftıdır» cllyor, blr hlr Kiralıyor: «Ulah vr Bugdan voyvodalıkları, Bugün Komaına hırp beyliğl iken krallığa drtnüşcn Sırbistan... KralUğını iluıı «ulon Karadağ... Koskoc* Bosna Hersek Bulgaristan ve DORU Kıımellden oluşan Bulgıır kralliRi Mısır ülkesi lıansa'nuı ellne geçen Tunus beyllgı. îngillzlere verüen Kıbrıg Adası . Yunanlstan'a bırakılan Tesalya ve Ycnlschlr cyalctl. Rusya'ya verilen Iiatum Kars ve Ardahan . Ylrml be$ ınil» «nı Innanın yaşadığı biıtun bu topraklar Abdülhamit döneminden Türklerln ellndcn gitnılştir . «Baslretçi AU Efcndl»nin «lntanbul'da EUI Yıllık önemli Olaylar» kltabı büyük bir llgiyle okunuyor. Bbyle bir «gerçek gazeteci»n!n anılan belge niteliğındedir. Yan tutmavaıı. olavları gördüfU glbi yazan, kamuoyu karşısında scırumluluk nedlr bllen blr lncan, Türk basınınuı blr oncusü . Prof. Dr. Muammer AKSOY riklmi yapmak zorunlugurdadır (•). Böyle bir ulked» u'aşım politlkasının, «en ar ^ ıtı rım ve en az giderle karşılar. ması», kaçınılmaz ulusal blr ödevdir Şu halde eşya ve lnstın taşunaları, «kltle taşınıacıhÇııınd dayandınlmak zorunlugundadır Karayollarına, petrole ve ./zel arabalara dayandırılan taşımacılık, çıkmazlnrla karsılaşmaya mahkumdur. Çağımınn, sosyal devlet anlayısı, mülkiyet hakkının dalıı toplum yararına ayk ' ı kullanılamıyacağını açıkçn ıluıı etmiştır (Anayasa madde v>). Hele cldvlz harcaması ve kamu mallanndan özel bıçimde ya ıarlanma söz konusu oldu^unda bu görüs tlikfmizdp ( ıımrmri vetln llk günlerinden berl bemmsenmlîtlr. Parası olan, yıut dışından kcndibi ya da est K,in ıstacUt^ kürltu ya> da lıiks o^yoyı getirebilivor mu? Aklı basında hiçblr lktıdar doncmındn lıunu ızın veı ılmemıstır Çunkü ctovız devletlndir, toplıımundur flUiı gelmis, dışarıdan «pn yafa.n'i 1 onemdekı ılâçlan» do\ ız niz kalmadığı içın getıremeıv.ı^izdir, hâlâ da en önemli amp'ıvat araç ve gereçlpıı bıle dovı^ dar lıgı yüzünden pek az getirılnblı mektedu Toplumun ilerlemcsi İçin şart olan bılımsel ve teısnik kltaplar ve fabrikalar, hatta petrol ara^tırmaları için gerekli ına klneler, döviz bulamadığımızd'm yıllarca getirilememiştır Kısacası hem ucuz, lıem de dışa mum kün oldugu kadar v. bagımlı \e çevreyl de daha az kirleten «kıfle ulaştırmacılıgm, başka 'leyım le «demlryolu ve denlzyolu (VP metro) Ile ulaştırma», dana yıllarca bıınm ıçın doğru tek yoldur. Atatürk döneminde benlmsenen bu doğru yoldan, DP döneminde sapılmış, Ttlrkıy^ ıçln çok pahalı ve dışa bağhlıı,'i en açırı düzeye çıkaran «pptrole dayalı karayolu taşımaclıftı» politlkası» benimsenmiştir. I>% miryolları yapımı durduruldu, es kıleri de modern biçimde ..«lpt'i miyor «ÖZPI arabalar salgırn ise, faklr bir toplum İçin «ınıratyedllığln aon haddi» sayılncak düzeye ulastırıldı. Hem Je 23 misli benıin yakan ve on binlerce dolarlık lUka otomobil l«rln bile ithaline lsin verllıtrek.. Iste, «esya ve insan taşımncılığmda büyük agırlıgın karavolla rına kaydınlması» v« «parası olan herkesin istedigi kadar ıno torlu tasıt satın alarak dar ve hem de Rldıs ve gollsl avrılmnmış çajdışı yollarımiüa yıgıvoı mesl» vogun trafik kazalaıuvn ana kaynagıdır Bu durum aAİ mnyarak, kökltl yent ünlemlar alınmazsa glderek artaca'r'ır ÇUnkll motorlu araçlann savısı çıg gıbi çoğalmakta, yollarımu ise hızla bozulmakta ve aylarca bozuk (ve tam bir kaza kayn*' o ohnfc bırakılmaktadır OZEl ARABALARIN SINIRLAHMASI ZORUNIULUGU Durum boyle olmasa ve karayo lu ta$ımacılıgı bizde ba»arı ile yurüttllmekte olsaydı bile, untrol tuketlmlnin yarattıgı (ve ö^ellık le ünumüzdekl 10 yıl içlnde yaratacağı) çıkmazdan otürti, karayoiu taşımacılıgını büyük olçude terketmek ve herkesin zo runluluk olsun ya da olrnasın keyfl isteyince petrol yakan araçlar nlmasını onlememıa (?erekırdi. Eger toplumsat sorırr.t.ıra, ajıınlıgın asırı çıkarları, ka >lfi«rt, lcaprlalart aonmdan.^değil de, çogunlugun ve toplumun vaşamsal çıkarları açısından bnkabilirsek, demelc isteric... Oarçokten, ekonomlsi (hele dftvla açıgı) blzimkinin durumunda olan bir toplum için, ulkemizda bugtln «özel arabaya sahlp olabilme konusunda uygulanan dü 7en (daha dogrusu düzanslrük, bası bosluk)», toplumu dört nala lflasa doğru götüren «deliua toplumsal blr lsrafotır. Milyarlar ca llralık dOvlz, küçük bir *tınlıgın «lükı tutkusunnu, «Ustünlük, yanşma ve calca satma gibl olumsuz duygulannnı tatmin ade bilmelerl içtn sokaga atılmaktıv dır Sokaga özel araba kılıgında atılan bu dövlzler, ayrıca yırattıkları tıkanıklıkUn ötürti, blr de trafik kazalarının önemll bir nedeni (toplumun ikincl keı za rar va felâket kaynagı) olmaktadırlar. Milll gellrl batı Ulkelerl içinde en sonda gelen, milyonlar ca lşsizlne is bulamayan, nalo Datt Ulkelerindeki isçllari bura larda çalıstırılmazsa lıalı «avı»ı korkunç oranda arttıgı glbi, döviz kaynagı da aynı hızla kuruyacak olan, durmadan dı»a borg lanan, milll savunması için blle dış yardıma baglı, henür sanayllesmemiı ve 2S.31976 v» 13 4 1976 günlü Cumhurlyatta ya yınladıgımız «îflâsın Eçlglndeylz» va «tflastan Kurtulacakaak» baslıklı yazılarda resml kanıtla larını vardlğimlı Uzere, 1987'lnrda lthal edeoagl petrol İçin garak 11 dovizl bütün lhracatı lla karsılayamayacak blr toplumda, her isteyen ktsiye bir otomobU için gerekli ddviz verilemez Her otomobıl, dışa «başlangıçta onblnlerce llralık» sonra da «her yıl binlerce llralık dovızın «kına f sına» neden olacağından, (s«»dl gl kadar parası oİRun, «kışısel ozcl koşulları kendısl için» va da «mesleğınin gerekleri toplı.m için zorunlu» kılmadıkça, kısr» re Ozel otomobil ve onun benzini toplumsal yokaullugumuz Rlderilamedltl sürece verilem*z. Klşinin, sırf parası v,\r diye böyla blr istekte bulunma ya, TUrkıye gıbi kalkınamaımş bir ülkede hakkı yoktur. Iste ekonomik iflâstan kurtulmak için yapılacak bu sınırlama, bu kısıntı kentlardekl trafik tıkanıklıgının va kent dısındaki yol larda da trafik kazaldiıuın az»l masına büyük olçüde hızmpf edecektlr. Pahalı ve gcnış yabnn cı arabalann ıthalınin ise, 'um yasaklanması gerekir. Boylece hem büyuk olçüdp dovız vo pek fasla akaryakıt harcamalann dan ötürU petrol tasarrufu ?ağ lanacak, hem de dar yollarımı za lor sığan bu arabalarm trafikte yarattigı tehlike da »zilmı? olacaktır BAGIJUNAN BENZıNLER Gerl kalmıs blr Ulke olarak, bl zlm tüketlml mahmuzlamamız d? gil, gomlememlz gerekir. Hela yasam için zorunlu olmayan hiz metleıın ve malların tüketımınde, tutumlu olmak 7.onınlufcu vardır. Oysa buim bast bos \e halk» düsUnmekten çok uzak olan ekonuml poUtikamıcda, var lıklı vatandasların hem da uo viı harcamasına neden olacak malları bol bol tUkatebilmesi lr'n «yöntemler icat adllmaktend'j. Bugun özel arabası olan bir kı Bl, Ankara'dan Istanbul'a kadar araba Ile gldip gelirse, Dvvlet (daha dogrusu faklr vargl mu kella(i), motorlu trenda 2030 lıralık benaln sarf ederek yapılncak bu lfl, Türk toplumuna 48 yüs liraya mal edan vatandnşı ödüllendirmekte: Gldls masratının kendl cablnden, dönüş para aının lse faklr vergl mUkellbfınin ceblnden ödenmesinl ssjlamakUdır. TUrk Devletlne 500 ku rusun UstUnda blr flyata mal olan benzinl Devletin (yini vargı mUkallazlnln) ödedlgl bir fon dan yardım yapmak suretıyle, yan flyatla satmak, yukarıda böy lediglmlzden baska bir anltnıa gelemez. Blzlm gibi patrol vn döviz fukarası blr toplumun, pet rol tUketlmlnl gamlayabilmeic ıçln olâganüstU önlemler dtls«lnmesi gerakirkan, «petrolü mil' yetin yan tlyatı Uzerlnden aat ması» va böylece «petrol ttlketı minl mahmuzlamaıı», hiçblr atrıl kuralı lla bağdasamıyacak hir davranıstır. Hala bu bagışuı !<tkir vergl mükeiiefina yllkle tilmesl lse, "osyal Devlat dogrııi tusunda değil, «Antlsoıyal ü«vlet» dotrultuaunda knlay kniuy lurılamıyaoalc blr rekordur. dcMİmcî uuitııra 3uuut tiydtrosu IYÖNETEN: ERKAN YÜCEL TOPUAK OYUN 2 BÖLÜM 3 EYLÜLDEN İTIBAREN BEYOĞLU KÜÇÜK SAHNE'DE ttiIi.uKMt.1S (Cumhuriyet: 10010) TEŞEKKÜR <adıkoy Baharıye Cadoesi No J03'deki muayenehanesıııde esım HtKM£.T ÖZTURGAY' ı ıcabeden estetlk bir amelıyatı yapan Goz Hastalıkları MUtehassısı, bayın, T Dr. HİKMfcT ARALP'a tcjekküru bir borç blllrım. İLAN 1 Gıda • Tanm ve Hayvancılık BRkanlıSı, Gebze Çayırova Teknık Ziraat Ortaokuluna aıt. takribı 150 ton elma ağacından toptan açık artırma suretıyle satılacaktır 2 Artırma 15.91978 günU saat 15.00'de Okul tdare blnasmda yapUacaktıı. 3 Satılacak elmanın muhammen bedeli 150 000 TI» Olup, geçıcl temınat 8750 TL 'dır 4 Satışla ilgili şartname mesal saatlerl dahlllnda okulumuzda Döner Sermaye Saymanlıgtndan temin eclUe> billr. 5 îşletmemiz 2490 sayılı kanuna tabl doglldir. (Basın: 2328J/10U23) Trafik alanmdakl cinayetl»rjn fallleri, kuşkusua sndece moıor lu araçlann surüPÜlerı değılrlır Bu rınayetlerın çeşıtli suç'uî^rı v^rdıı Eunlann ba^ta ^eljm «tıafık kurallarına meydan ou yan sürüculer» olsa bıle, « ia fik sorunumuzu yanlı? yonınge ye otuıtmııj olan ıktidarlaı» . • < «Kaıayollarını ça^dışı tlui'iıı cn bırakan, görevlnl çağda> hi' ve zıhniyetle ypııne getırm^kîpn kaçman Karayolları örgütü vi \d killlerl», kazaların gerçek so rumlulan arasmda başlarda yer almaktadırlar. ETHEM ÖZTl'RGAY Ozet: Bugün uzun vadede g°r çekle»ecek nitelikte bile olsa, trafik faclasını, trafik cinnyet',^ rinl azaltmak Içln, en basta ulın ması gereken önlemler >unUr dır. 1) İnsan ve eşya taşınidcılı gı büyük olçüde demiryolu ve denızyoluna kaydırılmalı ve ou nedenle de demıryolu aitının <A mamlanmuamu, demıryolu <e de / nizyolu işletmecilığlnın modern leştırtlmesme (hızlandırüma'mna) derhal başlanmalıdır. 3) Büytlk kentlerlmlzde metro yapımı >ıızla gerçekleştlrılmelidır 3) "nrn yolu taşımacılıgında özel taşır, w ınümkün olduftu kadar kısrlan malı, «maslek ya da sağlık duıu mundan ÖtürU geıçekten oz^l arabaya muhtaç bulunmayanlm» ın arabaya sahıp olabilmaleıı, bugunküne kıyasla 20 30 mislı vergıye baglanmalı, ya da yaaak laimalıdır 4) Yabancı lüks arabalarım ıthali tümden yasaklan maiıdır. (•> Yukarıda belirttiglmiz nokta lar, trafıktekı Ucıanın yalnu nn yunüne ıllskindir. Oysa «trafik haydutlarinin kol gezmesınt v < UulıK fnııu ve cınayetlerinin i? lonmesını oulcmeku ıçln, «ardb.ı sürücUlerinln ancak her h.ıi.mı dan hak ettıkleıi bir ehliy.tr.a 4 ma almalaıım», «trafik kurnlinn na ssygı göstermeltrini» va «ara J balannm teknık bakımdan kaza yapmayacak durumda buluıı>na larını sağlamak» ve «kara yolla rı örgUtünU, yol balunıından (ozellıkle onarıında) lçlne aüştü gü uykudan uyandırmak» ve «onu çagdaş zlhniyetll bir kuru lus hallne g tlrmek» bakımın dan da alını ası gereken on lamler vardır Kİ, bunlar Uzer'.rde baska blr yaziftuıda duraıağız Bakanların bile lthal nıalı lüks arabalar jÜ7umlcn ı?ı DÜNYANIN SESt TURİZM NEDRET SELÇUKER'DEN SEVGİLERLE DENİZE DOYMAYANLARA BAYRAMDA GUNEJ JİZ VE KIBRIS 2128 Eylül 3 300 TL. 23 28 Eylül: 3 000 TL. (uçak ve tam pansiyon) Tclefonlar: 49 79 79 44 38 52 Adret: Beyoglu Turnacıbaşı Sk Pulat Ap No 14 1 KSKKKÜRLERİMtZLE (Cumhuriyet. 1OO40) OLU M Kski Maliya Nazırı merhum Cavit Bey'in esi, marhum Fahrettin Ertuğrul, Osman Krtuğrul ve Şiar Yalgın'ın annesı, DÜNYANIN SESİ TURİZM NEDRET SEÇUKER'DEN SEVGtLEBUC Dc.TUft 5AHANE BİR 9 GÜN TAJIMACIUKTA YANll} POUTiKA Tasıma polltıkamızın Karayolları temeline dayandınlmaaı, una yanılgıdır. TUrkiyo, kalkınmHSinı ve ekonomik bagımsııhfını, daha gerçekleştlrpmemlş bir illke dır. Böyle bir ulke kalkınabtlmek (gereken yatırımları per çekleştırebllmek) için, her viırİU israftan kaçmmak (kemerleıi sıkmak), Uretlm İçin gerekll Di ALÎYE CAVİT Hanımafendl Ankara'da vefat etmlştlr. Cenazesi bugtln (Perçembe gtlnü) öğleyin Hncı Bayram'da kılmacak cenara namazından sonra kaldırılarak Ankara Cabeci Meaarlığında toprağa verllacektir. KARADENİZ (Vapur, Otobüs) 2 687 TL Hareket 7 Eylül Ege vapunıvla EN GÜZEL KAMARALAR SİZIN... ACEIE EDİNİZ... lclefonlar . İO V) 79 44 2« 8S Adres. Beyoglu Tumacıbası Sk Pulat Ap. No. 14 TEŞEKKÜRLERİMİZLE < ', Cumhuriyet *'10028 rı doviz ve aşırı bcnzın lınr camaları jasaklannıalıdıı. '•• • • • • • • • » • » • • • • • • » • • • • » • • • • •• •• • • • • • •• • • < Dünynnın Seil AJansı 10036