Katalog

Güney Afrika'da ırk ayrımı politikası iflas etti Haziran ayından bu yana Güney Afrika'daki kânlı olaylarda en az 350 zenci öldürüldü; 1300 kişi yaralândı, 1800 kişi de tutuklandı. Olaylârın beklenmeyen boyutlârâ erişmesi; ırkçı beyaz hükumeti, siyâh halka bazı ödünler vermeye zorladı. Okullardan «Afrıkaan» lisanı kaldırılırken, zencılerin bir ev sahibi olmaları hakkı tanındı. Dış Haberler Servisi Z^Eky.GİNEsİVf ZZLi^revılle ) / lLı.ando ANGOLA f i ZAMBIYA Lusaka* f MOZAMBIK NAMJBİA J • 6OTSWANj ı VViııdhaek \, jGaborone* Pretorıa Uourenco Margues rk avınmı (Aparthaıd) polıtıkasmın uygulnndığı Güney Afnkada Soweto kenlınde ıkı ay önos oaslayan VP gıderek yoğunla'jan karışıklıklarda sımdıye degın en az 350 7eneı olmuş, 1T00 kişi de yaralanmıştıYaralananların da buyuk çogunluğu karaderilidır Ülkede ikı ay içınde tutuklananlann sayısı ise 1800 a ulasmıştır Olaylar 6 hazırandi 2S0 bin siyah işçlnın gecekondularda yaşadığı Sovveto kentınde okul tigrencılerının ayaklanması ile başlamıştır Okullarda Hollanda asılh beyarların lisanı olan «Afrlkaan» lisanmın oğretılmesine kar<n başkaldıran zencı çocuklar lfi hazıranda sınıfları boykot ederck bır protesto yUrüyüsü düzenlemişlerdlr öğrenulerln yolu polıs tarafından kesılmiş ve ıki taraf arasında tartısma çıkmıştır İşte bu sırada bır zenci polisın ateş açarak bır öğrencıyi oldürmesi, 2,5 aydır kanlı olaylann başlançıcını vurgulamıştn Arkadaslannın oldürülmesi Uzerıne hırsla sağa sola saldıran ogrencilerin üzerine yoğun bır ate? açan po'.ıs 40'a yakm genci oldurmUştür Bunun üzerine Soweto kentı bır savaş alanına dönüşmUş, olayı izleyen günlerde oğrencılerlp ırkçı rejımm güvenlık kuvvetlerl arasında kanlı çatışmalar «ürerken, polis kursunları İle bldürülen dğrencl sayısı hızla yükselmevp başlamıştır Böylece Soweto olaylan. 1960 Ylhndaki ünlü «Sharpevılle KatHamuıın» boyutlarını da aşmıştır O tarıhte Sharpevine kentinde tAt fco«t«n vapan zenci halka ateş açan Güney Afrıka Güvenlik Kuvvetlerl 70'e yakın sıyah derllıyl oldürmüşler ve olay dünyada sert tepkilere yol açmıştır. I voksuldur ve bevazlar bu renginlikten sıyahlara pav vermeye yanaşmamaktadırlar Aparthaıd uyarınra sıyahlaıa beyarların lokantalarına, sınemalanna gırmosı \asaklanmıştır Böylece 18 müyon renct, 4 milyon bevazın •yonetimınde ıkmtı iinıf vatandaş olarak yaşamaktadır ATLk% OKYANUSU GUNEY AFRİKA 1 Cepft Vmn AFRİKAHIH GÜNEYİNDEKİ •K1 IRK(I REJıM &UÇ DURUMDA PRETORİA REJİMÎ BİRLEŞMİŞ MİLLETLERÎN BİRÇOK KEZ UYARISINA RAĞMEN NAMİBİA'YA BAĞIMSIZLIK VERMEDl NAMıBıA'DAKı TÜM ELMAS MADENLERi IIE BALIKCILIK ENDÜSIRıSı. CÜNEY APRıKALI VE BATIll JıRKETlERıN ElıNDt amıbıa ya oa eskl adıyla Cüney Batı Afrıka 1884 vılındn Alman mustem'ekesı olmuştu Bırmiy. Hunya Sava>ımn bitımın den sonra eski MİUetler Cemıybtı ulkenln vönetimınl manda olaıak l.uney Afrıka'va terketmıştir Mılleiler Cemıyelı kırarına RO re Güney Afrıka bu tilkt, halkınnı gellsme^ıne vardımcı oınrnk \e ulkeyı bagıınsı^lıga hazırlayaraktı Ancak ulke hulkını bifeımsır lıga ha7irlamak bır \.ini GUIIPJ Afııka Gu npy Batı Aii'kiyı tam bır soıııUiKr .ınlıyı şıyla yönetmeye ulkcnııı lünı dogal zenglnlıklerıni sdınürıneye oaşladı. N Ikınrı Dunya ^a^aşından fronıa tllm es kı manda altıncİHkı toprakluı Hıılesmı> Mılletlere devredıldıgı halde Gunpy Alııka l.u npy Batı Afrlka yı BM e devıptmpyı kabııl etmedi BM'ın bu konııda teşitlı uvarı ve kma maları da bir sonuç vermemıştır BM Gencl Kunılıı ]%Kde Gunpy Batı Afrıkanın yonptun'nı PIP almak Ume 11 ul keden oluş.an bır konsty kııımus ınıak Güney Afrıka konse\ uvelprının duney Bntı Afrıka ya gırmesıne i7İn vcımcmışlıı BM Gene! Kurulu aynı jıl Gunpy Pdtı Afnk.ı' a «Namıbıa» adını vpımıştıı 1^70 vılıncla ı>e Guvenlık Konsevl Gunev Alrıka lıiıkumetını, ^amibıavı «>ns.ı clısı \ollarla» denetim altın da tuttugu ıçnı kınamıştır (»üncy Afrıka nm bvskı pnlıtıka^ına kArsı Namıbıa cl ın 1 ihO ların sonlannda çeşıLlt direnme (irgütlerı kurulnnıs lw£ımsi7İık tstemleri güçîenmıstıı SWAPO adlı orgUt ha len Güney AfrıkA va karşı ba^ımsı/lık mücadelesı veren gruplnı ar.ısında en güçlu olanıdır Nüfusu 7nıjnon dnlivlanndı olan Namibıa da ozcllıV lc clm ıs madenlerı rmyr vantılık ve balıkçılık ı,ük zeıiKindn lum el mas madenlen ile balık^ılık endüstrisi Güney Afrıkalı ve Batılı şırketlerin ellndedır Güney Afrika'ya ilk kez Hollandalılar geldi 17. YUZYILDA YERIEJEN HOLLANDAULARDAN SONRA 1806'DA ULKEYE INGiliZLER GEL01 uney Afrıka ya ılk gelen beyazlar 17 ncı asırda Hollandalılaıdır Bunlar Umut Burnu böİKesme yorle^mışılerdır 1 ( ) jılında ı«p HM îngılızler Umut Burnunu ele geçırmışler ve Hollandalılaıın çofiunu kuzeye surmüşlerdır Kuzeye sürülen Hollandalılar bölgede «Transvaoln ve «Orange Cumhurıyetolerini kurmuşlardır ÜlkPde 1867'de elmas, 1886 da da altın bulunmuştur Bu aradT G «Boer'ler» diye adlandırılan Hollandalılarda Ingılirlere karşı tepkı gıderek artmış ve 1899 Mlında «Boer savaşı» patlanuştır 1902 yılına dek süren savaşı lngılİ7İer kH7anmı^ vr> 1910 yılında «Güney Afrıka Birliği» kurulmustur Ingılız Uluslar Toplulugunda domınyon statüsüne sahip oınn Guney Afrika Bırlıği lngılızİPim «Natol» ve «Umut Burnu» somürgelerı ile Hollandalılaıın kuzeydp kurdukları «Transvanl» ve «Orange Gumhurıyetlerimn» birleşmesınden oluşuyordu Güney Afrıka Bırlıgı, 19fil vılında Ingıli7 Uluslar Topluluğundan ayrılmı* ve Güney Afrıka Gumhurıyeti adını almıştır 1910 yılında GUney A/nka Bırlığının kurulmasından sonra ulke «Afrıkaner» adlı Hollanda asıllı çıftçılerle Ingılız fabrıkatdrlerı tarafından yonetılmeye başlanmıştır Bu atada büyük bir yoksulluk ıçinde bulunan zencı halkın huzursuzlugu artıyor, ış<,ı kesıminde büyük kaynaşmalar oluyordu Hukümet ise bu kavnaşmaları onlemek içın gıderek daha sert tedbırler almaya basladı 1919'a kadar hükümet baskanı olan General Louis Botha ve ondan sonra gelen General Ian Smı'h bu polıtikanın sımgeleri halınö gelmişlerdı 1924 seçimlerinı ise, YENİ BOYUTLAR Geçen hafta ıse olaylar yenl boyutlara ulaşmıştır Ülkedekl ınsanlık dıaı ırk ayınmı (Aparthaıd) politikasıru, çalıştıklan v* yaşadıkları yerlerdeki kotU koşullan protesto eden onbınlerce zencı (.ozellıkls Soweto kentmdekiler) tiç günlük greve gitmişlerdir. Ancak ülkenuı en btıyilk kabil/ası olan ve sayıları 4 milyona yaklaşan Zulu'lar greve karşı çıknuslardır Bunun üzerine grevcl zencılerle Zulu'lar arasında kanlı çatısmalar çıkmıs ve olaylarda 21 zencı olmüştür Zulu'lar ırkçı hükUraet tarafından buyük destek gdrmus ve aralannda «grev kıncı» gruplar kurulmustur. ^ RODEZYA GÜVENLıK SAGLADIKLARI DESÎEGı KUVVETLERı ÖLDÜROÜKLERı GERıLULARIN CE SETLERıNı KIRMAYA ÇALIJIYORLAR (FOTOGRAF ABC) KOY KOY DOLAJTIRARAK, ZENCı HALK ARASINDA Mıllıyetçi Parti başkanı General B M Hertzog kazandı Mıllıyetçi Partl 1913 yılında hukümelin partısı olan GUney Afrıka Partisinden ayrılanlar tarafından kurulmnştu Başkanı Hert7Og ıse bır yandan ırk ayrımını derınleştırmek içın vaadlerde bulunuyor ötp yandan Ingilız aleyhtarlıgı yapıyordu 1924 seçimlerini kazanan Mıllıyettı Partı, Günev Afrıka PartiM ile koahsyon kurdu 19^3'te ise ıkı partı bır araya gelerek «Bırlesmı^ Güney Afrıka Partıs>ı» kuruldu Hert7Og Başbakan, Smıth başbakan yardımcısı oldular Kurdukları hükümet yerlilerın ellerinde kalan son bırkaç hakkı da gaspettı 1937 yılında çıkarılan bir yasa ile Umut burnu çevreMndekı verlilerm oy hakkı gerl Hİınıvor fabrikalarda çalışan zencıler ışçı degıl hızmetçı olarak kabul edılıyordu Beyazlar Ulke topraklarmm % 8Tsinı kendılerine ayırmış, burada tüm ekonomik ve sosyal ayncahkları ele geçirmişlerdi. Ikıncl Dünya Savaşından sonra 1948'de yapılan seçimleri kazanıp Başbakan olan Danlel Malan ıse Aparthaıd (ırk aymmı) politikasını devletuı resmi politikası olarak »an ettl. Aparthaıd aslında 7encı halk Ü7erinde Avrupa kokenli sermaye gruplarının sınıf egemenllği pohtikasıdır Üretim araçlarına .snhıp olan ve tüm ekonomık ve sosyal ayncahkları toplamış olan 4 milyon Aparthaid politikası ile 18 milyon zenciyi sürekli voksulluğa ve «ıkınci sınıf vatandaş» statüsune mahkum etmışlerdır. 1958 1966 yıllarında Başbakanlık yapan Verwoerd ve 1966'dan bu vana iktidaruu Mirdüren Vorster bu polıtikanın önde gelen liderleridir. RODEZYA IRKÇI BEYÂZ YÖNETİMİ, TAMAMEN TECRİTOLDU uney Afrika daki ırkçı yonetımlerın ıkttdarlarını, sarsıntı<;ız bır bıçımde sıyah ço ğunluga devretmelerı ıçln başta ABD Dı şışlerı Bakanı Henıy Kıssınger olmuk ü/ere çoşıtlı Batılı sıyasetçılerın çabalan yogunlaşırken, Rodezya'daki Ian Smıth yonetımının kalı tutumunu .sürdürmesı bu yönetımuı genış blçimde tecrıt olmasma yol ar.mı^tır Rodezya askcrlerının, Mozambık sınırı içlndeki gerilla üslerme baskm yapmaları, bu ara da çok sayıda savunması? koylüyü de oldürmelerı genıs tepkilere vol açmı^ur Guney Afrıka yonetıcıleıı, Ian Smıth ın bu U7İa^maz ve kalı tutumunu «Sovyet va da Kuba mudahalesıne vol açarak sorumsu7 bır tavıı» olaıak nitelemişlerdır. Rodezya ile Mozambık arasındakı 1 300 kilometrelık sınır boyunca sayüarı 1 > bın kadar o' dugu tahmin edilen «Zımbabv,e Birleşik Halk Ordusu» gerlllaları butun şıddotlı lepkıye ragmen eylemlerıni turdurmektedırler. Nüfusu 300 bın beyu7. 0,b milyon zencıden oluşan Rodezya ordusu ıhtiyatlarla bırlikte 140 bın askerden oluşmaktadır Bunlarm yarısından çogu zencidir. 8fi yıldır ırkçı beya7 a/ınlığın yonetimml sürdürdügü Rodezya'da dünya krom rezervinin "086'sı bulunmakta modern teknıklere dayannn tarımda da toprakların en verımli %50'si yine beyazların mulkıyeti altındadır Her iş kolunda beyazların Ucretlerinin aynı işi yapan zencinın ücretının on katıdır 1893 1923 yılları arasında Ingiltere tarv fından yönetılen Rodezya, 11923'te özerk sttmürge statüsü almıştır. O dbnemde GUney Rodezya adıyla anılan Rodezya'yı yoneten bevaü aaınlık Ikincı Dünya Savaşından sonra Ku C TEMiNAT VERDIIER The New York Times gazetesimn Johannesburg »uhabinnin bıldirdlğine gdr«, polıs yetkllilerl «grevcilere karşı kendınl korumak içın» bıçak ve «Kireries» adlı palayı andıran geleneksel bir zencı sılâhını taşıyan ve kullananlar haklannda soruşturma açılmayacağına ilişkin temınat vermıslerdır Polısten bu teminatı alan Zulu çetelerl grevcl zencılere karşı yoğun bir tedhış kampanyasına gınşmışlerdır. Evlerin kapılan içerısi talan edılmtş, kadıniar kaçırılmıs, greve katılanlar •okak ortasında öldUrUlmüşrtlr. Gdrgü tanıklarının ifadesine gbre zenci polisler Zululara «bol yeraek yemelerini zira tildUrmek içın kuvvet» ihtıyaçları» olduğunu •Öylemişlerdir Soweto olayı5 gerçek bir halk hareketiydi • RODEZYA VE GÜNEY AFRıKA CUMHURıYETıNDEKi IRKÇI REJıMlERE KAR$I SıYASAl MÜCADELE ıÇıN KURUIAN AFRıKA ULUSAl KONSEYı» BAŞKANI OLıVER IAMBO GUNEY AFRıKA ZENCı HALKININ BUYÜK OLCÜDE BıLıNÇLENDıGıNİ SOYLÜYOR • OLıVER TAMBO YA GORE; SOVVETO'DAKı OLAYLAR «AFRıKA ULUSAL KONSEYı»NıN SıYASAL ÇALIJMALARININ BAJARISINI GOSTERıYOR ünpy Afrika ve Rodrzva'rlaki ırk^ lıeyaz rejlmlerf karşı kurulan Afrlka Ultısa! Konsevi lidcrl Oliver Tambo ile Ie N'ovel Observateur dergisl muhablrlnln yaptıgı kdiııışıııayı sunuyoruz SORU Soweto dakı olavlardan hemon sonra Atrıka Fiırlığı Orgütunün genel kurulundarti konuşmuni7da aıtık 196(1 yılında meydana gelpn Sharpevılle karışıklıklarının gerıde kaldığııu sovledıni7 Bununla neyı kastettınız'' CfcV \P Sharpevılle olaylarında 70 kişı olmüştü Sovveto'da ıso yüzltıce kişı oldu, bınlerre ınian yaralândı bır o kadarı da tutuklıındı Sovveto da Rerıri Kuçler halkı katlettı Çunkü hem çok güçlüydüler hem dt> hnlk sıl.ıhsi7dı Ama bu kez halk ıktıdara kırş,ı kınını b a n ^ ı yollardan VP orgutsu/ bır bıçımde meydana vurmuyordu Sovveto gerçek bır halk haıeketıydı Renım anlatmak istediğim budur SORtl sovveto olajlaıına, Pretorıa hükümetının aldıgı bır kararın jol açtığı soylendı Bu G ÖDÜN Güney Afrıka dakl kanlı olaylann beyaz rejımın tıyguladığı Aparthaid (ırk •yrımı) politikası içın buyUk bir darbe oldugu kuşkusuzdur. Nıtekim hukümette olaylârın beklemedık boyutlara ulaşması Uzenne bazı ödünler vermeye yanasmıştır Okullarda zencı çocuklara dğrptılen «Afrikaan» lisanı ders programından çıkartılmış ve ıltc kez zencllere bir ev sahibi olma hakkı tanmmıştır. Şımdıye değin «encı hnlkın bir ev satın alma hakkı bulunmuyordu. ne derece doğrudur' CCVAP Soweto olaylarına hükümet ın teknık okullarda Afrikaan dılını zorunlu hale getırmesınin neden oldugu bır gerçektır Güney Afnka halkı bu tasarıya karşı olduğunu meydana kovmuştur hukumet kararını uygulamaya geçınce de, tahmın cdildıgı gıbi halkın tepkısi çok sert olmuştur Halkın bu gosterilerde Afrika ıılusdl kon<;eyının sloganlarını kullanmış olması Sovveto gosterıleı inı bi7im riuypnİPdigıınız anlamına gelmez Bu, sadece bi7im yaptıguni7 sıyasal çalışmaların ne kadar benımsenmış olduğunu göstermektedır Bız yıllardan beri bıkmadan usanmadan çalısıyor. halka el ilânları broşür ve dergılert» ba/ı şeylerı anlatmava çalışıyoruz Arük ulkenıi7deki bılınçlenme, dönüşü olmuvin bır vola •»ırmiş bulunmaktadır önce Mozarnbik ın sonra da AıiRola'nın bigımsnzlıftına kavuşması Güney Afrika daki guçler dengesının hıç de aleyhimızde olmadığını kanıtlamıştır GUney Afrıka ordusunun Angolada uğridıgı yenılgı de, bır ordunun sılahlan ne kadar modern ve fazla olursa olsun vıne de nıaglup edılebilereğinı gdstermiştir Silâha sarılıp buğımsızlıklarını kazanan Mozambıklı ve Angolalı dostlarımız, bızım ızlememi* gereken jolu da çızmış bulunmaktadır Şimdı sıra bız» plmektodır SORIJ Siz Afrika Blrlı^I Orgütu nun destrğini de sajtlaııııi) bıılunıiMirtıınıi7 . CEVAP Evet gerçekten Afrıka Birlıgı Örgütu, Güney Afrika halkının katliam ve baskılara karşı tek güvencesınin sılâhlı savaş olduğuna karar vermiştır Bu nedenle de Afrıka Brlıgi örgütü üveleri bıze ekonomik, sıyasal ve askerı yardım yapmaya karar vermistıı Öte yandan, Afrika Birlığı Örgütü uyelerıne Fretorıa reıımı tarafından kurulacak »ahte bagımsız bır devlelı tanımamalarını dp öğütlemıştir. lan Smlth, guç durumda^ Ankara Kamran Inan; il, ilçe dolaşıyor k o n K r e I e l l n d e Ankara Ankara Ankara . . . Ankara "Peçenek Barajı ne olacak?,. emirel, Koçhısar'da konuşurken kalabalık ıçıııden bıri «Peçenek Barijı nn olapak'» diye ba(fı rınca Demırel, butün he>ecanıyla cevap verdı «PsçeneK Barajını da yapacaği7» Demirel ın bu sözü gülü^melerp vol açtı Peçpnek Barajı ıstpyen vatandaşımi7 oırp7 ((mtt'ip» varadıl'ş davdı Bir parmak kalmlığmdaki Peçenek suyu içın sakacıktan bara) istemişti. EKOMOMIK Ancak bu tür yüzeysel tedbirlerin çağdışı Aparthaıd politikasmın siyah halkta yarattığı tepkilerl sındırecegi sanılamaz. Irk eyırımı politikası afllamına gelen Aparthaid'ın aslında kokenlerı ekonomiktır. GUney Alrıka'da sıyahlarla beyazlar arasmdakl kavga, temelde •üm ekonomık: zenginliklere sahip olanlarla. hıç bır &eye sahıp olmayanlar arasındakı kavgadır üretim araçlarına sahip olan beyazlar zengin, zenciler ıse halde Bu da nesı? dıjenler oluyor Bu, AP kongresı onresınde Demır«l e karşı «tek kışılık oıdu» halınde dolaşan Kâmran tnrfiıa bagla nıvor înan. ıl ıl ılçe ılçe kongrpleıe gidiyor, telgıaflar çekıyoı, konusuyor.. Ustelık, bildıgimız gıbi, alış>tıgımız gıbi de degıl. karışıklıklar çıkıyor kftvgalar f'luyoı Bugune riek AP ıçındpkl olaylar oıı sına pek yansımartığı nın, kamuoyu şavkın Yalni7 dıs polıtıka «uzmanı» olarak kalmayıp, lç polıtıkada da konusuyor Hakıki demokıasıde elektrık ener)lsi ile tezek enerjısi vanyana olamaz Ekspres vollarla, katır yolları demokratık ıdarpdp ıçıçp bulunamaz Demokrası. katır yollaruıın yanında oldugu zaman yerleşır, basarı kazanır hoylpdığıne göre Inan taraftar da topluyormuş. Bu vuzden umutlanmış Dün hınop kongresınds bulunmak üzcre Samsun a uçtu Bugün konuşma yapacak Avrıca, eskiden Deınıreı e karş.ı çıkanlardan Avdm Yalçın ile de eok •ukı lıkı Degerlendirmeyı bırlıkte \apıp yanıden sol hna çıkacak olan Kamran Inan, Demırel'in gitmeyl tasarladığı 38 ilin dışuıda bütüıı ıllere gıtmek nıyetınde .. D Ismet SOLAK 7ev Rodezya fbugünkü Zambla) ve Nyasalan* dakı beyaz yonetıınlerle anlaşarak bırleşm* çabası içine glrmiştir. Böylece, çeşitll baskaldırma hareketlerine girişen siyahlar tele merkezden denetlenebılecek ve zengin yeraltı ve yer ustü kaynakları daha etkuı biçimde ısletilebilecektl Yerll halkın karşı çıkmasına ragmen 1953'de Rodezya Nyasaland federasyonu kuruldu. Pederal meclıste 300 bın beyaz mtlletveklllerinın °o 80ı, 7 milyon zenci ise "o 20'si tarafından temsil edılıyoıdu Bu durum huzursuzlugu gıtgıde arttırnken federasyondan ayıılan Kuzsy Rodezya Zombia, Nyasaland ıse Malawi adıyla bagımsu cumhurlyet oldular. Güney Rodezya da ıse, bölgede en iyi örgütlenmış grup olan beyazlar kesinlikle ödun vermedller ve 1964 yılında Başbakan olan tan Smlth'in önderliğinde Ingıltere ile bağlannı tamamen kopararak tek taraflı bağımsızlıi ılan ettiler. Mozambik'ın önceki vıl bağımsızlığını ka. zanması ve FRELIMO nun iktıdara geımesiyle Rodezya ırkçı yonetımıne kaışı geıılla faaıiyetlerl daha etkm bır çızgıye goldı xMozambılc yoneticılerı ırkçı Rodezya yonetmune karsı sa> vaşan gerıllalara maddı destek sağlarken, 1tendl ülkelerlnın ekononiisl açısından büyük z*rarları göze alarak Ian Smıth yonetımiyle her türlü bağlantıyı keserck sının resman Kapa> mışlardır.