Katalog

1970öncesi vesonrasıemeklileriarasındaki farkyinegiderilemiyor Cephe Hükurnetl ile birliKte bir yığm ekonomık kavram veni boyutlar kazanraaya başladı. Bunların bir bölümü halkın, hangi kesımden olursa olsun bilinçlenmesıne yardım ettı Ekonomılc kavramların yeni boyutlara ulaşması ıse, «fukaralık ve kıtle» ede bıyatı altında getırümek istenen sosyal guvenlık kurumlanna ilişkın kararlann altında gerçekte nelerm yattığının belırlenmesi İle ortaya çıktı MC iktıdannın, ne 7aman seçımp gidılpcejjımn bılınmemesi hesabıyla, genış halk kıtlelerine «bevımlı» gorünme çabası günümüzde sosyal güvenhk kurumlarından geçmektedır Memurların ve ışçılerın durumundan. onlara verılecek sozde ödünlerden geçmektedır Emeklılerın durumundan geçmektedır Ancak. sureklı propagandası yapılan ve «bnemli değışıklık» gibl gosterilen sosyal güvenlikle ılgılı konular, gerçekte vurgulandığı olçüde kıtle Jere «yenllik» getinnemektedlr. Bunun en somut brneklerınden birı de 1970 oncesi ve sonrası emeklıleri ile ılgılıdir. MEClıS'TEKl TASARININ 3 6 MADDESıNDE ÖĞRENıM DURUMLARINA CORE BELıRTıLEN TAVAN DERECESı. 1970 YILI ONCESı EMEKlıLERıNE DE UYGUIANMAK iSTENıYOR BU DA, 1970 ONCESı EMEKlıLERıNıN HAKLARINI GEREKEN Bı ÇıMDE TANIMAYAN BıR HÜKÜM ÇÜNKÜ 1897 SAYILI YASA İLE GETiRiLEN ıNTiBAK HÜKÜMLERıNE CORE, CEREK GOREVDE BULUNANLARIN, GEREKSE 1 3 1970 TARiHINDEN SONRA EMEKLıYE AYRILANLARIN INTıBAKlARI TAVAN DERECElERıNE BAĞLI KALINMADAN GERÇEKLEJTıRıLMıJTi, Derece 1 2 3 4 5 8 7 R 9 10 EMEKLİ AYLlCl 5434 e gore «meklillk goatergesl 655 (TASARI YASA HALtNE GELİRSE) EMEKLi SANDIĞINA DEĞiN Gerçekte sosyal güvenllk kurumları ile Ilgıll çalışmalar TürMye'da çok eskiye dayanmamaktadır Emeklı Sandıftı, Sosval Sıgortalar Kurumu ve Bağ Kur'la ilgllı yasalar ve bunlann faaliyete geçme&ı son onbeş vırmi yılın urünlerıdlr örneğin, Emeklı Sandığının kurulması 5434 sayıh yasanın 11 1950 tarihlnde yürürluge gırmesıyle gerçeklik kazanmıştır Emeklıhk kavramınm ortaya çıkması ise, 1880 yılına dek inmektedlr. 1880 yıhnda kamu kuruluşlannda çalışan personelın kadrolan ilk kez bır temele bağlanmış, 1881 yılında da çıkarılan bir kararname ile de kamu kuruluşlannda çalışan personele «meklilık hakkı tanınmıştır Bu kararname 28 yıl yürürlükte kaldıktan sonra verini ıı 8 1909 tarihınde «Askeri Tekaüt ve tstıfa Kanunu» ile «Mülkiye Tekaüt Kanunu» adıvla vayınlanan yasala ra bırakmıştır 1927 yılında çıkartılan 1683 sayılı yasa, katılan lardan (iştirakçilerinden, o tarihten bugüne değin, Emeklılık Sıstemınp dahil olanlara isttrakçi denilmektedir) kesenek almayan bir sistem getirmiş, ancak tüm kamu personelini kapsamına almamıştır. Bu yasa kapsamı dışında kalan kuruluşlar birbirlerinden ba Sımsız ve iştirakçilerinden kesenek almaya dayalı sosyal güvenlık fonları oluşturma yoluna gitmişlerdır Sosval güvenllk fonla nnın çokluğu, bir bdlUmUnün kesenek almaya dayalı olması. öteki bolümünün ise. giderlerinln bütçelerden kar^ılanması. ıştırakçilerıne larklı haklar tammalan birçok aksaklıklara vol açmış. bu fonların tek bir fcurumda birleştirılmesı gereği dogmuştur î?te, 1 1 1950 tanhınde vilrürlüğB gıren Tmekli SandıSı üe ileUi 5434 sayılı yasa bu gereksınmenm aonucudur Not: 1 2 26 YILDA 80 YASA Ne var ki, Emekll Sandığı ile llgill yasa sadece TUrkiye'de değıl, belkı de tüm dıinyada rekor kıratak bır nıtehğe kavuşmuş tur 1950'den bugüne değın 5434 sayılı Emekli Sandığı Yasasmda tam sekseni aşkın değişıklık yapan ve venı hükümler getıren vasa çıkanlmıştır Bunların dışında, diğer yasaların da Emekli Sandığı Yasasına ılışkın hükümleri ve bunlarda yapılan deftışıklikler bulunmaktadır Tüm bunlar gozönüne alındıgında, emeklilerle ilgıli her hangı bir ışlem ya da kuralı belirlemek, Sayıştay Denetçileri Derneğı'nin deyımıyle «arap saçına dönmektedır». 82. DEĞiŞiKLiK TASARISI Empklı Sandığı Yasasına ilışkın ılk değişikhk 2Tîl9'U terihinde başlamış, 3 7 1975 tarlhine değın surmüştür Şu anda par lamentoda gorüşülmekte olan değisıklık tasarısı, vanılmıyorsak 82 defcişıklık tasarısıdır. «5434 sayılı TC. Emekll Sandığı Kanu nuna 1425 sayılı kanunla eklenen ek h maddenın değıştırılmpsıne bu kanıına 4 ek ve bir geçict madde eklenmesine daır kanun tasarısı» adını taşıyan tasannın başlıca ıki amacı buhınmaktaclır llki, emeklı olan memurlara çalıştıkları yıl sayısı oranında emeklı ıkramiyest vermek, ikıncısi de 1970 oncesl ve sonrası emeklıleri arasında doğan farkı ortadan kaldırmak Peki nedlr bu fark? Tasarıyla getırilmek istenen nedır? 1^70 öncesi ve sonrası emeklilerl farkı nereden dogmuştur? Getınlen ya da şu anda parlamentoda Roruşülmekte olan tasarı emeklıle re gerçekten onemli değişıklikler sağlamakta mıdır' Yoksa bu da MC'nın bir vutturmacası mıdır? Bunun daha iyısini yapmak mümkun degıl midır? Işte, bız bu kısa araştırmada bu sorulara vanıt aramaya ça lışacağız Devlet memurlarının aylıklannm ve istıhdam bıçımlerinın bir turlü sağlam temellere bağlanmaması 7aman zaman yapılan yamlarla sorunun çözümlenmeye çahşılması her dü7enlemeden sonra bellı bır tarihten önce ve sonra emekli olanlar arasında 30 maaş ikramiye verilmesi yasa haline gelirse 45 bin işçi emekli olacak 3 4 Katsavı İle KatAayı ile çarpılnrak 657'jre gore çarpUarak bulunan ödenecek eraeklilik bulunan ödcnecek tutar ikramiye tuUr İkramiye gostergesl 8 »5 249 730 5 895 176 850 921 205 200 557 5 013 150 390 7h() 6 840 4 47 5 134 190 660 5 940 178 200 497 5 220 156 600 4 041 121 2C İI 580 449 407 3 663 109 890 510 4 590 117 700 3960 118 800 364 3 276 98 280 440 105 MQ 329 2 961 88 830 390 3 510 2 700 81 000 345 83 150 300 3 105 2 421 72 630 300 2 700 81 000 261 2 475 74.250 249 2 241 67 230 275 Tablo 30 n l hlımet görmus olma enuıına ve her derecenln ilk kkdemesine gore haztrlanmıştır. Tabloda «katsayı İle çarptlarak bulunan tutar» sutunn çahşılan vıl vtyiaı İle çarpılırsa, ödenecek empkll ikramivtsi bulunabllir. Ornrtin. 2^ Til çalışmı; bir klşl hirincl derecedrn emekli olursa, aiacajjı Ikramlve (5.8«5x2p») şeklinde hesaplanır. Dorciunrıı derectden 20 vılda emekll olac*k Idsinln alacagı İkramiye (4 04İV30) olarak bulunur 5434'F Röre bulunan Ikramlve Rorıışulmekl* olan taaan vasalastığmda elde edüec«k miktarlan gontermektedlr. 657've Bore hesaplama Ise, tasannın naaıl ferl bir hüküm getlrdljtinln kaıutıdır. radan emekli kesenegl kosflirken, bu dprece ve kademfden lı oldıığunda keseneğe esas alınan b57 sayılı yasaya ekli gdsterg* tablosundaki gbsterge sayısmın 9 katsayı ile çarpımJ bulunan 2700 liradan emekll aylıgı hPsaplanması saglanmıştır Bu uygulamaya gerekçe olarak da, pmekltnın çalışırken aldığuıdan dah» çok aylık odenmpsml önlpmek DENETÇiLERiN YORUMU Getirilen bu ilkeyi Savıştav Denetçileri Derneği «emekli» aylığından kesılen gelir vergısi» olarak tanımlamakta ve şu yoruaBH yapmaktadır. «Yasalar, emekll avlıklanndan gellr vergiM kesilmeveeeğinl öngörür Kiml durumlarda memunın eline emekll olduğunda daha çok aylık geçecekse bu, vergi yasalarıyla emekliye tanman haktan doğar Sonın, çalışanlardan blitçn Rellrlerlnin yüzde 87'sıni sağlamayı emaçlayan vergi vasalarından kavnaklanvjor. Yolc sa, «emekll keseneğine esas aylık. İle .emekll avlıgı bağlanmasına esas aylık.'ın aynı aylık tutarlanndan hesaplanmasından değil. Memur çalışırken aylığının 15 dprecenin ortalaması olarak anoak ytizde 52 75'ini alabillvor. Yil7de 47 25 vergi, emekll sandığı kesenegi gibl adlarla kesülvor. Asıl sonınun, çalışırken memurun avlığmm yü7de 47 25'inl gerl alan vasalnrda vattigi gi7İeniyor. Fmeklınin çalışırken aldıgından dnha çok avlık almasının hakkaniyetp uvmadıpı sovlenerek emekll avlıgmın daha dilşiık bir tutar Uzerinden odenmpsine vo) açıhyor. Böylece emekli aylıkları vergllendırilmiş oluvor» i* EMEKLİ AYLIĞI VE İKRAMİYESİ (TASARI YASA HALtNE GELİRSE) Getlrilmekte olan tasannın tek veni vanı «her tam fifll hizmet vılı Içın» tam avlık tutnrı Uzerinden emekli ikramivesi odenmesine ılışkin birinci maddedir Bu maddede aynen sbyle denilmektedir. «Emekll, adl malUllük, va7İfe mahlllılfctl aylığı bağlanan v% yahut toptan odeme vapılnn nsker, slvil tüm lştlrakçllere. her tam fiili hi7met yılı için ek 4"ncü maddeve göre hesap edileeek avlık baglamaya esas tutarlann bir aylıgı emekll ikramiyesi olarak ödenir. Verllecek emekli Ikramlyeslnin hesabında 30 fiili hlzmet yılından fazla sürpler na7ara alınmaz» 1425 sayılı yasada bu maddp «hpr tam yıl» yerine «her varım yıl» olarak behrtilmektevdi Simdıki tasarıyla, bövlece çah'ilan her vıl için hlr avlık tutannda pmPkll ikramıvest verilmesı bngörülmektedlr Ne var ki reçen fıafta Meclistekl görüşmeler sırasmda emekli olacaklara venılik gettren tasannın bu tek maddesi de, komlsyon tarafmdan gert alınmıştu. EMEKLİ iKRAMiYESi •ee 1 2 5414'e Katsarr İle göre çarpılarak empkllllk bulunan gostergesi tutar 65 î 5î7 497 449 407 Bağlanan <B5TTI Aylık Emek G Bajt Ayhk Ekslk fidenecfk Mlktar (Fark) 4 " > 7 8 9 10 Not 1 2 a 3 1701 5 827 4 126 925 5 895 4 788 1279 5 0H 3 509 760 1027 fiHO 4 158 4 473 3 131 3 654 826 4 041 2 828 580 649 510 3 211 1663 2564 2 772 479 1276 2 291 440 •\m 2 961 390 •Î29 2 073 2 457 104 100 2 700 1 890 345 2173 283 300 1890 195 264 2 421 1 695 163 1732 249 2 241 1569 275 Tablo 10 yıl hizmet cörmü» olmn esasına ertrp düzenlpnmlstir. Derecelerln kademelrrl tabloda dlkkatf alınmamıs. hesaplama her dererenin blıincl kademeshie forc vapılnustır. Onuncu dereceden daha fazlm derecevt almava fprpk voktıır. Namlna, emekll arh^i calisılan nllar Itlbarivle daha alt derecrde olam»? EĞER YASALASIRSA Ancak, blz burada bu maddpnln vasnlnsacftfını varsayarak emekll olacakların ellerlne no kadar ikramıv geçecek ve emek li aylıkları ne olacak yolundaki sonıya karşılık olmak Uzere birer tablo düzenledlk Yasalasaeagıni varsayıvonız bu maddenın, aksi halde vıne hlrbir şev Eetirilmemlş olaoaktır. Tnblonun önemli bir özplliSl »4M savılı yasadakl emekliHlc göstergesi İle R57 savılı yasadnkl Rostergeve göre iki ayrı hesaplama vapılmıs olması VP bunlann gerek ftmekli avlıftı, gerelc «.e emeklilik ikramiyesi açısından karşılasttnlmış bulunmasıdır. Yenılık «tam yıl» esasının «lınmasıdır veni tasarıva BÖre Ancak. göstergelerln 5H4'p ?ore uygulanması Rpriye giden »ir hüküm taşımaktadır Bu nedenle do karsılaştırma cephe hükümetinin neyı, ne olçüde Retırebildiginın «ıbret tablosudur. bir anlamda. Şu andaki tasarmın gprekçesl belırtilen yasaya yollama vapmakta ve fakat değişlk bir yorum getırerek, eski uygulamalan gorme7İikten gelmektedir. Bunun da otesmde tasarıda yer alan hukümlere bakılırsa. gerekçede ileri sürülen güçlüklerın hıçbırının ço/ümlpnmedıgi gbrülecektır Gerekçede one sürulen kuşkular yapaydır ve salt bu nedenle binlerce emeklının hakkı ertelenmıstır ÖĞRENiM DURUMU VE TAVAN nln her yılı için bir kademe ve her Uç yılı lçin bir dereee vprlleceğıne gore, bu kişının emeklılık intibakı 1 derecenın 2 kademesi olacaktır. Ancak, tasarıda gettrilen tavan sımrlaması nedenıyle ilgilinın tntlbakı 7 derecenın 9. kademesıne indırilecektır Dolayısıyla bu kişiye (385x9x=80) % 2772 lira «denecektır Ovsa, 1897 savılı yasaya bağlı kalınsaydı, kendıslne f670x9x°»RO) *= 4824 lıra emekll aylığı baglanacaktı ve intibakı 1970 sonrası emeklilerle eşıt dıiyeye getırilecektı. Anılun 1897 savılı yasa 657 sayılı yasada intibaklar ve diğer ha/ı konularda degışıklık vapan ve 12 sayılı yasa gucündeki kararnamenln kabulüne ilişkin bir yasadır Emekli ayhğınm nasıl hesaplanacağı eskiden 1425 sayılı yasanın ek dordüncü maddesınde ve simdıkl tasarıda açıklanmıştır Bu maddeye gore. (T) t?tlrakçının emekliye ayrıldığı tarihte personel yasalarına gore kazanılmış hak olarak aldığı «emekli kesenegme esas aylık) avlık gdstergesini 1425 sayılı yasava ekli olan karşıtı gosterge sayısı, bütçede belirlenen katsayıyla çarpılacaktır Bu çarpım ÖZETLE NE GETiRiLiYOR? Halrn gdrüşUlmekte olan tasannın blrind maddesi, tek yenılık Retiren maddesi. M vıldnn fazlo hizmet sürelerlnln ıkra» miyelertn hesabında Rozbnüne alınmavacaftını öngörmfiktPrilr. Memurlara " 0 yıldan cok çalışabılmp olanağın. veren yasalardır. İ S0 vıldan daha çok çalısmışsa .her tam ftllt hİ7met vılmın. rteğerlendlrilmesi ve çalışılnn yıl sayısı oranında ikramiye verümest gerekmektedtr Oysa, 10 yıldan fazla çalısnnlara o yıllann Ikramiyelerinl vcrmemek, tasarmın avnı maddpsivle yani «her tam fiili hı/tnet yılı. Ukesıyle çehşmektedir Cellsme blr vana, fa7İa çalısaniRia açıkça haksızlık yapılmaktadır ömeğln 35 vıl tiıli hizmelı oun Parlamentoda gorüşülmekte olan tasarıda şu hüküm yer almaktadır . 27 71967 tarih ve 926 sayılı TSK Personel Kanununa tabi olmayan görevlerden 131970 tarlhinden once emekli, adi malül veya vazıfe malülıi olanlarla, ölenlerin dul ve yetımlerine bağlanan aylıklar, A) Gorevlerinden ayrıldıklan tarihteki »ğrenim durumlarına gore 657 sayılı kanunun 1817 sayılı kanunla değışik ortak hükumleri kısmmın (A) bolümündeki tabloda gosterilen hizmete gırış derece ve kademesi başlungıç alınmak, 1970 ONCESI VE SONRASI EMEKLILERİ.. Bi Emekll aylığı bağlanmasma esas alınan fııli hizmetin (fiili hizmet zammı, ıtıbari hi7met süresi ve tamamlayıcı emeklılık keseneği tahakkuk ettirilen sureler hariç» her yıl için bir kademe ve her üç yılı için blr derece verılmek suretıyle bğrenım durumİHn ıtıbarıyle, 36 maddedp belirtilen yukselebılecekleri derece ve kademeleri geçmemek Uzere bulunacak derece ve kademelenn emekli aylıgı baglanmaRina esas aylıkları uzerinden 1 3 1175 tarihınden geçerli olarak yükseltılır . Burada Uzerinde durulması gereken nokta, 36 maddede bğrenim durumlarına gore belırtilen tavan derecesınin 1970 öncesi emeklılerıne de uygulanmak istenmesidır Tasarmın 1970 bncest emeklilerlnın haklarını gereken btçimde vermeyen maddelerinden bındır bu. Çünkü, 1897 sayılı yasa ile getirilen intibak hükumlerine gbre gerek gbrevde bulunanların, gerekse 1 3 1970 tarlhinden sonra emekliye ayrılanlann intibakları tavan derecelerine baglı kalınmHdan gerçeklcştirilmıştir Bundan dolayı, tasarıdaki hükümle öğrenım dtbeyi ve hizmet suresi aynı olan iki emeklldpn 1970 oncesi VP sonrası emekliye ayırılanlar arasında fark yıne gıderılmemiştir. sonucunda emekli aylığı hesaplanmasına esas aylık bulunacaktır. (?) Emekll aylığı bağlanmasma esas aylığın M) yıl hizmet (fııli ve itibarl) vüzde 70'i. 30 vıldan az her tam yıl için yüzde 1 ekslği, her tam fazla vıl için yüzde 1 fazlası emekli aylığı olarak hesaplnnacaktır (Bıraz önceki örnekte verilen vılzde rakamlar işte bu ilkeden hareketle bulunmuştur Blr kişi 29 yıl çalışmışsa, yüzde olarak bulunacak rakam yüzde 70'in bır ekslği vuzde 69'dur 35 yıl çalışmışsa, yllzde 70'ln beş fazlası yüzde 75' dır) (î) Yıl kesırlerlnın her ayı İçin emekll aylığı bağlanmasma esas aylığın yüzde bıruıın onikide biri emekli aylığına ekJenecektir. Yalçın DOĞAN ve 5 dereceden empkliye avrılan blr memura f4O7x9y3^ W 205 lira ödenerpkken, (407x9x30> = 109 890 llra odenmekte ve merr.ur 18 315 lıra eksik almış olmaktadır Emeklilik göstergpslnin 5434'e göre hesaplanması ayrı Dir adaletslzllk ve gert bir hüküm olduftu daha önceki açıklamaınr ışığında ortadadır 657 sayılı vasanın emeklilik söstoıgesı uvgıılanmalıdır tüm emekll olanlara Ama bugUnkU koşulliırl» rnUmkün değıldir Cephe Hükümetl yonetlminde ha7ine taT» takırdır Bır vandan, kitlelere, dar gelirlilere olanak sağlattıaK, ote yandan kredılerle vergi ladelertvle hazinevl sprmB^pnln emrıne vprmek îkismı bir arada yürütmek olanaksızdır Ancak, işte böyle propagandası yapılabılir, o balon da böylece Kısa »ürede söner. eşitslzlllc yaratmıştır Dolayısiyle, bu eşltsMıkleri gjdermek İçin sık sık emekli ücretlerıne ?am yapmak amarıyla yasalar yayınlamak Eeregi doğmuştur 6241, 7236, 279 669 sayılı yasalar hep bu gereksinmenin sonuçlandır. Kısacası, 1970 ontesi ve sonrası olarak nıtelenen günümüzdekl emeklıler arasındaki eşıtsızlık ne ilk tır, böyle giderse ne de sonuncu olacaktır Siyasal iktidarların bir Mlrlü sağlam temellere dayanan bir personel politikası izleyememesi. öte yandan askerlerle sivıller arasında sürekli, neredeyse «geleneksel» bır fark gozetmesi, emek lıler arasında eşitsizlık yaratan ikıncı ana neden olmuştur Nı teklm sıvil emeklilerln farklıhgını gıdermek için gunlerdir parlamentoda görüşmeler yapıhrken, asker emeklilerın durumu bır kararname ile çbzumlenmiştir. KARARNAME YETERLi AMA Cephe hükümetlnın ilk aldatmacası buıada yarmaktadır Çünkü bugün sıvıl emeklilerln durumlarının değıştırilmesı ı<,ın yeni bir yasaya gerek yoktur. Sıvil emeklıleıın durumu da vıne tıpkı asker emeklılerde olduğu gibi, bır kararname ile çbzumlenebılir 7 21969 günlü 1101 sayılı yasa İle barem ya da emeklılık hükumlerinln degışmesi sonucu, mcmur aylıklarındaki artışların emekli aylıklarmdakt artışlara da gecıkmeden j ansıtılabilmesi ıçın kendılığinden harekete geçecek bır sistem Retırllmiştir 5434 sayılı yasaya 1101 sayılı yasayla eklenen ek ıkinu maddede aynen şöyle denilmektedir. «Bu kanunun yurUrlüğe gırdıği tarihten sonra barem, teskllât, kadro ve sair kanunlarda yapılacak dcğışıklıkler sonunda aylık tutarlarında husule gelecek yükselrneler aynı rutbp, kadro ünvanı ve dereceden bağlanmış bulunan emekli, adı malülluk ve vazlfe malüUUğu aylıkları ile dul ve yetım aylıkları hakkmda <la uygulanır Yükseltmeye esas olacak rütbe, kadro ünvanı, derece ve sair jonlerden eşıtlıkleri, Devlet Personel Daıresı, Malıye Bakanlığı, TC. Emekll Sandığı Genel Müdürlüğü ve ılgılı kurumların birlıkte hazırlayacakları tekiıf uzerıne Bakanlar Kurulu'nca tesbıt olunur» Yasa açıkça memur aylıklarında barem orgut, kadro gibi yasalarda yapılacak ve memur aylıklarında artış yaratacak tüm değışıkliklerı emekll aylıklarına anında yansıtacak bır kural getırmiş ve bunun uygulamasmı Bakanlar Kurulu na bırakmıştır. VE BİR ÖRNEKLE ANLATALIM Sdz gelişımi 28 yıl 7 ay hizmet gbrmüş bulunan 4 derecenin 3 kademesi aylığını kazanmış bır kımsenin emekli aylığı, • 5434 sayılı yasaya ekli gösterge tablosundaki 4 derecenın 3 kademesi karşılığı gbsterge sayısı olan 473 gösterge sayısının 1976 butçesınde saptanan 9 katsayısıyla (.arpılacak ve emekll aylığı bağlanmasma esas ahnacak aylığı olacaktır. Bu 4257 lıra olmaktadır • )0 vıldan az çalıştığı 2 yıl için yüzde 70'den yüzde 2 düşülecek ve yüzde 68 bulunacaklır. hmeklillk göstergesi 47J. katsavı 9 ve vüzde 68 çarpılacak ve 28 jıl için ödenecek olan emekli aylığı 2894 80 hra bulunacaktır • Yıl kesrl olarak çalıştığı 7 ay İçin de her ay İçin emekll GÖZÖNÜNDE TUTULMAYAN Tasannın bir gerl hukmU de, daha önce emekli aylığı ba|lannıasında hesabı öıneklerle acıklanan vıl kesırlerinln, ıkramıys hesabında gözonüne alınmayışıdır Daha bnceki örnekte görülduğü gibl 28 yıl 7 ay hUmet gören öir memurun emekll aylığı hesabında bu 7 ay dıkkate alınmakta idt Ancak emeklilik tkramiyesinin hesabında 7 ay dlkkate alınmamakta ve ikramtye 28 jıl Uzerinden hesaplanmaktadır örnpjin blr kişl 25 vıl X ay I çalışsa, bu onbir ay dlkkate alınmamakta ve İkramiye 25 yıl Uzerinden ödenmektedir 1970 öncest ve sonrası emeklllerlnin farklannı ortadan kaldırmak için getinlen İntibak uvgulaması da, tavan sıstemi getırıldtgl nedenivle (daha önce nçıklandıgı gibt, bellrll blr derecevi geçememek yoluvla) vine adaletslzliklere vol açacak nitelıktedlr Kısacası. «fark kaldırılıyor. denllmekte, ancak bu «bir olçüde. giderllmektedlr. VEBiRÖRNEK Durumu bir örnekle somutlaştıralım Ornek 1 ) 181940 tarihlnden goreve başlayıp çeşitH statülerde hizmet yaptıktan sonra 1 81%9 tanhınde 9 dereceden avlık almakta iken emekliye ayrılan ilkokul me7unu bır kımsenın tasandakl hükme gdre intibakı şojle yapılacaktır. SAYIŞTAY DENETÇİLERİ NE DiYOR? Konunun yorumunu ve bu yondekı geçmiş uygulamanın açıklamasını Sayıştay Denetçılen Deıneğı ne bırakalım «Bu yasaya dayanarak değışik uygulamalar yapılmıştır. 926 sajılı Türk Silâhlı Kuvvetler Pers.onel Kanunu 317 1970 tarıhlı ve 1323 sayılı yasa ile degışık hukümlerının yürürluğe girmesi Ü7eııne, bu tarihten önce ve sonra emekll olanlar arasındaki aylık farkları 30121971 tarih ve 7/3624 sayılı Bakanlar Kurulu karanvla gıderılmistır 926 sayılı yasada 3 71975 gun ve 1923 sayılı yasa İle yapılan değişikhk 1 3 1975 tarıhinden sonra emekliye ayrılanlar ile daha once emekliye ayrılanlar arasında farklılık doğurmuştur Bu farklılık 17 2 1976 gün ve 7/11407 sayılı kararmane ile gıderilmiştır 657 sayılı Devlet Memurları Yasasındo ^1 7 1970 tarih ve 1J27 sayılı yasa ıip getırılpn hükümler nedenijle yasanın yürürlüğe gırmesınden once ve sonra emekliye ayrılanlar aıasuıda bır fark dogmuştur Hu tark 1101 sayılı yasanın ek ikincı maddesıne dajanılarak yayınlandn 30121971 tarih ve 7/3G24 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla bır ölçude ortadan kaldırılmıştır • Bu tur bır Bakanlar Kurulu kararı yerıne, 1970 dnrest ve Bonrası emeklıleri arasındaki farkın gıderılmesı için vasa tıkanlması ^ül'Şrnalannın üzerınde duıulması gerekmektedır. 1970 TAVANIN KALDIRIIMASINA ı l ı ^ • ÇALIS.ILAN HER YIL 1Ç1N BıR AYKıN OLARAK MıLLET MECLıS NDE LIK EMEKLı ıKRAMıYESı VERıLMEÖNCESİ SıNı ONGOREN TASARI MADDESı VERıLEN ONERGE DAHA SONRA DE KOMıSYONCA GERı ALINMIS GERı ALINDI. SjMDı ıSE NE OLA EMEKLILERİ DURUMDA. CAGI BıLıNMıYOR İÇİN TAVANIN KALDIRILMASI İSTENİYOR Tasannın « . hi7mete girdiklerl tarıhteki kazanılmış hak svlık derecelerı yukardakl hukumlere gore alınacak baslanfiiç derecesınden daha yukaıı olan lıallerde bu dereceler esa* alınmak . yolundaki hükmü uyarınra gırış derecesi 14/1 olarak almacaktır. Yani 14/1 başlangıç derecesi olataktır 29 yıllık hı?metın her yılı için bir kadpme ve hpr uç yılı ıçm bır derece verildiği takdirde ulaşılacak derpre ve kademe 5 derecenın i kademesıdır Başka bır devlmlp, bu kKİ 1970 sonrası emeklılprle aynı duruma getinlmesl tçın 5 derecenın 3 kademesine intibak ettirilmek zorundadır Ancak, yukarda sdzü edilen tavan sımrlaması nedenivle anılan kımsenin emeklilik intibakı 7 derecenin son kademesıne ın dırılecektlr Çunkü, tasarı ilkokul me7unlarının 7 rierpcesınin son kademesine kadar yükseleblleceklerl hUkmünU Ketırmektedır. Dolayısıyla, 7 dereceyt aşan hizmet süresı tasarıda vıne de ğerlendirılmemiş olmakta ve aşan vıllar ındırılmektedır • Emekll intıbaklarını yapıyoru7. diye ba< bas bagıran Cephe Hükümetmin dar gelirlılere reva gördüğü adalet işte budur! Tabıi, bu intibak ele goçen parada onpml! bir azalmaja yol açmaktadır. Ve asıl önemlisi, yeni getlrılıvor denılen tasarı, bundan önce, vayınlanan 1897 sayılı yasaya göre daha geri hükümler getırmektedır. Yukarda örnekte anılan klsinin İntibakı eğer 1897 sayılı yasaya göre yapılsaydı, eline (425x9x%69) 2639 llra emekli aylıgı geçecekti. Şlmdlki tasanya göre, 248 lira eksıği ile (385x9x •o69) • 2309 lira geçecektir. Parantez içlndeki 425 ve J85 rakam> lan 7. derecenln son kademesi İle 5 derecenin 3. kademesine llişkin emeklilik göstergesıdtr 9 katsayıdır. YUzde olarak verilen ıakamlar tasannın hükümlerinden çıkanlmıştır. ve biraz sonra o konuya değinilecektlr. Tavan sırurlaması yoluyla yaratılan adaletsizliğe blr Uclnci örnek daha verellm; örnek 2 > 3010J929 tarihlnden goreve başlayıp 30101969 tarihinde 10. dereceden aylık almakta iken emekltye ayrılan ilkokul me7unu bır ndlıve eörevlislne (mübaslr) 40 vıllık hlzmetiaylığı bağlanmasma esas aylık olan 4257 liranın yüzde birinin onıkıde bırı bulunacak ve bu rakam 7 ay çalıştığı lçin 7 ile çarpı lacaktır 4257 nin vuzde biri 42 57'dır Bunun onikide birı 3 54'dür Funu 7 ile çarparsak 24 78 bulunacaktır. İşte bu rakam da \ukarda ıkinci maddede hesaplanan 2894 80 llraya eklenecek ve emekll aylıgı olarak bağlanacak 2919 58 llra elde edilecektir Oysa farklı gösterge tablosu uygulansaydı, bu memura (fı20X1X^ 68) = 3794 40 + (37'J4/12=3J6X7) 22 12 3816 50 llra ödenecek ve emekll olan kişl '(21 lira ekslk aimayacaktı. CAN ALICI NOKTALAR 1970 öncesi ve sonrası emeklılcıivle ilgili son olarak bir nokta Uzerinde durulmalıdır Meclls'de tasarı görüşUlürken 1970 öncesı emeklileri lçin getirilen tavanm kaldınlması yolunda bır onerge verilmlştlr. Tavan kaldınldıihnda blr «IçUdp adalet sağlanmış olacaktır. Ancak, önerge gerl alınmıştır Ne olacağı şu anda bilinmemektedlr. Tablolarda gösterllen 5434 ve G 7 savılı yasalara göre uygu5 lanması söz konusu olan emeklt göstergeslnin hangi esasa baftlanacağı henüz belll degildır. Tasan 5434'e göre bağlanmasım istemektedir. Ancak, bu konuda da Meclls'te tartışma çıkmıştır. Tartışma İkl yönlüdür: tlk yönü ikramljenin bu ikl yasadan hanglslne göre, başka blr deyimle. emekll aylıgı bağlanmasma esas aylık Uzerinden mi, voksa emekll keseneğine esas aylık Uzerinden ml verilmesi henüz tartışılmaktadır Ikinci yönü Ise, l<!70 öncesi emeklllarinln İntibakı yapılırken Ikramlyenin hangl vönteme göre ödenpceSi konusundadır. ö m e gln, 1970 önresi emekll olan bir Klşı dOrdüncU dereceden emekll aylığı alıyorsa ve İntibakı iktnfi dererpve vapılacaksa lkramivesl onceden almakta oldugu dördllncü dereceve gttre ml ödenecek, yoksa mtibaktan sonra Retlrllrtifri tklncl dereceden ml ttdenecektir Bu konu da henüz nçıklıga kavıısmamıstır. Aslında, açıkça ortadndır ki sorunun henüz can alıcı nolctalan çözümlenmis değıldir GÖSTERGE FARKLILIĞI örneklerle ortaya çıkan gösterge farklılığının kökenine lnmekte yarar vardır r ı4i4 sayılı yasanın 41 maddesi, emekll olan memura, emekli avlığının • fiili ve itibari hizmet süresı toplamına gdre ve görevden ayrıldıklan tarihteki keseneğe esas aylık veya Ucretleri tutarı uzerinden » bağlanacağını ongörmekteydl. Anılan madde memura emekliye ayrıldığı tarihte aldığı aylığa, çalıştığı yıla göre yasada saptanan oranlann uygulanark bulunacak tutar üzerınden emekli aylığı bağlanmasmı sağlıyordu Ancak 1 i 1971 tarıhinden geçerli olmak Uzere yürürlüğe gıren 1425 sayılı yasanın birinci maddesiyle 5434 sayılı yasaya eklenen ek birinci madde ile bu ilke dejfiştlrllmişttr. Bu maddeyle. keseneğe esas aylık veya Ucret Uzerinden emekli aylığı bağlanması yerine «emekll aylıftı bağlanmasma esas aylık» uzerinden aylık bağlanması ilkesi kabul edilmiştlr. Madde, emekll keseneğine esas aylığı « . bu fcanuna ekli gös terge tablosunda her derece ve kademe lçin gosterilen rakamların katsayı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutarlar.. » olarak tanımlamış, 5434 sayılı yasaya 657 sayılı yasadakl ekli gbsterge tablosu dışında blr gdsterge tablosu eklemlstir. Böylece, sözgeliml 8. derecenln birinci kademeslnden aylık alan memurun aylığından 657 savılı ekli gösterge tablosundaki gösterge sayısının 9 katsayı İle çarpımı sonucu bulunan 3105 11 EMEKLİ SAYISI ARTARKEN Getirilen tasannın yasalaşması hallnde Malire Bakanlığı blr hesap yapmıştır Buna gttre 30 maaş tutannda tkramlye verilmesi yasalasırsa aşagı yukan 45 bln klşintn emekliye avnlacağı dUşünUlmektedtr Şimdiye değtn her yıl ortaiama 20 bın Kişl emekll olmaktadır Bu ktsllPre vılda blr milyar vilz mllyon llra ödenmektedir Ancak getirllen tasarıyla blrllkte 45 bln kismln emekll olacafti dllşUnUlmekte ve bu kisllere 5 milyar 100 mllvon lira ödenmesi gerekmektedir. Peki nerededlr bu 5 milyar llra' Bu nasıl bulunacaktır? Bu sorulann yanıtını şu anda Cephe HUkumetl de aramaktadır. Emeklt sayısının artması vn da daha önceki yıllara göre emeklilik eğilimlnin bu tasandan sonra artması vukardaki hesapta da gorüldügü gibi açıktır BövİPce devlet kadrolarmın •gençleşeceğl» dUşünUlmpkt*>dlr «GpnçlBşen» kadroların ktmlfrle doldurulmakta olduRu. sonınun bir başka uzantısıdır Bu elbPtte, emekltlerin durumumı aşan cephpsel btr olgudur. Devletı el« geçlrmenin tüm vollan tek t»k nçılmakta engeller ortadan Italdınlmakta ve can alıcı sorunlara çözüm getirllmekslzin «emeklilere venl haklar saftlıvoru?. dlve nııtuklar atılmaktadır. lste Cephe HUkUmetl, İşte emekll sorurüarının özetll YENİ TASARININ GEREKÇESi Konunun aydınlatılması açısından halen parlamentoda gorüşülmekte olan tasannın gerekçesinde şu görüş ilerl sürülmektedır • Ancak, sıvıl personel emeklıleri için 1101 sayılı kanunun ek ikıncı maddesınde kadro ünvanı ve dereceden bahsedilmemış olması, bu görevlerden kadro ünvanı ve alınan aylığın emeklılık yonunden ılgılıler içm kazanılrmş hak olmaması, bugüne kadar btr unvan standardizasyonu yapılmaması ve klşisel durumları bırınden diğenne büjük farklılıklar gostermesi ve aynca 7 21969 tarthınde kabul edılen 1101 sayılı kanun ile de yapılabilecek intibakların eskl emekll aylıklarına inlkas ettirıleceğine daır bır hıiküm yer alnıamış bulunması nedenlerıyle, 1897 sayılı kanunla 1 31975 tarıhinden geçerli olarak son şeklini almış olan intibak hukümlerinden dogan farklılıgın giderilmesinin 1101 sayılı kanunun ek ikincı maddesınin verdiğı ımkânlar içtnde, bu maddeye dayamlarak çıkarılacak bir Bakanlar Kurulu karanyla gıdenimesının rnümkün olar"'vaca£ı »