Katalog

0C ABDULCANBAZ VATAN DEDILER Taüp APAYDIN Tam anlamıvle «kendi olmak ne demektır' ^ozcuğun ıfade ettıgı kadar uzun boylu bır şe\ değıl Gerçı <\BD'mn askerı \a da varı askerı harekatlarla vardıma feoçması olasılıgt bır zamanlar olduğu gıbi gtıçlü değıldır ama bu Amerıkan hukümetının dıjarıdakı ozel şırket çiıcarlarını koruma taktığıni de ğıştırnv^ olma«ındandır Taktı ğin nası' de?ışn»ını en ıyı gosteren ornek Sılı dekı Allende hükümetırin de\nlmesınde ABD' nın oynp^'f' roldur ITT mudurlerınder ve CIA'nın eskı başkanı John McCone 1970 yılmda Şılı de marksıst adaym başa geçmcsını onle reek çabuk tarafından bır gızlı kampanyanm finansmanı ıç>n >enı CIA başkanına 1 mıljon dolar onerdıglnde, onerisı kıbarca reddedılmısti 15 ej luldeyse Dısişlerı Bakanlığı, Buyukelçı Edward Korrj e «Dominık turu bir ejlemın dıçında her şeM vapmasını» bıldırıyordu Gambot dıplpmasısı, hesap dışı tutulmujtu Hsmd! iç gömleğınin y«k*l»nnı tçmıjtı Serinlemek için eMlip gogsüne üfledi Hadı bırer sıgara daha içelım Belkı hiç ıçemıyeeegız gayri ><ıve ıçemıyoruz' E belh olmaz arltıdeş Savaşın kovusuna gırecegız Belki bır givur kursunu gelir aha surama saplanır. O zaman dersırüz kı 1 Agzını hajıra aç Ne derız ne' Herıf bıldl olecegını dersınız Mahmut hıç guleceğı vokken guldıi Ulen ne adamsın be Boyle şakanm sırası mı sımdı'' Şaka degıl Mamıt Burada sağ kurtulmak zor ıs Ne dedi yuzbaşı' «Buraaa ya hepımız olecegız, va da dusmanı gen çevıreceğız Çekılmek vok » lyı ya, gen çevıreceğız demek bu Insallah emme, bılmem gayn Sıgaralarını ya&ıp topraga jasıandılar Incelmiş yüzlen, zavıf bedenleri ıle akşam sabah kopacak kıyamete hazırlıyorlardı kendılerını Onun sinırlılıgi ıçmdeydıler Molla Mahmud un sık siit gozü seyrıyordu Hayra ışaret degıl bu dıjordu kendı kendıne Elının tersıyle uguşturuyor, çabuk çabuk açıp kapıyor, kurtulmağa çalışıyordu Içı bır tuhaf rahatsızdı 23 Ayşa kadın harmanın tozu topragı ıçlnde yabaya davandı, kuçuk saman vıgınına baktı, gtlldü kendıkendlne Acı bır gülüstü Hey AUahım, dedı Senın ışıne akıl ermez Olmıyacak ışl olduruısun sen Bu yasımda harmaru da kaldırttın bana Sovlesem ınanmazlar Bukulmus belınl tutup bır süre dınledi Yaşlı yüzu kırış kırıştı BaşortüsUnün altından ak saçları gorünüyordu Gece Nazıfe gelınle bırlıkte tınaz savurmuşlar, çıkan uç buçuk çjval buğdavı elleşıp kagnıva yuklemıslerdi Şımdı samanı taşıyordu Iki yaba saman atıjor, sonra durup dınlenivordu B J yü harman yerı tenhayd£"S*n»an$l|ınJun£jıjj|u)n ^ j A . davlar arpalar azdı Gene de çok uzun sîirdü harmanı kaldırmaK Ökuzler hem zayıl, hern yorgundular Kadınlar, yaşlı ıhtıjarlar bırbırlerıne jardım ediyorlaıdı Çuvallar yarım dolduruluvordu, saman azar azar çekıhyordu Bır gunluk ış Uç günde, dört gunde gorulüyordu Ayşa kadın en çok Nazıfe gelınle yardımlastı Hem onun harmanını, hem kendı harmanını bırlikte kaldırdılar Azdı ama hıç joktan ıjıvdı «Açlıktan olmeyecek kadar » Bıraz da fasulye, patat«s, ıdare ederız ne edellm' Allah oldurmeyınce oldurmuyor AUah sabır venyor, guç verıyor Olmıyacak şeylen olduruyor Samanı doldurdu Dokülmesın dıye çıkıp çıgnedl Yerlerı süpurdu Hıç saman kalmasın ıstıyordu Geçen kışı ne kadar zor çıtaraıklannı unutmamıştı Bahara doğru havvanlar açlıktan jemlıklerı kemırmışlerdı Onun içın bagdan bır kağnı da gazel toplayıp getırmeyı kuruyordu Oıcuzlerın onune geçıp surdu Hadı oğullarım dah1 Sızı lyı bır dmlendıreyım gayn Onüme katıp kırlara sureyım'' Ben yun eğıreyım, sız de yayılın Bırlıkte dınlenehm Kagnı agır agu yurudu Yukü hafif Oldugu içın gıcırdamıjordu Koyun ıçı tenhajdı Yunanlılar bir ay kadar once içenlere gıtm.^lerdı Ne tarafa gıttıklen belli degıldı tkıde bır haber du juluyordu savaş oluyormuş Bızımkıler venmış, yok Yunanlılar jenmış Kutan>a>ı almışlar, Eskışeh.r e gırmışıer 4\»a kadın buralann nereler oldugunu bılmıjordu Oglunun nerede bulundugundan haberı yoktu YaJnız Akşebar aklında Kalmış ı \kşehırle Eskışehırı karıştırdığı içın «gelınım, Muradım • dıve aglamıştı Sonra ayrı yerler oldugunu ogrenınce rahatladı bıraz Bılmemek haber alamamak uzuyordu onu Bazan kağnının golgesıne oturup ağlıyordu Belı bıraz daha bukulmüştu, juzu bıraz daha buruşmuştu Gunler kara vagonlar gıbı gelıp geçıjordu ustunden Samanı ağır ağır boşalttı, samanlıga doldurdu Akşama kadar surdu o ış Sonra oturdu eşıge Elını yuzünu yıkajacaıc gu cu kaimamıştı Başını eğdi, alnını dızlerıne dayadı L/un süre kaldı ojle Ayşa hala ne edıyorsun, kalk hele' Fasını kalaırdı Geldın mı kızım hos geldm Geldım Samanı attım ıçerı Çok şükür bu lş de bittl. Ijı ettın Can sag olunca herşey bıter Ben gıdıp su getıreyım Sen de ju domateslerı doğra da jerregımızı jıyelım Olur kızım yıyelım Ökuzlen de sula barı Önune kat da gotur Peki Hadı Selım, ninenm oküzlennl kat onüne yavrum, bırlıkte gıdelım Inefı de ahndan çıkar Gugunu sırtladı Havvanları önlenne katıp surduler A\şa Kadın dızlerıne dayaiıarak kalktı «Oy o\ oy Her ışın çares nı bulursun koca Allahım Bu Nazıfe olmasaydı ben ne eaerdınT Hızır gıbı jolladın Dayak oldu bana, omru uzun olsun » Ibrıkteki suvla elmı vuzünu yıkadı Domatesleri yıkadı Ba kır «sahana dograaı guzelce Ustune sogan çırttı Sofrayı kurdu "ianına bazlama eknıeklerı dızıp hazırladı Gelm vavrularım bugun bununla ıdare edeceğız Hadı Muradım hadı Mamıdım hsdı gelınım Aklınoa hep onlaı \ardı Onlarla konuşuıdu Seslerım du jar gıbı clurau \h \avTulanm olmeden bır kaTOşsavdım Şuralarda bır gorseydım sızı, sesınızı dujsaydım Ondan sonra olsejdım (DE\AMI\^R) EVRENSEL SOYGUN Yazanlar R. Barnet, R. Müller Türkçesi Osman Deniztekin Evrensel çıkarcılar şimdi de "siyasal demokrasi,, yerine "tüketim demokrasisi,,nden söz etmekteler kan bıri varsa, o da \ergı mükellefıydı Tunanh Şırkete bajiılık Şırket dıplomasısının hedefı, ıılusa bağlılık verıne şırkete bağlılığın yerleştınlmesinden başka bır şey değıldır Dunyayı bırleştırmekte başarıja ulasmalan içın evrensel gınşıme duvulan baghlıgın tum ötekı sıvasal bağlılıklardan bnce gelmesi zorunludur Olanak bu'duklan yerde, iî diplomalan, hukümetlerı, yoresel tsadamlannı ve kendilennı dmleven herkesı şırket hedefleriyle ulusal hedefler arasında bır aykınlık olmadığma tnandırmaya çalısırlar Bu tur aykınlıklar sezinleyen hüktlmetlerse <akılcılıffa aykın bır mıllıvetçilı{e» kaptırmıslardır kendılerini. 10 maddel* progrım ITT nın Şılı de .ekonomık karışıkhk» yaymak içın hazırladığı program da bo\le olmuştur Dı?ışlerı Bakanlığı nda 35 yıllık tecrılbesı olan ITT memurlarından Jack D Neal bır darbe >aratmak içın 18 maddelik bır program hazırlamıştı Yontemlen JBredı *s du yvdımlar».Jfc&L ^ »es^He uvgulanata^ ekonyı^k baskı ve rejımın yurt ıçındekı karşıtlanrun deste^lenmesını ıçerıyordu Zamanla bu yontemlennın hepsı kullanılmış, ama onun bırkaç hafta ıçmde tamam lanmasını onerdıgi üç yıllık bır sure ıç'nde gerçeklestirılmıştır. Şefı olan Raşkan Yardımcısı W R Merrıam a gonderdıfi bır notada «Son bırkaç vıldır açık ça marksızmi vemlgıye uSratmak içın mılletın parasını Şıli' ve akıtan Amerikan hükümetının 1P70 ejlul ve ekımınde neaen bu kadar sofulugu ve mutaassıplığı tuttu? Savaşın sonuna üelınmış \e dusman çok daha ıyı çorunur hale gelmışken, neden çarpışmava devam edılmıjor''» dıje vakmmaktadır Neal (Amenka'nın eskı Şılı buvukelçılerınden bırıne gore CI^. \e dığer orgutler 1964 yılında Allende nın jenılgisı içın 20 mılyon dolar harcamı$lardır) EVRENSEL JıRKETLER YUNAN CUNIASI GıBı YOZ YONETıMLERi AYAKTA ÎUTMAYA OZEL BİR ÇABA GOSTERMıSLERDıR Tuketim demekrısni Kvrensel şlrket, ayn ayn blrkaç kesimin baglüıgını saglamaya çahsmaktadır. Çesıtli Ulkelerdeki işçilenne, (her zaman t>\mamakla bırlikte) normal Ucrtt. ten birkaç kuruş daha fazla yermıve demek olan bır işçi arıstokrasıslnde liyelik sunmaktadır. Yores«l işadamlanna sınırlı bır ulusal ekonominin verebılecekl»rmden çok ötede bojutları olan evrensel bir girişlme yores«l yöneticıler, pay sahiplert ve imalatçılar olarak katılma olanaftı vermektedır Hukümetlere de bılmen bır kalkınma volu sunmaktadır Ancak en güçlü çağrısı halk kıtlesinedır: mesajıvsa yalm ve ısrarlıdır Tukotim, mutlulugun anahtarıdır »e e». rensel şırket de havatı yasanmava değer kılan ürünleri varatır. Üve şirketler için Ameıikalar Konseyı'nın önerdıği slogan «tıiketici demokrasısı sıvasal d«mokraslden daha önemlldır» blçımindedir Kişiyi slvasaJ bir topluluk verıne belll bir e$v» ya da yaçam tarrıyle tanımlamak içın açılan kampanva »ırketlerm hayalindekı «smırlan kaldtnlmış bir dıinva»nın »vnml içın hayatı rinem taşımaktadır. Guney Afrıka orneğı Arasıra Amerıka nın Dışışleri Bakanlığı nca açıkJanan resmı dış polıtıkasmdan bazan sapan «fııh» dış polıtıkasını belırlemek te onemlı bır rol ojnamaktadır Amerıkan şırketlerı KennedvJohnson donemmde ABD nın Guney Afrıka dakı ırkçı azınlık hukumetıne kaışı resmı tutumu socuktu B\l de!%ı \menkan tem^ıl cılen «apartheıd» (ırk ajrımı) polıtıkasını yeren kararlara katmyorlardı Amerıka Bırleşık Dev letlerı hıç olmazsa sozde Güney Afrıkada «ıstıkıar»dan degıl, de mokratık degışımden yanaydı \ e \ar kı Guney Afrıka da bujuk \atınmları olan GM, Ford \e Chrjsler, rejımın meşrulaştırıl masında ekonoml ve hüküme'ın desteklenmesmde gtıçlu etkenler dır (Şırketlerın ozgurlükçu bır etkı yaptıklarına ılışkin savları ınandırıcı degıldir Son 15 yıl boyunca yabancı vatırımlar ve ıç baskılar bujuk bır hızla bırlıkte artmışlardır ) Gunej Afrıka n n ıktıdar partısımn bır organı olan Fınancıal Gazette m 1966 hazıra nında «olafanustu durumlarda ya da «sdvaş halınde «GM tesıslerının «Guney Afrıkanın sa\oınması içın gerekh «ı'ah ve dığer strateuk gereçler yap mına dev redılecgı nı» ilan etnesı de kayda değer Şııket po'ıtıkası çogu kez so nunaa Dışışleri nın polıtıkasını bıçımlendırmekte başarılı olmak Şirketler çıkarları doğrultusunda ABD dış politikasına egemen olma çabasındalar ya ekonomisinde vararlı Wr oynayabılecektir rol ABD Hukumeti, sozde Güney Afrika'da istikrardan değil, demokratik degışımden yanaydı. Ne var kı, bu ulkede buyük yatırımları olan GM, Ford ve Chrysler, rejimin meşrulaştırılmasında, ekonomi ve Hukumetin desteklenmesinde guçlü etken olmuşlardır.. Çok uluslu şirketlerin, demokrasi dısı yonetimlerle ilişkilerinin bir örneği de Yunanıstan macerasmda. ABD Litton Şirketi, Albaylar Cuntasınm isbasına geçmesinden 24 saat sonra cuntayla bir mukavele imzalıyarak ulkenin kalkınması konusunda doğrudan görev yuklenmistir. Yoretellik Dunya çapında Dağlılık saflarrnk içın ulusal kışılıklerı ajmak gereklıdır Yabancı ulkelerdekı şirketler anavatan hukümetlerınin uzantısı olarak gbrülmedıklen olçude benimserneıttedırler Tamamen Amerıkalılara aıt ve Nevv \orktan vonetılen bır şırket, adını ve joresel personelını dıkkatle seçerse ja \oresel bır şırket ya da ABD dış polıtıkasıyla ılgısı olmayan belırsıa bır dunya varlığı oiarak görunebılır Amenkan kokenlı bır şırketm yöresel bağlısı «Meksıkalılaşarak» Kımberly Clark de Mexıco adını alır va da «Amerıkan» takısını atarsa daha az jabancı olarak algılanmakta ve dolavısıvla daha az tehlıkeli görulmektedır (CPC Intemational'ın Meksıka' dakı bag!ı>:ı Productos de Maız' ın başındakı jonetıcı sılp?ıTharketten alıs verış edenlerm çoğuımn şirketi Meksıkalı sandıgım sevmçle kavdetm°ktedır ) Daha önemlısı, uluslararası bır ekonomıyle kaynaşmaya hevesli ıç çevreler, kendı vatandaşları arasındakı «mantıksız mıllıvetçı» lerden daha ıvı korunabilmektedırler Işe Amenkan şırketleri kanstığmda vatanı «satmak» anlamına gelen bır sey Amenkan bayrağı arka planda t j l ' dugu «ortaK vatırımn gıbı gosterılebılmektedır tadır 1970 yılında Ulusal Guven Uk Konseyı nın NSSM 39 sajılı gızlı bır raporu benımsemesı>le, Nı\on Hukumeti, oncekı hukumetlerın polıtıkasmdan aj rılmış tır New \ork Tımes gazetesıne sızan bır habere gore bu raporda «Gunej Afrıka n n be\ az hu kumetlernle temasların \e ıhijkı lerın bılınçlı olarak genışletılmesı» onerılıjordu Bu polıtıka ae gışıklıg'nın bazı gerekçelen strd tejık nıtehkte ıdnse 'le ıHınt Ok vanusu na açılma olanağı), sna neden dıs polıtıkavı buvoık Ame nkan şırkPtlerının \ıîlar once va rattıkları bır eerçeöe uvdurmak tı Gunev AJrıka bugun ÎU ehs rışlı >atırım oıtamıjla jenı dün Yunınıstın macerası Litton Industnes sanavn ku mesırun Yunanıstan macerası, şırıcetlerın dış polıtıkayı belırlemekte oynavabıieceklen bagmı sız role başıca bır ornektır 21 nısan 196" gu,;u bır grup sagcı alba ın Atma da ıktıdan ele geçırmesınden vnrmı dort gün •=onra L'tton un cuntavla ımza ladi"i b'r nıukavele ulkenin e konomiıi kalkınmasıvla dogru dan ıh«kılı «SOÎVSI ve ekonomi r nıtehkte kavnakların gelış'ınl me« rde ş rkete hemen hemen açiK b r «nnet \emordu ı ^ır Ftıce and Spac Dıgrst der % si «Ülke kalkmdırma işıne gıren ilk buyuk Amerıkan sanayı $ırketı>> dıye goklera çıkarıjordu şırketı) Litton'un Yunanıstan'dakı eskl ydnetıcılennden Wıllıam W McGrew'un devışıvle ABD Hukümetinm en azından «soğuk ve kuşkulu» bır tutum ıçmde bulundugu bır sırada Lıtton"un ozel dıploma sısı cuntamn ajakta kalmasın da önemlı rol ovnamntır McGre* L'tton un ulie kal kındırmava vak'aşimım olduk ça acımtrak bır dılle a^latmak tadır Mukavele imzalandıktan kısa bır sure sonra Beverly Hılls te kı karargahlarından gelen ka mu ihşkıleri gorevhlen ta$ra kentlermde sahneledıkleri ajafetlerde yoenin buvuklermı Lıttön'un varatacafı mucızel»rın tasvırlenyle agırhjorlardı Yüksek ucretlerle Yunanıstan'a getırtılen danısmanlar, nımet kaynaklannı şoyle bır gezdıkten sonra kımısı ardında bır rapor bırakarak. kımısı bırakmadan ayrılıvorlardı Taşra büroların dd ıkı kat bov ıda \fon 1 ıtton reklârrları parılmava baslamıs tı Yunan cuntası nctıdarını peklest'rıp dış dumavla normal ılışkıler kurana kadar dayana bıleceğı siyasal bır destek bularak ıitedıgını elde etmış «ayılırdı Butun bu ışte zararlı çı Y ABI M : CÜVENUX SORUNU GARTH DiŞi BOND