Katalog

f Ekonomi Ekonomi # .. Ekonomi Ekonomi . . . Ekonomi Ekonomi . . . Ekonomi Skonomi . . . Ekonomi Ekonomi . . . J MC, I milyar dolarlık yeni borçlanma için 375 milyon lira komisyon ödeyecek Hus^ın MERTOĞLU Demırel BaşkanlıgındaKi MC Hukumetı nın bır mıljar dolar jem oorç almak ıçın teşıtlı komısjontularla goruşmelerı surdurdugu bıldırılmektedır Demırel Hukumetı, bır mıljar dolariık yenı kredı saglavacak komısjonculara yuzde 2o hesabı ile J7O milyon Turk Lırası komisyon odeyecektır Elde edılen bılgılere gore MC Hukumetı nın Mah\e Bakanlıgı ıle, uluslararası banıca grupları adına jem kredı gorüşmelerını ıkı komısyoncu grubu yapmaktadır Bunlardan bırısı, eskı bır polıtıkacı ıle eskı bır yazarın jonetıcılık yaptıklan fırmadır Dığerı ıse mah muşavırhk yapan bır ıktısatçıdır Bu komısyoncular uluslararası banka gruplarının temsılc.sı olarak Malıye Bakanlıgı ıle goruşmelerı surdurmektedırler Nıtekım Turkıye ye jem kredı saglamak amacıvla pıvasava gırmış olan eskı polıtıkacı Malıye Bakanlıgı nın ısteğı uzerıne bır gunde Fırst fvatıonal Cıtv Bank. adına goruşme japabılecegını belırten bır belgeyı Malıye Bakanlıgı na sunmuştur Uluslararası para pıyasasında komısyoncular gerçeıtleştırdıklerı kredı anlaşmalan dolayısıyla yuzde 2 5 oranında komıs>on almaktadırlar Bır mıl yar dolarlık yenı borçlanma ıçın odenecek komisyon 375 milyon Turk Lırasını bulmaktadır Malıje Bakanlıgı ıle goruşmeler japan ıkı komısyoncu fırmanın bınbırıyle ılışkılı olup olmadığı bılınnıemektedır Ancak, ıkı komısyoncu fırmanın jonetıcılerının Turkıve'nın Avrupa başkentlenmn bırındekı buyukelçı ve ortaelçı ıle ya kınlıkları oldugu saptanmıştır Dovız komısyonculuğu japan eskı yazar \vrupa'dakı buyukelçılerden bırısının jakın akrabasıdır Dığer komısyoncu olan mah muşavır de aynı buyukelçılıktekı ortaelçı ıle yakın akrabalığa sahıptır Bu durum, Cephe Hukumetı ne >enı kredi saglama komısyonculuğunun Avrupa'dakı buvukelçılıklerden bırıne kadar uzandığı ızlemıni vermektedır Ancak bu uzantımn da burada kalmadığı gorulmektedır Çunku sozu edılen ortaelçı, AP Lıden Demırel'm damşmanları arasmdadır Bujukelçı ıse CGP Lıderı Fevzıoğlu ıle avnı sıyasal mucadele ıçınde bulunmuştur Bu durum gerçekleştığı takdırde 375 milyon lıralık komısvonla sonuçlanacak olan venı kredı goruşmelennın genış tartışmalara yol açabılecegıru gostermektedjr. Komisyoncu firmalardan birıni eskı bır polıtikacı ve eski bir yazarın, dığerini ise malî muşavırlik yapan bir iktisatçının yonettıği belirtiliyor Iki komisyoncu grubu, Maliye Bakanlıgı ıle Uluslararası banka grupları adına goruşmeler yapıyor İGİ ÎÇİN TEKERLEK LÂSTİGİ ÎÇİ MECLİS ARAŞT1RMASI AÇILMASI ÖNERİLDİ CHP'lı SANU TARAFINDAN HAZIRUNAN DOSYADA DEMıRfl. CHP Burdur Mılletv ekılı A Sanlı, tekerlek las U tığı vapımındakı volsuzluk ıddıalarını, ayrmtılı ve belgelerle donatılmış bır dosya halıne getırerek TBMM Başkanlıgına vermıştır Alı Sanlı ulke ekonomısım zarara soktukları gerekçesı ıle MC lıderı Demırel, Savunma Bakanı Melen Malıye Bakanı Ergenekon, Tıcaret Bakanı Başol, Enerjı ve Ta bu Kaynaklar Bakanı Kılıç hakkında Meclıs So ruşturması ıstemıstır Burdur Mılletv ekılı Alı Sanlı'nın hazırladığı soruşturma dosvasında kamu kuruluşu Petkım jabancı sermayelı Goodyear Pırellı, ünırojal, Sa bancı Holdıng e aıt Lassa sırketlen ıle Goodvear a ortak olan OYAK ı ılgılendıren çok sayıda resmı belgenın fotokopılen v.er almaktadır Bunlardan bırınde Savunma Bakanı Melen'ın OYAK'ın ortagı Goodjear'a, uçak lastıği yapımını gerçekleştırecegı gerekçesıvle venı vabancı sermave ıznı ıçın «tavassut» ısteyen vazısı bulunmaktadır Başka bır belgede ıse Petkım, uçak lastıgı yapımınm hıçbır teknoloıık sorun yaratmadığını, şu anda çalışan tesıslerde de uçak lâstığı vapılabılecegını acıklamak tadır Burdur Mılletvekılı Sanlı'nın hazırladıgı dos>a da Cephe Hukumetınm kamu Kuruluşu Petkım ın lastık japımı projesını nasıl gecıktırdıgı de resmı vazılarla ortaya konmaktadır Başka bır yazıda da Sabancı Holdıng e aıt Lassa uç yabancı şırkete ve nıden ızın venlmesı halınde Petkım proıesı ıçın pazar kalmavacagmı ılerı surmektedır Alı Sanlı'nın hazırladıgı dosyada ver alan bel gelerden bırı Cephe Hukurnetının kurulmasından bır hafta sonra 8 nısan 1975 tanhfnde Savunma Bakanı Melen ın Başbakanlık ve ılgılı Bakanlıklara yazdıgı 6048 575 KOORD /131 savılı ve «Uçak Lastıklerı» konulu vazısıdır Sanlı nın dosyasına ekledığı kupurlerden Cumhurıyet Gazetesı'nm 19 nısan 1975 tanhınde bu yazının ıçenğını kamuoyuna duyurduğu anlaşılmaktad'r Bu yazının bırınci sayfasında ve uçuncu maddesınde aynen sovle denılmektedır «Ordu Yardımlaşma Kurumu ıle Goodyear Şırketı arasında vapılan bu anlaşmanın uçak lastıklen ıle ılgılı olan maddesıne gore şırket, Silahlı Kuvvetlerımızın (Kara Denız, Hava) ıhtıyacı bulunan uçak lastıklerının Turkıye'de Imalıni halen tekemmul safhasında bulunan tevsı programına dahıl etmevı de kabul etmıştır Bu ımalat Silahlı Kuvvetlerımızın tatmın edıcı satınalma taahhutlenne mustenit olacaktır» Melen'ın ımzasım taşıvan vazı şrtvle son bulmaktadır «Yukarıda açıklanan on anlaşma ve protokol esaslan gozontfne almarak çıkarılacak Bakanlar Kurulu Kararın& mesmde uçak lastıgı ımalatının yapılacağı maddes n e yer vermesını ve ımalat ıçın tevsı programının mumkun olan suratle çıkanlması hususunda tavassutlarınızı arzederım » Burdur Mılletvekılı Alı Sanlı'nın hazırladıgı dosvada yer alan Petkım ın resml yazılarından bırınde Savunma Bakanı Melen'ı çok guç durumda bırakan goruşler bulunmaktadır Petkım'ın Baş bakanlıga gonderdıgi 10 temmuz 1975 tarıh ve 111/ PL66212892 savılı vazınm ıkıncı maddesınde ay nen şovle denılmektedır «Turk Silahlı Kuvvetleri ve Türk Hava Yollftrının uçak lastıgı talebımn az mıktarda olması nedenıyle proiemızde dıkkate alınmamıştır Ancak, bu lastıklerin tmalatı ozel bır teknolou gerektırme mekte ve bugun bıle \urdumuzda ımalı mumkun gorunmektedır » Boylece Cephe Hukumetınln üretıml çok az ve bugun bıle Turkıve de ımalı mumkun uçak lastigını ozel ve vabancı sermayeve venı avrıcalıklar tan"~iak ıçın gerekçe olarak kullandıgı ortaya çık maKtadır Hazırlanan dosyada Cephe Hukumetınm ozel vj vabancı sermaveye venı avrıcalıklar tanırken, kamu kuruluşu Petkım'ın lastık yatınmını nasıl gecıktırdıgı vıne oelgelerle ortava konmaktadır Dosyamn ekınde Cumhunyet Gazetesi'nde bu gecıkmevı konu alan vazıların kupurlen bulunmaktadır Bunlardan bırısı «Cephe Hukümeti Petkım Tekerlek Lastıgi Yatınmı için Gerekiı Kararnamevı 9 Avdır Imzalamıvor» baslıgını tasımaktadır 9 mayıs 1975 tarıhli vazıda Cephe Hükümetınden once Enerıı ve Tabıi Kavnaklar Bakanlıgının lâstık proıesınin «nedılikle netıcelendırılmesı talımatını» ıçeren vazıların tarıh VP sayıları belirtılerek «serekli kararnamenın lstıhsali beklenmektedır» denılmektedır Bu vazı Başbakanlık tle tlgılı ba kanlıklar olan Enerıi ve Tabn Kavnaklar ve Malı ve Bakanlığina eonderilmıştır Baska bır vazıda da kararnamenın cıkırılması için «Enerıı ve Tabıî Kavnaklar Bakanlı*ından bu hususta tavassutta bulunması sıfaM ve vazılı olarak taleD edılmıstır» denılmıştır Btıtun bunlara Karşm Cephe Hukume tı ve ilgılı bakanlar gerekiı kararnameyı bugune kadar çıkarmamıştır MEIEH, ERGENEKON. BAJOl VE KIL1Ç SUÇLANIYOR YORUM Çankaya Kotku dc seçım propaganriaları ıçm kullanılmaya bajlandı Her hafta sonuna doğru cephe lıderı Oemırel, Cumlturbaskanı Koruturk u zıyaret edıyor. Zıyaretten sonra Koşkte, Muıtafa Kemal ın resimlerının bırının onııne gelıyor Bundan sonra lelevızyon spıkeri, «Basbakan Demırel soyle dedı. deyıp basını egıyor ve kayboluyor Sonra Demırel, basını kaldırıp tbır sorunuz var mı, beyler. dıyor Gazetecıler, uzaktan dah çok kulah ıcınde çukulalalı dondurmayı andıran mıkrofonlarını Demırel ın agzına dogru uzatıyorlar Bundan sonra da Demırel baslıyor, propaganda konusmaldrınm bır yenısıne Koruturk le konusmasıyla ılgllı veya ılgısız ne varsa, sayıyor Saydıkça kaykılıyor Kaykıldıkça Mus tafa Kemal goruntuden kayboluyor ve tekrar gelıyor Koruturk hıç gorulmuyor Ama seyırcıler başka bır adada Koruturk'un bu lundugunu hıssedıyor Çankaya'da nakarat devam edıyor Koşklekı nakaratm sonuncusunda Demirel kaykıldı ve buyur du «Beyler, Ege de boğulmayız» dedı Demırel'm sozlerı pek dogru çıkmıyor ama bu konusmayı emeklı bır amıral olan Cumhurbaşkanı Koruturk'le konustuktan sonra yaptıgına gore, bır bıldıgı olmalı Bıldığının ne oldugu bır sure sonra anlasılacak Yalnız şu anda, bır sure beklemeden de, anlaşılır durumda olan gelışmeler var Turkıye, karada boğuluyor. Turkiye, dunyada boguluyor Turkıye, Anadolu da boğuluyor Karada, dunyada ve Anadolu da boğulma nın yanında Ege Denızındc boğulup bogıılmama onemını kaybedıyor Çunku karada bogulmak daha zahmetlı Turkıyt, karada nasıl boğuluyor? Uluslararası fınans merkez lerine, uluslararası tekellere asırı olçude borçlanarak. Yenı borç lar saglayabılmek için, bırakınız artık geleceğinı, bugununu de ipotek ederek Turkıye ekonomısıni, uluslararası kapıtalızmın uslerı halıne g«tırerek Cephe Hukumetını bır gun daha fazla iktıdar da tutabılmek ıçın gerekiı yenı borçlann karsılığında, ekononuk ve sıyasal bagımsızlığından her turlu odunu vermeye razı olarak Kısacası ondokuzuncu yuzyıl Osmanlı tarıhını, daha gelışmış bır duzeyde, yenıden canlandırarak. 1975 yılınds cephe hukumetı, beş buyuk Amerıkan bankasının kontrolunda oldugu kapıtalıst dunyanın yayın organlarında da ya zılan Avrupa para (eurodollar) ve kredi (eurocredıt) pıyasalarındar bır mılyar dolara yakın borç aldı Kısa sayılabılecek donemlerde gerı odenmesı gerekiı borçlar Bununla bugune kadar geldı. Bu yıl bu borçların buyuk bır bolumunun geri odenmesı gerekli. Ayrıca ve bundan çok daha onemlı olarak odemeler dengesı açık ları buyumeye devam edıyor Açığın buyumesı, bır yandan, cephe hukumetınm net yenı borç bulmasını gerektırıyor Dığer ynndan da uluslararası fınans merkezlerınl endışelendırtyor. Uluslararası f ı nans merkezlerı, Turkıye ye ve Turkıye gıbı olgunlaşmamış kapiW M 4 ulkatere, oz«4 bankalar araeılığıyla açmış oldug'u kredilerin gcJ«ceğlndan endıs* edıyor. Bu yuzden, geçen yıl açmıs oldukları borçlan gerı alabılmek ıçın ve bu gerı almayı guvence altına alacak olçude, yenı kredı vermek zorunluluğunu duyuyor. Kuşkusuz daha yuksek faızle ve daha buyuk komisyon odentılerı ile Çunku rısk artmış durumda. Ancak yuksek faız ve daha buyuk Komıs yon, dıger koşulların yanında pek onemlı değil Sorumlu veya sorumsuz, ya da uygun bır deyışle, sorumlu sorumsuzların bugun, boş zamanlarında okumalan gerekiı bır kıtap var Roman degıl Lutfı Tarıhı Acı bır alayla yazılmıs Lutfı Tarıhı'nın bugune aydınlık getıren bolumlerınden bırısı soyle tPınard ve onu uç ay sonra takıp eden Hırsch ıstıkrazları tasfıye olunmadan Fransız Aiman narbı patlamış, Istanbul pıyasası bun dan fena halde muteessır olmuştu Pıyasadan butun para derhal çekıldıgı ıçın devlet bermutad ıstıkrazatı harıciye murettebatını tesvıye edemeyecek bır hale geldı Mahallı bankalardan avans al mak ımkanı da yoktu Muntazam bır istıkraz aktıne ıse zemın ve zaman hıç musaıt değıldı 1871 senesı taksıtlerı ancak Londra bankalarından yuzde 15 den eksik olmayan bır faız ile aktedılen bır avans sayesınde odenebılmıştı. Mutebaki taksıt ıçın muztar bır vazıyete duşen hukumet, Fransa Almanya harbı netıcesınde Frankfurt muahedesının aktınden sonra yıne muntazam bır ıstık raz akdı imkanları aramış ve bu ıstıkraza 1854 ve kısmen 1855 ıstıkrazlarınria oldugu gıbı Mısır vergısını kartılık gostermıştı . Mısır Ingıltere nın mıfuzu sıyasısınde olduğu ıçın bu keyfiyet tabıatıyla Ingılız bankerlerıne emnıyet bahseylemekte ıdı • Lutfı Tarıhı devam edıyor. Tum tarıh devam edıyor Getırdıgı yenılıklerle bırlıkte Şımdı Ingılız bankerlerının yerını Amerıkan bankerlerı aldı. Şimdı Amerikan tekellerı on planda Ustelık Turkı ye de Osmanlı Turkıyesı degıl. Kapıtalızm ılerledi Pazarı butun leştı. Artık Mısır vergısını, tuz resmını, tutun varıdatını rehın al maya gerek yok Artık Turkıye pazarını ıpoteke almak yeterlı Bu tunleşmış pazarı, rehın atmak gerekiı Rehın almanın yolu ıse yabancı tekellerın us kurması Araçları ıse borç veren bankerlerın devletı ıle borç alan ulkenın devletı Şımdı eurodolar pıyausının bankerlerı Turkıye ye ve benzer ulkelere yenı borçlar vermek ıçın ozel bankaların aradan çekılmesını ıstıyor Borç alacak ulkenın dev letı, muhatap olmalı Ve de borç veren bankerlerın devletı de garantı vermelt Istenenler bunlar. Yalçın KÜÇÜK ÇANKAYA'DA NAKARAT Ama istenenlerın ve surdurulen gelışmelerın tumu bunlar değı' Tumunun ne olduguna, aslında butunun ozune, Londra dakl Brezilya Buyukelçısı açıklık getırıyor Brezılya nın borçlulugu Turkıye'ye benzıyor Buyukelçı Senyor Roberto de Olıveıra Campos, Lon dra'da bir demeç verıyor Batı gazetelerının bırınci sayfasında degıl ekonomi sayfasında yayınlanan bır demeç Demeç de, buyukelçınin adı da onemlı Çunku olgunlaşmamış kapıtalıst ulkelerın ıktisatına geçecek nıtelıkte Buyukelçı Senyor Campos, Brezılya nın alacaklıla rına bır cestetık amelıyat» (plastıc surgery) onerıyor Onerdıgı su Brezılya ya borç veren tekeller, alacaklarını, Brezılya dakı yabancı sermayelı şırketlerıne yenı ve ek sermaye olarak kaydetmelı Ala caklar, yabancı sermaye yatırımına donusturulmelı Çunku borçlan gerı almak olanaksız Estetık amelıyat, bu Estetik amelıyatın onerıldığı zamanda Batı Alman ekonomık ışbırlıği bakanının Turkıye ye gelıp, Turkıye ye yenı kredı vereceklerını ve Turkıye den «yabancı sermayenın onundekı burokratık engellerın kaldırılacagı vaadını aldıgınıt açıklaması unutulmamalı Aynı tarıhlerde Mısır ın Batı kapıtalızmıne satısını yapan Mısır Devlet Baskanı Sedat ın butun ııyınıyetıne» karsın, Amerıkan tekellerının Mısır dakı «Kakas turu sosyalıst burokrasıden» yakındıkları hatırlanmalı Brezı ya ve Mısır'da olanlar Turkıye de olanlara benzıyor Turkıye nın dunyada pek de cyalnız» olmadıgı ortaya çıkıyor Cephe lıderı ıle hukumetınm celle gelen dugun bayram» deyisınden esınlendıgı anlaşılıyor. Brezilya ve Mısır, Turkıye'ye ısık tuttugu kadar, Turkiye de, Mısır ve Brezılya ya ışık tutuyor. Tutulan ısıkların bırı de Halk Partısi nın Burdur Mılletvekılı Alı Sanlı'ya aıt Alı Sanlı, bır lastık dosyası hazırladı Sorumlu veya sorumsuz ya da uygun bır deyısle, sorumlu sorumsuzların pek sevdıgı deyımle «devlet arsivıne» daya nıyor Hazırlanan dosyadan devlet arsıvının pek de karısık olmadıgı anlaşılıyor Sanlı nın resmı yazıları derleyerek oluşturdugu dosya, bır kuçuk kıtapçık halıne getırılıp, ılkokullarda yurttaslık derslerınde okutulacak açıklıkta Herkes kolaylıkla anlayabılır Tekrara gerek yok Yabancı tekellerın uçak lastıgı yapmak gerekçesıyle Turkıye'de yenı usler kurma ısteklerının gulunçlugu belgelerle ortada Savunma Bakanı Melen, uçak lastıgı gerekçesını kullanarak bır tekelın yenı yabancı sermaye yatırımı ıçın «tavas sut» ıstıyor Basbakan ve ılgılı bakanlardan. Yazının tarıhı 8 nısan 1975 Cephe Hukumetınm kurulmasından tam sckız gun sonra Son ra° Cephe Hukumetı zamanında kamu kuruluşu ve lastık sanayıını kurmakla planların gorevlendırdıgı Petkım, Başbakanlıga yazı ya zıyor Uçak lastıgı yapmanın hıç te onemlı olmadıgını, halen çalı şan işletmelerın de uçak lastiğı yapabileceğıni belırtıyor 12 M a r t ın Başbakanı, daha oncekı donemin Malıye Bakanı, cephe donemının Savunma Bakanı Melen'ln Turkıye de kaç ucak olduğunu, uçak las tıgı yapımmır hıç te onemlı bır ış olmadıgını bılmedıgıne ınanmak çok zor Ama inanılması çok daha zor olanlar da var Bunun ıçın cephe hukumetınm kurulmasından sekız gun sonra yazılan Savunma Ba kanlıgı yazısının tarih ve numarasını bır kez daha tekrarlamak gerekıyor. Çunku bu yazının devlet arşıvınden çıkıp kııtlelerın arşıvıne gırmesi zorunlu Tarıh ve numara, ezberlenmeiı 8 nısan 1975 ve «485 75 KOORD /131 Başlık <T C Mıllı Savunma Bakanlıgı Ankara» Yazıda, yabancı tekelın şu pek onemsız ucak lastıgı yapımını taahhut etmesi pek onemli bır ış ve yabancı tekele yenı yabancı sermaye ıznı verılmesıni gerektırecek bır lutuf olarak nıtelendfrıldıkten sonra devam edılıyor tBu ımalat, Silahlı Kuv vetlerımızın ta'mın edıc) satınalma taahhutlerıne mustenit olacak tır » Açık degil m ı ' ' utuf karşılıklı. Silahlı Kuvvetler, «tatmın edıcı satınalma taahhutlerıne» bağlanyor Lutfı Tarıhı devam edı yor. Bu nasıl yapılır 7 Hem yabancı sermaye ıznı vereceksınız Hem de urettıgını satınalmak ıçın «tatmın edıcı satın alma laahhutlerıne> bağlanacaksınız. Cumhurıyet'ın Ankara Notları yazarları Ekmekcı'nın deyımı ıle «Ferıt Bey», Otyam'ın deyımı ıle «Bay Melen», hangı yasaya dayanarak hareket edıyor Cephe Hukumetınm Savun ma Bakanı Ferıt Melen, 12 Mart'ın Başbakanı ıken, «12 Mart yetıs meseydı hepımız Sıbırya'ya surulecektik» demıstı Turkiye'de ılerıcıler, demokratlar ve sosyalıstlerın Sıbırya ıle hıç bır ılgılerı yok Ama bu tur yazıların altına ımza atanların da Soruşturma Komısyonu onune gıtmelerı gerektıgınde hıç bir kusku yok Burdur Mılletvekılı Alı Sanlı, hazırladıgı dosyayı Turkıye Buyuk Mıllet Meclısi Başkanlıgına sundu Cephe Baskanı Demırel secını propagandasına basladı Propa ganda kursulerınt Çankaya Koskune kadar uzattı Seçım kampanyast ıçınde Ege'de bogulmamak ıçın Ege'de kayık yuzdürmeyı de nemesı mumkun Başka bır deyışle Anadolu karasında boğuntuyu gızleyebılmek ıçın Ege ye açılmayı denemesı mumkun Ama Egede guvence bulmak çok zor Artık Demırel ın duze çıkmaşı çok guç Artık Demırel, dayandıkları ıle bırlıkte gıdıyor 1871 yılında Osmanlı Imparatorluğu Mısır Vergisini karşılık göstererek bir Ingiliz sendikasından borç almıstı Lutfı Tarıhi Osmanlı Borçlan ıçınde, 18691875 borçlarına ozelıkle yer vermıştır Bu donemdekı borçlanmalan alaylı bır bıçımde gozler onune sererken, donemin malıyecılerını de alabıldığıne suçlar Bu konudakı en açık orneklerden bın «11 Tertıp 1871 ıstıkrazı»dır Bu borçlanma konusunda şoyle denıyor «Pınard ve onu dç ay sonra takıp eden Hırsch ıstıkrazlan tasfıve olunmadan Fransız Alman harbı patlamış, Istanbul pıyasası bundan fena halde muteessır olmuştu Pıvasadan butun para derhal çekıldıgı ıçın Devlet bermutad ıstıkrazatı harıciye murettebatını tesvıje edemejecek bır hale geldı Mahallı bankalardan avans almak ımkanı da joktu Muntazam bır istıkraz akdıne ıse zemın ve zaman hıç musaıt değıldı (1871) Senesı taksıtlen ancak Londra bankalarından ("o 15)den eksık olmayan faız ıle akdedılen bır avans savesınde odenebılmış ıdı Mutebaki taksıt ıçın muztar bır vazıjete duşen hukumet Fransa Almanya harbı neticesınde Frankfurt Muahedesının «îkdınden sonra yıne muntazam bır ıstıkraz akdı imkanları aramış ve bu ıstıkraza (18541 ve kısmen (1835) ıstıkrazlarında olduğu gıbı Mısır vergısını karşılık gostermıştır Malum oldufu vechıle Ü867)de Mısır vergısı fermanın evladıyet halınde kalbolunmak suretıyle tezvıt edılmış ıdı. Işte bu ıstıkraza karşılık gostenlen ışbu fazla ıdı Mısır, îngıltere nın nufuz u sıyasısınde oldugu ıçın bu keyfiyet tabıatıyla Ingılız Bankerlerıne emnıyet bahseylemekte ıdı Bundan dolayı en muhım azası Ingılız olan bır sendıka bu ıstıkraza tavassut etmış ve vuzu (73) fı ıhraç (co 8) faız, Co 1) amortısman 5,7 milyon sterlıng lıralık bır istıkraz akdedılmıştır » Bu borçlanma'mn sonuçlan konusunda Lutfı Tanhı şu bılgılerı venyor nBu istıkraz vazıyetı muvakkaten kurtarmış oluyordu Bununla beraber artık hukumetın butun vandatl ıstıkrazat ı harıcıyeye ve muvakkat avanslara tahsıs edılmış gıbı ıdı Bunlan odemek, aynı zamanda mesanfı temın edebılmek ıçın yenı istıkraz akdmden başka çare kalmamıştı Imparatorlulc malıyesınm iflası artık bır gun meselesı ıdı» TÜRKIYE, EURODOLAR PİYASASINDAN EN ÇOK BORÇ ALAN ÛLKELER ARASINDA 1975 yılında \e bu yüın baçında Avrupa para pıyasalarmdan en fazla borçlanan ulkelerın az gelışmış ulkeler olduğu bıldırümektedır Fınancı al Tımes Gazetesının evrodolar kredılerı ıle ılgılı olarak javımlamış oldugu özel raporda, Turkıye, Fas \e Ira* m 197o >ılında Avrupa para pıyasa smdan en çok borç alan ulkeler olduğu, bu yıl L rdun ıle Tayland ın bu lısteve eklendığl kay dedılmektedır Buyuk bankaların kontrolundakı evrodolar pıyasasında, odemeler dengesı sorun larıvla karşılaşan azgehşmış ulkelerın, geçen yıl aldıklan borçlan vadesmde ödeyemeyeceklen endışesınon yajgın oldugu naber venlmektedır Evrodolar pıyasasındakı bu yaygın endışe karşısında pıyasayı kontrol eden buyuk bankaların, bu yıl az gelışmış ulkeler yerme sağlam çok uluslu şırketlere borç vermek ıstedıklerı belırtıl mektedır Ancak bu tercıh, yenı kredıler ıçın gu vence sağlarken, geçen yıl açılmış borçlarla ılgı lı bır garantı getırmemektedır. Bu yuzden buyuk bankalar, şımdıye kadar vermış oldukları borçla rı gerı alabılmek ıçın Uluslararası Para Fonu, bu yuk devletler ve dogrudan doğruya borç alan devletın garantısı ıle azgellşmış ulkelere yeru borçlar vermeye çahşmaktadır Evrodolar pıyasası Batı ekonomılerının karşılaştıgı en guncel sorunlardan bırısı olmuştur Başta Fırst Natıonal Cıty Bank of Nevv York olmak uzere, Chase Manhattan, Morgan Guaranty, Bank of Amerıca ve Fırst Natıonal of Chıcago gıbı bujuk Amerıcan bankalannm kontrolunda olan ve Turkıye nın bır mılyar dolar çevresınde DÇM kredısı aldığı evrodolar pıyasasmın gelecegı Busıness Week ve Fınancıal Tımes gıbı yavın organlannın ayrmtılı ıncelemelenne konu olmaktadır Busıness Week Dergısının bildırdığıne gore azgelışmış ulkelerın gelışmış kapıtaüst ulkelere olan borcu 120 mılvar doları aşmıştır Fınancıal Tımes gazetesındekı ozel rapora gore Ise bunun 43 mılvon doları, evrodolar pıyasalarına egemen ozel bankalardan sağlanmıştır Azgelışmış ulkelerın ozel bankalardan sagladıklan borçlardakı bu yuk artış 1975 yüında ortaya çıkmıştır 197o yılında gelışmış kapıtalıst ulkeler, bır jandan, petrol tuketımlennı ayarlayarak, dıger jandan da, azgelışmış ulkelere sattıkları malların fıyatlarını yukselterek, odemeler dengesı sorunlarını hafıfletnışlerdır Fakat bu hafıfletme azge lişmı^ ulkelerın açıklarının buyumesıne jol aç mıştır Bu yuzden azgelışmış, ulkeler evrodolar pıjasasmdan daha çok borçlanmaya başlamışlar dır Nıtekım 1974 jılında evrodolar kredılerının yuzde 70 ı gelışmış ulkelere ve yuzde 20 sı petrol uretmejen azgelışmış ulkelere açılırken 197o yı hrda az gelışmışlerın payı yuzde 4O'ı aşmış, ge hşmış kapıtalıst ulkelerın payı ıse uçte bınn altına duşmuştur Fınancıal Tımes gazetesınde verılen bılgılere gore 197o yılında Turkne Fas ve Irak, evrodolar pıyasasına yenı gıren en buyuk borçlular olmuştur Borçlar, bankalararası faızden en az bır puan fazlasıyla ve pesın olarak yuzde 2,5 çevresınde bır fark alınarak açılmaktadır Kredı veren bu yuk bankalar ıçın çok karlı olan bu ışlemlerın gelecegı, azgelışmış ulkelerın odemeler dengesının daha da bozulması sonunda tehlıkeye gırmış tır Azgelışmış ulkelere açılan kredılenn gerı alı namayacağı endışesı yaygınlaşmıştır Bu endışe uluslararası bankaları, geçen vıl dan az da, olsa, a7gelışmış ulkelere venı kredı ler açamaya zorlamaktadır Açılacak yenı kredıler, mevcuf borçlann geri alınmasınm guvencesı olarak gorulmektedır Ancak bunun ıçın de yenı guvenceler aranmaktadır Buyuk ban kalar bundan sonra, dogrudan doğruva azgelışmıs ulkelerın Merkez Bankalan ıle ış yapmak ıstemekte ve Lluslararası Para Fonu veja gelış mıs kapıtalıst ulkelerın garantısını sağlamaya çalıçmaktadır. Dargelirliler, ğelirlerinin dörtte üçünü besine ayırıyor Devlet Planlama Teşkılatında japılan ve Turktje'dekı beslenme durumunu Konu alan ayrmtılı ara^tırmada Ankara da jaşavan dar gelırlılerın gelırlennın dortte uçunu beslenme harcamalanna ajırdıklan açıklanmaktadıı Araştırmaya gore bu durum, bır kentten dığerıne onemlı bir degışıklık gostermemektedır AVTU araştırma dar gelırlılerın, saâlıklı bır beslenme duzenjıe erı^ebilmek içm gelırlerının butununü b ^ ı n narcamalarına ayırmak zorunds olduklarını da gostermektedır üzman Tunçer Kocaman tarafından yapılan «Optımal Beslenme Kalıbma Gbre Turkıye'de Beslenme Durumu» adlı çalışmanın bır bolumundp, tuketıcılerm beslenme ıçın yapmış olduklan harcamaların toplam gelırlerı ıçındekl payı üzerınde durulmaktadır Burada Ankara kentındekı hesaplamalar ornek olarak ele alınmaktadır Ankara ıçın elde edılen sonuç, pek az degışıklıkle, dıger kentler ıçın de geçerli olmaktadır. ANKARA'DA Kı}ı BAJINA TUKETıM Toplam Protefn Kalon Gerekli Ankara Ankara Ankara Tukeüm Koyler Gecekondu Dığer 2300 2470 2200 2530 (gram; 75,0 70 0 63 5 75 5 Hayransal Proteln (gram) 3U0 13,0 10,0 28,0 Emisyon hacmi kamu kesiminin finanse edilmesi sonucu geçtiğimiz yıllardan daha fazla büyüyor MEVSıMLıK OLARAK AZALMASI GEREKEN EMıSYON HACMı MERKEZ BANKASININ FıNANSMANI SONUCU ARTI£ GOSTERıYOR 1976 yüınm, mart aj/tnm ılk hai tası soııuııa gore Merke^ Bankası n n kamu kesımını gıderek artan mıktarlarda jtnanse etmesi sonu cu emisyon lıacmı meısımltk ola rak azalması gerekırken yübaşın dan bu yana yuzde 3 1 urantnda artmışttı Geçen yıl ocak ayı bası ıle mart aytmn ılk haftası arasın dakı donemde 64 müyon lıra ge n şleyen emisyon bu yıl 1 milyon hra artış goitermi'jtır Merkez Ban kası bu gorunumu ıle açıktan kay nak yaratarak 1976 yılı fınantTran programmda buyuk aç'kları bulu nan ıktısadt deılet teşekkuUerım 1 nante eder auruma getırılmış bu lunulmaktadır Kamu ıktısadl te^ebbuslermın fı nansman programında buv < yer tutan dış kredüenn, henuz sag lanamamıs te bu yonde şu ana kadar belırh bır başarı gosten'eme roıj olması onumuzdekı aylarda yatırım laalıyeüerıne gırmesi gere ken KtT lerın ılıtıyaçlarım gıde rek buyuk oranlarda Merkez Ban kasından saglanması geregım ortaya çıkarmaktadır. MERKEZ 7 J 1975 4hTIF Mtın ve Dovız Kamu Kredılerı Ozel S Kredılerı Tarım S Kredılerı Dıger Aktıfler TOPLAM P1SIF Emisyon Dovız (Brç ) M B Mevduatı Mev Munz Krş. Dıger Pasıfler Brut Rezervler Net Rezervler BANKASI HAFTALIK DURUMU 27 2.1976 (Geçen Hafta) 12 969 41818 6 863 17 657 42 776 122 083 41 536 Q<18 (Milyon TL, Rezervler milyon dolar) (Geçen \ ü ) 18 820 3U 914 8 013 15 871 U 470 87 088 32 942 341 T983 22U82 27 740 13342 (MC »8J 1975 Hukumetı 18 o49 29 392 8 735 15 441 12 905 85 347 32 055 227 3 794 22 142 26 926 1323 0 + 70,0 5 3 1976 (Son Hafta) 12 871 4J394 6 368 17 212 42 95» 122 799 42 215 432 7 333 31879 40°38 829 3 1112,6 "VERGİ DİLIMLERİ ISLAH EDİLMELİ,, İZMIR Turkıje de uygulanan vergı sıstemının adaletsii olduğu, vergı dılımlennın mutlaka ıslah edilmesi gerektıgı one surul mektedır Izmır Tıcaret Odası Yonetım Kurulu Başkan Vekılı Nevzat Or tabaş 1976 yüında uygulanan ver gı sıstemının 1950 yılından kalma olduğunu bunun guriumuzun koçullarma şore derhal venıden ayarlanması gerektığını savun muş «Verşı dılımlerınm ıslah edilmesi halınde memurlar rahat bır vasama sevıvesıne çıkabı leceklerdır» demısür. 1950 yılında kazancı 100 bın lıra olan bır mukellefın vuzde 35'ını vergı olarak verdıSını senve kalan para ıle rahatra gecınebıldıŞı nı soyleyen Ortabaş busun şartların aynı olmadıgını \e 100 bın lırasının 35 bın lırasını vergı olarak odeven bır kımsenm rahat. ça geçmme olanagının bulunmadığını soylemış, şoyle devam etmıştır « Turk parasmın 15 mıslı de ğer kaybettıgı gionumuzde vergıden sonra elde kalan para IIP nasıl yaşanır Avnca genol versnden başka bır de malı denge ver gısı adı altında bır vergı oden mektedır Bu nedenle ven dılım lerının ıslahı kaçınılmazdır » (a a) 7 381 32 129 40 239 828 1 1 150 6 Yapılan çalışmada dort kışılık bır aılenin aylık olarak gerekiı ve gerçek beslenme harcaması hesaplanmıştır. Ankara kentı ornefıne dayanılarak japılan hesaplann sonuçlan şovledır «Ankara'da >asavan dort kısılık bır aılenin veterlı ve dengelı beslenebılmesı ıçın en az 1675 lıra gıda maddelerme harcaması gerekırken, yapılan hesaplamalara gore, 1275 lıra harcamakta ve yeterlı ve dengelı bır sekılde beslenememektedır Ortalama dort klşılık aılenin 1660 lıra avlık eeltn olduğu dusunulurse, aıle gelınnın yuzde 7b''nnı gıda maddelenne harcadığı ortava çıkmaktadır Gelırın beslenmeye avrılan kısmı gelırın vuzde 70SO kadarsa o aılede gelınn çok djşuk oldugu söylenebılır» DPT araştırması sağlıklı be>;lenme İçm dar gelırlılenn gelırlennın tumıinü besın hareamaları na ayırmalan gerektıgıni gostermektedır. Fakat gelırın yuzde 76'sı oranında ve uluslararası karşı. lastırmalara göre, çok vrliîs^k canda besın harcaması yapılmasına karşm, sağlıklı bır beslenme sag lanamamak'^dır DPT ara<=tırma<îi Ankara'dakı eksık beslenme duzeyının çesıtli verlesme verİTine göre dağılımını da vermektedır Bu konudakı bılgiler sanıldıgının aksıne en kotıl beslpnme duzeylnin köylerde degıl gecekondu bolgelerınde serçekleştığını ortava koymaktadır. Gecekondu bolgelennde, koylerden farklı olarak, elektnk su eaz ve taşıma harcama, lanna para ayırma zor ırıulu&u, eksık beslenmenin daha yukseK lınvıt'ara ulaşmasına yol açmaktadır DPT Uzmanı Tuncer Kocaman'm arastırmasına gore koy ve gecekondu dışı bolgelerde gılnluk kalon mıktarı gerekli mıktarın Ustundedir Gece kondu bolgelennde alınan gunluk kalon, gerekiı kalon mıktanndan azdır Hayvansal proteın ıse, gereKlı mıktarın ancak uçte bın duzevınde tuketılmektedır. Dovız darbogazı vedemyle yatı rım maHarınm transjerierı 4 o ay bekleyen KIT lerın şu anda v, para ıntıyaçlan buyuk zorlukıarla Verkez Bankasından saglanmakta Le bu da emısyonun I97j yıhndan da daha faJa artma%ına neden ol makladır Bu duruma ragmen, o zellıkle yalırımlarımn yuzde 40 cı lartndakı kısmı dış paraya ıhtıyaç gosteren kamu ıktısadı teşebbude rmın 1976 yılı program yatırımlan m gerçekle^Urmelen, geçen yular dan da zor olacaU r Buyuk o'a ı lıkla ıçınde bu undugumuz yıl do ıız darbogazı sonucu yatırımlar n feda edıldıgı bır yu olacaklır Ote yandan terre1 mallarda fıyat ntıkranm saolamakla gorevlı olan kurumlar doıu temm edemedıVe rı ıçın bu malların ıthalını gerçcl le&tırememekttdırler $u anua <ıt lıgı (.ekuen fuel oıl le sunı gııore ıle demırdekı durum burtur Mart ayı baii ıtıbanyle ılhalat gıderlerı ge<,en yıldaıı yuzde 2) dolaylanmla da>ıa azdır Buna ragmen doıız re zerılerı eıımeye devam etmek'e dır Yıldan yüa buyuyen ıthal gere gme karşm. bunu •sımrlamaya çıt mek bır yerde kla< fc arz ve ta'ep dengetmt bozacaktır Bu durumda sorulmav gerekcn onpmlı soru kısa tadeh MC tıpı bır hukumet donemınde bo.ulan ar> te talep dengesınden ktmlerm ya radanacagı olmaktaâ'r Sorun yat nrca ıthal malları temını te fıyjt larına yansımamaktadır Sorun TJ nt zamanda, bugün ıcın snbı» no lırlüerm buyuk çogunlugunu ol'is turdugu kentlerım zm pazar yer e ıınde i kdo sogan ıle 2 kılo pa'a tevın 24 Uraya satın ahnması gıbı wun suredtr Lerınde tarlı^üa tar tısıla mredejse olagan bır olay olarak kabul edılecek temel maHar dakı anonnal Uyat artışlannda keı d m gostermektedır Merke* Bankasının mart ay\ ba vidakı durumuna gore kamu ke fmıne açılan kred'ler arlarken. ozel ve tarım kesmme açılan kre dı'er a^ahnaktadır Merkc Ban kasında tutulan dnvız mevcutlann da da bır a~almn vardır Doıız borçlannm bır kısmımn da oden mesı sonucu re>ervlerdekı azalış 6i. hafta duraklamava donmuştur