Katalog

PÖftT CUMHURİYET 9 Juba) 197S HıııKl1,,,. M M . . . YAU41Z, ^i WVMAM İNMAL t7Mc / İM fcliUĞı VAI*Plfc. Bu îSZüi HltSîR ZAMAM ABDULCANBAZ VATAN DEDİLER Taiip APAYDIN 65 Emme fUsriroi» Çoktandır et yemedık. Yurtıaşı hem ağzmdakını çığmyor, hem kitıdm arkMina dell delı bırseyler yanyordu. Al bunu teğmene ver. (Saatına baktı) llci saat sonra sağımızdan dalış yapacaksınız. Yatsı zamanına kadar gerı çekümek yok Pıyade taburu ıle bagıntı kurun. Başüstüne. Gerı çekılecektı, aklına geliverdı Yuzbasım, derede bızun yaraJUarı gordülc, dedi. Oraya bıratavermışler. Bazıları agır. Ne? Kangı derede? Şu aşağıda. Fırladı, Hay dınını dıye sövdu Nerde o düreü* Sbğutlenn altına götürün dedım ben. Sıhhıyeler oradan alsınlar. Abdullah! Buyur komutanım Fırla ulen eşşeoğlu eş$ek! Yaralüar Soğutlu dereye gidecek demedım mı ben? Dedın komutanım. Ben de Amet çavuşa oyle soyledım. Nıje gotürmemısler ya9 Çağır o çavuşu buraya! tlerde komutanım. Ates hatün» gırdı. Hay Ailah, tuü... Bır kısmını bız gotüruruz komutanım, dedı Mahmut Oyle yapın. Hatil olanlar sınnle yurusürüer Yardım edin. Teğmene soyle oburlerını aldırsın. Sıhhıyeler oradaysa gelıp alsmlar. Soyle o durzülere. gelırsem analarını bellerım. Kıç sallamasınlar, ış yapsınlar. Mıllet kan dokuyor burada! Başustune komutanım. Yuruyün hadı, geç kalmayın' Genye doğru surundüler. Yüzbaşı Esat bcy sete abandı, durbunujle ateş hattını gozetmeye başladı Mabmutia Hacelı tepenın düzlüğünu aşınca, ayaga kalkıp dereye aşağı koştular. Canlann'ermışlerdı. Yuzbafının tutumu onlan etkılemıştı. Şurdan mataralan dolduralım Mamıt. Bak ne gıizel su. Peki. Suvufı kmsma çomeldiler Ellennı yıizlerııu yıkadılar. Mataraları egıp doldurdular. Ne guzel verler be7 . Guzel he Yuru hadı Atlara bınıp surduler Hayvanlar ims a?ağı yünlrken guçluk çekıyorlardı. Başlarını sallıyor, bazan kayıyor, hızla yol alıjorlardı. Yarahların vanına geldıler. Hadın kardaş, davrar.ın Sızı buraya yanhş getırmışlcr. Yuzbajı Söğutlu dereye gotürün demış Sıhhıyeler orad&n alacakmış Allah bel&larını versin, dedi bımi Aha bak o arkadaş oldü. Şunun da yarası ağır Tuü, yazık. Ben o yaralıyı kucağıma alayım Sen de ata bın gel Hacelı, sen de bırını bindir arkıdeş. çabuk ol Atlara bındırıp yedeğe aldılar Mahmut ağır yaralıyı kueağına teldırdı. Adamın omuzu parçalsnmntı Yüru kapkaraydı Yarasına dokunmamaya çalısıyordu Güçlukle yürüduler. Ne ışler yavu, tüh' Dere tepe ılerledıler Çok zor oldu Kanter ıçınde geldıler. Sıhhıjeler sogutlerın altmda benlıyorlardı Mahmut çıkıştı Ulen ne edersınız sız burada'' Yaralüar orada oluyor, sız burada keyif çatıyorsunuz. Koşun' Nevde? Aha o ılerdek: ardıçlı tepenm arkasmda Bırl blmüş Dört kışı daha var, koşun getınn Kucağındakını alıp sedyeye yatırdılar. Atlârdaki yaralılan ındırdüer Sıze teslım. Bızım başka gorevımız var. Pekı kardaş, kıtma Bıze burada bekleyın dedıler Molla Mahmufla Hacelı soluk almadan atlmra bırup sağ taraftakı tepeye yukarı surdüler. Kendıliğinden acele edıyor, atlara habire topuk vuruyorlardı Hayvanlardft da hayır kalmadı, *gıma tükurduğum. Can mı dayanır buna0 Ne yapaıım Hacelı son gucumüzu harcıyonız. ölum kalım savaşı bu Muhakkak kazanmamız gerek. Oyle Tepe dıkleşınce attan ındıler. Yedeklerınde çekmeğe başla. dıl»r Tufeğını ehne al. Çevreye ıyı bak, belkı bir sızma olmustuf. Vok canım, buralara kadar gelemezler Kolay degıl Ikı yana baka baka gıdıyorlardı. Gende iarşı yamaçların eteğınde bır koy gorvmuyordu Gece kaldığımız koy mu orası0 He. Sagı solu şaşırdım yavu Na*ıl yerler buralar' Sa^aş başımızı dondürdü Oyle valla Kaç gündur sılâh sesınflte b*«k» s«y duymujoruz Molla Mahmut ılerıye genye bakmdı. Atları buraya bırakahm Daha fazla çıkamayız. Olur Dereye ındınp bağladıiar Torba taktıltr Hadı bakalım, dınlenın bıraz Yuru arkıde? Ava çıkmışlar gıbı tufeklerm namlulan ılerde, yan yana yurumeşe başladılar Arazı engebehydı Çalılı ardıçlı tepelerdı Yukama yaslaştıkça başlarını egdıler Sonra sllrunmeve başladılar Mahtrîut bır sütrenın geriBine yanaşıp baktı. pek bırşey gorunmuj.ordu O\a uzaklara doğru dümduz uzanıyoıdu Yer yer taze toprak yığmları gorunuyordu Bu yığmlardan arada bır duman demetlen fırlıyor, patlamalar duyuluyordu Bıraz daha gıdelım mı9 Yok Mamıt, tehükelı. Saklanacak yer yok Donehm Su sol taraftan bır dalış yapüabılır O taraf engebelı. Teğmene soylıyebm. (DEVAMI ^ \R) PERVÂNE SÜLEYMAN Pervâne'nin baba»mın y«tistirmelennden ve Isfahanlı vezırın yaKin adanılarından olup, onun dlumunden sonra aynı yontem üzere Batu Han'ın lcatına çıkarak armağanlar sunup Selçuklu \ezin olmak ıçın yarlıf (Ferman) almış ve makamı bır sure ışgal ettıkten sonra, Karatay tarafınaan kovulmuş bulunan Tug racı Şemsuddîn Mahmut, şımdı, elınde hem Kılıç Arslan'm sultanlıgı hem kendısinın veıırlı| ı ıçın, Moğolların en buvuğü olan Kaıakuuım dakı Mengu JCagan'dan alınmış daha guçlu yarlığ'lar olduğu halde, Hülagü Han ın yanıra gelmıştır HUlâgu onun getırdığı yarlığ'ları ^Ferman) ahkojarak, kendısını Pervâne'ye yollamış ve hem Kılıç Arslan'ın hem de Keykâvus'un çabucak katına gelmelerının sağlanmasmt ıstemıştır Bu buyrugun kendılerıne ulaîması üzerıne, once Keykavus, sonra da, Periâne ve Şemsuddin Mahmutun eşlığındekı Kılıç Arslan îlhanlı karargâhına gelıp Hıilâgunun ontinde bovun egmiştır IIhan, katma ılk once gelen Kevkavoıs'un sultanlıgını tarumak ejrılımını eo<;terdığı halde. Pervane'nın ı$e karışmasıyla duşuncesmı degiîtırmış ve ülkeyı, Kı^Uı^mak sınır olmak UMre. ıkı kardeş arasında bolüstürmeyı daha uvcun bulmuştur Pervsne bu sonucu sağlamak ıçın, Htılâgn ye, Islâm şerıatında bir mülkıın kalıtçılara eşıt olarak bolunnıesıaifföngorülduğuruj'^tflr»» kt btı^MJSl 'özel müIJöy«T# U^IH dır>" v» Ariadolu'da bır teic s ıîtan yenne ıkı sultanın buluıımasının, ozellıkle kendısuıe (Hülâgu>e) kBrşı olun vukumluluklerın yerir.e getırılmesi bükımmdan saglayacağı pratik yararla. rı sayıp dokmüştur. Boylesı daha ışıne geldıgı ıçın, Hulâgü ıkı kardeş adma ayrı ayn saltanat yarlığları duzenletmıs ve ülkeden alınan yıllık versnnın de, egemenlık alanlanna gore payları hesaplanmak uzere, h«r ıkısınce ortakla?a odenmesını buyurmuştur Doç. Dr. Nejat KAYMAZ Karikatürler: Turhan SELÇUK Kılıç Arslan'ın hamisi ve Hülâgu Han'ın Anadolu'daki vekili olarak hareket eden Pervâne, yabancı boyunduruğundan kurtulmaya çalışan II. Keykâvus'u, Moğo! kuvvetlerinin yardımı ile ülkeden kaçırmıştı. Pervâne, çoğu kendi yakınları olan soydaşlarını en önemli mevkilere yerleştirmiş ve Moğollarla ortak sömürüyü yürütmek için en uygun ortamı hazırlamıştı. KETKAVUS IU KILIÇ ARSULN'ffl OPUJLP Ülkedeki bağımsızlık kaynaklarının kökü kazınmış ve devletin tümüyle Moğol kontrolü altına sokulması sağlanmaya çalışılmıştı. SELÇUKLU YÖNETICISI MI MOĞOLLARIN AJANI MI? Küıç Arslanla başbaşa kalmak, bunun ıçın d« Moğollarla ışbırüğını yo^unlaştırmak olacaktır. Kulagu'nan Azerbaycan'a dönmesmden sonra, Sunje'de kaian ordusu 1260 eylulünde Mısır"dakı Türk Kolemen Sultanı Kutuz'un askerlen karşısmda buytık bır yenılgıye uğramıştır. Boylece, o zamana dek, Moğollann yenılmez liğı konusunda yerleşmış olan ınanç sarsümış ve Moğol egemenlıfı altmda bunalmış olan toplumlarda ve yonetıcılerde b;r sevınç, bır umut belırmıştır Turkıye toplumu ve Selçuklu Devietmın batı yarısını yoneten KevVcâvus da bu sevmcı duyan, bu umuda kapılanlardandı Bunun içın Keykavus, bu tanhten sonra, Hülagu'ye karşı yukumluluklerını yerıne getırmekte ağır davranmafa başlamıştır. Vergı altnağa gelen Moğol gorevlılenni »tlatmış, Turkmenlerle ve yerlı halktan bazı ogelerle temasa geçerek, gene dırenış hazırlığına koyulmuştur. Ajnca, bır yandan yenı Kolemen Sultanı Baı, oars ıa ve onun Müsluman Moğol bağlaşığı Altın Ordu Hanı Berke ıle, öte yandan kendı dostu Bizans tmparatoru MıhaıHe gızlı dıplomatık ılişkıler kurmağa gırışmıstır Bu durum onu ortadan kaldırmak ıçın fırsat kollayan Pervâne'nin ekmeğıne yağ sürmustur. Keykâvus'un tutumunu ve çalısmalarını, bıre beş katmak suretıvle Hulagu've aktararak onu cezalandırmak ıçın gereklı buyTugu almış, yanındakı Moğol tumenıyle uzerıne yurüyup Bızans'a kaçırmıs ve kendı kuklası olan Kılıç Arslan'ı Konva tahtına oturtarak. Salçukla Devletınm tumunun vonetımım elıne geçırmıştır (1261 > menhğının daha guvenlı duruma gelmesı, Keykâvus'un gende bıraktığı dırenış oğelennı temizlemege, janı ulkedekı bağımsızlık eğılımı gosteren kaynakların kokunu kazımağa ve devletin tumuyle Moğol kontrolü altına sokulmasını sağlamıştır. 1262 3 arasında, ozgurluk ıstegı ve Keyka\"us jandaşlığıyla ayaklanan çeşıt lı Turkmen gruplarım, bazan Moğol tumenınden yararlanarak ba zan kendı kuvvetlennı kullanarak, bazan beyler arasına nıiak sokup lıderlennı ortadan kâldıra rak bastırdıgı gıbı, merkez te taşra yonetım kadrosu ıçın Keykâvus'a bağlılığıyla tanınan onem lı ılışkılerı de aynı yontemlerıe yok etrruştır. Bunu yaparken, baş kaldırmayı duşunebılecek baska kımselere oğrenek olması ıçın, asılarak olaürulen bazı TurKmen beylerının kale burçlarmdan sallanan \ucutlan uzerınde ok atış egıtımı yaptırmak gıbı sadızm orneklerı vermekten de gerı kalmamıştır. Arkasından, hemen hemen tumu kendı soydaşı olan kışılerı belll başlı JUKsek gorevlere atavarak yonetım kesımınde bır yaranlar kadrosu oluşturmuş, boylece, egemen Mo ğolları memnun eden tam bir uyduluk düzenı ve ortak sdmurU ortamı yaratmıştır. Bu arada, malıye \e denetım bakanlıklan (dıvânı ıstıfâ \e divân ı ısrâf) ıle başkumandanlığı 1 be\ ler beyılık) \e Akdenız sahıllerı kumandanlıgını (melıku's sevâhülık) sırayla damadı, hısımı, ozel sekreterı ımunşı) ve yetıştırmesı olan en yakın adamlarma vermıştır ozellıkle, sıvıl bır maıyet gorevlısı olan Hatir oğlu Şerefuddm Mesud'un bej lerbeyılığe atanması ve bunun yanında ona Nıgde Subasılığı ek gorevıyle Nığde ılının ıkta edılmesı tam anl?mıvla, Pervâne'nin Kılıc Arslân'a kntık gaınlerde baskı yaparak verdırdığı ve kendıSınin bol keseden verdığı sozlenn sonucu olan olağan dışı ayncalı uygulamalara ılışkm somut bır ornektır Bu yaran kayırma çabası, Pervane'yı doğal olarak \akm çe\resı dışındakılerı de azçok doyurma ve otekı dışlı yonetıcılerce yapılan benzer gınşımlere goz yumma zorunluğunda bırakmıştır Ornegın, olen Şemsuddin yerine vezırlıge yukselen Fahruddın Alı bu sırada ıkı oğlunu, genellıkle Turkmen beylennın kendı feodal yaşantılarına uygun bır ozerklık statusu ıçınde jonetegel dıklen Uç ılıne (Batı sınır bolgesı>, merkeze bağlı olarak, tepeden mme bır atamayla vâlı yaptırmış, boylece, Kutahya, Sandıklı, Gorgorum «Beyşehir yoresı) ve Akşehır'ı ıçeren buyuk bır dırlıge konmuştur Bu yağmadaKum kokenlı Nâıb Eminüddîn Mıkaıl ve eskı beylerbeyılerden Seyfuddin Torumtaj, sırajla Sr.rıhısar ve Amasya'yı ele geçınrken, basıt bır paralı asker ıken Pervâne'ye yanaşarak arıstokrası ıçıne katılma olanagı bulan Turk kokenlı Caca oflu Nuruddın Kırşehır ılı subaşılığına yerleşmış ve buranın gelirme sahıp çıkmıştır. manları) ve Moğol ymrgucular (vargıçlar) dan kurulu kalabalık bır ekıp de vağmava katıUnıştır. Pervâne, Moğol tümen kumandanı ve subavlarıvla olduğu Rİbı soz konusu ekibın başındakı soydaşı Tîcuddin Mu'tez ile de m bır dıyalog kurmuştur. Moğol hazınesine ödenmesı gereken vergıyı ve borç taksıtlerını her yıl düzenli bır bıçımde teslım ettıkten başka, Moğol ajanı vezır ŞemsuddJn'den penve kalan borç ıçın, sağhSında b'ina ıktâ edılmış bulunan Kastamonu ılının gelırinı, Aıcsaray ve Deveh'nınkılerle bi'lıkte, Tâcuddîn Mu'tez'ın buyruguna vermıştır. Bu korkunç \agma furyâsı karşısmda. devlet başkanı olarak, tum ulke topraklannm ıyesı (sahıbı) ve halkın komvncusu durumunda bulunan Sultan Kılıç Arslan saskına donmustur Saltanat tutkusuyla çogunluğundan berı ağabeyı ıle cekışmış, Per\âne"nın ardma takılarak ıstılacıdan yardım düenmış, devlet topraklarını aç gozlu vardakçılarının hızmetıne pev surmus. Moğo'lann ulkeye verleşmesıne vesıle, kendi hâlkının ezılmesıne, kendı devletının kurum, yasa ve torelennm çığnenmesıne yardımcı olrruş bulunan bu genç hukum dar, Kevka\iıs'un surulmesmden sonra umduğunu bulamayınca rahatsı? olmağa ba'îlamıştır Çun ku. yardakçılar, \"aDtıkları vardımın kfirsılığını ondan aldıkları so7un çok otesınde uvgulamalarla çıkarmağa gınsmısier ve kendısıne jronıoun'i hıç sormamış'ardır Ona ys>lnız, hazır atamâ, ıkta ve temlık menşür (buvruk) larmı onaviama ışı duşmuştur. Bu durum aymaz delıkanlının aklını başma getırmıştır Ne var kı artık ış ı$ten geçmıştır Kılıç Arslan. ozellıkle. sıradan bır vazrnanın baskuman<l*ınlı8a tt»nmasını ve Nıgde ilıni ıktâ ve bevlık olarak almasını bır türlu ıçine sındırememıstır. Bununls ilgılı belgflen Pervane'den cekındlği ıçın ımzalamakla birlıkte. îırsat buldukça hosnutsuzluSunu belırtmekten gerı kalmamıştır Pervâne'ye karşı koyamıyacağmı ve bu uygulamalan encelleveme. yecetinı anlavınca. üzuntüsünü içıne Römerek genel furyaya a\ak uydurmuştur. Pervâne ve ekıbmın muhalıfı olan kı»ılere. (Devamı 9. Sayfada) Halkın sırtından Bundan sonra Keyka\us'la Kıhç Arslan'ı opuştürüp barıştıran Ilhan, pışirdığı sutün kaymagını toplamakta hıç zaman yttırmemıştır O gunlerde Elceztre ve Sunye've karşı gırışeceğı askerî operasyonlann gıderlerıne, bağımlı hukumdarlar olarak Selçuklu sultanlarının da katılmasını ıstemış \e onlan, sonradan taksıt taksıt odemek uzere, kendı nazınesınden borç almağa zorlayarak, ayrıca çok agır bır maddı yuk altına sokmuştur Bu yetmıyormuş gıbı, \ezır olma hır sıyla yanan Şemsüddın Mahmut da, aşagılık bır gayretkeşlıkle, savaş harcamalanna katılmağa kılkışaras, ger.e Selçuklu devletı ya da daha dogrusu, Anadolunan çüekeş vergı yükıımlusu hesabına, Ilhanın hazuıesınden kendı kendıne buyuk bır borç almısîır 123960 dakı Elcenre ve Sunye seterlerınde Hulagu, Küçuk Ermemstan Krah ve Antakya prens: gıbı Hınstıyan ujdularıyla bıılıkte, Selçuklu sultanlajrını da maıyetınde bulundurmuştur. Bır yıldan uzun suren bu sefer sırasmda Pervaııe Ilhanın sempatısını ve guvenını kazanmalsta buyuk bır başarı gostermıştır. 12ö0 yazında agabeyı Mengu Kagdu 111 oıum haoermı aldıgı ıçın Azerbaycrn'a dbnen Hülagu, sultanlara ülkelerıne gitme ıznı verırken, Semsüddin Mahmut'u ıkısının ortak vezırhgıne atamış, Per\âne'>ı ıse, yanına, sureklı Kılıç Arslan'ın ülkesmde kalmak uzere, bır tumen asker vererek, Turkıjenın vonetımı ıçın kendıne nâib (vekıl) yapmıştır Boylece, onun e\lemlı ıktıdan yasal bır davanak bulmuştur. Bundan sonra başlıca amacı, Keykâvus u sahneden uzaklastıriD. Kı>da Dir DUZELTME Ilk tazının blrincl paragrarında «Toplumların si >asal \e sosval yaşamında oynadıkları rol ve biraktıkları ün bakımuıdsn değişik roUlar lzlemif, bazan da birbirine tümden ters duşmuş olan Idşiler ıçınde uğTaşüan, »onınları hatta »dlanyla benze* şenier çıkabllir» cümlesındeki «sonınlan» kelimesl «orunlan». «Benzerlik» baş lıklı kısmın son paragrafında «tnlü eızemci nzan IVIevlâna'nın çağdı?ı olduguntı soylersek» şeklinde başlayan cumledeki «çafcdısı» «özcüjtü «çaedasi». «Somüru flurenı» başlık lı paragrarta «Mogollar bafımlılık statusu içın, ilk once bakanın u^tünlüziınun tanınması..» seklindc başlayan cumledeki «b»kanın» sdzciigu «hakanln» olacaktır. Duzeltlr. oziır dllrriz. Yağma Keykâvus'un kaçmasından sonra da ülkede kalmağa devam eaen Moğol muhafız tumeni, kumandanından » n kuçuk enne dek > luks ıçınde yaşarken ve h°r bın kendı olçusunde dunyalıgını >aparken, Selçuklu devletının resnıen odemekle yukumlu oldugu vergı ve borçlann aksamadan toplanması vs gmenlığe Uışkın davalann yennde gorulmesı ıçın, Hulâgu'ce acem soyundan bır yuksek gorevlı baskanlığmda, sureklı olarak Turkıve've gonderılen Uygur bahşılar (vergı yaz Sadisi baskılar Bundan sonra, Pervâne, ege GARTH DiŞi BOND