Katalog

CÜRT CUMHUftiYn 26 Jubat 1976 NDİ^E $Mty(tft£ı iMAfıYU Ku£ . ISLAM ÛLMANIZI, I>dâAiı cçNjkBWI DEMETTi'LEü.» HAÎUN Kl5,İNİNP£ Aj)ı fö{TL. BU ZARUHİ HALtFYAN ?!... NE Bi'YLE NİYAZfuF&M, P£MiN 8U KuWui)£N WNK$W PEK MUHTEREMSAtti BEYFENDı'YE ABDULCANBAZ ıl I! " VATAN DEDILER Taüp APAYDIN 8 2 Ne dıyorsun Murtaza uykuyu dmegi vıtirdfk o günlerde. Hila da oylejız Vatanı kurtarmaoan rahat yok bıze Götunü alamıdan bakıyordu Birşeyleri anlayacak gıbıydu Başını salladı Kara sevda gıbi birşey bu, değü mı ağa? Mahmut guldu öyle Kurtaraeagız, rnerak etme. Injallah Düduk öttu Tüfek bajına! EJitime basladılar Sürünmeler, aıçramalar Sipere girmeler, yana kaymalar Yerler ıslaktı Üstlerı baslan çamura batıyordu Yeni gelen askerlerin çoğu koylü urbaları ıçındeydı Yamalı pantolonlar, kıll: çanklar Kalın yun çoraplar Tarlada çıft surer gibı, harmanda tınaz savurur gıbi gavretle çalışıyorlardı Yüzbaşı memnundu Ellen arkasında, ağır ağır gezınıyor, arada bır yanlıslan duzeltiyordu Gel buraya' Adın ne senınî Hıdayet öyle yatılmaz Hidayet Sonra karsıdan kurşunu yersln. Bak ?öjle yatılacak Kendisi yatıp gösteriyordu Yat bakim sımdı, daha çabuk Kalk' Yat' Kalk, yat' .. Hah ışte öyle Dbnüp yürüyordu Sonra atlı egitım Atlann bakımı tımar Sabahm koründen gece yanlanna kadar durmadan çalışıjorlardı Hazırlık gıttikçe ılerlıyordu Bir gtın nalbantlar geldi, atları nallattılar Koşumlan elden geçırdıler YüEbaşı hepsinı ayrı ayrı kontrol ettı Üstü başı eskl olanlann urbalarını degıştırdıler Aksam sabah gıdeceklennl artık sezıjorlardı Molla Mahmut dışlerım sıkıyor, o gunu bekliyordu Hacelı atını tımar ederken Ne dersin, dıye sordu Gıdecegiz herhaldeJ „ e irıt", Öyle gorunüvor he Memleketten bır haber alamadık* «i*»ı....» L . , ^ Ne edeceksın haben, haber bellı Öyle emme ıçım paralanıyor arkıdeş Parçalanacak aç mı kaldı Hacelı, boşver N'e olacaksm olsun Akşam kagnılarla arpa geldj On kağnı yırml kagnı tçerl almadılar .Herkes torbasını doldursun» dedıler Sonra da uç gunlük komanya dağıttılar Tamam gidıyoruz Bu kesın gayri Mahmudun dedığı çıktı vatsı zamam «toplan» borusu çaldL Atları hazırlayın gıdiyoruz' Herkes ahıra Kostu rgerlerı vurdular, kolanlan sıktılar. Battanıvelen durüp bağladılar At bıın' Karanlıkta ses*ız bir kımıltıdır gıttı Herkes heyeeanlıydı. Ne tarafa gıdecegı? bakalım \'e tarafa oldugu bellı Böluk bolük vurudüler önce guneve doğru şehri çıkınca da batıva dogru yol almaya başladılar Bol yıldızlı bır gecejdı Mahmuf ıkı taıafa bakıp durujordu Eskışehınn soluk ışıklarl gıttıkçe gerılerde kaldı Hacelı 'yle van vana at suruvorlardı Hamdı bır sıra gendeydı Hıç konuşmuvorlar ıçlennden dua OKuyorlardı Bu sefer ne edecegız bakalım AUah yardım et, Allaah . Edecek korkma \llah bızden Gun ışıyınca\a kadar \ol aldüar Nereje gıtüKİermı bılmiyorlaraı Teğmene sordular Ben de bılmıvorum ama herhalde gezmeve değıl dedı. Savaşa gıreceksek bır namaz kılalım teğmenım Kılanz acele etme Az su akan bır derede mola verdıler Mlara torba takıldı. Erlerın kımısı abdest aUp namaza durdu Subaylar bır ağacın altında toplandı Haritalan onlerıne açıp çalışmaya başladılar Mahmut uzaktan bakıyor, kendıkendme dılşünüyordu Hep dışlerını sıktıgı ıçın şakakları oynayıp duruyordu Yuzunun şeklı değışmıştı hemen Bıyıklarını çekıştıriyordu Kuru bır ot kumesının üstüne oturup tüfeğını süme>e başladı Kulaklarında bir uğultu vardı Tarudık bır uğultu Bazan duyardı bu uğultuyu. Mamıt, bırşeyler jesene kardaş, karnırı acıkmadı mı'' Yeriz, acelesı yok. Dağhk bır bolgevdı Dereler tepeler, yer yer ardıçlı meşelı sırtlar Ufak ufak tarlalar Tekrar at bınıp guneve doğru surduler 1lerde gerıde başka bırlıkler vardı Bır pıyade alayma rastladılar Onlar gune\den gelıyor kuzeve dogru ı'erliyorlardı Askerler vorgundu Butun gece vol yuruduklerı bellıydı Çantaları tufeklerı ıkı \ana sallanıp duru\ordu Her yer asker olmustu gene Yollar ızler bırbırıne kanşmıştı Genlerde atlar kışnıvor habercıler koşuşuvor, yerlere teller çekılıyordu Nereye baksan canlı bır kımıldanma vardı Molla Mahmut baktı Bu sefer ış daha zor herhalde, dedı. Nerden anladın arkıdeş 0 Övle gıbi Baksana şu hazırhğa0 Duşman çok yığınak vapmış dedı teğmen •\tlar da tedırgmdı Kulakları dıkmışler ıkı y»na bakıp durujorlardı Gozlerı ırı bırer ayna gıbi parlaktı Ogleje dogru uzaktan uzaga top seslerı dmoılmava baslandı Gum1 Guum' dağlarda yankılanı\ oı, uğultular uzun uzun su ruvordu Kuslar uçuvorlar ne tarafa gıdeceklennl bılemeden o vana bu jana sairuluyorlardı Askerlerm yuzlerı değışmıştı &eslenn hangı vonden geldıgmı anlamaj a çalışıvorlardı O sıraaa çıft kanatlı ıkı uçak gorundu Ufuktan bırden çıkmışlardı Keşıf >apıyorlardı herhalde (DEAAMI \ \ R ) Dünyayı Güldüren Adam: ŞÂRLO 6EN BıR POLıMACI DEGıLiM POLıTıKAOAN ANLADIGIM OZGÜRLÜKTÜR. İ5TE BÜTÜN POLıTıKAM CHARUE CHAPIM AVRUPA TOPRAGI Chıplin aıleslnın Ustüne abanmış olan afır baskıyı lngıltere'dekı coşkulu karşılanış hemen dağıttı Geçmış yıllardakı karşılayıcılann çok fazlası bir ınsan kıtlesı Londra ıstasyonunda haykırıyordu .Yurduna hoş geldın Charlıe'» €Bızımle kal'> Ertesı günkU Ingılız gazeteleri büyük hemşerilerme ovgüler yağ. dırıyor Amerıkan Dışışlerı Bakanlığını da yerın dıbıne batırıyorlardı Rahat bır nefes almıştı Charlıe. Karabasanlardan kurtulmuş, tam bır guvenlik duygusuna ka\usmustu Üç hafta son ra S\HNE IŞIKLARI'nm ılk riunja gdstensinin Londra'da yapılması mutluluğuna mutluluk kattı İngıltere Kralıçesının açıkça desteklemesı ABD'ye meydan okuma nıtelıgındeydı Bu ttavır üzerıne Amerıka Dışışleri Bakemlıgı karannı değıştjrerelc Chaplın'ın ülkeye donebıleceğınl bildırdı Ama o, boyle bir isteğı olmadığını hemen açıkladı. Artık Avrupa'da kalacak, orada çalışacaktı Charlıe, Kralıçe n Elizabeth ile ozel bır konuşma yaptıktan bırkaç gün sonra Parls'e geçti. SAHNE LŞIKLARI Fransa'da gosterilmeye başlandı Çevresınde basın, a\dınlar ve ünlu kişıler kenetlenmışlerdı Cumhurbaşkaru Vıncent Aurıol'a kadar.. Charlıe, Avrupa'da aılesım sureklı oturtabılecegı %e o jaşta (64) az çalışıp çok dinlenebileceğı en sessız yer olarak Isvıçre yı gormuştu Birkaç ay sonra îsvıçre'de CorsıerSurVevey yakınlannda buyük bır vılla satmalıp aılece jerleştıler (Ocak, 1953) Hemen karısı Oona'yı ABD' ye gonderdı Oona Beverly Kıl's' dekı villa ıle Brea caddesmdeki fılm vapımevını Mİzellı bın dolara sattıktan sonra, Charlıe'nın 1919 dan bu vana kendı hesabma yaptıSı bütun fılmlerın negatıflennı \e arşivı alarak îsviçre ye getırdı Ikı av sonra da Charlıe, ABD nın Cenevre konsolosuna arhk Amenlca va donmeyeceğmi resmen bıldırecektı Cenevre golu üzennde Corsıer kovunun vakınında bulunan «Ma noir de Ban» vıllası çok genış, jemveşıl bır arazmın ıçınde va pılmıştır Onjedı odalıdır \e pçn cerelerınden gölün m«vı suları gorulur En belırlı ozellığı temız hava \e sessızliktır Tam da Charlıe nın hejecanlı karakterını vatıştıracak şp;ler \ncak vaş lıhgında bır duzene gırebılen \a şamını boylece sürdurmek ıs*e jecektır Boş zamanlarıiKia amato' \aghbo\a tao'olar yapacak, P'jano çalacak çocuklannın fumJerını çekecektır Oona nın beşıncı çocu^u Av rupa da doğan ılk çocugu bır oglandır Cocuğa dedesinın adı Eugene ı venrler Dede Eugene O "Veı'l o gunlerde Boston da kı z'na dargm olarak olur Oona nın anavurduvla olan butün bag ları \a\as javaş kopmaktadır Kısa sure sonra îngılız uyruguna geçer Cocuklar î^^nçrp dcıîi Frcnsız okulıarına Nazdırılırlar Dmlenme Mİı 1954 un Charlıe ıçın bır nu^lu ola\ı da «Uluslar arası Barış Oduluımun kendısıne verılmesıdır Ziya METiN KONTES (A Countess F Hong Kong 1966) adlı seksen fılmml Londra vapımevien trerçekleştırmeg;e gırısır Char nin uzun yıllardan berl Ilk bir baskası adına Unıve Rlm yaptığı bu filmin en lirli özellıği baslıca ovuncular çok Unlü adlardan seçilerek dw sisteml koşullanna uydu ması oldu. Sophla Loren al mıs kalıplann diMna çıkamaı Marlon Brando lse ısmama ve ganat kişıliftini kovamıvaı bir rolde Charlie'nin hatın oynamak zorunda kalmıştır. Zaman, yer ve olav birlij bajtlı yalın bır konudur Luks bir vapurla volculuk e Amerıkalı petrol zengını erl le Hong Kong tan vapura ka bınip mılvonenn kamarasına lanan genç fakat da<;kun bir tesın seruvenien duruk bır durli havası içınde anlatılma dır. Charlıe. her zamankı senaryoyu vazmış, filml yö mış, müzıklennı bestelemi< Fakat 1922 de Parıslı Kadu oldugu pbi burada da rol o] mıyor sadece figuran olarak zükUvordu. Sanat çevrelerinin ılgiyle t lediklari dunya ılk göster Londra'da yapıldı ve fılm begenılmedl. Ertesi günlerin ellız basını ajfız bırlıRıyle şı söyltiyordu; «Herhanei bir s dan yönetmenin yapabilec onemsız bir film1» Charlie. elejtirilere siddetle karsı ç yor, hiçbirini kabul etmıvor. mınin olaganüstU bir Külm yapıtı oMugunu söyluyordtı sa, süre osnra Parıs eoster başladı Charlie de galava katı ama orada da benzer tepkilı kar?ılandı Elestirmen Claı Mauriac « Büyuk bır sana nın küçük filmı» diye bitırij du vazısını Charlıe, dorduncu karısı Oona ve altı çociığu ile Vevev'de. (tsviçre, 1957) . • 5AYAS SOMfiASl AMERıKASINtN EÜJIıRıSı OLAN BU FılMOE, TEK KUTSALLIGIN KıJıSEL ZENGıNLıK OLDUGU, MCCARTHY KOMıîELERıNıN EGEMENLıGıNDE YAPIIAN KOR KULU DEMOKRASı BAYRAKTARUKLARI TEK TEK ANLATIUYOROü... ODÜLIER VE ÖDÜllER "NEW YORK'TA BtR KRAL,, ÖZGÜR AMERİKA'DA ANCAK 20 YIL SONRA GOSTERİLEBİLDÎ Ertesi yıl kollan sıvayıp venl fllmı NEW YORKTA BIR KR\L ın bır vandan senarvosunu jazar, bır yandan aa muzıgını besteler O sıralar zivaretçilen arasına vıvolouselıst Pablo Casals ve pı vanıst Clara Haskıl gıbi onemlı muzık sanatçıları da katıhr çilmlştır Charlie'nın 1915 de baş layan Essenay filmlerınden 't\hne Işıkları'na kadar tam otuzjedı yıl süreklı gortlntü yonetmen lıgını yapan arkadası Rollıe Tot herohdan ılk ayrılışıdır bu Ce vırım uç avaa bıter Sonradan 2 700 metreve mdırecegı fılmı ıçm 170 000 metre negatıf harca mıştır Hepsını Parıs e goturup LTC laboratuvarında kurgusunu seslendırılmesını ve Fransız ca dublajını yonetır Charlıe'nın rolunu unlu Fransu oyuncusu Jacques Dumesnıl konuşur V NEW YORKT4 BIR KRAL (A Kıng ın New York, 1957) ey!u! ayında Londra'dakı ılk gostenmle pıvasaya surulur Tahtından atılmış olan Kral Shadowun oykusudur bu Kralın Nevv York ta başlajan surgunüyle birlıkte günun Amerıkası gözler onune serılivenr Te« kutsallıgın kışısel zengmlık oldugu, MacCarthy komıtelerının egemen lığınde kuşkulu bır demokrasının bayraktarlıjını yapan Amerıka Bırlesık Devletlerı . Şarle'ntm ferçeklesmeyen projelerinden: NAPOLTOV» NEW YORK'TA BıR KRAL Charlıe 1956 şııbatında Lond raja gıder Son bıcımını verdığı senarjosunu fılme çekmege baslayacaktır Fırsattan yararlana ras ılk gençlığınde yoksul muzıkhol turnelenne katıldıgı Kuzey ingıltere yı gezer O sır#da Londra">ı resmen zıvaret eien Bulganin ve Kruşçe\ ıle de tanışır Butun hazırlıkıan tamamlanan fılmın onemlı kadın rolunu her zamankı gıbi guzel yeteneklı fakat tanınmamış bır ovuncuva Daıvn Adams vermıştır Ote kı onemlı rolu de on jaşmdakı oğlu Mıchael Chaplme oynatacaktır Goruntu vonetmenı olaraK Fransız Georges Perıaal se «Kral» Avrupa eleîtırmenlerl açısından ılımlı karşılandı Pek ovulmedı Yerilmedı de Ortalama ızleyıcıye gelmce, Charlıe nın fılmlerınde bolca kahkaha arayanlar, umduklarını bulamadılar elbet Guldıirmekten çok durtukluyordu çunklı Hem de bıraz sertçe Bu fılmın \BD ye ulasması ıçm yırmı yıla vakın bır sure geçmesı gerekecek. ancak 19T5 sonlannda gösterüme olanağı bulacaktır. SEKSENIİK DEUKANU 1958 yıhnı Charlıe kafasım dınlemekte geçırır Yılın tek olayı acı olayı Hollvwood'dan Edna Purvıance'ın olum habennın gelmesıdır O Edna kı Charlıe nın gençlık yıllannı unutulmaz anılarla suslemıştır Sadık, tatlı, vumuşak baslı ve ıyı yurekh Edna Ilk onemlı Mmlerının veteneklı kadın oyuncusu oydu Birlıkte sekız yıl fılm çevırdıklerı halde aralarında bır soz leşme bıle yapmamışlardı Bınbırlerıne hep guvenıruşlerdı Aş kın bittiği yerde baslayan arkadaslık sonuna kadar sürmüş, son radan araya gıren çesıtlı kadınlar bıle bu duyguvu yok edememıştı Charlıe Edna'vı yaşamı bovunca haftalığa bağlamıştı. Yokluk ve sıkıntı çektırmedı. Kırkuç yıl suren buyuk dostlub artı< soia ermıştı «KraUın tecimsel basansızhfı ve Edna'nm olümüyle karamsarIığa kapılan Charlıe, koşesıne çekılmeyı yefler. Pek Idmselerle konuşmaz. Alü yıl sürecek bır yszı çalışmasına bajlar Sonuçta YAŞAM ÖYKüM (My Autobıography. 196*) Londra'da vayınlanır Burada ük kez anılannı kendı açısından kendi kalemiyle anlatır. Bır ay sonra da Fransızca çevırısı yayınlanan anılar, butün dunyada derın ılgıyle okunacaktır Yeni bir fılm çevırmeye niyetlerur Çesıtlı tasanlar uzennde düsunur» Ama hepsınden teker teker cayar. Bır süre sonra, biraz da Sophıa Loren ıçın ısmarlanmıs duygusu veren HONG KONGLU Ciddi basmla vaptıgı ilk bü çeklsme Charlıe'yi kırgın ve ) Itun düşürmüştıi Sinema tar ne baçyapıtlar vermıs bır saı çının gururu kınlmıstı Geçmiş yıllarda yarattığı fi lerı h8rkese gostermek, sa gtıcünü anımsatmak gereğını Juregınde duyuyordu Tuttu e filmlennın kopjalannı o gi kadar pek izın vermemişti rer birer pıyasava çıkarmaya ladı Kimısmı televızjona m sını sınemalara . ALTINA I CUM'u, BÜYUK DIKTATÖf ozellikle tam KırK vıinır saKi StRK ı gözler onune serrtı Gı kuşaklar coşkuyla Karşıladı bu güldürülen Gıttınçe moı düzeliyordu Charlıe'nın Bu rumda vardığı 1972 yılı ıki p lak olayla süslendı Yırmı yıl ce kovulduğu ABD'ye Sinema nat ve Bılımler Akademisı B kanınca çagrıldı. Hiçbir film Akademi odlllü venlmemiş o Charlıe'ye özel «Onur Odülü» ı car'ı venldı Ödülünu alırken ı yaşlanm tutamamıştı Beş ay c ra da 33 Venedık Festıvalı ı zenleme komıtesı nın çağnli" dı Festıval yönetıcısı Gıan Lu Ronda, Charlıe nın seksen fün den yetmışuçunıi dünyanın dı bucağından sağlamış, «Chaph Anış» özel programına koymuş Filmlenn hepsi gunlerce hal sergılendı Charlıe'nın de aıle le birlıkte katıldıgı kapanış gı sınde San Marco Alanı na ku 'an beyaz perdede ŞEHIR IŞ] LARI gdstenldı. ltalya Cumfı baskanının eşı Vıttona Leone'r elınden «Onur odülurü» alırk onu bulunduğu düzeye getirn olan halkın alkışlan jeri gogu letiyordu. Genış kıtlelerle bo$ie=me I tunleşebilmış bır gerçek sanatı Sinema tarıhınde az rastlan bır olay.. Gelecek kuşaklar içın anıtl mış bır ornek'. B i TT i GARTH DiŞi BOND