Katalog

DORT CUMHURIYET 16 Jubıt 1976 \\V (VÎüfiPk. \M(itfAF ABDULCANBAZ VATAN DEDÎLER Taiip APAYDIN 72 Gürültü erm«yin, y»v»î olun: Usaklardan bir horoî s««i duyuldu. Mıhmut o tartfa baktı,, • yakında köy var. Sabah oluyor.» Bütün gece göziımuzü kırpmadık be, vay earuna. Gene de uykumuz yok. Fısıldıyarak konuşuyorlardı. Bir dereye indiler. Duralım biraz. Atl«r yoruldu. Saga sola nöbetçi çıkardılar. Kimisi ttlırı kasandırdı. Üstunu örtüp torba taktı. Uf bee. ı»imiz bitti. Molla Mahmut battanıyenın birini omuzun* örttü, ulak toprağa oturdu. Hep keraikleri ağrıyordu. Yüzıi floguya öönüktu. Baktı, tepelerin üstü ısınmaya bâsUmıjtı. Torbad&n bir parça ekmek çıkardı. Haceli egilip yüzüne baktı, Ne oldu sana? dedi. Yaralı muın? Yoo, ne olmuş? Ağzın yüzün kan içinde? Yok be, ne kanı? O zaman görüverdi, yediği ekmtk kanhydı. Tüü .. Gâvurun kanı... Hangi gâvurun? Mahmut egilip tükürdü. Torbadan ekmefi pJttnp »ttı. Hay Allah, gördün mü bafima ftleni? Oec« ölen givtırun torbasından almıştım. meger... Iğrendi, ne yapacafını bilemedl. Matarasını çıkarıp agnnı yüzünü yıkadı. Haceli gülüyordu, Gâvurun kanını yedin h»? Hay Allah ssni... Tüü, ağğ... öğürdü, kusmaga çalıstı. Çok kötü olmuıtu. Ulen ne bileyim ben kanlı olduğunu. Hiç farkedemedira. Yüzıinü bnnışturup' tturuyordu. O nrada nöbetçüerden binsi koşarak geldi, Teğmenım tegmenim... Eliyle gösterdi, Düşman geliyor tesmenim. Hemen şuradalar, pek çoklar. At biin! Teğmenin emrinden önce fırlarmslardı zati. Herkts atma atladı. Tepenin arkasına doğru sürdüler. Yunan askerleri dört beş ayrı koldan geri çekiliyordu. Bütün gece yol yürümüşlerdi. Asker yorgundu. Çok kayıp vermişlerdi. Suvari bıriikleri iki yandan ani saldırılar yapıyor, çekilmeyi güçleştiriyorlardı. Tepenin üstüne yayıldılar. Tüfekl«ri ileri uzattılar. Dikkat edin, hiç kımüdamayın. Birden ateş edeceğis. Görüşlerine uygun yere gelınceye kadar beklediler. Ateeş! Yirmiotuz sflsh birden patladı. Mekanizma kollan çevrilip tekrar tetikler çekildi. Ortalık gürültüye boğuldu. Yunan askerleri neye uğradıklarmı bilenıediler. Sağa sola kaçıştılar. Bazıları yıkıldı yere. Bir karışıklık gitti. • • • Tamam, geri çekılın. At biin! Ortalık aydınlanraıştı. Çevre görünüyordu artık. Binip dört nala sürdüler. Yeter bu kadar. Geri çekılelim. her yerden görünüyoruz. Geriden Türk piyadeleri düsmanı koğusturuyordu. Gün ışıymca yeniden silâh sesleri ortalıgı doldurdu. Uzaklarda yakınlarda patlamalar gümbürtüler birbirini izliyor, sesler durmak bilmıyordu. Bir yerde piyacfplerle karsılaştılar. Sırtlannda çantalar. üst baş'.an perışan. yorgıın uykusuz askerlerdi. Ama neşeliydiler. O halleriyle gülüyorlardı. Nerede o gâvurlar, söyleyin nereye kaçtılar? Kaçıyorlar hemşerim. Topuklan kıçlarına degiyor. Bız atla bile zor yetistik. Yakahyabildiğimiıi tepeledik. lyi ettiniz. Sağolun. Subaylar kucaklaşıyor, birbirini kutluyorlardı. Bir haberci geîdi, Suvariler geri çeküsin. Düşman pek çok araç gereç bırftktı. Onlar toplanarak. Çok iyi. Böylece eksiklerimir de tamamlanmıs oldu. Ne dersin. düşmana ilk tokadı attık. Bundan sonrası kolay. Sersemledi artık, bir daha toparlanamaz. Hee. peldiğine pişman oldu. Onu bu'aya gönderen Ingiliz. Fransız kendisi gelsin. Asıl onlarla hesaplaşahm. Bu Yunan dediğin nedir kı? Fino köpeği. Bir tekmedp bumu kırıldı. Kuyrüjfu kıstırdıgı gibi yallah... Kaçıyor işte, tutabiürsen tut. Mihrnut konuşmaları dmliyor, incelmiş kararmış yüıüyle kendı kendine giüümsüyordu. Hadi bakalım, herkes işine! Durmak yok. Düşmanı koguşturacaSız. NP yapabüirspk ksr. Hadi yürüyün! Pi5'adeler silâhlan kspıp >Tiriidüler. ' 17 Süvari tabur komutanı Esat Bey tanmaeak gıM defildi. Başka bir msana berj^emişti. Sakaüsrı uzamış, gözleri hem şışmi$, hem kürarmij. ses: de bojuirnuş. daha çok elleriyle konujuyordu, Gelın bu tarafa, yünij'ün! Çabuk olun! A'.ları birbırine deÇecek sekilde ytnastırdılar. Dık d'iruji ııler.: Ne oldunuı köpofullan! Her;ps dikelrti. ' Uyumayın! Dtişmanın anası beüendi. Gitti gider. Piyndeler terısirü tamanılıyacakiar. Hep:nır çok iyi çalıştınız. Vatan» rarlı evlâtiar olduğunuzu gosterdinız. Sagool! Kamçıyı sallajıp susturdu. BıraUm =imdı safcolu. Yunan denen plânın beli kırıldı, Askerler guiüştüler. Hiç huyu degllken kandisi de güldü. (OEVAMI VAR) PERVANE SÜLEYMAN Serefüddln'in öldünllmeri v* Anadoıu'da olup bıtenler Kahire' de du;ulduğu zaman, Sultan Bay bars iiahlrüddin e uzuntüsünü bıl dirmiî ve kardejınır! öcünü *n kısa zamanda almaic ıçin soz vermijtir. İlk i$ olarak. o, Mogol yanlısı Selçuklu ybnetıcilerinin tutsak olarak yanı,.da bulunan oğullarmı. kardt$lerini sindana attırmış, sonra da ordusunun hazırlıklarmı hızlancjırmı?tır. Bavbars. 1277 ilkbanan gırer girmez, kendisi ıçin artık inr onur sorunu haline geimiş olan Anadolu seferıne çıkmısuı. Selere çıknrken, Pervâne ıle yeni bir temas kurmu$ olup olmadıgı belli dofUdh'. Ama, böyle üır sey olmasa bile, eski yazışmalara göre, Pervine' nın Bay bars ın 1277 yılı »eler Tiev sımi içinde (bu mevbım dogal ola rak ilkbahardır) her an gelebile cegini bildlğı ve bunu Mogollardan gizledigi kuskusuzdur. Baybars, o çağın en iyi savaşçıları olan atlı Memlfik 'köle as kenlerden kurulu 30.000 kıçilik or dusuyla 1277 nisan'ında Halep'ten Göksun'a dek Amanos da£la n boyunca yürüyerek Seîçuklu topraklarına girmıs ve Elbistan ovasma ulaşmıştır. Onun gelisinı Kuçük Ermenistan Kralınıtı koşturdugu ulaktan öğrenen Tudavun ile Tuku, buyrukları ^ltında ki Mogol tümenivle Pervine komutasındaki bırkaç bin kisilik Selçuklu askermden ve on» yakm sayıdaki yardırncı GUrcil birligmden olusan, aia«i yukan 15. O f kişilik bir kuvvtrie Baybars'ı O ) söz konusu yerde karşılarmşlardır. Nisan aymın ortasmda yapılan savaş Memlük orausunun kesin zaferiyle sonuçianmışıır. Adı geçen iki konıutan ba$ta cılmak üzere, Moğollann ve Gürcülerir» büyük çoğunluğu savaş alanuıda ya da kaçarken vakaiamp kılıctan geçiıilmiştir. Tesl.m olanİHidan ancak soylulara tutsaklık hakkı tanınmış, btekiler uldürülmüçtür. Belki birkaç yüz kiçı canmı ktirtarma sansına sahıo olınustur. Ama. bu şans Selçuklu savaşçıla nnın hemen hemen tümüne jrülmü$tür. Kuşkusuz, DU bır rastlan tı sonucu değildir. Bunun nedenı, Pervine ve oğlu yönetimindeki Selçuklu askerinin Memlük ordusuna karşı clddi bir savas yapmamış, hatta bel ki de savaşa hiç katılmamıs bulunmasıdır. Zaten. Baybars, bu durumu gördiiğü içindir ki, Pervâne'nin oğlu Beylerbeyi Mühezzibüddin Ali ve Kır>«hır Subasısı CacRoglu Nurüddîn tutsak ola rak öpür.e getırildiği zaman, onlara bır sey yapmamış, yalnız, aralarındakı anlaşmaya karşın, düsman ordusıında ycr almıs bulunduklan için hoşnutsuzlugunu belirtmiştir. Anlaşıldığma göre, o, savaş sırasmda Selçuklu kumandanlarmın askerleriyle birlikte kendinden yana geçip, sılâhlannı Motollara karşı kııHanmalannı beklemiştir. Hiç değilse, savaşm gidişi belli olunca, Pervine'nin gelip bağîılığını bildirmesi gerektigini düşünmüştür. Oysaki, Pprvâne gelmemiştir. Çarpışma sırpsmdaki açık davranışıy!a Moğollann yenilgisine az çok yardımcı oldugu halde. Baybars'ın yanına gitmeği düşünmemiş tersine. ona yakalanmamak için, Mofollan bile geçen bir hızla ve oğlunun ne durumda olduğunu oğrenmeği dahi unutturan bir ivecenlikle savaş alanm dan kaçmîştır. Pekivi. amacı nedir? Bunu da. daha sonraki tuttımunu görduğümüz zaman anlayacafız. . Pervâne saıaş alsnındân aynlmca, son süratle Kayseri'ye gelmiş ve orada bulunanlara, Tatarların bo^guna uğradıkiarını, bunun acıamı mutlaka Müslliman halktan çıkarmak isteyoceklerini, onun için. durmayıp kaçmalarının gerektiğir.i söylemiş. »onrft da. Sultan Gıyâsüddin Keyhü»rev'i, kendi eşi Gürcü Hatum'u, Vezir Fahrüddin'i, demadı Atabey Merdüddîn'i. yakın adamı Miistevfl CeİEİiiddîn'i v» gelmek isteyen başkalarını alıp, dogru Doç. Dr. Nejat KAYMAZ Karikatürler: Turhan SELÇUK ANADOLU'DAKI TÜRKMEN ÖGESi, KENDiNE ÖZGÜ DiNAMiK UGRAŞ YONTEMiYLE, EZiLEN ÇOGUNLUGUN ÖZGÜRLÜK ÖZLEMiNi DiLE GETiRiRKEN, İRANLI KOZMOPOLiT YÖNETiM ÖGESi KiŞiLiKSiZ VE DENGESiZ TUTUMUYLA EGEMEN AZINLIGIN ÇIKARLARINI KORUMA AMACINI GÜDÜYORDU. ÇIKARCI EGEMENLERIN ÖNDERi OLAN PERVANE, BU LABiRENTTE ŞAŞIRTICI BiR BECERiKLiLiKLE UZUN SÜRE YÜRÜMÜŞSE DE, SONUNDA KENDiNi DE, iZLEYiCiLERiNi DE YOLLARIN EN ÇIKMAZINA SOKMUŞTUR PERVANE SAVA5 ALANINDAN AYRILINCA. SON 5ÜRATLE KAYSERİ'YE GELMi} VE ORADA GEREKTiGiNi SÖYLEMiJIi... BULUNANLARA, DURMAYIP KAÇMALARI GERÇEK ÖZGÜRLÜK SAVAŞINI ÜLKENİN GERÇEK SAHÎPLERI VERİYOR nıt göndcrmiştir. Sonra da, geldi gı yolu izleyerek Eıbıstan ovasına ınmiş, Mofol cesetieriyle dolu sa vaş alanını bir kez. daha seyrermiş ve ordustmu otliıksulnk yer lerde dmlendire dinlendıre, Maraş üzerınden giineye doğru, £uriye'ye inmışîır. Sımıa vard'.gı sı rada. onun Türkiye'den aynlmasını istemeyen Türkınen beylerinin elçilerı gelmis ve geıı don;ne si dileğinde bulunrrm?lardu\ Baybars bunlara çok iyi davranmış; ancak, dileklerinı artık yerine ge tirmenin olannlt dışı olduğunu söylemiş ve kendilerini geri yolla mıştır. Öyle anlaşılıj'or kı. Memlük sultanı, b:r sonraki yıl, Anadolu'ya daha süçlü bir ordu ve daha iyi bir hazırnkla ^ei'p. varım kalan isi sonuunndırmavı dü şünmüştür. Ne var ki, onun bu düşüncesi Rerçîkiesemprnı^^ir. Çünkü. yurduna döndükrcn kısa bir süre sonra. bu tüçlü hüküra dar zehırlenerek öln;üstür. GSrüldügü gibi, Moğollara karsı Memlük sultanının Türkiye'ye rajırılması suretiyle başlayan kur tıılııs çabasında. Türkmen öğesi, kendine özgü dmamik ıığrat 'an temiyle ezilen çoğunluğun özgür lük özlominı dile »etirirken. Iranlı kozmopolıt yönetim öğpsi ktşüiksiz ve dengesiz tutumuyla, egemen azınlıgın sınıfsal çıkarlar'.nı koruma amacı gütmüştür. Böylece, her biri kendi işlevini kendi karakterinin gereğine uyçıın bir biçinıde yerine getırmistır. Türkmenler, yüksek dü2eydeki gelismelcr ne olursa olsun. tut tuklan yoidan bir daha geri dön memişler, gerektiğinde savaşı kendi başlarına sürdürmüşlerdir. Buna barşılık. çıkarcı egeraenler. hareketlerinı dış güçlerin davranışına ve olaylarm gidisatma uydurarak yol almağa çalıştıkları içın, kâh bir yana. kâh öbür yana yalpalamış, zıkzaklar çizmiş ve parçalanıp değisik yön lere sapmışlardır. Bu arada, çıkarcı egemenlerin önderı olan kurnaz Pervine, bu labırentte şaşırtıcı bir beceriklilikle uzun süre yürümüştür. Ama sonunda, kendini de, ızleyidlerıni de yollann en çıkmazına sokmuştur... Gerçekten, Türkmenler Baybars'tan umutlannı kestikten son ra, işin ucunu bırakmamıslardır. Baybars Moğolları yendiği zaman, Karamanoğlu Mehmet Bey, kendı aşıretlerıne Eşref ve Menteşe Türkmenlennden aağladıgı savaşçıları da katarak, atlı ve yaya, 10.000 kişilik bir kuvvet toplarnış. Aksaray'dan başlayıp batı ve güney Uç bölgesjne dek uzanan lcırsal topraklan kontrolu altına almıştı. Baybars'ın ülkesine dönmesı üzerine, o, amacına, başka bır yol deneyerek, kendi olanaklanyla ulaşmağa çahşmıştır. Dikbaşh Türkmen, Memlük hükiimdarının çekıp gitmesina neden olan tutuma karşı. Pervâne ve yandaşlarımn onursuz ve çıkarcı yönetimıne yasal paravan olan kukla sultanı protesto ederek işe baslamıştır. Bunun ıçin, önce gerçek bir şehzade bulmayı denemış. bu olmayınca, kendi çevresinden, Baba İshak gibl kutsal 'anınan ve dogrudan doğruva Babai tarikatına bağh olan bır meczup dervisi. II. Keykâvus'un oğlu Gıyâsüddin Siyâvuş olarak göstermiş ve Keyhüsrev'e karşı bunun sultanlığını sağlama ya girişmiştir. Türkmenler bu dünne şehzadeyi, dmsel bir 'badet yaoarcasına, hemen kendi gönül tahtlarına oturturken. gerçek tahtın bulunduğu başkentı koruyan Selçuk lu yoneticıleri, onu «Cinıri» dıye adlandırarak aşağılamış ve sultanhgu^î tp^iTmayı şiddetle reddet mışlerdir. Bunun üzerine, Meh ToJtafa gitmistir (bilindiği gibi, Tokat onun sürekli oturduğu ikt* bölgelerinden biridir; ajTica da, bu kentin çok müstahkem bir ka lesi vardıri. Tokata varınca, ilk isi durumu Abaka Han'a bildirmek için bir ulak göndermek olznustur. Bu arada Bavbars orrlu<unıı alıp. ko(iakls\a koııaklaya bırkaç günde Kayseri'ye gelmiştir. Soylulardan reayâya dek tüm kent halkmca büyük bir ilgi ve sevinçle karşılanan Kölemen sultanı Selçuklu saltanat sarayında tahta oturmuş, adma hutbe okutmuş, para bastırmış, kendi tugrasıyla atamalar yapmış, kentte tutak olarak bulunan Karamanoğlu Ali Bey'i özgürlüğune kavuşturup beylik fermanı ve sancaklar vererek Lârende 'Karaman) de bulunan ağabeyı Mehmet bepn yanma yollamıştır. Bır yandan da, Selçuklu sultanı başta olmak üzere. ülkenin bütün yöneticilerinm ıvediiikle kendi yanına gelıp baglıhğım bıldirmesi ıçin, illere buyruklar göndermiştir. Ne çare ki, bu çağırıya önemli kişılerın hiç birlnden olumlu bir yanıt gelmemiştir. Pervine ona, Kayseri'de Selçuklu tahtına oturdu|u zaman bır kutlama mesajı yollamıştır; ama, yaaiına varmat* ve Sultan Keyhüsrev'i götürmeğe hiç yanaşmamışt'.r. Baybars Kayseri'de beş gün kaldığı halde, kent dışından fazla bir katılma olmadığını görünce. kendisinm oyalanmak istendiği kanısına varmış ve ordusunu toplayıp, dönüş ıçin çabucak yola koyulmuştur. Bu kararı almasında, askerleri için yiyecek ve atlan için yem bulmakta güçlük çekmesi de önemli bır etken oimuştur Yerh ve yabancı ba$hca çagdaş kaynakların bildirdi gine göre. Memlük tultanı asker lerine, Anadolu'da hiç bir çapul ve yıkımda bulunmamaları ve her şeyi para karşılığı almaları için ilk günden sıkı buyruklar vermiştir. Kayseri'de bulunan yıyecek ve tahıl ambarlarına kimse el uzatamamıştır. Böylece, Anadoiu halkmın en küçük bır zarara uğraması söz konusu olmamıştır. Oysaki, pazarlarda parasıyla bile hajran yemi bulunama mT^, askerler çok >üksek fiyatla kurıı üzum alıp atlara yedırmışlerdır. Bu koşullar altında zaten Kayseri'de oturmarun olanağı kalmamıştı. Baybars Kayseri'clen ayrılırken, yanında, bazı telçukıu yone tıcilerınaen ve aiıe uıreyierınuen uluşan kalabalık oır grup insan göturmüştür. Bunlaıın bır bölügü, kendisinden Memlük devletıne sığınma hakkı ısreyenlerdi ki çoğuııluğunu Hatnc'ğuilan aılosinden olan Uuzı üı^ilerle, Kayseri'dekı karşılamadi ve toıenıerde Moğol düşmanhsTm belli e:miş olan kımseler meyciar.a Eetirıvordu. Geri kalanlar, tıoıstan savaşmda alınan tuts»kl£l ve Baybars'ın çağrısına gejmeyen vjrset:cilerın yakınları oian tutsaklar dan ıbaratti. BunUı arasında Per vâne'nin annesı. oglu, kızının oğla. Atabey Mecdüaaîn'in k2ird°ş:. Kırşehir Subaşısı Cacaofilu Nu1 rıddin iie riardeş . Gerıniyan Türkmen Bevı Aıışnoftlu Siiiabüddin Gâzi gibi önemli kisıler buiunuyoıdu. Sultan Baybars vo'.a çıktığı zaman. daha Uk durfkta Pervâne' den bir elçi gelmis ve ona Anado iu'dan ayrıLmamasını dilever. bir mesaj sıınmuştur. Pervane'ııın kendisini oya'.amak .stedıginı kesınlikle anlayan Mîmiük .Su'.tam. çok sinırlenuiis ve ona en agır asagılama sozienyıe dolu bir ya met Bey, başkentl ele geçirip ifçirip ısteğini zorla kabul ettırme yolunu tutmuştur. 1277 mayısmda Selçuklu başkenti ilginç bir ihtilâle sahne olmuştur. Karamanoğlu Mehmet Bey Nâib Em!nüddin Mlkâll ve Melikü'ssevâhil Bahaüddln'in. îgdısbası <B+ lediye Reisi). ahî şerieri ve kent eşrafı İle birllkte «avunmaga çalıştıfı Konya'ya, içindeki ihrân ve rünud (fütüvvet örgütüne bagIı esnai, sanatkâr. işçi ve ayaüc takımı)'un yardımıyla gırml» ve her iki yönetioıyi öldürüp Clmri'yi Selçuklu tahtına oturtmuştur. Bu arada, buyrufu altmdaki kızıl kiilâhlı, çanklı ve kara kilimli voksul ve kaba göçebeler başkentteki sarayiarı, bey konaklarını, carşıları, yerh ve yabancı tliccarlann depo olarnk kul landıklan funduk (hantları yağmalayarafc, vıllardır ülkenin iliîtlerinı sömüren egemenlerden Öç almaya çalışmışlardır. Mehrnet Bey tahta çıkardıgı düıme sultanın veıirlijSini kendı '.i'erine alarak, ulusal nltelıklı yenı bır burokrası oluşturtnu?. bununla Divân toplantıları yapmıs, kararlar almış, buyruklar vermıstir. Bu buyruklardan birinde. yabancı baskı ve sömürüsü altmda ınceleyen Anadolu TurKünün, aym zamanda yabancı kultür ve dil baskısından ne denlı bunalmış olduğunun açık bır ifadestnl buluruz. Kendi ülkesinin, kendi devletinin, kendi yazgısının egemeni olmak ıstediiti gıbı. kendi dılıni •egemen kılmak. kendi kül tür ve sanatını gelıştırmek isteyen Türk. bu özlemını. resmi düzeyde. kısaca şovle acıklsmjstır: «Bu gunden sonra dîvân (Bakanlar Kurulu) az. dergâh (saray) da. bârgâh (saray avlusu) da, meclıs'te ve meydân'da Türkçe* den ba$!<a dıl konusu!mayacaktır!.. «Ne yazık kı. Ahmet Fak:n, Seyjâd Hamza, Derıhânt, Yunus Emre, Gülşenri. Aşıkpasa gibi Türkçe kulianan yazar ve ozanların yetiştiği ya da yetişmelc te oldugu bır devırde, Karamanoğlu'nun bu bilinçlı gırışımi, kend'.sınin kısa sürecsl: uğrası 1çinde bir saman ale\T gibi oarlavıp sönmüs ve onaan sonra. Farsça gene devlet dairelerinm ve yazın çalışmalannm üzerine tüm ağırlıgı ile çökiip, yoneten ve yönetilen sınıflar arasında nır anlaşmazhk duvarı olmağa devam etmıştir... Y A R I N: PERVANE'NİN SONU GARTH JM5 DiŞi BOND GENIC SETIEİP ı»4D!BMEjf