Katalog

Ekonomi ••• Füsun ÖZBİLGEN Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonomi • •• Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonooıi 77} KOYACAKLARI 6ELIR açığının 3 milyar 300 milyon dolara yükselmesi programlanmıştır. 1977 yılı programında ödemeler dengesi için saptanan rakamlar önümüzdeki yü dış ticaret açığının şimdiye kadar öngörülen ve gerçekleşen açıklann tümünden daha yüksek blr boyuta erişeceğini belirlemiştir. Uzmanlar, 1977 yıh için programda saptanan bu açığın öngörülen düzeyden daha yüksek gerçekleşmesinin beklendiğtni, ihracat gelirlerinin programdan daha düşük gerçekleşmesinin kaçınılmaz olduğunu bildirmektedirler. Nitekim, 1976 yılında da 2 milyar 100 milyon dolarlık ihracat yapüacagı öngörüldüğü halde belli olan son veriler 1976 ihracatının 2 milyar doların altında gerçekleşmekte olduğunu ortaya koymaktadır. Buna ragmen, Maliye Bakanı Yılmaz Ergenekon, 1977 bütçesini açıklarken 1976 yılı lthalât ve ihracat program tahminlerinin gerçekleşmekte olduğunu söylemiştir. 1977 programı için yapılan 1976 yılı değerlendirmesinde de ihracat gerçekleşme tahmini bu yönde yapılmıştır. 1976 yılmda büyük ölçüde vergi iadeleri ile ayakta tutulmağa çalışılan ihracatın 1977 yılında da fazla bir gelişme göstermesi beklenmemektedir. Bu nedenle 2,5 milyar dolar olarak saptanan 1977 yılı ihracatının bu miktara yükselemeyeceği bildirilmektedir. Böylelikle 1977 yılında dış ticaret açığı 5.8 milyar dolarlık ithalât karşısında programda saptanan 3.3 milyar doların da üzennde bir gelişme gösterecektir. y ı l l n d a d l ? t l c a r e t İJÇI DOVIZIERI Ihracattan sonra en önemli gelir kaynağımızı oluşıuran ışçı aorızi gehrierınm ıse 19(7 yıimda 1 milyar 15u mıiyon aolar olması programıanniiştır. Işçi dövızı gelirieri 1976 programında ongoıulen 1 nıslyar 3 U milyonun çok aitında gerçesıeş0 miştır. Bu nedenle 1977 programında bu kalemuen gelır tahm»nı bir miktar azaitümışur. Merkez Bankasının aldığı tüm önlemlere karşın ışçı dövızı gelirierinin düşme eğüiminin durdurulamacügı belırtümektedır. Maliye Bakanı Ergenekon, ışçı dövizi gelirlerinin azalmasmın bir nedemnin «ışçi dövizı gelmesin dıye kesil propaganaa yapılması» olduğunu iddıa ederek «Türk lırasının seyri konusunda yapılan propagandalar ve gayretler sonucu mark 8,25 liraya çıktı» diye konuşmaktadır. 1977 YJLI PROGRAMINDA ÖDEMELER DENGESİ AÇIĞINI KARŞ1LAMAK İÇİN ÖNGÖRÜLEN EN ONEMLI KAYNAK YENİDEN BÜYÜK ÖLÇÜDE BORÇLANMA 1977 PROGRAMI BÜTÜNÜYLE ÖDEMELER DENGESİ (Milyon Dolar) 8 Ayhk 1 9 7 6 Y I L I 11 Ayhk Program DEĞÎŞTİRİLDÎ • DPT YETKİLİIERİNİN 1977 YILI PROGRAMINA GENl$ BİR MUHALEFEI JERHI TİLIYOR. Gerçekieşm* Dış Ticaret Dengesi # İhracat • İthalat Görünmeyen Kalemler Dengesi • Dış Borç Faiz Ödemeleri • Turizm Gelirieri • îşçi Gelirleri • Kâr Transferleri • Diğer Görünmeyenler Enfrastrüktür ve Offshore Cari İşlcmler Dengesi Sermaye Hareketlen Dengesi • Dış Borç Ödemeleri • O e l Yabancı Sermaye • Proje Kredileri • Bedelsiz İthalat • Proşram Kredileri Genel Denı;e Rezerv Hareketleri Özel Çekiş Hakian Kısa Vadeli Sermaye HarekPtterl Net Hata KAYNAK: tstatistlkçiler Derncği 1.939 1.379 3.313 Gerçekleşrae 2.952 1.698 4.650 Tahmini 2.900 2.100 5.000 l»7 Prosram Projeksiyonu 3.300 2.500 5.800 Uluç GÜRKAN fi29 122 13 620 41 950 •• • 900 ... ... ... 2.000 ı.ıno 159 8 1.303 294 fi.i 200 30 1.000 100 300 1.200 200 100 1.100 100 300 2.100 800 200 23 237 93 6 ı.no9 149 9R4 162 350 *•• • »a • •• • •• *.. 1.800 400 200 100 4 A H A yılı programım tahrif ederek ysljlll|yınlayan Cephe iktidan, Devlet v * v Plânlama Teşkilâtı uzmaniannca hazırlanan 1977 program taslağını da baştan sona degiştirtmiştir. Geçen yılki tahrif olayının Kamuoyundaki olumsuz yankılarından çekinmiş %öv&nen Cepheciler. bu yılki müdahalelerini plania'tiiiyı devrede tutmaya özen göstererek gerçekleşrirmişlerdir. özellikle jatırımlar. buna bağlı olarak üa Hnansman ve dış ödemeler konularında Cepne • n ' S derlerinin gerçek dışı vaadlerle yüklü beyanlarınin hedef kabul edilecefi talimatı verilerek, program DPT bünyesinde yeniden yazdırtılmıştır. Sonuçta. Cephe iktıdarının seçim propagandası amacına yöneîik bir belge yaratılmıştır. Yılbaşında Resmi Gazete'de yaymlanarak vürilrlüge girecek olan programm, yeni bıçımıyle DPT ile pek ilgisı kalmamış görünmektedır. U t T yetkililerinin bu koşullarda 1977 yılı programm» geniş bir muhalefet şerhı koyacakları beürtilmeatedir 400 100 ... 1.400 20(1 200 1.000 100 809 200 ... 1.300 100 1.100 . 1.650 300 149 1.100 50 100 OOEMEIER DENGESİ 1977 yılı programının gerçeklerden en uzak bölümlerinin başında Ödemeler Dengesi tahmıru gelmektedir. Dış ödemelere ilişkin yılın onbır avliic gerçekleşmeleri. genellikle kamu kuruluşlannda çalışan ıstatistik uzmanlarım bünyesinde top layan tstatistikçiler Demeğinin tesbitlerine gore. cari işlemler dengesi açığını 2 milyar no'.ara yiikseltmiştir. Açığm ara:ık avuıda da en azından 200 mıiyon dolar daha artacağı hesaplanmaktadır. 1976 yılmın belli olan göstergelenne göre yapılan bu hesaplamalara karşm. programda. 19is yılı Cari İşlenıler Dengesi açığı 1,8 milyon dolar oiarak tahmın edilmıştir. 1977 yılı için ise 2,1 nv.lyar dolar düzeyinde açık öngörülmüştür. Dış ticaret ile hizmete dayalı döviz gelır ve gidenerini kapsayan Carî İşlemler Dengesi, eıtonomınm dışa bağhhğı yönünden büyük anlam ta şımaktadır. Burada gözlenen sçık, ekonomımn rlı şarıya bağhUgmın değenni, bir başka deyisie öı« tasarruf gereğini belirtmektedir. Bu gerek \97b yılında büjiik bir sıçramayla ulusal gelırin yıizd»; 10'u düzeyine ulaşmış bulunmaktadır. 1977 yılı programında yer alan Ödemeler Dengesi tahmininde, ilişikîeki tablodan da ızlenebiieceği gibi, ithalât 100 milyon dolar düşük. mracat ise 300 milyon dolar yüksek varsayıldığından. dış ticaret dengesi gerçekten uzak bır buyüklütıe eîcsi 2,9 milyar dolar olarak tabmın edılmıştır O7sa kasım ayı itibariyle ithalât 4,6 milyar doları aşmış. ihracat ıse 1,7 milyar dolarda Kalmıştır. Şımdiden 2,9 milyar doların üzenne çıkmış olan dış ticaret açığının yıl sonunda, ithalât ve ınraca tın mevsimlik eğilimine uygun olarak 3,2 cnııyaı dolara yükselmesi kaçırulmazdır. Aynı gerçek dışı yaklaşım 1977 yıiı \arsayım lan için de sözkonusudur. Gelecek yıl ihracaun 2 ^ milyar dolar olması öngörülmüştür. Bu yıl, önceki yıllardan devreden yaklaşık 500 milvon dolarlık tarım ürünü stokunun dış satışı yapıiuıfcı halde ihracatta sağlanan artış yüzde 30 dolayında kahrken, stoksuz gırilen önümüzdeki yılda Uıra catta yüzde 40 oranmda bir sıçrama sağlanması, çok büyük bir devalüasyonun etkisi bır yana. hıç de gerçekçi görünmemektedır. Bu gerçekçı olmavan tahminler 1977 yılı ödemeler Dengesi projeksiyonunu o derece etiuleıniştir ki. buna göre gelecek yıl hıçbır rezerv nareketı olmayacait. Türkiye mevcut rezervlennı ko ruyacaktır. Ödemeler Dengesi çizelgesinde «Görünmeyen Kalemler» olarak adlandırüan nızmet gelır ve giderlerinin en onemlı unsuru ışçı dövıziendır burada. ışçı dövızlerı dışında kalan ve eksı baKiye veren dış borç faiz ödemeleri ve kar transîerlerı ile artı bakiye veren turizm gelirieri ve liman, konusyon, navlun, sıgorta gibi hizmetlerden sag lanan gelirleri kapsayan diğer görünmeyenıer, bırbınni eşıtlemektedir. Bu durumda, bu yılisı Genel Denge açığının da programdakı 1.4 mııyar dolar yerine 1.8 milyar dolara varması olasıdır. GİDEREK ARTAN DIŞ BORÇLANMA 1977 yılında ödemeler dengesi açığını kapatmak için 1,1 milyar dolarlık işçi dövizi gelin ve 2,5 milyar dolarlık ihracat dışında gösterilen en önemli kaynak «yeniden büyük ölçüde dış borçlan maıdır. ü z m a n l a n n belirttiğine göre programda 1977 yılında kullanılacak dış borç kaynakjan da olabildiğince yüksek gösterilmiştir. Özellikle proje kredisı kullanımlannın 1977 yılında 850 milyon dolar olması üngörülmüştür. Bu miktar 1976 kullanımına göre yüzde 127 oranmda bir artışı ifade etmektedir. 1977 yılında kullanılmak istenen önemli bir borç kavnağı da dövize çevrilebilir mevduat (DÇM1 tır. DCM gelirlerinin 1977 yılında 1976'dan daha yüksek bir seyir izlemesi ve bu yoila 1 milyar 215 milyon dolar sağlanması programlanmıştır. Kısa ve orta vadeli serrnaye hareketleri kaleminde gösterilen bu borçların faiz ve gerı ödemelenn;n ıse giderek daha büyük boyutlara ulaştıgı bildirılmıştır. Ayrıea TL değerinde sık sık yapılan ayar'.amalar kur garantısı tanman bu borçlar için Merkez Bankasının büyük yükümler altına girmesine neden olmaktadır. 1977 yılında dış borçların g e n ödenmesi ve dış borç faizleri için toplam 462 milyon dolarlık ödeme programlanmıştır. 1976 programında dış borç faiz ödemelerının 125 milyon dolar olması öngörüldügü halde özellikle DÇM faizlerinin de etkisi ıle gerçckleşme 190 milyon dolara yükselmiştir. 1977 programında faiz ödemelerinin 1976 programma göre yüzde 76 oranında artması öngörülmüştür. Dış borç ana para ödemelerinin de 1977 programında 1976 ya göre yüzde 79 oranmda artacagı belirtilmiştir. Bu gelişme MC'nin büyük ölçüde dış borçlanmaya dayanan mali politikasımn Türkiye'yi hızla yukselen borç ve faiz ödeme yükü altına soktugunu göstermektedir. 1977 yılında y a n m milyar dolara yaklaşması beklenen dış borç faiz ödemelerinin üstüste alınan borçlar nedeniyle ileriki yülarda Türkiye'yi «düyunu umumiye» dönemini hatırlatan koşullarla karşı karşıya oırakabileceği belirtilmektedir. Maliye Bakanı Yılmaz Ergenekon son basm toplantısında «yabancı kaynaktan ve borçlanmadan korkmadıklanm» belirtmiş ve büyük ölçüde dış kaynak kııllamlmaya devam edilecegini söylemiştir. Iktisadi devlet teşekküllerinin 1977 yılı kaynak açığını karşüamak üzere de 1977 programında 15 milyar liralık dış proje kredisi kullanımı ve 10 milyar lira yabancı sermaye piyasalarından borçlanma kaynak olarak gösterilmiştir. «Sağlam kaynaklar'.a finansc edildiğı» öne sürülen 220 milyar liralık 1977 yıh bütçesinin gelir kaynaklarında da «czel gelirler» olarak 1976 bütçestne göre yüzde 233 oranında büyük bir artış yapılmıştır. Maliye Bakanı, özel gelirlerde bu oranda büyük bir artışın nasıl sağlanacağı yolundaki bir soruya «600 milyon dolar civannda alınacak olan dış proje kredilerinin TL olarak karşılıklan bu kalemde gösterilmektedir» yanıtmı vermiştir. 1977 bütçesinin «sağlam kaynaklarının» dış para piyasalarmdan borç bulunup bulunmamasma baglı bir saglamlık oldugu bu yanıttan anlaşılmaktadır. aşanılan de£tş>k siyasal dönemlcre R5re değişik baskılar altında kalan önce Osmaniı, daha sonra Türk Tiyatrosu kendi gelişimini bir noktada da ünlü bir Ermeni'ye borçludur. Güllü Agop. Sirkten bozma bir binada tstanhul'da Gedikpaşa' da Osmanlıya yabancı gelen oyunları sahneye koymaktan çekinmeyen, sonraları ilk Türk tiyatro yapıtlarını halka serglieyen Güllü Agop başlıca iki amaç edinmişti. tlki. tivatro sevgisini halka aşilamak. Ikincisi ise «facia» ovnamak. Yayfin dc>imiyle trajedi sahnelemek. Tivatro ile îlçilîler daha iyi bilirler. «facia» sahnelevip halkı hu «facialar^daki olaylara eıiltlürmek ciddive almanın zaman 7aman cctirtliç; katilıkları ortadan kaldırmak.. Ctüllii ARop'ıın tiyatrosundan cıktıktnn sonra, halk i?lcdii>i ovuna Rİilsün mu. ağlasın mı pek hilemcz. Anıa biklİRi oyunun ürrriııde düşunnıpsi serektijtiriir. Cephecilerin h:i7irla(tıçı soıı bütçenin de, hazırladıklan son yıllık ekonumik pro^ramın da Güllü Açop(Uki «facia»dan pek farkı vok. Insan hazırlanışdaki eüldüriivp gıilsün mü. yoksa bülçrniıı ve proşramın tüm bir yılın ekonomik ditzenlcnmesl oldu?undan dolayı iizerinde ciridi citldi düşünüp bıınun aksaklıklarını mı ortay:ı koysıın. pek bilemiyor. Gözlerini bir an başhakanlıktan. maliyeden ıızaklaştınnca Güllü Açop'un nğrrtici vanının daha ağır bantığını dtıvuvor içlndc. Y bütçe ve prosram denjesl hazırlarlar. Ama iktidar ortaklarından biıi «15 milyar isterim» diye tutturur. Varolan kaynaklarla tstonilenin gerçeklesmesi olasi dcğiklir. Gerçekten önce bu yönde harırlık yapılır. Son toplantıda htrçın ortak, koalisyonu bozma tehdidinde bulununca Demlrrl. vermek zorunda kalır. Kolay değildir, AP'nin muhalefette, MSP'nln bir yeni ortaklıkla iktidarda kalması AP için. AP İçin en uygun politika MSP'yi iktidar ortaklığında eritmek. eriyen OP'nin oylarını hirleştirip trk başına iktlriara ovnamak. Işte, bu hesap için. hütce de çüzden çıkanlır. program da. Diinyanın en ünlü ekonomi derKilerindrn tnstitutinnal Investor dersisinin kasım 1976 sayısmda Peter Brennan imzasıyla yarinlanan bir vazı Türkiye'yi konu cdiyor ve özelle şöyle divor: YORUM Koalisyon Bütçesi dfin>a finansman kurumlan Türldye'ye yine de \an go/le bakmaktadırlar. Yine de gelmek istenıemektedir ve batılı iktisatçılar bu çekingeniİKİ «anlayamamaktadır». En cazip or. tamı varatması, en uvRun koşulları setirmesiyle borçlanma olanakiarının artacağı umudunda olan cephe iktidan kafasını kuma fömercesine, en büyük umudunu «dış borçlanmaya ve dışardan alınacak proje kredllerine» baslaııuştır. Geçen yıl ancak 3.5 milyar lira proje kredisi bulabilen cepheciler, bu yıl 20 milyar lira bulma umuduna kapılmışlardır. Kâçıt üstünde bütçeye eklenen son «yatırım harcamalarıyla» bütçenin dış açı?ı tam 3.5 milyar dolara vükselmistir. Savunma gerekIpriylr hirlikte yaklaşık 40 milyar liraya varan bir bütçe açıçı demektir bu. 20 milyar liraya ulaşan iç borçlanma bunun dışındadır. Seçim vılı nedenivle kamu ürünlerine bir zam düsrnülmempkte. içerde eüçlük rüzde 25e vaklaşan fiyat artışlanyla daha da çıkmaza sirmektedir. Kaynak yaratmadan, borç ıımudu ortadan kalkmısken bütçeye dejil 15 mihar. 55 milyar eklense ne çıkar. eklenmese ne çıkar. Kâ£ıt üstünde yaz vaz. hoz. Kim ne isterse hemen onu da hütçeye ekle. Böylesine ciddiyetten uzak. böylesine devlet vönetimindrn yoksun. Güllü Acop olsaydı. nasıl sahneye koyardı bu oyunu. Anlatırdı önce: t'çüncü be? yılın sonunda ödemeler dengesi çok daha fazla açık verir olmuş. tşsizlik. çözüm bir yana, iriderek önemli ölçüde artmış ve 1977'de ylne de artacak. Gelir dafrılımı daha da bozainıuş. Dışa bağımlUık artmış. Enerji sanayide en rtnemll dar boiaz hâlâ. Fiyat artışlan 8tleslnr RÖZ korkutur olmuş M. halk artık paradan kaçar olmu». Yatırımlar kamu ve fizel kesimde azalmış. azalıyor. Plan, proırram diye bir kavram. bir uygulama kalmamış. Bütçe ve proeTam sıyasal iktidarın propaçanda aracı haline dönüşmüş. tthalât tikanmış. Enflasvon içinde durrnnluğa (pdilmekte.. Afop biçimi bir «facia» kısaca. «Facla»yı »erpileyen Güllü Aeop. halkı yılpnltğa düşürmek istemez. ÖjSTeticiliçi belki de bu noktadadır. Durumun bellrlenme'îinden. çözümlenmesinden sonra AEOP belld de başoyuncuyu sahneye çıkanr. Başoytıncu kafasını sagdan sola sallar, soldan sağa ve başlar konuşmaya: «Ben böyle bütçe eörmedim. Bu bütçe ny(rulanamaz. Kim bütçeye karşı çıkıyorsa. dediği doğrudur. Bu bütçenin muvazenesi mümkin dcğildir...» Seyircilerde bir şaşkınlık. Başoyuncu »ür dürür tiradını: «Yaptığım bütçeyl uyt^ılavamazsam fiderim buradan. Ben bu parayı ortağıma kaptırmam. Baştan parayı verriim, ama harcanmayacağinı da biliyorum. Para yok ki, harcayalun. O halde ne yapaUm, Marfun sonra erken seçlme tridelim...» Oyımu izJeyenler kahkakadan kınürken «eh, pes do^rusu» derler birbirlerlne. 1977 vılı Türkiye için bir yandan dı? denCeler. diçcr yandan da iç ekonomik yapı açısından önem kazanmaktadır. Petrol fivatlarının yeniden arttırılma önerilerinin gündetnde oldtıju. yahancı işçllerin ülkeleıine e?rl giinderildiji, diinyanın çüçlü ekonomilerintn tarihe kan?tıjı bir dönemde ııluslararası siyasal tercihlerin de deçişmekte olduğu bir yıldır 1S77. Türkiye için de bir karar yılıdır. Bundan sonraki beş yılın planlanması acısından bir karar vılıdır en azından. Geride kalan üç tane beş yıllık kalkınma plan uyjrulamasının son dönemidir. Dolayısıyla bir hesaplaşma yılıdır. Geride kalan yıilardaki ekonomik başannm ölçülmesi yılıdır. AP iktidarlarının halka hesap verme yılıdır kısacası. On yıllık hrsaplaşmanın başlançıcı, bir sonraki beş yılın yeniden diizenlenmesinin başlançıcı. dolayısıvla bir «çapraz kesişme» dönemldir. Bundan dolayı da, siyasal iktidarın gon derece dikkatli olmasını perektirlr diye yorum yapabilir insan. Bütçesiyle, proRramıyla «vaadlerin kaynağı» olarak değerlendirme egilimi artabilir. Kaynakların dağüımında, öncesinde kaynakiann elde edilmesinde, dış ödemeler dengesi, lşsizlik, Relir bölüşümü, enerji gereksinimi gibi sorunlara en azından bir çözüm denemesine çirişmesini bekleyebilir. Bekleyebilir. çünkü hesabını daha «açık alınla» verme olanağı, yıllardır çözüm getirememesine karşın. son anda çözüm gösterdiği İçin kolayiajabilir. Ne sezer!.. Her yıl olduğu glbl, önce usmanlar bir Talçın DOĞAN «Türldye yabancı yatırımlar konusund» dünyanın en liberal mevzuatına sahip ülkelerin başında gclmektcdir... Türkiye'nin ödemeler denuesi açıjı her geçen gün artmaktadır. Dışa borçlanması giderek yoğunlaşmakUdır. Daha çok borçlanma için çok elverişli koşullar getirmiştir. Borçlanmayla birlikte sanki armaganlar vermektedir Türk Hükümeti. Buna rağmen. Amerikan Bankaları neden bu pazara firmezler, anlamıyorum.» Dünya dışardan Türkiye'yl OsmanUlardan kalma «Hasta Adam»la karşılaştırır ve «borç verme açısından en razip yülannı yaşamakta olduğunu» belirtirken, bu nyanlar» karşm, AÇIGIN KAPANIJI Programdaid 1,4 milyar dolarlık Genel D«ng» açığının döviz mevcutlanndaki 200 milyon dolarlık azaiış, 200 milyon dolarlık üluslararsı Fara Fonu kredisi (Özel Çekim Hakian kullammı) ve 1 milyar dolarlık kısa vadeli sermaye girişiyle karşılanması öngörülmüştür. Ancak, 1976 yıîı gerçekleşmeleri Genel Denge açığının yuianda belirtildiği gibi 1,8 milyar dolara varacağı ortaya koymuştur. Bu açık, özel Çekim Haklan kullanımı 149 milyon dolarda kaldığından, dövız rezervlerinde 350 milyon dolar dolayında bır enmeye neden olacaktır. Aradaki fark ise kasun ayı sonunda 1,1 milyar dolara gelen kısa vadeü ser maye girişiyle kapatılmış olacaktır. Kısa vadeli sermaye girişi, Dövize Çevnlebılir Mevduat hesaplan, bankalararası krediler ve ithalâMhracat kalemlerinin nakdi haresecieriyle mal hareketlen arasındaki farkı kapsamaKtaoır. Halen 1976 yılı DÇM girişlerı 700 milyon doları bulmuştur. Bankalararası krediler de 400 milyon dolara tırmanmıstır. Ekonominin geleceğı açı&'ndan büyük tehlike olan kısa vadeli borçlanmalar, Ödemeler Dengesi açıklannın kapatümasında VAZgeçilmez kaynaklar haline gelmiştir. DÖVÎZ REZERVLERİNtN DÜRUMU TEHLİKE ÎŞARETİ VERİYOR t asım ayının son günlerinde, Merkez Bankasının brüt rezervleri 732,8 milyon dolara kadar inmiştîr. Bu tutardaki rezen' meveudu, bir önceki haftadan yüzde 19,2 oranmda (174,2 milyon dolar), yılbaşından ise yüzde 27,2 oranmda (274,4 milyon dolar) daha azdır. Brüt rezerv'.erdeki bir hafta içinde meydana gelen erime, net rezervler üzerinde de etkili olmuştur. 26 kasım itibariyle eksi 2 milyar 973,4 mil yon dolara inen net rezervler, yeniden yılın en dü şük düzeyine oturmuştur. Rezervlerdeki tehlikeli göriintüye büriinen olumsuz gelişmeler, ithalât talepierinin yeniden bekletilmesine neden olmuştur. Halen bekleyen it halât talepierinin Türk lirası karşıhğı 9 milyar ola rak hesaplanmaktadır. Bu tutar, bir ay öncesine değin fi milyar lira dolaymdaydı. Görünen gelişmeler, yeni d:ş borç kaynaklan bıüunmadıkça ithalâtta urun sürelı aksamaların kaçınılmaz olduğu izlenimini vermektedir. Iktidara geldiği mart 1975'den bu yana döviz darboğazını ertelemeye çalışan ve Merkez Bankasının vadeli döviz borçlannı sahip olunan altm ve döviz mevcudunun beş katı bir büyüklüğe çıkartan cephe ortaklığı bu konuda her ödüne razıdır. Örneğin, ikinci Aliağa Kompleksi için bir Ingiliz Bankalar Konsorsiyumundan 62,3 milyon dolar kre di saflarurken, tesisin Polietilen ve Nafta Parçalama Unitesinin ihalesi Ingiliz Simchem lirmasına verilmiştir. K olan bu hesaptan alınacak gemllerin bedell ödene cektir. Son haftalarda çalıştırılmaya başlanan ve bakiyesi 400 milyon dolara ulaşan bankalararası kısa vadeli krediler ise, ödemeler dengesinin vazgeçilmez bir kaynagı haline gelmiştir. Türkiye açısından hiçbir hukukî güvencesi olmayan bu kredilerin bugünkü durumu, dış ödemelerimizin yabancı bankalara bagımlıhğına yol açmaktadır. Mevcut koşullarda, yabancı bankalar, kredilerini kapattık larında bütun dış ekonomik ilişkilerimiz durabilecektir. Son haftada, Cephe ortaklığırun büyük umudu DÇM hesaplannda da geri ödemeler yeni geliş lerden fazla olmuştur. Buna karşın, DÇM döviz kredilerinin Türk lirası karşılıklannın yazıldığı ak tifteki sair hesaplarda 1 milyar liraya yakın bir artış olmuştur. Artış, Merkez Bankasının Hazine'yi sair hesaplar çerçevesinde kapalı biçimde desteklemesinden dogmuştur. öte yandan, Merkez Bankası haftalılc dunımu, kamu, özel ve tanm kesimlerinln finansmam için kaynakiann aşın ölçüde zorlandığım ortaya kovmaktadır. Bir hafta içinde Merkez Bankası kre di ve avanslan 2,5 milyar liradan fazla artmıştır. MERKEZ BANKASI HAFTALIK DURUMU (MİLYON T l . 1 REZERVLER MİLYON DOLAR) 1 9 1 En 8 düşük Son hafta 26.11.76 AKTtF 13.233 Altın ve döviz mevcudu 69.609 Kamu kesimi kredileri 15.723 Özel kesim kredileri 21.559 Tarım kesimi kredileri Diğer aktifler (DÇM karş) 54.115 174.239 TOPLAM PASİF 52.604 Emisyon hacml 1.490 Döviz borçlan (KNV) Merkez Bankası mevduatı 8.612 Mevduat munzam karş. 34.022 Diğer pasifler (DÇM karş) 77.511 732,8 Brüt rezervler 2573,4 Net rezervler önceki haftaya fark '!, 17,8 0,9 3,8 6.5 Bir yıl öncesi 28.11.75 16.999 39.601 6.920 14.631 39.061 117.212 En yüksek 17.671 70.219 15.763 21.559 54.115 174.239 54.282 3.622 10.469 34.022 78.768 1.154,9 1,7 1,0 1,8 275,3 7.7 0,8 1,6 12.800 39.566 5.295 13.076 39.971 119.862 39.455 397 6.352 28.646 440.289 695,7 3.973,4 19,2 1,9 40.847 1.003 6.541 27.600 41.221 1.066,4 960,1 1.070,1 BORÇLANMA GIRI5IMIERI İSTATISTIK UZMANLARI DOĞRU BİLGI DERLENMESI İÇİN GÖREVE ÇAĞRILDI lkemizde istatistiksel bil?tlerin. siyasal tercihlere göre ve çoğu kez yanlış yorumlara yol açacak biçimde çarpıtılarak yayınlandıgı belırtilraiştır. Genellikle kamu kurüluslarında çalışan istatıstık uzmanlarını bünyesinde toplayan İstatistikçiler Demeğinin geçtiğimiz hafta içinde yapılan Genel Kurulu'nda, tüm ıstatıstikçıler doğru ve yurt sonınlannın genış halk kitlelerıne ulaştırılması amacına vör,?iiK bilgi derlenmesı için göreve çağrıLmışlardır. Genel Kurul'da DemtK BaşSanlığı'na Necati Dokuzoğuz, Yönetim Kurulu üyelikleruifc de Dr. Erdıl Gürkan, FJyüp Çiçek, Dumrul Ölçen ve Turhan Menteş getırilmişierdir. Gene! Kurul sonunda .'.•ayınlanan bildirıde. demokrası ve özgürlük savaşında istatistikçilere önemli görevler düştüğü kayr:edilerek. bu savaşa katılacak ilerici yurtsever istatisük uzmanlannın İstatistikçiler Demegi'nda toplanmalan istenmiştir. Bu arada uluslararası para piyasalarından borçlanma girişimleri de sürmektedir. Kasım ayı başında 50 milyon dolar avans alınan Wells Fargo Bank yetkilileri ile. önümüzdeki günlerde para piyasalarından istenecek 150 milyon dolarlık bir krediye öncülük etmeleri için anlaşmaya vanlmıştır. Türkiye'den ayrıldıktan sonra bu konuda Londra'da ilk girişimleri yapan Wells Fargo Bank yetkilileri, kredinin faizinin geçerli oranın yüzde 1 kadar üzerinde olacagmı belirtmişlerdir. Öte yandan, anlaşmaya bağlanmış bazı dış alımlar için de satıcı kredisi o'anaklan arandığı bıl dirilmektedir. Burada. Yugoslavya'dan yapılacak gemi ithalâtı çerçevesinde belirli bir gelişme sağlanmıştır. Bir süre önce Filipinler'in başkenti Manila'da düzenlenen Uluslararası Para Fonu Dünya Bankası ortak toplantısı sırasında, Türk ve Yugoslav yetkilileri. Yugoslavj'a Merkez Bankasının Türkiye Merkez Bankası'nda 150 milyon dolarlık bir hesap açmasım kararlaştırmışlardır. Henüz faiz ve geri ödems koşullan saptanmamış 1976 yıh bütçesini denkleştirmek için yatırım harcamaları kı^ılıyor Mali yıh bütçesinin uygulama süresi bitiş tarihl olan mart ayı yaklaşırken, bütçenin denkliğini sağlamak amacıyla özellikle yatırım harcamalarında ve cari harcamalarda kısmtı yapılması yoluna gidilmiştir. 1976 bütçesinin durumu ve geçen yiı hazırlanışı sırasında sürekli olarak obütçenin denkliğinden »söz eden hükümet üyelen ve hükümete yakın uzmanlar, uygulamanm sona ermesi yaklaşırken, anılan denkliğin gerçekleşeceğı konusunda kuşkuya düşmüşlersırasında sürekli olarak «bütçenin denkliğinden» söz etmelerine karşm, gelir artışlarınm büyük ölçüde fiyatlardaki artıştan ve fiyat artışlannın vergl gelirlerine yansımasmdsn kaynsklandışn öğrenilmiştir Enflasyonist gelir artışma rağmen, 1976 yılında bütçenin yine de denkligmi sağlamanın güçlügü ortaya çıkmış ve bütçe açığını ortadan kaldırmak amacıyla önceden belirlenmiş harcamalarda kjsınü kararlaştırılmıştır. yapılması Hükümetin bazı üyeleri «yatınmlarda ve can harcamalarda)! kısıntı yapılmasını önermişlerdir. Bu üyelere göre. «Her yıl bütçeye konulan yatınm tutarları zaten en ezından yüzde 1 dolayında narcanaU mamaktadır.» Bu yıl da böyle bir gerçekleşme. dolayısıyla özellikle kamu yatırımlannda bir düşüklük gdrülmektedir. Geosn yıl yaklaşık 104 milyar liralık bir yatırım önçörülmüşrür. Bunun yiizde onu 10 mil yar etmektedir ki, bu da 1976 bütçe açıgını kapatnıa ya yetmektedir. Maliye Bakanlığı uzmanlan. Cephe hükümpfinin mı yöntemle yatırımları ve cğet bu da yetişm.?rv cari harcamalan kısarak bütçenin denklı^ini saga nıa yoluna gıaeceklerıni ileri sürmektedirler. U