Katalog

EKONOMi..., EKONOMi... r EKONOMi..., EKONOMi..., EKONOMi..., EKONOMİ.... EKONOMi... : EKONOMİ..., EKONOMİ..., EKONOMİ..., SEÇİMDEN SONRA TÜRKİYE'Yİ "FİYAT ŞOKU,, BEKLİYOR SENATÖR ATALAY, AET CHP senatörü TOPLANTISINDA Eylül'ün ilk haftasında Ağustos'ta kaydedilen hazırlanan serbest piyasada DIŞİŞLERİNİN artışa gıda ve konuşmanın buğday fiyatı ülke yem fiyatlarındaki HAZIRLADIĞI çıkarlarıyle yüzde 10 arttı yükselme yolaçtı KONUŞMAYI başdaşmadığını gerekçe olarak YAPMAYI belirtti FıYATLARDA TıRMANMA KABUL ETMEDİ Atalay, CHP Kars Senatörü ve AET Türkiye Karma Parlamento Komisyonu Başkan Vekıli Sırn Atalay, Dışışlerı Bakanhğı'nın ha zırladığı ve Türkıye adına kendi sınin yapması gereken «Ekonomik Sunus» Konuşmasını yapmayı reddetmiştir. Senatör Ata.lay, hazırlanan konuşmanın ülke çıkarlanyia bağdaşmayacağuu belirtmiştir. Kars Senatörü, Türkiye adına konuşmak yerine şahsı ve parü si adına konuşma yapmayı tercih etmiş ve bu konuşmada Ortakpazar'ın yabancı sermaye alamnda Demirel hükümetine güvenç belirten görüşleriru eleştırmiştir. Ankara'da düzenler.en yirminci AETTürkıye Karma Parlamento Komısyonu toplantısımn ekonomik bölümü tarım revizyonlarına aynlmıştır. Katma Proto kol'a göre, Geçiş Döneminin baş lamasıyla birlikfe Ortakpazarın Türkiye'ye tanıdığı tarım rejimini iyileştirmek üzere yeni bdünler vermesi gerekmektedir. Ortak pazar. bugüne dek bu ödünleri vermemiştir. Gerekçe olarak da Ortakpazar'ın Global Akdeniz politikası çerçevesinde üçüncü ülkelere uy gulayacağı yeni tercihler rejiminin belirgin olmadığı, Türkiyenin ortak almayan ülkelere tanı nacak sistemden daha iyi ödünler alabilmesi için Türkiye'ye ta nınacak yeni tanm rejlminin ge cıktirildiği öne sürülmüştür. Türkiye'ye tanınacak yeni rejimde, «bu ödünlerin Akdeniz ülkelerine tanınacak tercihleraen düşük olmayacağı» hukmür ü koymakla Türkiye'nin mağdur olmasının önlenmesi mümkün iken Dışişleri Bakanhğı, Or takpazar'ın savsaklama politikasına sahip çıkmaktadır. Demirel hükümetine güvenildigi n: belirten raporu teşkil etmıştir. Senatörü. Ortakpazar'm istpdiği yabancı sermaye ödünleri mn açıklanmasmı istemiş ve Klepsch'in raporunun NATO Genel Sekreteri Luns'un konuşma sından farksız olduğunu ileri sür müştür. Senatör Atalay. Klepsch' den, Luns'un yaptığı gibi sözleri n.: gerı almasını isterniştir. Ortakpazarm yabancı sermayeye ilişkin görüşlerini de elestirdi Ticaret Bakanlığı Konjonktür ve Yayım Müdürlüğünee belirlenen agustos ayı fiyat göstergelerıne göre toptan eşya [iyatları genel endeksinde, üç aydan bu yana görünen yerileme eğilimi durmustur. Ağustos avında toptan eşya fiyatları genel endeksi yüzde 0.6 oranında bir artış göstermiştir. Bu artış sonucu 1975' ın sekız ayhk döneminde ki toplam artıs yüzde 3.7 olmuştur. Ağustos aymda fiyatlar genel düzeyınde görülen artısın, sıda maddeleri ve yemler endeksindeki arnstan ileri geldiği anlasılmaktadır. Öte yandan. genel endeksin diğer bir alt endeksi olan sanayi hammaddeleri ve yarı mamülleri endeksinde agustos ayı içinde hiç artıs oımadığı görülmektedir. Tüketici düzeyindeki fiyat artışlarının ıse sürdüğü görülmektedir. tstanbul ve Ankara iline ait Geçinme endekslerir.de agustos ayı içinde de artış olmuştur. Bu artışlar sonucu sekiz aylık dö nemde. Ankara geçinme er.deksi yüzde in.7. îstanbul geçinme endeksi yüzde 9.1 artmıştır. EĞILIMI ORTAYA ÇIKTI Toptan eşya fiyatları genel endeksinde, geçtiğimiz üç ay içinde. düsüşe neden olan hububat endeksinrie, şubat ayından bu yana görülen. düşüşün. agv.sros ayi içinde durduğu ve artışm yeniden başladığı görülmektedir. Hububat Orünlerinin y«nısıra, havvan ürünlert ve hayvan mahsülleri fivatlannda da artışlann başladığı görülmektedır. Agustos ayı içinde. Toprak Mahsülleri Ofisinin, hububat ahm Ankara ilinde görülen artış hızı 1974 ve 1973 yıllarındaKi artış hızının tizerindedir. îstanbul ilindeki artıs hızı 1974'ün aynı döneminin altmda olmakla birlikte 1973 yılının aynı dönemdeki artış oranımn üzerindedir. YORUM Yalçın KÜÇÜK lannm tamamlanmasından sonra, Güneydogu bölgesi ürünü buj>davlarından başlamak Uzere, buft day fivatlannın serbest piyasad» gidprek yükseldiği görülmüştür. Eylül aymın ilk haftası içinde serbest piyasfda buğdav yüzde 10'1'jk bir artışla 260 270 kuru$ arasında işlem görmeğe başlamıs tır. Bu gelişmelerin eylül ayı içinde fiyatlar senel seviyesind» daha yüksek oranh artışlara neden olması beklenmektedir. Sanayi ürünleri SIN1FSAL VE KİŞİSEL YOLSUZLUK GÖRÜNEN dunım şeyle Türkiye'nin dünya içindeki yalnızlığına çare bulma ^erekçesiyle geldıleı. Türkiye, dünya içinde daha da yalmzlaştı. Dünyanın barış sevrr iılkelerınin de karşısma düştü. Yoxluğa çare, dedüer. Yokiuklaı, kuyruğa dönüştü. Pahahlığa son, dediler. Dünyada fiyatlann inişe kalktığı bir zamanda Türkiye'de fiyatlar tırmpnrîiaya İjaşladı. trvtimi arttırarak «Biiyük Türkiye» kurma tezivle ortava çiKtılar. Üretimi. temel nıallardaki üretinı düzeji, düşme göstenii. Ve tıitün biınlar, birleşik sermaye cephesinin kurulduğu, bu cephenin hükümete gclriiği zamanda oldu. Sermayenin katıksız sınırsız îıükürtıet dönerrundp sermayenin verebileceklerinin bir bölümünün bu oldugu aç:l:l k kazandı. Buraya bir nokta gerek. İŞ bu kadar degil vaad ettiklerini yapamadılar. Vaad ettiklerini yapamayacaklan dah? önce scylendi. Ancak vaad etmediklerini yaptılar. Vaat etmediklerini japacaklan da daha önce söylendi. Türkiye' yi yolsuzluklar, siyasal teşkı ve rınayetler ülkesi haline getirdiler, «getirdiler» sözıi, biraz fazla vurgjlu. Birleşik sermaye cephesi PÜkümeti zaraanmda, yolsuzluklar. siyasal baskı ve cinayetler yeni bojııtlar kazandı. Tırmanmaya basladı. BİR yandan yokluk, bir yanda siyasal baskı ve cinayetler. Bir yanda üretici ^üclerin büyüme hızının yavaşlaması, bir yanda yolsuzluklar. Birleşik sermaye cephesi hükümeUerinin verebilecekleri sadece bunlar. Türkiye. bu aşamada. Türkiye. bu aşamaya niteliksel bir giriş yaptı. Daha açık bir deyisle. bir egilim olarak bu döneme girdi. Asıl nokta ouraya gerekli. noktanın anlamı şu: Artık görünen durum geçiri deçil. Görüren durum yapısal ve sınıfsal. Sermaye bundan böyle, ne zamin katıkfiz ve sınırsız hükümetini kurarsa, sadece bunu verecek. Bundon baska verebileceği bir şey yok. BÖYLE bir durumun ortarR cikmasmda Te gosterecefi gelişmede, kişilerin tutumu çok önemli değil. Önemli olan sımflar. Kişiler sınıfların içinde. ser.T.aveni'i t:ı«ılp . .«»ı'üs've sınılının boyundurugu altmda. Bugünkü aşamada daha çok sermayeye bağımlı. Çokluk, «ütlelerden uzaklaşmadan ılcti geliyor. Türkiye'nin tarihinde sermayenin siyasal kişileri. uzuıı yıllar kütleleri arkalannda sürükleyebildiler. Şimdi işleri roriasıyor. Yalnızlaşıyorlar. Bu yüzden daha çok sermayenin boyunduruğu altına giriyorlar. Artık sermaye, sermayenin siyasal örgütleriııe. sr.9sal şbr»slarını artıracak en ufak bir hareket serbestisi tanımıyor. Ba ylızden vokluk ve pahalılık aynı anda ortaya çıkıyor. Çünkü kârlann aşın düzeylere ulaşması için vokluk ve pahahlığın bir arada (imsöi gerekli. Önce yokluk, sonra yüksek fiyatla piyasaya mal si'îme. BÜTÜN bu sövtenerıierrn örneği çok taze. Bitkisel yağla ilgili. Demirel'i, son günlerde ruhsal yapısı için doktorlara götürülen yağ yokluğu ile ügıli. Ara secnrüeınden bir ay önce yağ yok. Ecevıt hükümeti zamanmda DcTiirel'in. kornünizm ticareti dışında, tek malzemesi yağ yokluğu sloganı idi. Ara seçimlerin öncesinde çok daha sert bir biçimde aynı sorurta knrşı karsıya geldi. Yağ ithal edilecek. Dışarda yağ ııcuz. İfhal °(1en!er çok büyük kâr sağla^cak. Bunun için bir kararname ile istikrar fonu kurdu. Akaryakıtta olduğu gibi. Iç ve dış tiyatlar arasmüaki larkın bir bölümü bir fonda toplanacak. İlerde fiya' dengesi değişecek olursa, bu fondan para çekilecek. MC hükümetinin karamamesi böyle. Mevcut koşullar içinde çok kötü bir kararname sayılmaz. Arna bu kararnamenin ömril bir hafta sürdü. Yabancı sermay^li ynt, tekeli bu kararnameve karsı çıktı. Normal kârlarla yağ yokluğunu hafifletmeye razı olmayacağını bildirdi. Bir hafta içinde kararname iptâl edildi. Yenî ve «BaŞımsız Türk Devleti» kurma sevdasınclaki <;Sor: Türk Devleti» bir ;rağ tekelinin karşısında pes dedi. Boyun eğ<iı. BU bir yolsuzluk. Hesar::ıa ve kitabma uygun sınıfsal Dir yolsuzluk birleşik serrnave ceph«;ınin hükümet dönemleri, sınıfsal volsuzluklann yeni bo>ut ve açıkhk kazandığı dönemler. Çimentoda, demirçelikte, tüm teşvik sisterni içinde bu tür yolsuzlukların çeşitli örneklerini bulmak nıümkiln. Crn»kler bulununca da genelleme vapmak zorunlu, çünktl bir yolsuzluğun yapılabilmesi, daha çoğunun yapılabilecegini gösteriyor. SON örnekler de bunu gösteriyor. Bugün en kolay ve en kestirme para kazanma yollarmdan birisi vergi iadesi ticareti. Artık mevcut sistemde verçri iadesi başlı başına bir ticaret haline geldi. Hiç bir şey ihraç etmeden hazineden para çekmek çok kârh bir iş, herkesin yaptığı bu işte cürreti çok ileri götürenler var. Minareyi çalar ken kılıfı hazırlamayanlar da var. BASBAKAN Deınirel ile Maliye Bakanı Ereenekon'un bu konularda bıldiklerini Haık P&ıtisi'nin de bilmest gerekli. Bir an» biliyorlardı. Halk Partisi ve lıber; 14 Ekim secimlerine. teşvik sistemine ve tekellere karsı çıkarak girdi. Bir sistem olarak teşvik yolsuzluklarına ve bunun ııyauİHüDıasına karşı çıktı. Olaylann gelişimi, teşvik yolsuzluklarLiın kütloîere mal olmasına yol açtı. Son olaylann tek yaran bumda. Ancak bv yarann bir zarara dönüşmesi e»ilimleri belirlemeye başladı. Son olay vurgulandıkça, bıından sadece, yakını birleşik ser.ııaye cephesinin öncüleri olanlar volsuzluk yapıyor, sonucu çıkıyor. Ama bu sonuç gerçeğin tümünü kapsamıyor. Dışişlerinin önerisi Dışişeri Bakanlığı Ortakpazar'dan. Ortakpazaria yapılan ?nlaşmalara göre zamanı geçmiş taviz sıstemimn işletilmesini istemek yerine Türkiye'ye hiç bir yarar getirmeyecek bir takım önerilerle ortaya çıkmaktadır. Bu öneriler Dışişleri Bakanlığınca hazırlanan ve Karma Parlamento Komisyonu Başkanvekili olarak CHP Kars Senatörü Sırn Atalay'ın okuması istenen beş sayfalık ekonomik sunuş dö kümanın dördüncü ve beşinci sayfalannda yer almaktadır. Dışişleri Bakanhğının birinci cnerisine göre, «Topluluk ve Tür kıye bakımından ticaret konusu olan geleneksel tarım ürünlerinde arz ve talep elastikiyetlerini belir leyen araştırmalar yapılmalıdır.» Dışişleri Bakanlığı, bu tür araş tırmalann yapılmasmı hem zor sanmakta hem de bu tür araştır malarm çok işe yarayacağını dü şünmektedir. Oysa bu tür işbirli ği istemektedir. Oysa bu tür araş tırmalar, Türkiye'de de kolaylık la yapılmakta, ancak ihracatı ar tırma bakımından fazla etkin ol mamaktadır. < 1974'ün şubat aymda yapılan ramlardan sonra piyasada normal olarak bulunmaya başlayan her tür sanayi Urününün, fiyatinrında endeks degerİPrine görc bir artış olnıamıs. aksine bazı maliarda fiyst eenı^ıneîeri y,nrUlmü:tU. MC iiHdannın ış baŞ'na geldisi tarihten Su yar.a ise bu sanayi ürünleri uivasa'ardan kalkmıştır. Fiyat kontrol komitesinde beklemekte olan pek çok zam talebi, Sanayi Bakanlığının baskısı nedeni ile geri çevrilmektedir. Zam taleplerinin kabul edilmemesi nedeni ile her türlti elektrikli ev âletleri piyasadan yok olmuştur. Buzdolabı, çamaşır makinası, elektrik süpürgesi bulunmamaktadır. Bir büyük şirketin yeni kurdugu tesislennde deneme üre timi yaptığı. bu nedenle pivasada bu tür mallann darlığı belirdiği iddia edilmektedir. Oysa piyasada. çeşitli markalan bulunan Buzdolabı. çamaşır makinasa ve elektrik süpürgesinin hiç bir markası bulunamaz hale gelmıştir. Ayr;ca, Murat taşıtlarına da 7 bin liralık zam geldiği, fakat zammrn seçimden sonra açıklanacağı bildirilmektedir. «Yokluk ve kuyruk» MERKEZ BANKASI HAFTALIK DURUMU (Milyon TL., Reıervler ve DÇM Milyon Dolar) AKTtF 28.3.1975 (MC Hükfimeti) 5.9.1975 12.9.1975 BÜYÜK KENTLERDE GIDA FİYATLARI GECEN YILDAN DAHA HIZLI ARTIYOR Pahahlığa çare bulma gerekçesiyle kurulduğunu iddia eden MC Hükümeti zamanında, belli başlı büyük kentlerde gıda fiyaüarı, geçen yıla göre daha hızlı artış göstermiştiı. Tüketici fiyat endeksleri düzenlenen Türkiye'nin 11 büjük kentinden 9'unda yılın ilk sekir ayındaki gıda maddeleri fiyat artış oranlan, geçen yılı önemli ölçüde geride bırakmıştır Tüketici fiyatlarıyla ilgili endekslerin en yenisi agustos ayına aittir. Türkiye'nin 11 büyük ker.ti için tüketici fiyat endeksleri düzenlenmektedir. Bu kentlerle ilgili gıda maddeleri fiyat endeks'erirun artış jüzdeleri geçen yılın karşılaştırmalı olarak ve çubuk diyağram şekünde y\xkanda oörüunektedir. Yüzde artışlar. yılın ilk sekiz ayı olan ocakağustos aylarını kapsamaktadır. On bir büyük kentten dokuzunda, sekiz aylık gıda maddeleri fiyatları artış endeksleri, geçen yılın aynı dönemindeki artış yiizdelerini geride bırakmıştır. Bu iller şunlardır: Ankara, Istanbul, İzrnir, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir ve Ordu. Endeks bulunan iki ilde, Adana ve Samsun'da ise bu yılki fiyat artış yüzdeleri geçen yıldan küçük olmuştur. Bu yıl besin maddeleri en hızlı artış gösteren iki kent, Antalya ve Eskişehir olrnuştur. Bu kentlerdeki fiyat artış yüzdeleri, yılın yalnızca sekiz avında yüzde 24 'ün üstünde gerçekleşmiştir. (Grçen HafU) (Son Hafta) 18.6.33 42.433 7.112 15.857 21.661 1U5.R96 39.766 Altm Döviz 18.549 Kamu Kredileri 29.392 Özel Sektör Kredileri 8.735 Tarım Kredileri 15.441 Diğer Aktifi»12.005 TOPLAM 85.347 PAStF Emisyon 32.055 Döviz 227 Mevduat 3.794 Mev. MıınTam Karşılı. 22.142 DiSer Pasifler 26.929 BRÜT REZERV 1.322,0 NET REZERV + 70, DÇM 18.174 43.456 6.993 15.587 21.857 106.070 39.462 7(ö 6.207 25.257 34.442 1.184.5 534.1 768,3 I 2îo İ19M 2ı.* 514 5.095 25.249 35.072 1.228.4 515,2 744, İkinci öneri Dışişlerinin ikinci önerisi şöy ledir: «Topluluk, tanm politikasının tesbiti veya ilerideki gelişmesı sı rasmda, Türk tanmının çıkarlan nı gözönünde tutmahdjr. Bunun için sanıyonam ki, Topluluk ile Türkiye arasmda, tarım ürünlerınm fiyatlanrun tesbiti bakımın dan, işbirliği esas olmalıdır.» Dışişleri Bakanlığınm bu ikinci önerisi, tanm fıyatlannın saptan ması sırasında Ortakpazar'la göriişmeler yapıimasını kapsamaktadır. Oysa belli başlı tarım ürünlerinin fiyatları Bakanlar Kurulunca saptanmakta ve tarım fiyatları konusu CHP'nın ge nel politikası içinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu önerıye göre, hükümet yetküilerini Ortakpazar'la paylaşmak zorunda kalmak tadır. Bir diğer öneri de Topluluğun ortak tarım politikasma, 22 yılhk süre bitmerien uymakla ilgi lidir. Bu öneri şöyledir: I •Türk tarımı, en geç 22 yıllık; dönemin sonunda Topluluğun iç ı ejimine uymak durumundadır. Türkiye'nin Topluluğa tam üye olarak katılmasınm şartlarını o tarihe kadar hazırlamak durumunda olduğumuza göre, şimdi den gereken tedbirleri almalıyız. 22 yıliık sürenin sonunu bekleme den şimdiden Topluluğun :ç re.iıminın uygulanması olanaklarını araştırmamız ve bu yolda gayret I sarfetmemiz gerekmektedir.» MC HÜKÜMETİNİN KURULUŞUNDAN BU YANA 15 MILYARLIK YENİ DIŞ BORÇ ALINDI «Dış alemde Türkiye'nin yalnızlığını ortadan kaldırmak» sloganıyla kurulan MC hükümetinin bu slogandan ne anladığı or taya çıkmıştır. MC hükümetinin görevde bulunduğu beş ayhk dö nem içinde Türkiye 1 milyar 51 milyon dolarlık yeni dış borç yapmıştır. Bu dış borç Türk lirasıyla 15 milyar lita çevresinde dir. Böylece MC hükümetinin gö revde bulunduğu her ay için Tür kiye 3 milyar lira borçlanmış ol maktadır. llerkez Bankası'nm son haftalık durumuna göre, Dövıze Çev rilebilir Mevduat (DÇM) yoluyla yapılan borçlanma 768.8 milyon dolara ulaşmıştır. Bu borçlanma MC hükümeti kurulduktan sonra yapılmıştır. MC Hükümeti DÇM dışında. Uluslararası Para Fonu (IMT), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ı OECD ı gibi uiuslararası kuruluşlar aracılığıyla da 292.4 milyon dolarlık borç almıştır. Toplam borç miktarı 1 milyar 50.9 milyon dolar olmaktadır. Türk parası cinsinden MC hükümetinin yapmış olduğu borç 15 milyar lira çevresindedir. MC hükümeti, bu büyük borç lanmaya rağmen döviz rezervleri nin erimesini önleyememektedir. Bir hafta içinde brüt döviz rezervleri yeniden 44 milyon dolar azalmıştır. Net döviz rezervleri ise eksi 531,1 milyon dolara ulaş mıştır. Mcrkez Bankası'nm son hafta lık durumunda, döviz dışında önemli gelişme görülmemektedir. Kamu kesımine açılan kredi ler bir nnceki dılreiini fconjmdk tadır. DoviılMdeJcl ulontılar do layısıyla kamu kesiminin transferlerinin fiilen durdurulması, kamu kesimi harcamalarının ge nişlemesini önlemektedir. 9.1 ANK4İU ıMüMIVL IZMİR AMNA AKJtİfA BuRV» D.84OT «ZuflUM «KİÇNİH ORMl S4MS0N MC iktidarımn en büyük ortagi AP'nin geçtiğimiz yıl İçinde CHPyi eleştirmek İçin ko* olarak kullandığı, «yokluk ve kuyruk» dönemt şimdi AP'nin başmda bulunduğu MC Hükümetince de varatılmıştır. Yağ kuyruklan, yapılan tthalata rağmen devam etmektedir. Çimento fabrikalanmn önündeki kamyon kuyruklan uzayıp gitmektedir. Fiyatlarda tüketicl seviyesindeki artışlar 1974 jnlındakinden daha yüksek oranlara ulaşmıştır. Her türlü binek otolanna vapılan zam dan sonra şim di Traktör ve Kamyon zamlan kuyrukta beıtlemektedir. öte yan dan 12 ekim seçimlerinden sonra elektn«e, kömüre zam vapılması artık kaçınılmaz olmuştur. Maliye Bakanı Ergenekon tMF' in Uluslararası Para Fonu son toplannsından dönüsünde Dünva Bankasmın Afsin Elbistan projesi için gerekli krediyi vermeyi kabul ettığim açıklamıştır. Bilindiği kadanyla Dünya Bankası bu krediyi vermpnin ön ko«rulu olarak, TEK'in (Türkiye Elektrik Kunımui ürettiği "elektriğın ve TKÎ"nin (Tiirklye Kömür Işletmesi» çıkarttığı kömürün fiyat larmın gerçekçi bir düzeye kavuşturulmasını istemekteydi. Türk Hükümetinin Dünya Bankasından krediyi alabilmesi bu zamlan yapmayı kabul ettiğinl göstermektedır. Bu durumda 12 ekim seçimlerinden sonra Türkiye bir fivat soku ile karşı karşıya kalacaktır. GIDA MADDELERİ FİYAT ARTIŞ YÜZDELERl (ocak agustos); Bu denli yüksek bir artış yüzdesiyle geçen yıl karşılaşılmamıştır. Bu yılki en düşük fiyat artış yüzdeleri ıse Ordu ve İstanbul'da görülmüştür. Ordu'daki yüzde 12,1 artış yüzdesi geçen yılın 9,4'lük artış yüzdesınden, İstanbul'daki yüzde 13,1lik artış yüzdesi de geçen yılın 13,0lık artış oranmdan /tiksektir. Bu durunv da bu J^l en düşük artış gösteren illerde bile fiyat artışlannın geçen yıldan yüksek olduğu sonucu çıkmaktadır. Fiyatlarla ilgili olarak MC hükümetinin kurulmasıyla birîikte kaderi en çok değişen kant Dı yarbakır olmustuı. Yıluı ilk se KIZ aymda. peçen yıl Diyarbn kır'oa gider maddelert fiyatları yüzöe ü 1 artmısken, bu yıl\n ay n. ofneminde a> m vüzde 25.1V Döviz durumu Döviz rezervlerinde görülen nis bî artış eğilıminin durduğu. dövize çevrilebilir mevduat (DÇM) hesabına gelen dövizlerin azaldığı görülmektedir. MC iktidarı çok kısa sürede ithalatı kısmamak için. buldugu çok yüksek maliyeti DÇM gelirlerini de tüketti. İthalatı aynı düzeyde devam ettırmek. sanayi ve tüketim tçin gerekli ithâlaü sağlaınaic için, MC'yi bundan sonra zor günler beklemektedir. Fiyatlar genel seviyesinde ağus tos ayı ile birîikte görülen bu tır manma ejiliminin, önünmüzdeki aylarda giderek hızlanması beklenmektedir. MC hükümeti is başına geldiği tarihten bu yana piyasaya 5 milyara yakın para çıkartmıştır. İçinde bulunduğumuz günlerde destekleme alımlari nedeni ile yeniden 5 milyara yakm para daha piyasaya çıkar tılacaktır. Emisyonda görülen bu hızlı artıs Kaçımlmaz olarak liyatlara da yansıyacaktır. Emisyon'un 45 50 milyar dolaylannda belirlenmesi halinde, yıl sonunda Türkiye yeniden yüksek bir fiyat artıs hızı üe karşı karşıya kalacaktır. VERGİ İADE ORANI ARTTIRILARAK TÜRK LİRASI DEVALÜE EDİLİYOR MC hükümetinin son çıkardığı kararla vergi iade oranlarmın yüz de 35'den 45e yükseltilmesiyle Türk lirası, dığer paralar karşısında yüzde 10 oranında yeniden devalüe edilmiş olmaktadır. MC hükümeti, doğrudan doğruya de valüasyon kararı almak yerine geniş yolsuzluklara yol açan vergi iade sistemini geliştirmeyi ter cih etmektedir. Vergi iade sistemi, diğer bütün teşvik önlemleri arasında yol suzluğa en uygun bir sistem ola rak ortaya çıkmıştır. Vergi iade si sistemi içinde yapılan yolsuzluklar müfettişler tarafından yakalanarak rapor haline getirilmiştir. Bunların dışında Merkez Bankası Başmüfettişi Ruhl Haseki ile Maliye Bakanlığı müfet tiş ve hesap uzmanlanndan oluşan ayn bir kıırulun hazırladığı iki raporda vergi iadesi sistemi içinde yapılan yolsuzluklar örneklerle sergilenmiştir. suzluklar üç kategori içinde toplanmaktadır: Bunlardan birisi düşük kaliteli bir ürunü yüksek kaliteli bir ürün gibi göstererek yine yüksek fiyatla yart dışına çıkarmaktır. Müfettiş raporlarında bu tür yolsuzluklara klasik bir örnek olarak kemer ihracatı gösterilmektedir. Bu örnege göre kaliteli kemer diye küçük bir ima lathanede yapılan basit kayışlar yurt dışma çıkarılmaktadır. Bu kayışlann ihracatmdan dolayı vergi iadesi alabilmek için kemerleri satmak gerekmemektedır. Satılmış gibi göstererek gemiler le nakledilen kayışları Ege denizine dökmek yeterli olmaktadır. Bu işlem karşılı|mda, kay.şiann maliyetinin çok üstünde bir parayı Merkez Bankası'ndan çek mek mümkün olmaktadır. na yapılmakla birîikte gerçek vergi yüküyle ilişkilendirilmediğinden fiyat ne kadar yükse's gösterilirse vergi iadesi de o kadar yüksek olmaktadır. Gümrük memurlarıyla anlaşmak bu yolsuzluğu gerçekleştirmek için yeterli olmaktadır. manın yanında ihracat Istatistiklerinin de güvenilirliğini azaltmaktadır. Yolsuzluklar yoluyla Türkiye'nin ihracat istatistikleri şişirilmiş olmaktadır. Ekonomik anlamda ise %ergi iadesi tam anlamıyla bir de\ralü asyon niteliğini taşuuaktadır. Çünkü bu sistemle bir birimlik ihracat dolayısıyla elde edilen döviz karşüığında Merkez Bankası'nın ödemek mecburiyetinde kaldığı Türk lirası miktarı artırılmış olmaKtadır. Son kararla. bu yüzden Türk lirasınm değeri yüzde 10 oranında düşürülmüştür. «BelH bir toplam işgücü ve ser maye miktarıyla, Dir ulke, ihracatını çoğaltarak fert başına gelirini her zaman arttırabilir mi? Eğer ihracattaki artış yurt dışı yatırımlarında kullanılırsa Du sorunun cevabı, evet, olabilir. Bu durum bir anlamda. gelecekte daha yüksek bir tüketim seviy«isı elde etmek için bugünkü tüke tımi kısmanın başka bir şeklidir. Fakat bu husus genellikle dikkate alınmaz. Bunun yerine tilkelerde olduğu gibi Türkiye'de de sadece muayyen bir veya birkaç döviz kurunu devam ettirmeğe çahşmak. yanl devalüasyondan kaçmmak için Ihracatta verşi teşvik tedbirlerine önem verilir Eğer, böyle bir devam ettirme gayreti fert başına geliri gerçek t«ı artınrsa ne âlâ, aksi takdir de sadece, ülke parasının belii bir miktarda devalüe edil/nesiy)e kolayca sağlanabilecek bir hu susu gerçekleştirmek tizere, vergi adaletini zedeleyen ve vorgi Kellrlerinl düşüren teşvik tedblr lerini kullanmak oldukça garip görünmektedır.» Ziraat odaları ! Bu öneri, daha önce, toprak ağalarım içine alan Türkiye Zıraat Odaları tarafından ileri sürülmüş ve Ticareı Bakanlığı ile Devlet Planlama Teşkilâtı'nın itı razlarma rağmen Dışişleti Bakanlığınca benimsenmiştir. Böy le bir önerinin gerçekleşmesi ha linde, tarım kesimindeki düzenle meler için yeni bir engel ortaya çıkmış olacaktır. Dolayısıyla tarım kesimini düzenlemeyi amaçlayan bir partinin. böyle bir öne riye sahıp çıkması mümkün olmamaktadır. Dışişleri Bakanlığının önerilerini Partisinin politikasıyla bağdaştırmayan CHP Kars Senatörü Sırn Atalay, hazırlanan konuşmayi yapmayı reddetmiştır.! Bunun yerine kişisel bir konuş1 ma yapmıştır. Senatör Atalay'ın konuşmasının ağırlık merkezini Raportör Klepsch'in hazırladığı ve Türki ; ye'den yeni yabancı sermaye ö i dunleri Isteyen ve bunun Içınl Hayali ihracat Bir üçüncü vergi tadesi yolsuz luk türü ise ihracat yapmadan ıh racat yapmış görünmekle gerçek leştirilmektedir. Bu tür yolsuzluk, mobilya alanının aşan bir yaygınlığa sahiptir. Örneğin henüz müfettişlerin lncelemesine konu olmamış bir alanda, zeytin ihracatçısı bir işbilir işadamınm bir tek zeytin ihraç etmeden 32 milyon lira vergi ladesine hak kazandığı İleri sürülmektedir. Bu tür yolsuzhığun yapılabllme si için yerli gümrük memurlanv la anlaşmak yetmemekte, karçı tarafta da İşbilir bir işadamının bulunmasn gerekmektedir. Böylece vergi İadesi sister.i, çok büyük yoUuzluklara yol*c Hesaplama yöntemi Kaldı ki devletin resmi raporlannda, fiyat artış hızının nesaplanmasında kullanılan «Ortalarna fiyat» artış hızı göstergesine göre. 1975'ın sekiz aylık rtönemındeki ortalama fiyat artı$ hızı vüzde 12.6 olmuştur. Oysa MC Iktıdannın yöneticilerl toplam artış hızı göstergesini kullanmak'adırlar. Bu göstergeye Söre sekız avlık artış oranı yüzde 3.7 olmaktadır. MC iktidannın yönetlcilerl 1974 yılındaki fiyat artış hızmdan söz ederlerken hep ortalama artış hızını yani, yüzde 29.8 kullanmayı tercih etmektedirler. Oysa 1974 yılmdaki toplam fiyat artışı yüzde 19 olmuştu. Bir yabancı uzman Vergi İadesi sisteminin yolsuz luklara yolaçan ve devalüaiyon niteliği taşıyan özellikleri resmı raporlarda da dile setirilmeK tedir. 12 Mart döneminde Türklye'ye çağrılan vergi uzmam PTOf. Dr. Carl Shovıp'un raporunda da bu açıklık bulunmaktadır. Libe ral görüşlü bir vergid olan Shoup bile, bu konuda, şöyle üemektedir: Yüksek fiyat İkir.ci ve yaygın bir yolsuzluk türü ihraç fiyatlarını çok yüksek göstermektir. Vergi İadesi, ihraç fiystının bir rüzdesi olaralc ân ve vergi Yolsuzluk türleri Bu tutatn Içlnd» yapılan yol