Katalog

UTANÇ LİSTESİNİN DEVAMI Utanç listesine geçen hafta kaldığımız yerden, 32. madde ile devam ediyoruz: 32. mayıs 1975 den sonra TRT'nin kamuoyunu oluşturma görevi kalktı. Her hangi bir konunun çeşitli yanlarını temsil eden kişileri, d u r u m l a n ve olaylan aynı zaman dilimi içinde sergileyen ve halkı b u gıbı güncel konularda düşünmeye yönelten belgesel programlar, açık oturumlar v.b. özellikle TV yayımlarında artık görülmüyor. Oysa mayıs 1975den sonra gerek Türkiye'de. gerekse Türkiye dışında Türk kamuoyunu ilgüendiTen pek çok olayla karşüaşıldı. Bu olayl a n n hepsi ile ilgili olarak TRT'nin kamuoyunu oluşturmak üzere çeşifıi programlar yayımlanması gerekirdi. \ e n i TRT yönetimi, eski yönetimin yaz dönemi için her hangl bir yayım planı yapmadığını ve özellikle içinde bulunduğumuz yaz döneminde başta TV progTamlannı yineletneye (tekrarlamayat önem verdiğini ileriye sürebüir. Böyle bir savı doğru olarak kabul edeoiliriz. Ne var kı, bu gerçeği yeni TRT yönetiminin bir özür olarak göstennesine de olanak yoktur. Çünkü bu plansıalık içinde yayımlarda değîşiklik yaparak kamuoyunu oluşturucu programl&rı araya sıkıştırmak da son derece kolaydır. Demokratik düzeni savunan yayımcılann başka rürlü düşünmeleri kabul edilemez. Bu görevi yerine getirmesi gereken TRT Haber Merkezinin elemanları da son aylarda bir hayli artmış bulunuyor. Fakat söylentitere göre personelin saçsakal denetüniyle ilgilenen, üç kişinin bir araya gelip sohbet etmesini yasaklayan ve siyasal çevrelere haber politikasım öğreteceğini sanan yeni T R T n i n demokratik k u r a l l a n göeetmesini beklemek boşunadır. Nitekim topraklamnızdaki Amerikan üslerinin kapatılmasıyla ilgili olarak TRT televizyonunda kamuoyunu olushırucu bir programı gilnlerce boşuna bekledik. Gerçi böyle bir tartışma programı yayımlanmaclı da değil. Fakat b u prograrru olaydan onbeş gün sonra Amenkan üsleri olaymı, içinde bulunduğumuz günlerde de izlemeroesi TRT için ayrı bir utanç kaynağıdır. 33. MC hükümetinin Amenkan üslerinin kapatüdığım açıklaması üzerine, TRT bu üslerde yıllardan beri yasa dışı bir tutumla yayım vapan Amerikan radyolarının faaliyetini d u r d u r m a k için her hangi bir yola başvurmadı. TRT'nin ülkemizdeki yabancı radyo istasyonlannın faaliyetini d u r d u r m a k amacıyla belli bir davranışta bulunması için Amerikan üslerinin kapatılmasını beklemesî de gerekmez. 1961 Anayasasına göre, Türkiye Cumhuriyeti toprakları üzerindeki radyo ve TV istasyonlarının yayım tekeli TRT'ye verilmiştir. 12 Mart döneminde bu Anayasa değiştirilmiş. fakat yeni Anayasaya göre yayım tekeli yine TRT'de kalmıştu. Isteyenler, Anayasanın bu nokta ile ilgili 121. maddesini inceleyebilirler. Üstelik bu A.nayasaya göre çıkarılan TRT Yasasının 35. maddesi de aynı noktayı kapsıyor. Bugün Türkiye'de yayım yapmakta olan Amerikan radyolannın durumu «World Radio and TV Handbook Dünya Radyo ve TV Elkitabı» adlı tüm ülkelerin yayım organlanm sıralayan belgeye göre şöyledir: aı İncirlik (Adana) ÜRadyosu 1500 Khz., 198.001 m e t r e tizerinden 10 K\v. güç ile yayım yapmaktadır. bt Pirinçlik ıDiyarbakır) Radyosu 1500 Khz., 191.001 m e t r e üzerinden 50 watt güç ile yayım yapmaktadır. c) KaramÜTsel Radyosu 1590 Khz.. 188.007 metre üzerinden 50 watt güç ile yayun yapmaktadır. Her üç Amerikan üs radyosunun yayım saatleri sabah 06.00 24.00 arasında olmak üzere. günde 18 saattir. S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu asistanlanndan Dr. Aysel Aziz'in yaptığı bir araştırmaya göre. 1964 yılında kurulan TRT'nin ilk yönetim kurulu Turkiye'deki söz konusu Amerikan radyolannın d u r u m u ile ilgili olarak gereken yeılere başvurmuş, fakat örneğin Dışişleri Bakanlığından önce bir yamt almamış, daha sonra da aynı bakanlık «Bu istasyonlann 35. madde kapsamına girmemesi gerektigini, çünkü bunların ancak kendi personeline yayım yapmak üzere çalıştıgını» T R T y e bildirmiştir. İkinci yönetim kurulu ise 1970 yılı başlannda Savcıhk kanah ile ilgili kuruluşlara yazılar göndererek yayım tekeli konusunda TRT Kurum'nun yetkisinin bildirilmesini sağlamıştır. Fakat yine yanıt gelmemiş ve TRT'nin ikinci yönetim kurulu da bu konuyu daha fazla kovalamaya olanak bulmadan 12 Mart dönemi sorumlulan tarafından dağıtümıştır. 34. halkm dertlerini ve ülkemizdeki düzenin çarpıklıklarından ötürü oluşan gençlerin öldürülmesi. yolsuzluklar, evlere bomba atılması. ekonomik sorunlar gibi olaylan TRT yansırmıyor. Öte yanda haber bültenleri temel atma ve hizmete açılan kuruluş haberlerinden geçümiyordu. Eğer seçtm yasaklan uygulanmaya başlamasaydı. TRT'ye göre Türkiye'de neredeyse her vatandaşa yeni Mahmut T. ÖNGÖREN Haftadan Seçmeler YAŞASIN İZMİR!. Tekrarlardan ounalan ve seyırcisini de bunaltan TVnin inıdar dına İzmir T\ 'si yerişti. Yıllardan beri stüdyosuz Izrr.ır'de tam maaş teka%üt oturan Yümaz. Tekin Onay ve arkadaşlcn iki haftadır, TRTnin sükinmesinl sağladılar. Bu haftanın yeni yerli yapıınlarından yarısından îazlası tzmir'e ait. Yarısından fazJa üe ila de ettiğimiz rakamın 3 olduğur.u da hemen ekleyelim de TV'nin hali hakkmda fikriniz oîsun. Çarşamba gecesi izmır'den Fuar hazırlıklan adlı b:r belgesel magazin filmı var. Ardından Kimuran Akkor'u gene ayîii gece izleyeceğiz. Perşembe günü 1»mir'in konuğu Ayla Dıkmen.. Şimdi bir noktaya dikkatinıiTİ çekeceğiz. Özbeoz Tir\ D&daloğlu. Tamirci Çırağı <Cem Karacai, Yarın (Ali Rıza Binboğa), DÖK, Zülfünü Meydana Gel *.E\in Engin), İncecikten Bir Kar Yagar, Ali Paşa Ağıtı (Modern Foik Uçlüsü)nü yasaklayan TST Müzik Dairesi'nin Türk Hafif Müzigini nereye götürmek istediSini bütün çıplaklığı ile öğrenmek istiyorsanız, yayınlanan şarkılann gerek. melodi gerek tarz olarak kaynak lanna, sözlerle verilen ınesaja dikkat edin lütfen. bfr kuruluş açılacaktı. Aynı haber bültenlerinde şimdi bir de dış haberlerden geçilmiyor. Bu da yerinde bir davranış gibi görünebilir. Çünkü bir «»mttniar dış haberlere ügi göstermeyen TRT yüzünden dünyada neler olup bittiğini anlamak bir hayli zorlaşmıştı. Ne var ki, bugün ülkedeki olaylan doğru dürüst yansıtmayan radyo ve TV haberlerindeki dış olaylar da suya sabuna dokunmayanlardan seçiliyor. Nijeryadaki yeni lıderin toplantılarını. İdi Amin'in törenlerini filmlerden yaklaşık olarak her gün izliyoruz. Bu gibi haberlerin siyasal çevreleri kızdırmayacağı ortada. Fakat amaç. TRT'nin başına iş açmamak için dış haberlerde bile ihtiyatlı davranmak olmasa gerek. Üstelik: bu g.bi suya sabuna dokunmayan dış haberlerle ilgili filmlerin ü c r e t karşılığında Eurovision'dan alındığı düşünülürse. zararın ekonomik yönü de ortaya çıkar. TRT'de Eurovision'dan ahnan haber filmlerinin seçimi de a y n bir sorundur. Kim seçer bu gereksiz ve uyutucu filmleri ve nasıl seçer?.. Belli değil. TRT bu konuda hiç titiz davT&nmaz, ama iç haberlerde ülkemizde son günlerde yer alan grev olaylannı yansıtmamak için büyük bir özen göstermektedir. 35. Eski yönetim sırasında bir çözüme bağlanamayan TRT'deki sörieşmeli personelin durumuna bugün de kesin bir çözüm getirilmedi. Sözleşmeli personelin giroiği sendika ile TRT arasında bir türlü anlaşmaya varılamayınca, grev k a r a n verildi. Daha sonra TRT personelinin bazı yasalardan ötürü grev yapamayacağı ileriye sürilldü. Ya diger b a n yasalara göre, bu sozleşmeli personelin sosyal haklara sahip olmaları gerekmiyor mu? Bugünkü TRT'nin bu hakları vermesi ve b u çalkantının d a yasalara ve sosyal gereklere uygun olarak çözümlenmesi en uygar bir yol değil midir? Kurum hem kendi personeline. h e m de sosyal ve toplumcu gereklere karşı koymakla oe kazanacak?.. 36. TRT belli tutumlanyla bazı yasalara k a p ü a n n ı kapamaya basladı. Gazetelerden öğTendigimize göre, Kemal T a h i r i n «Devlet Ana» adlı vapıtmın film yapınundan vazgeçildi ve «Leonardo» adlı dizinin İtalyanca'dan çevmsini yapan Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi ÖgTetim Görevlisi Bedrettin Cömert'in adını yayıma vermekt«n kaçındı. 37. 10 agustos 1975 günü TRT. 19.00 radyo ve 20.00 TV haber bültenlerinde Basbakan Demirel'in kamu k u n ı l u ş l a n ile valiliklere gönderdigi genelgeye yer vererek Adalet Parti«i yanh bir başka yayım daha yaptı. Televizyon eski Daire Başkam Yılmaı Dağdeviren birbuçuk aydan beri disk kayması yüzunden sırtüstü yattıgı yatağmdan bu hafta içinde inecek. TRT'ye gi decek. Genel Müdürün kendisini görevden alıp, müşavirliğe atayan kararını tebellüg edecek ve yülık iznine çıkacak. Ancak Dağdeviren in d o k t o r l a n n tavsiye ettigi güneşli tatil için Ankara'dan ay rılmadan önce yapacağı bir şey daha var. Görevden almması ka rarına Danıştay'da Itiraz etmesi için Avukat Doğan Tanyer'e vekâlet vermek. 1938 Konya doğumlu Yılmaz Dağdeviren elektronik yüksek mühendisi. 1970 yüma kadar PTTde telekomünikasyon tesislerinin planlaması, yapunı ve iŞÎetmesi konularında çalıştı. Bürok rasiyi aşan cesur davranışlan ile hedefe kısa sürede vannası ile dikkati çekti. 1970'te, Tesis ve Cihazlanma Müdürü olarak TRTde göreve başladı. TV verici istasyonlannın, yardımcı verici <re yansıtıcılar dahil alınıp kurulma sı, işletmeye açılması ve T V n i n yurda hızla yayılmasında büyük rolü oldu. 1970 yılında Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulunda olduğu için 12 Mart s o n rası arkadasları ile bi.rliltte tutuk landı ve hakkında dava açılmadan serbest bırakıldı. Zaınanın TRT Genel Müdürü Musa Öğün, bürokratik engelleri a s m a k o n u sunda yetki verince, Dağdeviren'in b a ş a n l a n arttı. 1972 Münih Olimpiyatları'nın nakledilme sinde en büyük başarı, PTT'nin imkânlannı ve konuyu çok iyi bildiği için, herkes «Olmaz» der ken, «Olur» diye ortaya çıkan Dağdeviren r di. Bir yandan Eurovision yetkilileri ile yakın kişisel ilişkileri, bir yandan t e k n i ği çok iyi bilmesi ile, TRT'nin bütün dış yayınlan üişkilerini ba ş a n ile surdürdü. Bu arada Japonya, Kanada, İtalya, Portekiz İspanya, Fransa, Almanya, tngil tere, Belçika Danimarka îsveç İngiltere, Yugoslavya, Çekoslovak ya ve Bulgaristan'a çeşitli sebep lerle gittiginde, bu ülke televizyonlarını yakından inceledi ve gene kişisel ilişkiler kurmayı ba şardı. İsmail Cem tarafından TV Daire Başkanlığı'na getirilince, genç arkadasları ile birlikte, tele vizyonun programcüık k o n u s u n da en büyük atıhmııu gerçekleştirdi. Hasta yatağmda iken, d a n a önce defalarca kendisine «Sizinle birlikte çalışacağım» diyen, G e nel Müdür Yalçıntaş tarafından görevden almdı. Dağdeviren, İ n gilizce ve Fransızca biliyor, Almancayı konusabiliyor. Eski TV Daire Başkam, yeni müşavir Yıl maa Dağdeviren ile Cumhuriyet, hasta yatağmda konuştu: SORU tsmail Cem görevden alındığı zaman, onunla birlikte aynlmayı düşünenler arasında idiniz, sonra aynlmadınız. Neden? CEVAP Cem'in görevden a h nışı, hukuki olmadığı gibi, uygar ca da degildi. TRT Genel Müdü rünün, TRT Kanununun 9'uncıı maddesi gereğince, Milli Güvenlüc nedeniyle görevden alınması, an cak mahkeme k a r a n ile saptana bilecek bir d u r u m d u r . Ayrıca b u gerekçe, Genel Müdürden çok, denetçiler, program müdürleri, program yapımcıları ve TV Dal re Başkanı olarak beni de suçla makta idi. 14 aylık çahşma süre si boyunca, kamuoyunca böyle agır suçlamalara hedef olmadığımız gibi, adli mercilerce de k o ğuşiurmaya uğramamıştık. Cem için yapılan suçlamalann büyük bölümü de, Genel Müdürlüğe atanmadan önce çıkmış bazı yazı lara dayandınlmıştı. Bunlarm TRT Genel Müdürü olarak yaptı ğı uyguiamalar ile bağdaştınlma sı hukuk mantığma sığmıyordu. Bu nedenlerle benim de görevde kalmam gerekirdi. Ancak Cem, Danıştay'a baş vurmuşru. Bu d ı vayı kazanacağmdan en ufak şüo hemiz yoktu. O halde, Anayasa güvencesi altında bulunan tarafsız bir devlet kuramunun memur ları olarak, belirli kanunlar içinde, kişiliğimizden de fedakârlıkta bulunmaksızın görevimizi s\ir dürmek zorundaydık. SORU O halde, 25 haziranrta EÖrevden niçin Istifa etmek istedlniz?. CEVAP Damştay k a r a n nü kümetçe uygulanmamıştı. Sayın Yalçıntaş, baştan beri görü? melerimizde, p r o g r a m l a n n şimdi ye dek olduğu gibi yürüyeceğini ve müdahale edilmeyeceğini söylüyoıdu. Aramızda fikir tartışma sı olduğu zaman genellikle bizim görüşlerimizi kabul etmiş görünti yordu. Örneğin Türk Hafiî MU ziği'nin kullanılmaması, Eurovısi on Şarkı Yanşması'na ginlmeme si, «Yannlar» şarkısmm ç a h n m a ması, Çekoslovakya ve Polonya gibi ülketerin çizgi filimlerinin TV ve Radyo HaTirlayan HLNCAL ULUÇ DAĞDEVfREN: "YALÇINTAŞ'IN SOZLERİ ÎLE DAVRANIŞLARI FARKLIDIR,, gösterilmemesi ve benzerl istek lerine verdiğimiz cevaplan olumlu karşıladığını söylemişti. Ancak zamanla, sözleri ile davra nışlan farklı olmaya başladı. Ör neğin «Yannlar» şarkısı, onun bilgisi içinde TeleSpor'da kulla nıldığı halde soruşturma açıldı. «Güvenlik Soruşturması yapılmadan hiç kimse işe ahnmayacaktır» dedi. Hattâ Diyarbakır'da âci len gerekli bir teknisyenin atan ması için soruşturma istedi. Ar dmdan Yücel Çakmaklı'yı böyle bir soruşturmaya gerek duymadan iki saat içinde atadı. Çakmaklı'nın, kendisi ile, bizden ha bersiz hiç bir ilişki kurmaması hususunda anlaştığımız halde, bu na da uyulmadı. Bizden habersiz ve yönetmelikleTe aykın olarak. denerim yetkisi olmayan kişilere denetim yaptırıldı. Basına birçok yeni program yapılacağına dair bilgi verildi. Bu programlann ya pümasma. kim. nasıl ve ne zaman karar vermişti 0 Yapımı na sü gerçekleştirecekti? Bunların hiç birinden televizyonda kimsenin haberi yoktu. Saym Yalçmtaj'ın çevresindeki lrişiler. kraldan fazla kralcıydı. «Damştay ka rarlan uygulanmazken TRT yönetmeli»i haydi haydi uygulanmaz» diyor ve bu anlayışı sürdii rüvorlardı. Bu durum karşısında TV'nin en üst sorumlusu olarak varlığımızm gereksizligi ortava çıkmıştı. 25 haziran 1975'te görev den affımı istedim. SORU Bnna rafmen görevde kaldınız. ?ö gün sonra da, bu kez. Yalçıntas siri RÖrevden aldı. Bunlar nasıl oldu? CEVAP Istifam konusunda Saym Yalçıntaş ile yaptığım gö rüşmede, siz« anlattığım nedenleri ileri sürerek, uyum içinde bir çalışmap sürdüremiyeceğimizi bu nedenle görevden almmamın ye rinde olacağını belirttim. Kendi si içten ve dıştan pek çok kişiyi dinlediğini, TV'nin geçen yılki ba şansmda bizlerin büyük rolü ol duğunu ve görevde kalmamız ?e rektiğini belirtti. Hattâ <Dış bas kılar açısmdan, istifa kararımı açıkîamamı» da benden rica etti. Nitekim bu konuyu. yeni gelişme ye kadar, bu konuyu güvendiğim üç yakın arkadaşım dışında kim seye açmadım.. Ve ardından 20 giin sonra, yatakta hasta ve kıpır dayamaz halde yatarken, pörevden alındım. Niçin mi?.. Bunun cevabını ancak beni istifamı geri almam için ikna etme çabasını gösteren Saym Yalçıntaş vere bilir. Kanımca, •Uyumlu Cahşamama> yanmda, Saym Yalçmtaşın dış baskılara daha fazla .Hajnr. diyememiş olması, önemli rol almış olabilir. SORU Danıçtay'a başvurma yı düşündüğünüzü öğrendik. Neden?. CEVAP Başlıca gerekçe, Sa yın Yalçıntaş'ın bana telefondaki söyledikleridir: »Dış Baskılara Danıştay'dan alacağım olumlu ka rar, aslında »eTçekfen samirni ise Sayın Yalçıntaş'ın dış bas kılara karşı kullanacağı kuvvetli bir silâh olacak, dolayısiyle benden fazla ona yarıyacak. Aynca, gene olumlu bir karann, hukuken noksan uygulamaların alt !ca demelere kadar nüfuzunu engelle meğe yardımcı olabileceğini de düsünüyorum. SORU Görevde kalsaydınız. TVnin. yeni vayın dönemi için planlarmız nelerdi? CEVAP Bu sorunuzu çeşitli böliimlerde cevaplamak gerek. Özetle sıralamak isterim. (T) Süre açısmdan: Programlar 8 eylül 1975'ten itibaren 18'de baş layacsüc, 23.30'da bitecekti. Cuma geceleri, Güne Bakıştan sonra, Gece'nin T\"si konacak, cumarte si günleri 14.00'te açılıp, 01.00'de kapanacak, pazarları da 10.00 23.30 arası, bütün günü kapsayan yayuı yapılacaktı. (2) Içerik açısmdan: Geçen yıl, yayın süremiz, gerçekten yapım kapasitemizin üstünde idi. Bu ge rek program. gerek teknik el?man'ann fedakârca çahşması ile kapatıîrrtşt? Oysa şimdi. İzmir stüdyevnu yunıma açılması, 7 montaj na^asıvın 25'e, 13 kamera nın 30'a ckr'jşı. büyük sıkmtımız teknik 'Jar boğaz sorunumu zu çöz'imlemişti. Yeni sezonda yayın süTesini rahatlıkla arttırabi lecektik. Aynca Ankara'da Kavaklıdere stüdyolan da eylülde yapıma başlayınca, büyük imkân !ar getirecekti. Özetle teknik im kâniar geçen yıla göre üç misli ne çıkarken, yetenekli 25 program cı da kursa alınmıştı. Böylece yer li yaoım oranını yüzde 60"tan yüz de 75'e çıkartabileceğimizi, kalite nin daha iyi düzeye getirilecegini hesaplamıştık. Sosyal. kültürel ve e*itsel programların hem yüzde si hem kalitesi arttırılacaktı. Ta til geceleri, müziğin dışına taşan p*lence proeramları hazırlanacak tı. Pazar sabahları ise hem çocıık lara, hem yetişkinlere yönelik eii tim ve kültür proeramları yapı'.a caktı. Aynca çeşitli dış televizyonlarda ilgi ile izlendiğini tespit etti&imiz, halkm kültür. eşritim ve eglence sorunlannı içeren ve halka beraber yürütülecek olan bir aktüel magazin programı. haftanın beş günü, 19.00 20.00 ku şağtnda yer alacaktı. (S) Dış Programlar: Dış yapımia nn seçiminde büyük bir titizlikle hareket etme karanndaydılc. Almacak program ve diâler, hem dünya televizyonunun en iyi örnekleri olmasına, hem de ülkemi zin kültürel ve toplumsal gerçek lerine uymasına çalışıyorduk. Bu nedenle, dünyanın içinde bulun duğUrdoğal. ekonomik ve siyasal sorunlan ciddi biçimde ele alan çok sayıda belgesel program al mak için çalışmalara girişmiştik. Ünlü bilim adamı Joseph Bronowski'nin sunduğu <însanlığın Yükselişi» adlı diziyi satın alıp, yayına hazırlatmıştık. Geçen yılm en ilgi çeken prog ramlan arasında. Klâsikler dizi leri gelmekteydi. Bu yıl da her hafta iki klasik vermeğe devam edecektik. 20 bölümlük Karp ve Sulh. 5 bölümlük Emma, 6 bölüm lük Daind Copperfield. 4 bölüm lük Rüzgârlı Bayır ve 26 bölüm lük Üç Silâhşörler'i ısmarlamıştık. Colombo adlı. baş rolünü Peter Falk'ın oynadığı polisiye dizi ile Sihirbaz adlı eflenceli bir di ziyi de sipariş etıniştik. 20'nci yüzyıhn en pahalı TV yaoımı olarak bilinen UZAY1999 adlı diziyi de. halkımızm bu tü re gösterdiği ilgiyi dikkate alarak getirtmek için tesebbüse geçmiş, hattâ. eski dizilere ödediğimiz pa ra ile satm alma konusunda anlasmıstık. TV'de sinemada gösterilen film lerin daha yeni ve biraz da Ame rika dışı ömekler olması için ça ba harcamaya başlamıştık. Yerli filmler konusunda »ecen yıl rut turdtıSumuz ve Tiirk filmciligiTie hizmet ettiSine inandıgımız sevi yeji sürdürme kararmda idik. TV'de Sinema Atillâ DORSAY TV'de sinemada geriye dönüş belirtileri... Geçen haftaki yazıda TV'nin, başlangıcından itibaren sinema sanatına TV'de Sinema» programları çerçevesi içinde verdiği yere değin'nîş ve bv programların gelişiminin bir özetini yapmıştık. Vardıfeunız sonuc, bazı aksaklıklanna ve eksikliklerine karşm, Ismail Cem dönevninde Sinemanın sanat olarak, TV programları içinde bir hayli yüksek ve ciddi bir düzeyde temsil edilebilmek olamklanr.a ulaştığıydı. «Bejaz perdede Unuhılmayanlar. programmdan b ışlayarak TV'de sinemanın önemli yapıtlarına yer verilmeğe başlanması, topluca anımsandığında önemli bir sayıya u!a san klâsik yapıtlar sinemanın doğtışunu, bir anlatım dili, bir ye ni sarat olarak selişimini anlamak için son denli gerekli olan ses siz sinema ömeklerini veren «Yedinci Sanat» dizisi.. ve bunlarfi ek olarak ca. Mustafa Gürsel'in danışmanl'.gı çerçevesinde ekrana ?etirilen ü^niş jağmlara kendilerini. sanatlarıni ve sinema üzerine görüşlerini tanıtmak fırsatmı bulan baslıca sinema yönetmenlerimiz.. Kıısîcusuz bütün bunlar. hem de cok kısa bir süre içinde L'frçeklesHnien, gerive bakıîdıŞında önemi bugün daha iyi anlaşı lan olumlu ve önemli bir etkinliği oluşrurmuşlardı. Bugün ise nereye »elinmiştir, sinemanın TV'deki yeri nedir? Programb.rın aslında büyük ölçülere varan bir değişime uğramadigıT TV'nin özellikle haber programlannda beliren siyasal bagUnmanın, tütucu güçlere angaje olmanjn sinema alanında henüz o ölçüde "tendini Röstermedigi sibı bir düşünce, bizce yamltıcıdiT. TV'dc sinema programlan, yönetim degişikliğinden beri, bir y*a dan sine tüm rına kararsız ve şaşkınhğın belirtileri, diğer yandan ise tam terkarari ve bilinçli bir tutuculuğun işaretleri ile, yavaş yavaş özüni değiştinnek, ulaşılan noktadan gerüere dönmek yollagirmiştir. Önce lcararsızlık belirtilerinden başlayalım: Yeni sinema danış manı Yüceı Çakmakn. ilk girişimi olarak TV'deki yerli yabancı film oranlgnnı yarı yanya olarak düzenleyeceğini nçıklamıştır. Kendisir.i «millî göriiş.ün sinemadaki sahibi olarak ilân eden Çak 1 maklı'dan Lt davranışın gelmesi de doğaldır. Ama bu düşünce, uy gulamada söyle sonuçlanmıştır: Haftada 3 kez yeralan «TV'de Si nema. saau bir yerli. bir yabancı film gösterilmesi amacıyla haftada 2'ye iııdirilnıiştir.» İşte size Kristof Kolomb'un yumurtası kadar basit bir çözüm!.. Ancak sevilen. ilgiyle izlenilen ve Usteıilî sHBlanma<!i kolav bir programın azaltıîması hem seyirciden tepkl sörmüş, nerr> de özellikle program sıkıntısı cekildiği şu günlerde TV yönefici'FriniP işine gelmemiş olmalı ki, pazar akşamına k m < bir yabanc filmle veniden haftada 3 filme. hem de yine erki oranla, yani 2 yıbancı ' yerli film oranıyla dönülmüştür, Oysa çe=itli kereler değindigimiz gibi, yerli / yabancı film ayınmına çok katı bir tuhımla yaklasmamak, iyi yerü film bulundugunda serekir=e haftada 3 yerli film göstermek, bulunmadığında da % 50 oranı üzerindo dor.up kalmaktan ve hele bunu yeni bir sinema polititcasının iIK ılkesi vapmaktan kaçmmak gerekirdi. Bu biçimsel, ancak arılamU gelişlmin yanı stra. başka olaylar (Devamı ». uyıacla) Belgesel film çekimi konusunda. Îsveç, Almanya, Hollanda ve Bulgaristan ile ortak yapım konusunda anlaşmalara varmıştık. Onlar teknik ve sermayeyi. biz de Türkiye'nin sahip olduğu doğal hazineleri ortaya koyacaktık. Böylece. bir taşla iki kuş vurmuş olacak. yurdumuzu, onlann parası ve tekniği ile tanıtmıs ola caktık. (?) tkinci Kanal: îkinci Kanal Yayınlannın başlangıç tarihi ol* rak, îsmaü Cem, eylül 1975te kararlıydı. Ben 1976 başını istiyordum. Her halde, İkinci Kanal Deneme yayınlan. bu sezon başlayacaktı. Bu yayınlar başlangıçta sadece Ankara'yı kapsa yacaktı. ($) Renkli Yayınlar: T\T yayını yapan hemen tüm ülkeler Uganda dahil renkli yayma geç mişlerdir. Imalatçı firmalar artık renkli yayma uygun verici wc hizat yapmaktadırlar. Renkli ile renksiz teçhizat arasında fiyat farkı kalkmış. hattâ renksiz yedek parça yavaş yavaş tükenme ğe başlamıştır. Dış ülkelere açıl mak. program ve naklen yayın satmak için renkli televizyon şart tır. Bunlan dikkate alıp, uygun zamanda renkli yayına gecebilmek için. şimdilik zaman zaman renkli deneme yayınları yapmayı. dış ülkeler için ise renkti progTamlar hazırlamayı kararlaş tırmıştık. SORU Yeni dönemln en tep M nyandıraa karan Eurovision Şarkt yanşmasına katümanta ko nu<ra oldu. Sizin görnşünüz nedir?. CEVAP Biz. Eurovision Sarkı Yanşmasma bu yıl da katılaca ğımızı. tsveç'te dünya basınma Çünkü israrla .Sonuncu oldunuz gene katılacak mısınız» diyorlardı EBU Istanbul toplan tısmda da EBU yetkililerine yarı resmi açıkladık ve bütün hazarhk larunızı mayıs ayı sonunda tamamladık. Bu sırada yönetim değişti. Sayın Yalçıntaş, pek Cem gibi dilşünmüyordu. Yönetim Ku rulu geçen yılki yanşma hakkmda soruşturma açtırmıştı. Bu yıl. daha profesyonelce çalışmak gerekiyordu. Bunun için yönetira kurulunun yetkisi içinde verilecek bütçe gerekiyordu. Bu ned&nlerle yönetim kunıluna gidil me zoruniuluğu doğdu. Netice ma lum. Ancak Genel Müdür Cem olsa idi, sanınm Yönetim Kuru lu'nu ikna ederdi. Aksine bir ih timal varlığı halinde de. geçen yılki sınırlı olanaklarla yanşmaya katılırdık. ama mutlak katılır dık. Daha Türkiye'nin yerini bil meyen yüz milyonlara, Türkiin sesini duyurur. uygar dünyadaki yerini ve görünüşünü anlatırdık. Katılmamakla kayıplanmız keli melerle anlatılamaz. İçerde ve dı şarda verdiğimiz sözleri yerine getirmemiş, yüz milyonlarca lira ya elde edilemiyecek bir tanıtma imkânı yitirilmiş, TRT'nin kanun la yapmakla yükümlü olduğu eği tim. kültür ve eğlence pörevleri yerine »etirilmemiştir. Özellikle seçen yıl sonuncu olduktan son ra. çekilmemiz. dışta çok kö'ü vorumlara yol açacaktır. Biz 1977 Eurovision Yanşmasma Türkiye'de düzenlemege talip olaraJc, bütün dünyanın gözlerini bir anda Türkiye üzerine toplayacak bir olayın üzerine eesaretle gitrniştik. Oysa bugün dışandaki bir organizasyona temsilci göndermekten korkar duruma düştük. Bu karan alanlara basit bir şer Cegi hatırlatmak isterim: Denize Sirmeden yüzme ösrenilmez.. Kal dı ki. bugüne kadar Türk Rafif MüziJi'nin çeşitli uhıslararası ya nşmalarda aldığı sonuçlar. hattâ sonuncu Semiha Yankı'nm bi ze Kıbns yüziinden Barbarlar di ye bize Kıbns olavlan sırasında 'Barbarlar» dive bajıran sazetPÎe rin müzik otoritelerince en tyt sarkı seçilmesl. Stockholm'dpki basın mensuplan ve müzik nzmanlannın katıldıgı ankette öcün c\\ sıravı alması. hemen Alman. îsvee ve Holanda Radvolann.ia israrla calınmava baslaması. vüz me^i büdi*imizi de göster miyor mu? SORU Son bir sonımtre rar: Dönpminizdeki verll vapırn proç rnmların karamsarlıtı konnsunda b»w etkiH cfvrelere daW ula san elestirîler oldn. Rattâ PTO?. Valcmtas'tn «Karannar pros^am vanmayacariT» «IMsrinden Mr «rıfclantası da olmustu. Ne divor sunuj? CEVAP Bir dönem icir.de t bin saat yarjtık. Onlann karamsar. sefalot edebivatı. bizim ise haikin <1»rtlerin1 bir nebze olsıın dive e^sterme hedefi 11e \iicti5i rpsi iic sasttir. îkihindp üç Ya ni binde 1.5. Bizi >Az» dive eieç tirselerdi. savımma olanagı 'Diıla mazdık. •Çok> divprlere karşı ise bu rakarrıiar rtısmda cevap gere gi duymuyorum. mız hıi TiTni'TarplaTiTi trmlim sii Ayli Dikmen'i perşembe pecesi izleyeceğiz.. BiRTUTAM DAiSTANBUL!. Programda biraz da İstanbul var. Ama tekrar mı. ycni mi pek bellı değil.. TRT yenıden «Kııy kişiye yutturursak kiröır» zihniyeti içine girdi. Oyle 5*a, projm ma bakıp, sadece bir tekinin başmda «Seyredemeyenler Ijiıvı başlığı görünce, samyorsunıu ki. yalnız Leonardo Usta telrrar.. Son ra ekran başında başiıyorsunuz düşünmeğe.. «Ben bu program.ı bir yerlerden hatırlıyorum ams.» Türİc Halk Müzıği Toplu Programı fSalı), Klâsik Türk Müzıji Korosu (Perşembe). Solistler Geçiâi (Cumartesi) bu türden. YA ANKARA? Ankara'yı sual edecek olursanız, hepsi sıhhat ve aüyette olup, eilerinizden öperler. Ankara da herkes arşive dalıp tekrar pclilecek program aramııktan, yenisıni yapmağa pek vakit KİM KiMiN YALANCISI?. HABER: TRT Ganel Müdurü Nevzat Yalçıntaş, Savaşan Dünya'nın Genosid adlı bolün:ünü, «Film Seslendirme Müdilrü» Ömer Çınar'ın «însamn içinı p«rçalayan sahneler vars ikazı üzerine yasakladı. H.VBER: TRT Genel Müdürlüğü Özel Kalemi «Böyle bir ytsak lama yoktur. Genosid sırası geimediği için yayınlanmamıştır. Günii gelince yayına girecektir.» dedı. DURUM: Bu hafta Savssan Dünyada «Pasifik» başlıklı bölüm yayınlanıyor. 1912'cien 1945'e kadar Amerikalılann ada ada Japonya'ya sokulmalanmn hıkâyesi. HAFTZA YOKLAMASI: Geçp.n hafta Japonya'nm sa\aşa girişi, ondan önce de, Ruslar'ın Berlin'e girişi yaymlanmıştı. DUBUM MUHAKEMESÎ: Her halde bu Genosid (Sırası dalıa gelmediğine göre) tluslar Berlin'e girdikten sonra oldu. Acaba, Yahudileri komünistler mi katletti dersiniz? GERÇEK: Genosid, Savaşan Dünya'nın 20 numaraü bölümüdür. 21 numaralı Kıskaç ve 22 numaralı Japonya bölümleri yayınlanmıştır. Bu hafta 23 numara yayınlanacaktır. 20 rakamı 21, 22 ve 23'ten, Genosid olayı, Ruslann Berline girmesinden önce olduğuna göre, ortadaha gerçeği ya genel müdür, ya onun adma açıklama yapan Özel Kalem ya da ikisinclen de habersiz, kraldan fazla kralcı bir gazeteci örtbast etmeğe çauşmaktadır. Gerçeği geçen hafta TRT'nin n yet kili ağızlanndan biri Cumfcuriyet Muhabirine açıklamıştır: »Oenosid yasaklanmıştır ve yayınlanmayacakhTj AKDENİZ OYUNLARI Mİ?. Sporseverlere müjde vermek isterdik, Ama cumartesi gecesi başlayacak Akdeniz oyunlanndan, naklen yayın programında ne var bilir misiniz? Açıhş töreni ve l e Türkiye'de kimsenin varlıgıru biamatör futbol urnursarmdığı takımımn Fas ile maçı. Eatii buy run bakalım!. YARIŞ BAŞLIYORMUŞ?. Cenk Koray «Yarış Bashyor» diye ilân etmeğe, «Erovision Kanalı ile aldığımız» denıe*e "ievam ede dursun.. Yanş Bashyor, aylar değil. vıl önce başiadı, bitti. Avrupa TA'ierinde renkli olarak yayınlandığı için, dekor ve kostümleri ile başanya ulaşan bu dizinin bir tanesi geçen yıl gösterildi. Araştırmalar t'Jtmadiğıru gösterince kaldınldı. tTekran. azaltm» emrini alan TV'ciler de, mal bulmuş magribi gibi, saya sabuna dokunmayan, daha önce yayınlanmamış olmaktan öte özel Hk taşımayan «İt's a krockoutnu ekrana. bir de üstelik veni havası vererek getirdilpr. Bu hafta üçüncüsünü izlevereğiz. Kısa Haberler • Akdeniz Oyunları ile ilgili olarak TV' 45 saatlik naklen vayın yapacak. Haber saatlerüıe rastlayan yayınlar, banda alınm sonra verilecek. • TRT yönetirriinde bîr degişikük olur ria. pski:er teurar sörev alırlarsa, Türkiye Eurovision Yanşmasına katıiRcsK Eskıler bu konuda planlanm yaptılar. Ancak vakit olmadiğı ıçin seçme seçpn yılki gibi yapılmayacalc. Türkiye'nin «Kaomari'»ı» dosta düsmana ispatlanacak. Bu arada. Yönetim Kurulu toolantısı ile kuiisler TRT de yayılmağa başladı. Yarışmaya katılmamızı 'Bu varısma Türîc kültürüne hizmet etmez» diven Adnan ^avtnm'ur onipriiöı ilerı sürülüyor. Diğer üyeler. Saysun'un müzik bil.?isine nürmet etrr.ı>?îFr. Fikret Ekinci paralann boşa harcandığmi '.lerı siirmüş. Sezai Orkunt'un ise. geçen yılki parçayı «Sertsmek Bir Da^cıka» gibı sözleri yüzünden müstehcen buldu&u söylenivor • Televızyon Müdürü Ertan Karasu. TV Daire Başkan Yardım cılığı'na vekâleten tayin edilince. TRT'de kıılısler biraz duruldu. Televizyon Denetim Müdürü Özdemir İnce'nin buraya atanmafc için çahştığı söylenivor. • Ankara TV'sinde yapımlar dunınca VP hele kış sezonu İçin tek stok yapılamayınca, Programcılann yıllık izinleri şimdilik 15 güne lndirüdi ve tatile gidenler de geri çağnldı. Buna rağreen, yeni sezona hazırlıklj vetişme imkânı pek gftriilemivor. • «Dünden Bugünennin müziklerini nazniarken. TV Müzik Daire Başkan Vekili Nida Tüfek^i tarafından resmt vazı ile «Türk Folkunu Bilmemekııle suçlanan Cemi! Demırsiınnt açtıiı nakaret davasını kazandı. Demirsibahi. şimtJt Müzik nifftsı Baskani'âi ıçin en kuvvetli aday. Cüneyd Orhon'un bunıı bildiği ıçın, vrmetim Suruluna seçildiği halde, Müzik Dairesi Başkanhğından ıstifa etmediği söyleniyor. • Gürol Sözen'in «Gravürlerie îstanbul» adlı, geçen 711 izledlfim7 «C.rsviirlerle İsfanbu!» atHı belffesel va^ımı 1722 ekim'de Milano'da yapılacak Belgesel TV Filmleri Varışmasına katıJacak.