Katalog

Dövize çevrilebilir mevduatta 5 5 8 milyon dolar toplandı Dövize çevrilebilir mevduat hesapları yoluyla sağlanan döviz miktarı, temmuz ayının ikinci yarısında 558 milyon dolara çıkmıştır. Ancak bu kanaldan elde edilen döviz girişlerinde yavaşlama devam etraektedir. Temmuz ayının ilk iki haftasında gelen dövizler 90 milyon dolar çevresinde kalmıştır. Merkez Bankası'nın son haftalık durumu, özet halde, tabloda görülmektedir. Tablodaki en önemli genişleme diğer aktifler kaleminde olmuştur. Bu kalem, bir hafta içinde 1 milyar 100 milyon çevresinde genişlemiştir. Merkez Bankası kaynaklarının kamu kesimi harcamalan için kullamlması, yavaşlamış bir şeşekilde de olsa, son hafta içinde devam etmiştir. Son zamanlarda, göreceii olarak en hızlı artış. Merkez Pankası'na sunuları kamu kesimi tahvilleri üzerinden sağlanan avanslarda görülmektedir. 15 gün içinde bu kalemden kamu kesimine açılan avans 70(1 milyon kadar artarak 786 milyon dolara çıkmıştır. Öte yandan dövize çevrilebilir mevduat girişlerindeki yavaşlama devam etmektedir. Temmuz ayının ilk iki haftasında DÇM hesabından 90 milyon dolarhk yeni döviz gelmiştir. Haziran ayında, ortalama olarak, iki haf Ekonomi Ekonomir # # # Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekononi *••• I MERKEZ BANKASI HAFTALIK DURUMU (Milyon TL. Rezervler Milyon Dolar) 28.3.1975 11.7.1975 Geçen Hafta) 15.601 39.014 6.291 16.031 17.909 94.828 36.350 651 5.933 22.433 29.433 1.049 1 396,3 18.7.1975 (Son Hafta) 15.839 39.293 6.321 15.778 19.031 96.261 36.382 715 6.024 22.457 30.683 1.061,3 437,2 Erbakan'ın "Her ilde bir fabrika» önerisini Yüksek Planlama Kurulu kabul etmedi Geçen hafta yapılan Yüksek Planlama Kurulu toplantılarından sonra MC Hükümeti'nce kuralacağı ileri sürülen fabrikalann illere göre dağılım yerlerinin saptandığını tddia eden Necmeddin Erbakan'ın bu iddiasının gerçekle hiç bir ilgisi olmadığı öğrenilmiştir. Erbakan'ın öne sürdüğü 26 fabrika tasansı, fabrikalann projeleri olmadığı, finansmanlanmn sağlanmadığı ve plân stratejisini saptıracağı gerekçeleriyle kabul edilmemiştir. Yüksek Planlama Kurulu'nun TRT ekranlan aracıhğıyla büyük propaganda girişimlerine konu olan toplantılannda ekonominin acil ve uzun dönemll sorunlany AKT İ F Altm + Döviz Kamu Kredileri Özel Sektör Kredileri Tanm Kredileri Diğer Aktifler TOPLAM P A S İ F Emisyon Döviz Mevduat Mev. Munzam Karşılığı Diğer Pasifler BRÜT REZEKV NET REZERV (MC Hük.) 18.549 29.392 8.735 15.441 12.905 85.347 32.055 227 3.794 22.142 26.929 MSP liderinin öne sürdüğü 26 fabrika tasarısı, proje olmadığı ve finansman sağlanamadığı gerekçesiy le kabul edilmedi la ilgili olarak hiç bir karar alınmadığı öğrenilmistir. Demirel'in başkanlığında ve Bakanlar Kurulu toplantı salonunda yapılan toplantıya hemen hemen bütün yüksek kamu görevlileri katıl mıştır. Toplantılar, MC koaüsyonunun MSP kanarı ile AP kanatı arasında ekonomik propagandaya sahip çıkmak ıçın yapılan bir yanş şeklinde gecmiştir. Yüksek Planlama Kurulunun memur üyeleri, Erbakan'ın sadece propaganda sağlamaya yönelık önerilerine karşı çıkmışlardır. Te Kurulacak fabrikalann illere göre dağılımınm saptandığına ilişkin Erbakan'ın iddiasının gerçekle ilgisi olmadığı saptandı. mel atma ve fabrika kurma iddialarını Erbakan'a kaptırmak istemeyen Süleyman Demirel de toplantılarda planlamacılan desteklemiştir. Punun üzerine Başbakan Yardımcısı, Erbakan, «Böyle plancüık olmaz» diyerek Yüksek Planlama Kurulu'nun ı.a?2,o 4 70,0 tada 150 milyon dolar döviz girrhişti. Merkez Bankası'nın son Üilgilerine göre, DÇM hesaplan kanalıyla gelen dövizlerin toplamı 558,4 milyon dolara ulaşmıştır. YORUM DÖRT YILLIK HÜKÜMET ÎÇİN TÜRKÎYE için 1975 yılının ölü bir yıl olduğu görüşü yayguıhıc kazanıyor. Yılın başında 1975 yılının ölü ve cansız niteliği belli oldu. Bu nitelik devam ediyor. 1975 yüında icraat yapma gerekçesiyle hükümete gelen Cepheci partilerin yasanan yılı canlandıramayacağı artık bütün açıklığıyla gözîer önünde. İcraatı, yasanan yılı kurtarmak bir yana, gelecek yıllan da ipotek altına almaya başladı. Beklenen de, bir ölçüde bekledikleri de bu idi. Şimdi bunu yapmaya devam ediyorlar. CEPHECt partiler, yasanan ve ipotek altına alman gelecek yılları kurtaramaz. Yapılan ve bağımlılıklan buna elvermez. Aynca güçleri de yetmez. Ancak bu günün dengesi içinde başka bir parti veya partiler grubunun da önemli adımlar atabileceğini düşünmemek gerekli. Çünkü bugünün donuklaşan siyasal dengesi içinde gerekli adımlan atmak imkânsız. Yasanan yılı ve ipotek altındaki geleceği kurtarabilmek için en azından yasama organmda çoğunluk sahibi bir parti bükümeti gerekli. Biçimsel olarak vazgeçilmez olan, bu. En azından dört yıl için. ANCAK biçimsel olarak gerekli olan, özde de yeterli olmayabilir. Dört yıl için belli ve tutarlı bir iş programı zorunlu. Fakat her proşram da çare olmaz. Program, temel soruna eğilmek zorunda. 1975 yılını ölü yapan, gelecek yıllan ipotek altına alan temel soruna. Temel sorunun bir görünümü, sanayi ile ilgüi. Türkiye'de ölü noktalann başında sanayün büyüme hızı geliyor. Türkiye'de sanayiin büyüme temposu, bugünün ileri kapitalist ülkelerin geçmiş deneyimlerinden veya bugünün kapitalistleşen ekonomilerinin şimdiki hızlanndan daha yüksek. Ama böyle bir karşılaştırmarun fazla anlamı yok. Çünkü gerçekleşen hız, Türkiye üretimi içindekı çelişki ve eyilimlerin gerektirdiği hızdan düşük. Türkiye'yi cansızlaştıran sorunların başında bu var. TÜRKİYE sanayii, sınıfsal nedenlerle, Türkiye'deki sınıfsal kilitlenme nedeniyle gerekli hızla gelişemiyor. Bu bir olgu. Türkiye'nin gelecek yıllarını kurtarmanın ipuçları da bu olguda. Çözümün bir görünümü şoyle: Türkiye, sanayıinin büyüme hızını en azından iki misline çıkarmak zorunda. Bunu yapmadan Türkiye'ye canhlık getirme olanağı mevcut değil. Türlriye'yi geriye çeken etkileri gidermeden ileriye görürrae olanağı yok. Geriye çefane, hızın yavaşlığından Ueri geliyor. İleriye gitnıek için hızı artırmak gerekli. YALNIZ sanayün hızını artınrken, sorunlann ne kadannın çözülebileceği konusunda açıklık lâzım. Burada da önemli soru şu: Sanayiin hızının artması kimin ve ne ölçüde, sorununu çözecek? Artık yoğun bir propagandanın. ideolojik baskmın etkisiyle şu tür deyişler çok kullanılır oldu: «Kalkınma hızımız» şuraya çıktı. «Ihracatırmz» çoğalıyor. Veya «sanayimiz» büyüyor. Tıpkı televızyonda halka yönelen «bankanın ABC emrinizde» reklâmlannda olduğu gibi. Halk kavramının büimsel tanımlan var. Halk kavramı içine yalnızca işçiler ve yoksul köylüler giriyor. Işçiler ve yoksul köylülerin ise bankalan, ihracatı, sanayii veya kalkmması yok. Bunlann sadece işgüçleri var. Bu düzende satmak zorunda olduklan işgüçleri. Bu yüzden sanayün hızı, halk kitlelerini, işgüçlerine yeni pazarlar açtığı ölçüde ilgilendirir. Hızlı sanayi büyümesi, işgücüne yeni pazar olanaklan yaratır. SANAYÜN hızını gerekli düzeylere çıkarmak, teknik açıdan kolay. Sınıısal açıdan kolay değil. Hızı artırmak için her şeyden önce gerici sınıfsal ittifakı en geri noktasmdan kırmak gerekir. En geri noktalardan birisi Doğu ve Güney Doğu'daki yan feodal toprak düzeni. Türkiye'de ortaya çıkan gelişme şöyle: Kapitalistleşme, sermaye partıleri için yarı feodallara duyulan ihtiyacı azaltmadı. Kapitalistleşme ile birlikte sermayenin genel olarak tabanı eridıği için yarı feodallara daha muhtaç hale geldi. Sanayün hızındaki yavaşlık biraz da bu üıtiyaçtan ileri geliyor. FAKAT burada da hız sorunu ortaya çıkıyor. Yan feodal düzeni, kaplumbağa hızıyla ortadan kaldırmak imkânsız. Siyasal açıdan imkânsız. Üç yılda bir ilçeye el atarak gerici noktalann etkisini gidermeyi beklemek iyünserlıklerin en büyüğü. îyimserler böyle bir bekleyiş içinde olabilir. Gerçekçiler için gerekli olan toprak reformunu kısa bir zaman içinde ve zorunlu olan her yerde tamamlamak. Böylece, bir yandan, gerici ittifakm en geri halkalanndan birisi ortadan kaldınlmış olur. Bir yandan da, yoksul köylüler, kapitalist anlamda, özgürlüklerine kavuşturulmuş olur. İktisatçılar yılın ikincî yarısında fiyatların hızla artacaîını üü öne sürüyor Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi'nin düzenlediği tartışmalı toplantıda görüşlerini açıklayan iktisatçılar, Türkiye ekonomisinin sonbahardan itibaren çok hızll bir fiyat artışı dönemine gireceğini ve yü sonuna doğru fiyat artışının yüzde 30 kadar çıkacağıru ileri sürmüşlerdir. îktisatçılar, yılın ilk yarısındaki fiyat artış hızı yavaşlamasının geçici olduğunu, para ve kredi a r zındaki genişlemenin bir zarnan aralığından sonra fiyatlara yansıyacağını belirtmişlerdir. Aynı toplantıda konuşan çeşitli üniversitelere mensup öğretim üyeleri, 1975 yılının ekonomik ge lişmeleri ile ilgill olarak kötümser bir tablo çizmişlerdir. Bu tabloya göre eylül ayı veya en geç gelecek yıl başında devalüasyon yapılmadığı takdirde dış ticaretteki tıkanıklıklan gidermek mümkün olmayacaktır. Aylık Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi'nin toplantısında yapılan tartışmalan özetleyen Dr. Öztin Akgüç, «1975 yılının or talannda ekonomik durum, gelecek altı aya ait bekleyişler, par lak ve ümit verici görülmemektedir» demektedir. «Mevsimlik hareketlerin etkisiyle yavaşlamış görülen fiyat hareketleri, gelecek aylardan itibaren gittikçe hızlar.an bir artış sürecine girecek, enflasyon hızının yüzde 2025 ler de tutulması, bu durumda bir ba şan olacaktır» diyen Dr. Akgüç yapılan tahminleri «hüzün verici» olarak nitelemektedir. MC'NİN KURULUŞUYLA BAŞLAYAN HİSSE SENEDİ FİYATLARINDAKİ DÜŞME EĞİLİMİ SÜRÜYOR MC Hükümetinin kurulmasıyla birlikte düşmeye başlayan özel kesim hisse senetleri fiyatları, düşme eğilimini sürdünnektedir. Geçen yılın mart haziran aylarında hisse senetleri fiyatları devamlı olarak artış gösterirken bu yılın aynı döneminde devamlı olarak azalmaktadır. Tahviller ise ikincil piyasalarda üıraç fiyatlannın çok altında işlem görmektedir. Diğer yandan MC Hükumeti'nin almış olduğu hisse senedi ve tahvillerin dövızle satışmda, dövizlerin Türk Lirası karşılığuıı yüzde 25 artırma karannın, hisse senedi ve tahvil piyasasındaki mevcut egüirnleri artırması beklenmektedir. Çünkü tahvü ve hisse senedi araçüığıyla dövizlerine yüzde 25 fazla karşılık alanlaruı bir bölümünün bu tahvil ve hisse senetlerini tekrar piyasaya çıkarmalaıı mümkün göriilmektedir. Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi tarafından düzenlenerek yayınlanan özel kesim hisse senetleri fiyat endeksi, haziran ayında da düşüş göstermiştir. Haziran ayındaki düşüş oranı yüzde 2.20'JT bulmaktadır. memur flyelerine sert bir de hücum etmiştir. Yüksek Planlama Kurulu toplantılannda en ilginç öneriler koalisyanun MSP kanatından gelmiştir. MC Hükümeti'nce Karayollan Genel MUdürlüğüne »etirilen MSP eski genel başkirı yardımcısı Orhan Btaı'nın iddialan bunlar arasındadır. Demirel'in karayollannın sorunlanyla Ugill sorusuna Karayollan, Genel MUdürü. «Sayın BaşbakaYalçın KÜÇÜK nım, ben mühendisim. bakamm mühendis, başbakan yardımcım mühendis, siz sayın başbakamm mühendis. fakat biz teknik elemanlarm meselelerini çözemivoruz« şeklinde cevap vermistir. Karayollan Genel Müdürü. bil tün bunlara rağmen, karayollarımn sorulanru çözecek bir proTOPRAKTAN sanayie seçiş dogrudan olmuyor. Arada küçük sa1e geliştirdiklerini açıklamıştir. nayi yer ahyor. Küçük sanayii olclugu gibi tutmaya çaljşmak, gencıBu Droteve göre bugünkü kara hğin bir başka çeşiti. Fakat sanayfın yok olmasına, bu yok oluş süyollan Genel Müdürlüğü lâgvedi reci içinde büyük bir kitlenin çektiği ıstıraplara alkış tutmak da lip verine Karayollan Anonim ilericilik değil. İlericilifin hiç bir kitabında kitlelerin ıstıraplanna alOrtaklıgı kurulacaktır. Karayolkış tutmak yok. Bövlesi, sömürü düzenine alkış tutmaktan başka lan Anonim Ortaklığı, Türkiye'bir anlam yaşımaz. Üstelik, bir çoklannın sanısının aksine, tekellesde vol yapmayı verli müteahhitmenin artmasıyla birlikte, küçük sanayii ortadan kalkmıyor. Sadelere bırakıp kendisl Arap Ulkece küçük sanayide ömür sürdürenler değişiyor. Bir bölümU ölüyor. lerinde yol yapım islerine gireYerlerini yenileri ahyor. cektir. Yüksek Planlama Kurulu'nda MSPIi karayollan Genel KÜÇÜK SANAYİDE ömür siirdürenlerin sorunu, tekelci de olsa, Müdürünün bu önerisi dinlenmiş kapitalizmin anarsisinden ileri geliyor. Pazar dalgalanmasıyla birfakat bu konuda her hangi bir Jıkte ağır kredi koşullannı kabule zorlanmak, bunlann temel iki karar alınmamiştır. derdi. Kapitalist düzen içinde bu dertlerin bir çözüm yolu eörünü20 proje yor. Mevcut küçük sanayii. devlet işletmelerinin tamamlavıeısı haYüksek Planlama Kurulu*nda line getirmek. Devlet işletmelerine belli parçalan üreten ve bövlece MSP Genel Başkanı da 28 yatıpazar ve kredi sorunundan kurtulan btr kücük sanayi düzeninin kuran projesi Üzerinde karar alınrulması, ekonominin ötesinde siyasal yararlara da sahip. Çünkil böyle masım istemiştir. Erbakan, ba bir düzenleme, küçiik sanayii. tekelci kesimin dogrudan siyasal etki prolelerin yatınm yerlerinin aealanının dışına çıkarır. cilmesinl ve kararlastınlmasım önermiştir. Erbakan'ın 28 fabriTÜRKİYE'nin ekonomik ve siyasal açıdan ipotek altına alınan geleceğini kurtarabilmek için vazgeçilmez gerekler böyla görünüyor. kalık önerisi, motor veya takım Bunu yapabilmek, en azından dört yıl için, hükümet etmeye baglı. tezfahı gfbi yatınm konulanmn parçalara aynbnasından dotAma bu bağlılığı fazla abartmamak gerekli. Cünkü hükümet etmekten maktadır. Motor yatınmı 6 pardaha önemli gerekler var: Vazgeçilmez görünenler etrafında kiUeleri çaya. takım tezğahı da 5 parçabilinçlendirmek. Bugünün olaylan kitlelerin ve kütlelerin bflinçlenya aynlmıştır. Diger projeler de mesinin önemini, şimdiye kadar Türldye tarihinde görülmedlk bir buna göre parçalara bölünmUşaçıklıkla, gözler önüne serdi. Yülarca Türkiye'de bir bölük örgüt, rür. Yüksek Planlama Kurulu'bir bölük ilerici, bağımsız Türkiye ve Amerikan asker! üslerinin kapanda Erbakan'ın yatınm projeletılması için uğraştı, durdu. Demirel rejimleri, bunlara sadece ıstırap rini parçalan bölme çabası, AP*ikram etti. Fakat şimdi ıstırap içinde de olsa Amerikan uslerindeki 11 bakanlann kontrolımdakl yatıeylemleri durdurmak zorunda kaldı. Bu olay. kitlelerden daha ber»nmlann bir bölumünu de MSP ketli bir toprak olmadığını bir kez daha ortaya çıkanyor. kontroluna peçirme taktiji olarak değerlendirihniçtir. Erbakan, bu projelerin birer anonim ortak hk şeklinde; Halk Partteitıin halk sektörü tasansrca yaklasan bir yapı içmde ye 1977 ekimtne kadar tamamlanmasırn İstemiştir. Hisse senetleri fiyat endeksi (12. 10. 1973: 100) Aylar Ocak Şubat Mart Kısan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylüi Ekim K'asım Arahk Yıl Ortalaması 1174 101.97 102,93 103,66 103,92 105,10 105,2? 103,79 103,67 102,96 104,22 101,30 100,19 103,32 U75 95,32 97.16 102,02 103,31 99.32 97,08 tikal eden yüzde 18'li tahvillerin teşekkül eden fiyatlan 930950 TL arasında değişmektedir. Itfaları devam eden ve öncetd yıllarda ihraç edümiş yüzde 151i tahvillerin öyatlan ise 800850 TL ara smda teşekkül etmiştir.» Düşük fiatm nedeni Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi'nin verdiği bilgiler burada son bulmakta ve ikincil piyasada tah\illerin neden bu kadar düşük fiyatla satıldığını açıklamamaktadır. Tahvü fiyatlannın duşmesi için, ekonomik açıdan, ya faiz oranlarının çok yükselme si ya da ekonomide çok büyük bir bunahmın olması gerekmektedir. Türkiye ekonomisindeki mevcut durum, bu iki koşulu da içermemektedir. Bu yüzden ikincil piyasada yüzde 18 faizle ihraç edilen 1000 lirahk tahvillerin 930950 liradan işlem görebümesi için tahvülerin ihraç fiyatlannm çok altında satışa çıkarılmış olmalan gerekmektedir. Mevcut yasa ve yönetmeliklere göre böyle bir uy gulama ticari suç niteliğini laşımaktadır. Diğer yandan MC Hükümeti'nin çıkardığı ve 11 temmuz tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan dövizde satüacak tahvil ve hisse senetlerine yüzde 25 kur fazlası verilmesinl sağlayan yeni kararın yurt içi tahvil ve hisse senet leri fiyatlannı daha da âüsürme si beklenmektedir. CEPHE HÜKÜMETt, AFŞİNELBİSTAN IÇIN DÜNYA BANKASINDAN SAĞLANAN KREDÎYt KULLANAMIYOR Sert eleştirfler Erbakan'm bu önerisi plancılar tarafından sert bir şekilde elestirilmiştir. Eleştiriler dört nokta etrafında toplanmısttr. Birind nokta olarak, bu yatrnm konulanmn projelerinin hazır olmadığı belirtilmiştir. ikinci nokta olarak fmansman tmkanımn mevcut olmadığı açıklanmısbr. Üçüncü nokta olarak bu projelerin şu anda başlansa bile iki yü içinde tamamlanmasınm fiilen imkânsız olduğu ileri sürülmUstür. Dördüncü olarak Üçüncü Bes Yıllık Planda bu yaünmlarm konu olarak yer aldıgı ve tamamlanmasının dördüncü plana kadar uzayacağının saptandığı açıklanmıstır. Erbakan'm önerisinin, plan stratejisini saptırma anlamına geldiği söylenmiştir. Plancüann bu açıklamalan Necmeddin Erbakan'm kızgır.lığma yol açmıştır. Erbakan, «Bu nasıl planlama ve bunlar nasıl plancılar» diye bagırmıştır. Ancak Süleyman Demirel, plan stratejisine saygı göstermek gerek tiğini ve yatınm yerlerinin saotanabümesi İçin yatınm proielerinin hazırlanmasının zorunlu olduğunu söylemişör. Bu yüzderı Yüksek Planlama Kururu"nda Erbakan'ın 28 pTOjesiyle ügill hiç bir karar alınmamıştır. Fakat buna karsm Erbakan, çıktığı yurt gezisinde, yatınm yerlerinin tespit edüdiğini iddia etmiştir. Ters yönde Osmanlı Bankası Oanışmanı Öztin Akgüç, fiyatlarla ilgili çözümlemesini şu şekilde yapmakradır: «Fiyatlardaki bu genel geüşmede şunlar dikkati çekiyor: Toptan eşya fiyat endekslerinde yüzde 1,3 oramnda gerilemeye olanak veren husus özellikle hububat fiyatlarındaki nisbi düşüştür. Hububat fiyatlarında yüzde 2.8 oranında bir gerileyiş olmuştur. Bunun sonucu olarak toptan eşya fiyat endeksinde bir düşüş kaydedilmiştir. Yine geçen yıl, hatırlanacağı üzere, ilk 6 ayda hızlı bir artış olmuştu. Ondan son ra fıyatlar kasun'lara kadar istikrarlı bir seyir göstermişti. İlk 6 ayda hızlı bir artış. ondan son | raki dönemde ise nisbi bir duraklama görülüyordu. Bu yıl ise tamamen ters yönde bir gelişme olacaktır. İlk altı ayda nisbeten mutedil bir fiyat artışı, fakat git tikçe hızlanan ve kasımaralık aylarında doruk noktasına ulaşacak bir fiyat artışı beklemek, ger çekçi bir tahmin olarak görünüyor..» Fanka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi'nin son sayısında hisse senetlerüıin fiyat endekslerirrin görünümü alt kesimlere göre de verilmektedir. Buna göre, bazı alt kesimlerde 1975 hazirani endeksi, geçen yılın haziranından önemli ölçüde düşük bir düzeydedir. lın mevsimlik oluşumuna da ters düşmektedir. Hatırlanacağı ve genel indeks değerlerinden d e takip edileceği üzere, 1974'Un haziran sonuna nazaran yılın ikinci yansında hisse senetleri fiyatları yüzde 1,83 oranında gerilemişti. 1975'in ikinci yarısında da, gerek işletmelerin bünyesinde gerekse ekonomik sosyal pohtik alanlarda çok farklı oluşumlar olmadığı takdirde, hisse senetleri fiyatlarında 1974'ün ikinci yansında gözlenen gerilemelerin tekrarlanması, hisse seneti el değiştirmedeki donukluğun devam etmesi, hisse seneti lir.. Dergi'de tah\il ihracıyla ilgili olarak «bilinen bir gerçek, özellikle mart ayından sonra yapılan ihraçlarda önemli bir satış güç lüğü ile karşılaşılmış olduğudur« denildikten sonra ikincil piyasada tah\*il işlemlerinin daha büyük bir canlılık gösterdiği açıklanmaktadır. Tahvil ve hisse senetleri piyasasını yakından takip eden Banka ve Ekonomik Yo rumlar Dergisi'nde ikincil piyasadaki tahvil fiyatları hakkında şu bilgi verilmektedir: «El değiştirmeler sebebiyle bir piyasaya in ihraçlannın azalması beklenebi MC Hükümeti, devam eden Afşin Elbistan termik santralı yatınmmın temelini atmakla bir likte Ecevit Hükümeti zamanında bu proje için sağlanan 148 milyon dolarlık Dünya Bankası kredisini kullanamamaktadır. Dünya Bankası, Türkiye Elektrik Kurumu yasasına göre sant> rallann yüzde 8 oranında kârla çalışması gerçekleştirilmedikçe bu krediyi kullandırmamaktadır. Yüzde 8 lik kârlılığı sağlamak için elektrik satış fiyatlanna zam yapmak gerekmektedir. öte yandan, MC Hükümeti,: Başkanı daha önceld hükümetler zamamnda başlatılan yatınmların temellerini atmaya devam ederken, MC Hükümeti'nin Mali Çeşitli kesimlerde Metal ve benzerleri iş kolunda geçen yılın haziran ayında 103, 72 olan endeks, bu yılın haziran ayında 93,72 ye üımiştir. lastik ve kauçuk iş kolunda ise 104,07 puandan 86,18 puana düşmüştür. • Buna karşılık, tanm ilaçları ve kimyevi gübre iş kolunda hisse senetleri fiyatları, mayıs ayına göre düşüş göstermekle birlikte. geçen yılın haziran ayına göre 18.48 puanlık bir artış kaydetmiştir. ÖZEL KESİM TAHVİLLERİ DE MERKEZ BANKASI TARAFINDAN FINANSE EDİLİYOR Özel Bankalar Aracüığı ile kullanılan Tahvil üzerinden avans (Milyon T. L) Tarih 31.121974 17.1.1975 14.2.1975 21.2.1975 28.2.1975 7.3.1975 14.3.1975 21.3.1975 28.3.1975 4.4.1975 11.4.1975 1S.4.1975 Merkez Bankası kaynaklanndan Hızlanacak elde edilen bilgiler; özel kesim Profesör Dr. Emre Gönensay tarafından çıkanlan tahvillerin da fiyat artışlarınm hızlanacağı satışının önemli bir bölümünün görüşüne katılarak şu açıklamayine Merkez Bankası fonlatından lan yapmaktadır: <Şu andaki fi finanse edüdiğüü ortaya koymak yatlarda gördüğünüz duraklama, tadır. Özel bankalarca Merkez sanıyorum aralık ile mart ayı aBankası'na reeskont için gönderasındaki rezerv azahşı ve bunun Tekstil sanayiinde ise ğeçen yı rilen tahvillerin miktarları, tahparasal etkilerinden ileri geliyor. | Aralıkmart ayı arasında bu hız lın haziran ayına göre 21,05 puan vil işlemlerinde Merkez Bankası' önemli bir rol oynadığını h rezerv azalışım telafi edecek lık bir azalma olmuştur. Mayıs nın ayında hisse senetleri önemli göstermektedir. şekilde parasal bir gelişme olmadı. Bunun tesirini şimdi gö bir sıçrama yapan orman ürünMerkez Bankası kayıtlarına gö leri iş kolu, haziran ayında 13 rüyoruz. Fiyatlara yeni tesir edi re Ö7jel bankalar araçüığıyla kulyor. Bundan evvel yaptığun bir puan gerilemiştir. Anca': orman lanılan tahvil üzerine avansın, haf ürünleri hisse senetleri geçen yıçalışmada Türkiye'de parasal fak Im haziran ayına göre yüksek • talar itibarıyle, kaydettiği geliştörlerle, fiyatlar arasında üç ay[ meler tabloda görülmektedir. Bu lık bir gecikme saptamıştım. Üç düzevini korumaktadır. na göre, 1975 yılı içinde, bu kaaylık bir gecikme ile para arzı Hisse senetleri piyasasınm yı' artışları, fiyatlara tesir ediyor lın ikinci ayındaki gelişimi ile nalla açıian Merkez Bankası adıı. Bu bakımdan aralık mart ilgili olarak, Banka ve Ekono , vansları, mart ayından itibaren arasındaki daralış. fiyatları şimdi mik Yorumlar Dergisi'nde şu [ artış göstermektedir. Mart ayı, bir parça duraklatıyor. Burada tahminler yapümaktadır: «1975'in • tahvü satışlannın güçlükle karşı Sayın Akgüç'ün görüşlerine kaikinci yarısmda, özellikle serma j laşmaya başladığı ilk ay olarak tılıyorum. Bu geçici bir şeydi.» ye piyasasının hisse senetleri bö nitelenmektedir. Prof. Gönensay, bu açıklamalümünün ne şekil alacağı, yatı: Mart ayında başlayan özel kelardan sonra, fiyatlarla ilgili gönmcüar için önemli bir konu ol. sim tahvilleri için kullanılan Mer rüşlerini «herhalde 1975 için asmaktadır. j kez Bankası avansları, nisan ayı gari yüzde 25'in üzerinde, yüzde Hise senetleri fiyat düzeyinde ] sonuna doğru 946 milyon liraya SO'a varacak bir artışı beklemek beürgin bir artış beklemek en i cıkarak 1 milvar lirava vaiclas ye Bakanı'nın Türkiye Elektrik Kurumu "na bir yazı göndererek yeni ihalelerin yapılmamasuu istediği öğrenilmistir. Maliye Bakanı Ergenekon, bu yazısında, döviz sıkıntılannı gerekçe olarak göstermiştir. Türkiye"nln en büyük elektrik santralı olarak yapımı devam eden Afşin Elbistan termik santralı ile ilgili dış kredi anlasmalan Ecevit HükümeU zamamnda tamamlanmıştır. Bunlar içinde stratejik btr önem taşıyan Dünya Bankası kredisinin mukavele tarihi, 28 haziran 1974 dür. Bu tarihte Dünya Bankası ile yüzde 7,5 faiz üzerinden 148 milyon dolarhk btr kredi anlaşma sı imzalanmıştır. Bunun dışında yine Afşin • Elbistan projesl için Avrupa Yatrnm Bankası'ndan 92 milyon ve Batı Almanya'dan da 172 milyon dolarlık iki kredi sağlanmıştır. Batı Alman kredi si, projenin makinalarla ilgili yatınrmnın dış finansmanını sağ lamak amacını gütmekte ve 10 yü ödemesiz dönem, 30 yıl vade ile yüzde 2 faiz koşullannı taşımaktadır. Ecevit Hükümeti zamamnda sağlanan bu kredilerin kullanımı, MC Hükümeti zamamnda gerçekleştirilememiştir. Çünkü Dünya Bankası, verdiği kredinin kullamlması için Türkiye Elektrik Kurumu'nun kârhlık oranının yüzde 8'e çıkarılmasında ısrar etmektedir. AP'nin tek basına hükümette olduğu zaman çıkanlan yasaya göre Türkiye Elektrik Kurumu'nun elektrik fiyatlan, TEK'e sermaye üzerinden yüzde 8 kâr ğeürecek şekilde düzenlenecektir. Mevcut kredileri kullanamayan MC Hükümeti. döviz sıkıntısmı gidermek için Avrupa para piyasalarmdan borç bulma ugraşı içindedir. Dövize çevrilebilir mev duat yoluyla bulunan dövizler yatınmlann gerektirdiği dış finansmanı gerçekleştirmeye vetmemektedir. Bu yüzden MC Hükümeti'nin Maliye Bakanı. Türkiye Elektrik Kunımu'na bir yazı ile yeni ihalelelenn geeiktirilmesini istemiştir. Geciktirilen ihaleler arasında tutanndaki bu Dünya fiyatları Türkiye fiyatlannın altına düştü ANKARA, (ANKA) 1975 yı lında başta gıda maddeleri olmak üzere hızla düşen dünya fiyatlan haziran ayı sonu itibariyle bütün kalemlerde Türkiye fiyatlannın altına inmiştir. Oysa 1972 ve 1973 yıllannda Türkiye fiyatları dünya fiyatlannın oldukça altm da bulunmakta idl. Dünya fiyatlannın Türkiye fi yatlannın altına düşmesi, sonucu, 1975 yıhnda ihracatımızın pa' halı hale gelip hacim olarak azal masına yol açmış, ancak bu fiyat düşüşleri ithalâtımıza yansımamıstır. îthalâtımız, hâlâ dünya fiyatlannın Türkiye fiyatlannm üzerinde seyrettiği geçmis yıllann etkisi altında bulunmakta ve dış ticaret açıgımızın oîağanüstü artmasına neden olmaktadır. Uzmanlar dünya fiyatlanndaki düşüşün ithal mallarımız fiyatlarına henüz yansımamasını, Türkiye'nin daha çok sermaye malı ve ara mal tthal etmesi ile açılan akreditiflerin 45 ayda hatta bazen daha uzun sürede geroalrtacmal/ta Aİmoci fla ivoh A*. Miktar 300,0 40,3 42,0 24,1 111,1 86.2 61,6 171,4 309,5 313,7 151,9 820,6 Tarih Mikfar 25.4.1975 9464 2.5.1975 679,4 9.5.1975 (DÇM başlıyor) 345,5 16.5.1975 98,9 23.5.1975 308,6 30.5.1975 268,6 6.6.1975 165,0 13.6.1975 28,3 20.6.1975 23,1 27.6.1975 25,0 4.7.1975 26,0 11.7.1975 25,1 dan itibaren bu kalemde görülen avanslar hızla küçülmektedir Majis ayı dövize çevrilebilir mev duatın ışlemeye başladığı dönem olmaktadır. Dövize çevrilebilir mevduat, banka sistemi ile özel kesimin finansmaii olanaklannı "eni''etmiştir. Bu yüzden aza bir düzeye inmiştir. Mekanizma sorunu Tahvü üzerinden kullanılan Merkez Bankası avanslarının gelişimi, tahvü satışlarınuı finansmanında Merkez Bankası'na önemli bir rol yükletilmiş oldugu lan tühril avansları. tp.mmuz avı ile Merkez Bankası'na reeskonta gönderildiği bilinmemektedir. Çünkü iddia edildiği gibi efer tahviller geniş halk kütlesine sa tılıyorsa bunlann Merkez Banka sı reeskonru Ue bir ilgisi bulunmamaktadır. Bunun dışında özel kesim tahvillerinin Merkez Bankası reeskontuna gönderilebilmesi için ild yol kalmaktadır. Tahviller ya, bunlan çıkaran şirketler veya şir ketlere yakın bankalar elinde tu tularak reeskonta götürülmektedır; ya da ikinci piyasada tahvil üzerine çahşan bir takun Ucari kuruluşlar kanahyla Merkez Bankası'na gönderilmektedir. Ancak tahvillerin Merkez Bankası'na reeskonta gönderilmesi, oldukça pahalı bir yol olmaktadır. Çünkü reeskont haddi yüzde 11 olup komisyonlarla birlikte yüzde 1213'e çıkmaktadır. Yüzde 15 veya 18 faizle çıkanlan tahvillerde, aradaki faiz marjı oldukça küçük görülmektedir. Bu durumda. tahvillerin daha düşük bir değerle ihraç edilerek, gerçek faiz oranının yükseltilmiş ol