Katalog

'DÖRT CUMHURİYET 28 Haziıan 1975 MİJİTAlcıM.CEteTİNİ ASOULCÂNBAZ RAZIYE 49 Yazan: Melih Cevdet ANDAY yuzden de, sözl»ri kimseyı tazdınnıyordu, kudtrmadıfı için etkılemiyordu. Her şey dayım yokmuşçasırıa olup geçıyordu. Bunun Vedıa Damat gülümsedi. için de böyle oldugunu anladıgım zaman nasıl Dayım: Oysa bu köyde elli yıl öncs içmeyen yo1. şsşırdıgımı ılerîde enlatacagım. Ama bakahm baçarabllecek mıyim? f. diyor. Meyhanelerden bm şimdi postaiıaDayım: Ae. içkı depolarmdan bıri ise genel tuvale*. Koyümüzde ne $&z çalmasını bılen var. ne tür Çlnpeneler, diye surdürüyordu sozunj, kü söylemesini. Cçmaya özeniyoruz onun için. köyünuze dayandı. sit hiç orah defilsmız. OvBen Halıt Beye: sa kö>ün gençlerinden bir mangayı uzerlerine sürebilırsinır pekaia. Ben çmgenelerle tek ba Soysop buralı mısınız'' dıye sordum. şıma ufraşabiiırim, öyle de yapıyorum, sokmu Halıt Bey: yorum koye hiç binnı. Elbette, dedi. Teker teker hepirruzin gözlerine tmlctı. Demek, binlerce yıldır, dıye ekledım. Yoksa giren var mı. djye bagırdı. Bunu sdylerken. dayımın az önceki «EIH P«kledi bır süre, sonra kimseden ses çıkyıl bnce..> sözünü düşünmüştüm. Halit Bey bumaymca: nu anlamış gibi, sofra ortüsü üzerinde ekmek Yasaktır, dedi, çıngenelere yasaktır. ijte ufalayarak: bu kadar. Yok canım, diye düzeltti, binlerce yti oKöylünün Yörük'ten azma oldugu sozünlur mu hıç? den çingenelere gelinmesı, elbette göçebelik Ya kaç zamandır? ortak temelinden birbirlerine bağlanıyorlardı. Onu da ıyi bilemem, ama vardır bir üd Fakat konuklarırruz bundan da bir ahnganlık yüı yıl belkı de. konusu çıkarmaraışiardı. Gerçekte dayım d* Damat, terbiyeli terbiyeli su içti, onun aybu iliskı üzerine basmamıştı. m «amanda Vedia şarabmı dıkti. Bır ara Halıt Bey yerinden kalkıp dıçan Ben, bunu görmezlikten gelerek Halıt Beçıktı, balkondan dönüsunde elinde bır kitap ye: vardı. demın dışanda gördiigiinı kitap. cam Nerden gelmişsiniz buraya? diye sormasanın üstüne koydu onu. Ciltll, arasına bır dum. basılı sey daha sıkıştırılmiî, orta büyüklükte Dayımın, oturdugu yerde sınirlendığıni bır kitaptı ou. Dayım. anlıyordum. Getırmişm kıtaoım, dedi H«üt Bej'e. HaHalit Bey: rltan da burada mı? Bız Yörükten azmayız. dedi. Halıt Bey: îşte burada dayım, içmekte olduğu sarap Oglumuza gftstermek Içln getirdlm, deboğaaına kaçtıgı için ml. yoksa lafı bır an öndi bana bakarak. e« kendıne geçırmek için aceie fttigınden mi, Oysa o sırada ben Vedıa'ya bakmaktaydım. agnndan bumundan sarap püskurterek bardaAdam. bu bakısı tam yennde yakalamıs ve onğını sertçe masaya koydu. dan alacağmı almiîtı. Üst yanını Hacı'ya so Siz dolaşırken, eloğlu burada şarap rabıllrdi artık. Once Vedia'ya. sonra dayıma, içiyordu, diye bağırdı. Hâlâ ahşamadmız otursonra damadına baktı. Damat çok ciddi, gerda maya. kıçınız otursa, ruhunuz uçmak istiyor. nını çıkardı. Başjaym, ded: dajim. Hali* Beyin gozlerinden yaşlar boşanmaya Halit Bey: taslamıştı. ama onunki bogazına şarap kaçma Yemek bitsın, öyle, dedi. sından defil, giılmektendı düpedüz, dayımın Merak etmı$tim. son söründen çok hoşlanmıştı. Ne kitabı? dıye sordum. Dogrusu bu uygarhk örnegi benl çok duyHalit Bey. bılmış biimı$ gülümsüyordu, gulandırmıştı. Dayımın, konuklarına, ikram e«Yemekten sonra her seyl goreceğiz» demek isdeceğı yerde bagıra bağıra aers vermesı. Uk tiyordu. basta yadırganacak bır davranıs gibi görünıi Aydmlık gece ıkıde bir balkondan ıçeri Eiyorsa dp., Halit Rey ile damadınm buna karşı nyor ve liıks Ismbasını soluksuz bırakıyordu. bunca doğal ve gıderek tath olan tutumlan, orO zaman yıizler aklaşıyor, anlamsızlaşıyor. en tada bir uygunsuzluk bulunmadığını anl*mRva kotüsii. oria bütünüyle eski bir fotofcraf] andıyeterdi. Dahası da vardı, bütün calışkanlıgirıyordu duvarlards asıh duranların yanında. na. yardımseverligine, özgeçisine karşm. dayım, gülmece bir kışılik görünüyordu burada. Bu (DEV\M1 VAR) SERMAYE VE HALK KESlMİ Yurdakul Fincancı Türkiye'de halk kesimi için yeni yöntemler gerekir îşçiierle köylülerin ulusal (telirden »Idıkları payd&kı artışın genel fiyat düzeylnde yapacafı olumsuz etkilen, fiyat denetiın cuzenıyle. olabüdigı kadar ^sjarıde tutmağs çalışırken. bir van dan da, artan işçı ve köyiu gelirlerinin tüketime gıtmesi o!as;Ugı azaltılmahdır. Çünkü fiyat düzeninı îBicdigı miz kadar tutmaga çahşalım, bunda 'ara bir başan saglanacagı hayâl dahı edilemez. Malıypte gıren ücret ve ham madde fıyatlanndakı yüksehne. isterisr»meı fiyatlan bir ölçüde «rttıracaktır. Buna bır de artan ışçı köyıü gelirlerlniı körükledifı ıstem baskısı ehlenır ve fiyatlar basıboş bırafclırsa, hızlı iktısadi oü yıhne şöyie dursun. for »r;\o kapayuıcay» kadar ekonomuurı çöküvermesi ışden bıle degıldir. Hiperenflâsyon» duşülebıiir. ücretfiyat kısır döngılsü ekoııoınıyi yıkabılır. Bu tehlikeyi uzakta tutmak gerekıyor. Uyfrulanacak sıyajetın iki temel yönünden biri. fıvat artışlannı ılımlı bır düzeyde korumak. ikincisi de artan işçi, koy lü geliılenni tasarrufa ka:«dırmaktır. Hatta ıkincı nokta yani el değiştiren kaynakları tuKetinı» Ketirrnekten atako%TnaX ve yeni .«•hipleriıun eüyle yatırıma aktarabilmek daha önemlı gorunuyor. • Yapılması gereken ilk şey, tasarruf eyiemini öne çıkartan bir çeşit «yatırım bonosu» düzeni kurmaktır Hızlı ve adaletli bir gelişme ancak, sermaye birikimini işçiyle köylünün elinde oluşturmakla sağlanabilir Halk kesimi, ekonomik içeriği olan toplumsal, demokratik harekettir yatınm oonosunun, acı deneyınl geçırdiğımiz Usarruf bonosu dü zeyıyle uzaktan yakınöan tuçbır ilişığı. hiçbir benzerligı yoktur. Tasarruf bonolan, devletin yurttaşlardan yatırım ıçın aldıgı odüncü belgelıyordu. Biziro önerdiğımız yatırım bonosu. ışçinm, koylünun başkalarıyla elele gırışece$i 4gjy»m4*ki pajnm oelırürun gelirinden elde ettigi paranın bır böiügünü t«msil etien yatırım bonosuyla, yani tasarrufuy la kımseye ödünç vermıyor. Tasarruf bonosuyla yatırım t > w nosu arasındakı bu onemlı aynhgı belırttikten sonıa bır noKtasa daha deginmek gereiiyor. Tasarruf bonoıarmda tanın olduğumuz el degiştınne olayına yatırım bonolarında fırsat venlrsıe me'.ıdir. Bonolarm. ıstendı^ı <"ida parava çevrüebilmesı yoıu a^ık tuıulmahdır. Düşük fiyat la bono kapatan tıcaret erbabının, ışçilerle köylulerın sırtından zengın olması, ancak boylelikle engeılenebıhr. Yâtırım bonosunun parsya çevrilmesı yolu açık tutulnıalı. ancak sahıbini ou yola gırmekten alakoyacak her türlu ozenaırnıe tecibın de allnrnalıdır. nunu çözmesl açısından da başh başına değerlıdir. Ancak ounuıı önde gelen koşullanndan bın. kurulacak tşletmelerin ÇOK amaçlı, büyüJc sermayelı, genış Suruluşlar olmasıdır. Halk kesiminin kurulmasında işçi birliklerine de büyük görevler, büyük sorumluluklar duşmektedir. Özel glriskimn egemen oldugu toplumlarda ısçi •OirlikltfiHüıı bashca ça*esı, uluKöylü için sal geilrden ücretlere düşen payı koruma, arttınna noktasmda Köylüler içm yatırım bonosuyogun laşır. nun saglayacağı üstünlükler ise baçka yerde aranmak gerekir. Halk kesiminin egemen oldugu Bono sahibi olarak köylülerin bir toplumda ıse ışçı birlikleribir araya getınlnıeleri, ortak bır ne düşen ödev. ulusal gelirden örgüt içınde. ortak yatınma yopay alma kavgası yerine, uluneltilmelerı. özendirrne tedbırsal geliri bizzat ve daha hızlı lerinin başlıca amacı olmalıdır. Uretmek olacaktır. Üyelerini, biaBir banka Ö:,ieyse yatınm bonosu sahibi Mt üyelerın yatınmı için örgütBu kurum Kaclar önemli btr lemekte. işçi birliklerı etkin ve köyiülerin. bu bonolardan elde başka orgut de işçı, koylü ışlet yararlı olabilirler. Biriktırdiklert edecekleri yararlar, ortak yatımeıennı fınanse edecek bır ban engin üretım deneyiyle. ısçi birnmcı orgutün girisimleriyle özkadır. Belli devlet bankaian ou lıkleri tiretimın örgütleyıci beydeslestmlmelidir. amaçla bırleştinlip yenıden ör ni ve odagi olabilirler. örneğın örgtıtlenmıs köylülegutlenebılecegi gibı, tamamen yerin ürünune olagan tiyatın öteSonuç ni bır Danka da kurulabıhr. HaU sinds «orgut payı» eklenmelidır. Orgütlenmİ5 koylüler, smai giri kefcumnın butu» oankacılık ruzBu yazılar boyunca gerekçeslmetlen, böyle özel bır banxa uSimlerincie vergi indırımlerinden rafından gdrülmelictır. Hera «t ni ortaya koyarak açıklamaga yararlanmalıdırlar. Hem ortak kınlık, hera ıvedilik, hem de kay çalıstıgımız gönişümüzu kısaca yatınmm gelın. hem o gelirden nak ısrafını önlemek bakımın ö'zetlevelım: köylülerin payına düşece» kişidan boyle tekel nıteliğmde bu Gelışen ekonomilerde temel sel gelir. düşük bir vergı oranıbanka bıze gerekli gorünüyor. giıçlük. veterınce tasarruf edena bağlanabiJir. Dogal kı halk kesimi görüşü, memek. yeterince sermaye bırik İ5Çilerle köylülerin yatınm eKonomık yapıyı temelden def.ş tirememektedir Oysa hızlı ıktlbonolarıru bır araya getırerek tırmeyi ie sadi gelişmenın teme) koşulu ortaya çıkaracakları smai kuru gışıkiık, ongörmektedır. Bu ça doğal büvüme oranına çıkmaga başka degışıklıklerı luşlann, daha sonrakı yıliarda olansk veren ölçüde sermaye ya girişecekien gehştırme tasania gıracaktır. ratmaktır. Geleneksel kapitaToplam gelir ıçınden aldığı pa list sermaye bmktirme volu, ge rıru î"ükseltebi!mek üzere, ayru biçımöe özendinne tedbirıen aj yın azalma egüıminde oldugunu lişen ülkeler için gecerliSını yigulanmalıdır. Orneğın Kârırun ya goren ozel tcesım, daha çok ser tirmiştir. Yavaştır, adaletsızdır, nsından çogunu yem yatınnıa a maye • yogun t«knıkler kullan İsrafçıdır. yıran sınaı kuruluş, kârının b»lli mağa dönecektır. Bu gelışma Hızlı, adaletli ve lsrafçı olmabü oranını da üyelerinın topluın gerçı üretkenlık oranını yükseitıcı yonde etkı yapacaktır ama, yan bır gelışme, ancak gelecek sal açıdan gönendinlmelerıne < orneğın konut yapımına) ayır aynı zamanda da ısgUcünU raın sermaye birikimini tşçıyle köymak koşuluyla, vergı dışı tutuia çaiıştınna çabasını guçıeşuııcı lünün elinde oiustunnskla sajtlanabıhr. Türkiye'de hovle bir bır etken olacaktır. büir. Sermaye • yogun teknıkler kul binkim. bugtlnkü koşullarla ve Zaman aralığı lanma zorunlugunu gerçı kanıu bugünkü kurumlarla sağlanamaz. Halk kesiminin kendine Ne var kı, yatınm oonoların ıktisadi kuruiuşl&n da öu.vacsk bzgü kalkınma planı. kendine tır ama, ou zorunluk, kamu kuda somuüaşan küçtik ısçı ve yojun yatı özgü para kurumlan. kendine öz köylü tasarruflannın sermaye nı ruluşlannın emek de pü toplumsal ve sivasal yöntelığme burünmesı, tasarruf oi rımları aır yana koy mal an temleri olm?k gerekır. mek olmamalıdir. maktan çıkıp yatınma »Ktnası, Halk kestmı tktısadi Içerigl büiktırmeyle yatırım arasında, Hem geçmışın kalıntısı Jian bazan uzunca bır zamanı gerelc süregen ışsızlige çare oalmiK, olan, toplumsal. demokratik bir tirebüir. Tasarrufu yapan ozel hem de tıareketsiz kalmış ı$gu harekettir. Bu hareketı Batıdakl girıskı ya da devlet Kesımıyse, cünü uretime sokarak yeni ta sosval demokrasiyle kanştırmak böyJe bır sakınca söz konusu fle sarrut olanakian sağlamak ıçın, ve karşılaştırmak yanlıstır. Bağüdır. Hangı yolla olursa olsun kamu kuruluşlarınm emek vo tının sosyal demokrasısı. fcaplyaünm kaynağı, sağlandıgı an tun yatınma da önem vermel» talizmm toplumsaj bünyesmde açtıgı varalan tedavı etmek, kada zaten sermaye mtehğındedir. ri kaçınılmaz bir zorunlukfur. pıtalizmin sivrı yanlarını törpüHalk kesimlnde ıse sermaveyi Köylü işletraeleri leyıp vumu$atmak düşüneesınin oluşturacak tasarrul, bır kışuıon degıl, binlerce kışmm tasarıulu Kamu Kuruluşlannın ou çaba ürünüdür. TUrkiyede 15e halk olacaktır. Tasarrufun yatırım ser sına ek olarak, köylülerin kura kesimi kapıtalizmı torpüle^p mayesıne dönüşmesinde raman caklan ışletmeler, kırsal oölye yıunusatms çabasının degil, serboşluğu oimasını öalemek ıçtn. lerde gızlı ışsıriığın tedavisınde maveyj bırikirken foplumsallasbırçok kışının tasarrufunj bır büyük etken olacak, uzun enm tırma. demoKıatlastırma düşünürünüdür. tkısının arakişmın tasarrufuytnus gibı dü de de tanmda çalışan nüıusu, cesininçok fark var. şünmek gerekecektir. başka yere aKtarmaksızın azala sında caktır. Köylü ışletmelerinin baIşte bu noktada bu tasarruf!a BiTTi rı örgütleme sorunu çıkıyor ona şarıya ulasması, kente göç «oruya. Orgutleyıcı devlet olacaitır. Ancak örgüt leyıcinın devlet olması zorunluguyla bırlikte, ftnümüzde çok ör.emiı bır teühKe, kırtasıyecılık tehlikesı belıriyor. Sosyalist üikeier planlamasında kırtasıyecıliğın zararlan çok çok görüldü ve son yıliarda. oır çok sosyalist üîke, bu tehlıitcyı sa\Tiıar.ır) çirelerını anyor. tanınabilır ya da konut ödüncü belli oraıılarda yıikseltilebilir, y.l hk ücretli ızuı suresı arttırclabtlir, bdediği gelir vergisı artan oranlarda geri verilebilir, ernekhlik yaşı indirilebilir, emetli aylığı basamak basamak arttırılabilir. Gayet dogal ki bu tür özendirıcı tedbirler alınırkerı. ka mu tasarruftannı baltalamaktan kaçınmalıdır. kadar uzmanlık ve danıstnanlık bılgılerını. o ışietmeye beaelsız harcıyacak bır kurum olmaiiaır. İşçı, köylü ışletmelennın, köy ya da kasaba çerçevesınde uretımle avunan güdük lîletmeıer olarak ortaya çıkması, ancak boy le bir kurum tarafmdan yapıiacak örgütleme yoluyla bnlenebı lir. Işçı, köylü ışletmelerı, ancak boylelikle, temel sanayıı ja. yöoeumş, Jauyuit binmler rak belirebilirler. Bu örgütleyıci kurum aynca i$çı. köylü işletmelerinın pazarla olan ılışkilerinı de düzenlenıe lı, gerek ıç, gerek dış pıyHsaja aıt bılgıler sağlamakta, halk kuruluşlanrun yardımcıaı, rianışm* nı Olmalıdır. Yatırım bonosu Yapılma&ı gereken ılk şey. tasarruf eyleınını öne çıkaran bır çe<ıt 'varınin bonosu» düz?nı kurmaktır. Yanlts anlamları onlemek ıç:n hemen belirtelım: Onerdığımi2 DiŞi BOND CAZOUODU ŞfM yiyesıuaz Bir cnflasyon kaynağı BURADA DCSTTE SEM6EBA Yatırım Donosu venldıgı anda potansıyei bir enflâsyon kaynağı dır. Enflâsyona üu yonden katkıda bulunabilir: • Paraya cevrilip tüketlme glt tigı zaman, • Tasarruftan yatırım sermayesine dönüştugu, mal ve hıznıet satın aimak üz«re pıyasaya fpıdığı zaman. tkinci olasüık. her rürlü açık harcamanın dogal sonucu olduğu için, üzerinde ayrıca duracak degiliz. Ancak birıncı olasılığuı önlenmesı, halk kesiminin kuruluşu açısından büyük önem taşıyor. Zira, özel girişki elıyle iyıkötü yatınma gıtmesi olasılıgı bulunan sermaye kaynagı, halk eliyle yatınma gitsın düşüncesiyle işçiye, köylüye aktanlıjor. Bu aktannanın hıçbır yönden olmasa bile, sadece bu yönden yatınma ddnüşmesi kesin zorun İuk olarak belıriyor. Aksi halde yatınma gidebilecek kaynakları kendi elimizle israf etmis, tüketime harcamış oluruz. Taban iicretlerle işçilerin, ürün fiyatlanyla da köylülerin elde edecekleri yüksek gelir, daha çok, devletin açüc harcama yo luna başvurmasmı gerektirecektir. îşçilerle köylülerin elins geçen fazla geîirin belli bir oranı «yatınm bonosu» olarak ödenme lidir. Gerçi yaUnm bonosu, sahibinin kullanımı için, devletm bir köşeye ayırdığı parayı temsil etmektedır ve doğal kı yatırım ser mayesi olarak ancak sahibi tara fından kullanılacaktır ama, özendiricılık mtsliğini arttırmak için belli bir faize bağlanmalıdır. Bu faiz her şeyden önce, küçük gelirlerdçn }atırım için para tasarruf edilmesinin yaratacagı gyç lükleri dar bir ölçüde de olsa bir parça tedavi edecektır. GARTH SÖO DOUAO. DUM SENI ÖLDÜB. •l MESİ İCİN DE. BU SOO PO tOOMIS NEOEVE öörül? Hava Astsubay Sınıt Okullarına Öğrenci Alınacaktır 1. 197S 19?b efitım döneminde yetışürılmeR üzere; Lise, Kolej, Tetoısyen Okulu, Ticaret Lısesi, Sanat E^ıstlhisü ve Sağlık Kolejı mezunlanndan Hava Astsubay Sınıf Okullsnndan ögrencı alınacaktır. 3. Girı» şartlannı havl broşür ve müracaat oelgelert; Hava Birlik ve Müesseselerinden, Askerhk Daire ve Ş''&«lennden, Lıse, Kolej, Tlearet Lisesi, Sanat Enstitülerl ve Saflık Kolejlerinden tetron edilebilir. 3. Istekl) ögrencüer temin edecekiert müraeast belgelerini doldurarak 1 haziran 20 teramuz tarihleri arasınd» a^ağıda belirtılen âdrese gönderecekler veya elden vereceJcltrdır HAVA TEK.\(K OKCLIUl KOMlTANLlGl KAtDlKABLL KOMISYÜNU BAŞKANLIĞINA: GAZtEMlR tZMlR 4. Oktıl» gırtşe esa5 oünak ü/ere mulâkat »e Bfden eglttmı seçmelerı 567 agustos 1975 günlen tZMIR, (tAYSERİ v« DIYARBAKIRda yapılacaktır. Kendilerine mülakata katılmalan bildirilen ADAYLAR bu üç Uden herhangı bırindekı Komısyon» muracaai edebllirler. (Basın: I 15**> 5230 Otonuz için Soğuk Hava Cîhazı AIRCONDITİON ORtltNAL AMERÎKAJS 500U rL. MÜNiR BAYKURT 4. LEVENT OTO SAJMAYİ SlTESÎ MENDERES CADDESİ D. a TEL: H K » Cumhuriyet 5130 KÎRALIK SİNEMALAR tstanbul. Beyoğlu Istikiâ! Caddesinde Sersldoryan Blot;j naaıı ile msrui malıalde mülluyeö T.C. Emetlı Sandığına a:t £melc »e Rüya Sinemalan, miiştemılâtian ile birlıkte ayn ayn veya müstereken kıraya verılecelstır. Bu işe aıt ihale dosyaları Ankara'da T.C. Emeklı Sandığı Genel Müdürlügünden fGenel Muiıasebe Müdürlügü odeme servısı) tstanbul'da T.C. Emekli Sandıgı tstanbui îrtıbat Mudürlügündrn (Sirkecı, Mımar Kemalettın Caddesı Nurhan) ıs ssatlen dahilinde 50. TL. mukabılınde temin edilebilir. Teklıf verme müddetl 4.7.1975 cuma günü saat 17.uu'ye Kadardır. Sandık ihalcyl yapıp yapm*makfa serbesttir. (Basın: Özendirme Yatınm bonoiarının, yatınm sermayesıne dönüsunceye kadar saglayacaSı taız gelinnin diîinda, bazj ustünlüklerle de donatı'ması düsünülmelıdır. Bu çı> rlar ne kadar çekıcl olursa, yatınm bonularının paraya çevrılip tukc ıme eitmesı olasnıji da o kadar azalacaktır. Örnefcın belli mıktarda yatınm bonosu öınktırıp vatınm termayesıne donuşturmüs ıscıye, kocut öduncü vermekte önceiiis Ciddi tehlike Türkiye'öe naJk kesımıni dev letın örgüt lemesıne adunımızı atarken bu tenlikeyl çok cıddıyt alma!) ve örgıiTJejicl kurumu o lu.<tururken, hiç aklımızoar çı karmamalıyız. Orgutleyid ku rum. naltc Kesımım olustııracajı olan ısyerlerının kurucu sernıayesını bu Rraja getınp oırbınj le baglijacak, gınşıiecek yatınmın proiesını. tşRücünU, bam madde kaynaklann) «sSııy»<«n lçieunenın valısmaia Daşlaroasıaa