Katalog

CUMHURIYEÎ 27 Aralık 1975 ftil EMCiaîLifeıM ÜVANMA\mı, ... 8u AEDULCANBAZ VATAN DEDİLER Talip APAYDIN 22 lür ljlerl de halletmeye çalış. Komutanda para var, hanın aubayı gttlümsedl, kl sulye, nobut, merclrnek et, onlan koSusturacagım. ırt ton tua... kl. ırangozlan dolai, on peneere Qe dört kapı.. ısustüne. çUlerinl ver, saglam yapsınlar. vuruldu, ıcı Hasan aga geldl komutanım. Al içeri, buyursun akalh, bası sankh blr adam girdl, Se.amınaleyküm. .eyküms«lam, bupır ağa.. Hos geldin Geç şflyle, yatağa Hasan aga bagdas kurup oturdu. Ellnde doksan dokuaıh vardı Basını saJlayıp duruyordu Ize lki klşüık yemek yollayın. Akşam çorbasını Hasan irllkte içeceğiz. ak, ben yedim. lmaz, bırllkt* ylyeceglz. nm gubayı aelâm verıp çıktı. asılsın aga, çoktan görüsemedlkT ıgol binbasım, iyiyim. Sen nasüsın* asü olacagım? Canun bumumda. Bir kav çaksan aler • r sesll sesll güldü, a en carunı sıkma, bepsi yola girer. Çogunu halletün maleyi hallettim? Her aey yanm. Suvari alayı kurmak n* avas vavas ohır. ^ iulgur tarhane senden, hlç dlnlemem. lı adam basını eğdi, faptırıyorum emme senln dedlgin kadar yok blnbasım. çıkmaz o kadar mal. ifakın köylere haber sal. oralarda da yapsınlar. Aç mı .sınız bu askerı? {oymayu AUahın isniyle Aiyondan falan tamamlans, n« Bırak Afyon"uT Aiyondan ben hlç blr şey temln edemlîinbaşım, bizim buralar fakır köyler. Herkes ancak kendl ınl çıkanr Bugdav, arpa. bulgur gatmayız bız A.l<»tığil. Yok ki ne satalım'' Emme askerlmiz lçln tabl dişitımağımızdan artınp avıracağız Boynumuzun borcu . Bl;anla patates de bulurum Birazla falan olmaz ağa Altına at verevim Bin çevre koyt Bunlar senın sozünü k\rmazlar Parasını da vereceği2, değıl Askenme erzak bulacaksın Bana söz verdln, yardıra sın. Pekl blnbaşım Tardım edeeefım Onlar blzlm evlâtlanmız mızı koruyacaklar. Aç bırakacak degılız elbet. Bulabüdıkadar bulup getıreceğu Emme hepsıni benden ıstersen, »vıverırım olur ya? Az değıl, bır alay asker Bızjn buraür JOI vuruldu îki asker vemek getirdl Masava bırak oğlum Mutfak çavuşuna sbyle, lid baç soğan bıze Tuz da getır çabukl Gel Hasan afa, buyur ıhta masaya karşılıkh ofurdular Yemege başladılar Bın<adrı bey, Hacı Hasan ağadan ellıaltmış tane de kavak ısteyecektı Onu sonra söyleyim diye düşünüyordu. 1 [olla Mahmut sırtüstü uzanmış, çadınn glttlkçe daralan tee akıvordu Eskı bır çadırdı Yer >er delıkler görünüvordu. n karartısında kırlı sarı rengi eıttıkçe kovulaşmıstı Dışar. r ler kimısı konuşujordu kımısı türku soylıJvordu Bırısi 1 çadıra dajamış \nldızlara bakıvordu Ders borusu çaldı Hadi toplaan! Ders başlıyor1 . Bolukler obe< obek toplandüar Çavuşlar, subaylar çeşltmularda bır saat aksaTi dersı venrlerdı k çuncu boluk daıre oldu S.ga'alan sondurtdüler. Otur! Murdular Ses«;ı?ce beklemege başladılpr Hace'' Mahmudun ma^dı Öburlert onun vanınca Dısek dırseğe oturmuşlardı Dıkkat' . •îep a\ağa ka'ktı'ar Merhaba arkadaşlarl Sağool' . Oturun' . refrren GaliD bevdı Ellerl arkasında Wr İk1 pprfndl Bogatemızledı Derse nerden başhyacağını duşundu Bvgun Dolugumüze beş arkadaş daha \enldı, dedı Gordüdegıl m ı ' Gorduk Nerden geldıklennl sordunuz m u ' Kırmsı cevap vermedl. Knnisi «sorduk» dedl (DEVAM1 VAR) r TARİHTE, KÖYDE, KENTTE TÜRK KADINI M. Rauf ÎNAN «TUrklerin yasalan konusund» da «lıe blr düflün (flklr) vereyım Size, yalruz Türklere özgti blr gelenekten söz etmedım sanırım Evlatlık almak Bu gelenek TUrkler arasuıda oldugu gıbı, buradald Rumlar, Ermenller arasında da yaygındır Burada mallannı hısımından, ya da dostlanndan bırır.e bıraJcmak olanağı bulunmadığından, genellikle çocuk sahıoi olamayac&klanru anlayanlar halktan bir çocuk ahyorlar Onu ana babasıyl» blrllkte yargıcın önu ne götürüyorlar ve kendilenne kalıtçı yaptıklannı söylüyorlar. O taman çocugun ana ve babası çocukları üzerlndekl haklanndan vazgeçlyorlar, ve bu tu tanagın tanıgı oluyorlar. Çocugu evlâtbk edinen de, onu artık kaUtından (mırasından) düşüremıyor Bununla birlıkte, bu konu da bır çok yoksullann büyük bır baba ruhu ıle baba sevecenllgl gösterdıklennı gordüm. Dilencıler en zengın Rumlara bıle çocuklannı vermıyorlar. Bu çocuklara ahıret (ot« yan) evlâdı diyorlar Bu gelenek bizdeklnden daha çok hoşuma gitti. Biz, adımm sürdürmek içln çok kez malımızı, ancak çıkar dolayısıjle blze yazrnaya zorunlu oldugu bır kaç mektupla kendlsıni tanjdıgımız uzak bır hısımımıza bırakıyoruz Bence Ttlrklerin dedıklerı gıbi, dızlmlzin dıbinde gonlumuzce büyütecegimiz bır çocuğu mutlandırmak daha uss Kadın tarulajlanmıı uygun . Kıtaptakl mektuplar Türk toplum jaşamının çe$ıtll alanlarıyle llgılı daha pek çok sahnelerle doludur. Lady Montegue bu sahneleri kendl ruhundaki çok guçlü sanatçı yanıyle anlat^ maktadır. Son mektup Turlt garavlannın, özellıkle Padişah 3. Ahmedınsonradan Nevşehırli Damad Ibrahun Pasa'ya nıkâhladığıkıa Fatma SuJtan lçın yaptırdıfı gorkemll sarayı hayranlıkla anlatarak, o Lâle Devr nde buralarda yasamaya, ünlu bügın NTewton gibi ugraşıp dîdmerek yeni bulgularla dünyada ün kazanmaya yej tutacagın» jazarak bıtırıyor. Bu kıtap ve örnegln tbnl Batuta'nın gezı anılan, Kanuni zamanında >urdumuza elçi olarak gelen, o çag Avrupa'sının en değerlı duşünur klsisı olan ve bızden laleyl Hollanda'ya götüren Pusbec'mHüseyln Cahıt Yalçın ın dılımize çevirdıgı «Turk Mektupları», yıne o çağda tutsak olarak yurdumuza getınlen ve Rustem Paşa'nın kölesı olarak, onun ölümüne dek yurdumuzda kalan, sonradan kaçarak Ispanya'ya dönen Pedro de Lamara'nınFuat Canm'ın dılımize çevirdıgıanılan ulusal tanhımız bakımından çok defcerlı be'.gelendır. Ancak, bunlar bıze, ulusun temeli ve koktl olan halktan, halkın yaşamından, >aşam koşullarından hıç bır bügı veremlyorlar (6). Kimi illerımizde okuma yazma bilen kadın oranı yüzde I5'i bile bulmaz Hakkari köylerindeki oran ise yüzde 1,3'tür Kadınlığımız adına öğünülecek özelliğimiz yüksek öğretimde bayan öğretim üyesi sayısı dünyada en yüksek ülke olmamızdır dınİBnmız özelllkle Atarürk der rimlerlnin AtatürkçUIUgUn bekçlsi ve savasçı olmak vükUmün» dedırler Ortak bir eğilim Kent kadınlanmızda pek yayipndır ^aÇcîllaçma (modero» le$me). Bu çaba Özell kle btt» yük kent kadınına çok deSisiklıkler getınvor Bunun olumlulugu ile bıiıkte Uzerınde durulmasi BPreken olumsuz vanlan da vardır örneftin. vtiksek ÖSrenim eormüş olarlarda bile annelik çocuk vetistirme corule egıtımı eorüsler) duraksamalar, sarsıntılar, şaşkmlıklar geçırıyor Belll bır smırda lcalma\pn rahatlık ve (tönenç ör'emı eost e n s ıstejü tüm düşünlere esemen oluvor Bu olgu egıtım kunım larımıza büvuk vükümlulüklpr vermekTedır Bunda büvuk kitlelerdekı eklnslzliftın (kültursüzlügun) düzevsiıliğin çok payı ve etittsı vardır Ovsa okuma • vazma Bakımından kadmlanmızın sürekll olarak buvuk haksıdıga ujradıkten kestn, ve apaçık bir gerçektir 1 1 çeşitü iomnlar kar?raındaWdö?OBce)eriniç«ıW«ıneden ' ~ Otarr y ı a r ornn Kent kadınında görülen en yaygın eğilim, çağcıllaşma Htnt'te kadın çok horlanan, asarullah Efendlnin «Kuran 1 Kerım Ayet 1 Kenmelennın Nurgılanan bir variıktı Araplarda lan Huzurunda Hatun » (1933'te hele, kızlarını dirı dın gomecek Berlin'de basılmıştır, Kuzey kadar kotü ıdı. Hınt'te kadın, Türkçesıyle ve eski yazı ıledır ) ölen kocasıyle bırhkte gomülürdu. O tanhlerdeki ınsanlıgın duBu kitapta kadınlıkla ilgtli çerumu gozden geçınlınce şu gerşitlı sorunlar çpşıtlı görüslerdo çek apaçık ortaya çıkar kl, ele alınmış ıslam açısından açık Peygamber dtlnyanm ve tarlhm lanmaya çahşılmıstır O yıllaren btlyUlt evrensel devrlmcısl da yurdumuzda olan gelişmeler ve Islâm da en bılyuk evrensel üzerınde durulmuş, örne^m devnmdır O'nun kadına getır«Türkıye'de hicap meselesı=3 dıgl yüksek değer ve haklar (peçe sorunu) başlıklı yazı, bugün de dılnyanın hıç bır yeAtatürk'ün gerçekleştirdigı devrınde verılememıstır. Belkı vıiz nmle bu gelişmenın «bütün lsyıllar boyunca tnsanlık, daha lâm milletlerının kadınlarına, çok gellstıkten sonra gerçek kızlanna büyük örnek ve kurtulestirebllecektır Kur'andakı ve luş önderı» olacağını bellrtmekPeygambenn sbzlenndeki kadıtedır. (Hicap Meselesi, savfa na verılen saygınlığı bu yazı 35 ve Turkıye'de Hicap Meseçerçevesl ıçinde açıklamaya ola lesi, sayta 47 48). nak yoktur O çafdaki koşullar Tarlhçl (Seyyit Emlr Ali) geç içınde yalnızca su sözlert blle mişte MUslüman kadırüann b«bıraz beiirtir: gurlügünü, çeşıtli ömekler ve\ rerek açıklar ve « Harem. çok «Cennet analann avaklan al sonra, halıfe II Velit zamanmtındadır > «Kadını üstun tutan da, Bızans'tan vansılanarak kuyuksek ruhludur; ancak alçak rulmustur..» der olan kuçfîmser, ona kotulük eder » Kenrl» Turk kıdını Peygamberın öllimUnden vs onun devrim arkadaşlannuı goKentt» TÜTk kadınının duruçüp gıtmesınden sonra eskl mu hepımlz her gün yasamakta Arabın geleneklert yeniden hort olduğumuzdan, ona kısa bir göz ladı (öyle bır azgınlıkla ki, atmakla yetlnelım. Küçüklü, Peygamber'ın en yakın üç arka • buyuklü kentlerımızde kadını, daşıve O'nun ardıllan olan uç nıtelıgine gore tıplere ayırrnak halılesloldürülerek şehıt edil olanaklıdır Bu da ya konutuna di ) O gelenekler îslâm inancıve konutunun bulundugu vere na sokuldu, onunla bırlikte Is gore, ya da çalışma ve yaşam lâm inancı olarak dünyaya yakoşullanna gore olur. yıldı. (Tıpkı Büyük Türk devKonutuna ve konutunun yertrımınde, Ataturkçülukte gendne gore: lenn japtıklan gıbı.) Kentlenn orta bblgelerınde, Islâm dıninde kadınm duruısıtmalı (kalorlferlı) büyük munu tüm yanlariyle avdmlaapartmanlarda yaşayanlar, tan bır kıtap var Yuzyıhmızın Bahçelı evlerde, koşklerde büyük tslâm bılginlennden, yaşavanlar; Kuzey TürklertndenMusa CaKent çevrelerlnde, ybrelerinde küçük kalsbalık. apsrt manlarda kalanlar, Gecekondularda kalanlar. ayn ayn özellıkler Kostenrler. Ç&lısma ve yasam kosuliarına gore Ev kadını, (çogunlugu olusturanlar Dunlardır ) trkefcın geleneksel çalışma ve vaşam kosulunda olanlar va da ona çok vaklasan lar. eczacılık, hekımlık, mühendıslık, mımarlık, hukuk çuluk, profesörlük, öğretmenlık, hatta subaylık vb. yüksek mesleklerde olanlar; Orta mesleklerde olanlar, Yardımcılar. Evının dışında da çalışan bu son üç nıtelıktekı kadmlarkabul etmek gerektır kl,erSeklerden çok agır vükler altındadırlar. Ev dışındakl günlük çahşmalanndan başka, ev ıslerıvle, çocuklarının egitimi ve vetıştırilmesıyle, nele kımıleri evın alıs verışinı de kendılen japmakla, çıft görevll ıkı kat yukümlü, eileri bpülecek insanlardır Aynca oir desayıca çok az olduklannî sandıgımzamanlannı defterlendıremeyenler \ardır. Bunlar zamanlarını defterlendırememekle kendjlennı de değerden düşurürler Zamarlarını değerlendıremeyen va da az değerlendirenler, doğallıkla asalak olurlar. Fu arada, ulusumuz adma, kadınlığımız bakımından ogünülecek bir özellıguniz vard'rYüksek ogretimde, bavan ogretlm üyesı sayısı dunvada en yüksek olan ülke Turkı\e dır Bu durum Ataturk'un varım yuzyıl onceki goruşunun ve dıle ğının gerçekleşmesidır Bunlar ve tum yüksek meslekteki ka olacağı belırsiz yavrular da vardır? Şu 1975 Kadın Yüında kadın derneklerımizın, kız eğıtıra kurumlarımızın, çevrelerındekı evUtlıkları once saptamaları, sonra durumlanyle yakından Ugılenerek ordara sahıp çıkmalan ınsanhk, ulusçuluk bdevlcridır, ve rorunludur. Kadınlanmızda okuma • var rna durumu: lQ70 savmına (tnre % 4O'tır su demek kı ! ! > << kadından ancak 40 tanesı okuma vazma bılivor. Buna karsılık erkeklerde okuma vazma oranı % fifl'tır Kimi illenmizde okuma vazma bılen kadın okullardakı kızlar da tçınde % 15'i bile bulmaz Bır kac or rek b'anu daha tyi açıklar (1170 sayımı sonuçlarından bu konu hpnüz saptanamamış oldugun dan) 1965 savımına gbre ok'ü lardaki kı? ^Srenriler de icin^P olmak Uzereokump varma bılen kadın ve kı* % (vüzde) oranı: tllen Adıvaman BUlıs G Antep Hakkari Mus Urta Agn Dıvarbakıı Gıresun Mardın Surt Van Tüm ilde '/. Kft.de '• 44 Islâm dini vı Turk kadını Atatürk'ün Islâm dinl ve TUrk kadını konusundakl açıklaması soyledir: «Dusmanlarunız biri dlnln etklsl altıoda kalmıs olmakla suçlamakta, duraklama ve çolonemizl buna bağlamaktadırlar. Bu •anlıstır. Blzim dinlmiı hiç bir vakit kadınların erkeklerden cerl kalmasını istememlştir. Allâhın emrettlği sey, erkek ve kadın muslümanlann birltkte olarak bilım ve aydınlık kazanmasıdır. Kadın ve erkek bu bılim ve aydınlıgı anunak, ncrede bulurlarsa oraya gitmek ve onunla kusanmak, bezenmek xorundadır. Islâm ve Turk tarihl incelenlrse, ıçonılür kl, bujrun kendlmizi bln turlfi bağlarla bağb sandıgunn seyler yoktur. Turk toplum yasammda kadınlar blltmce. aydınlıkça ve fitekl jönlerde erkeklerden hlç geri kalmami5İardır..j Bu çok söylenmis, konuşulmus ve yazılmış îslâm ve kadın konusuna bır degtnmek gerek. Islâm dmi kaynaklanna inılerek ve bu dını iyı incelemiş gerçek bıllm adamlannın açıklamalanna gldılerek araştırılırsa, Atatürk'ünyukandakı bır kaç tumce üe^asıl gerçeğı ortaya koydugu açıkça gorülür Islâm Mekke'de doğup Medine'de yayılırken, tum dünyada, Yunan'da., Roma'da, Çın'de, »43 17 SU 4,13 1.48 IJ1 i m »20 8<K> c.m b.i'ı İİC JiA »98 1 1 >1 14.S4 7.1« 1.TÎ y jo »UJ l ,f Gunumuzdeki «lâflık dunımu •Dogu Mektupları» kıtabındakı carıyelerın ve evlatlıklann durumlarını açıklayan yukanya aldığımızdızıler karşısında, buvük kentlerımızde günümüzün (e\latlık) denen, gerçekte besleme hızmetçi olarak kullanılan kara yazılı yavru kızların ugradıklan nsalsızlıklar, acımasızliıtlar çektıklerl acılar ve acıklı durumlan, karşılastıklan korkunç da\Tanışlar utendırıcı, yuz kızartıcıdır. Yetkılı sorumlular, polıtıkacılar bu duruma ılgısız ve aldırışsızdırlar Kım bılır kaçının evınde çocuklugu, zavallılıgı sbmürulen bu acınmadan kıvılan boynu bukük ve geleceği, ne Bu durum kadının karşılaştıgı en bu>uk Uaksızlıktır He>e koy kadını, en baçta gelen ın sanlık hakkından msanlıK nak kı olan egıtımden voksur Dıra kılmıçtır. Bu ( l ^ s Uün> a Ka dın Yılı ında asdın kadınlarımz, tum kadın aernpKıenmı? ve or guUenrnız Ounun hilıncı ıle bu haksıziıŞn e dprmek ıçln savaş malıdırlar Y&RIN TURK KOY K&D!H> (t>) Bu kitapur ozellikle Ladv Montesue'nun «Uogu M?h tuplari»nın «arav \e i«(anbul konu«unda hir fillm Eİhı bueunumıi7P ulastırrtıklan gnrünuşlcr ııluftal tarihımlz hakım'iırtan. çnk anlaınlı toplumıımıı lun dununf ve buçünune ısık tutmakta çok değerUdirler. IARTH JI72 DİSİ BOND ruSNEB A3IGL BfB BAVV4NUIC. TAH SON