Katalog

CUMHURİYET 25talık1975 V l !>OZiifcİMİ BiTı'&NCE CtKtTİMİK Ö Ö Ü AtTI... ^ALDNOA *ES,NcFES, KüftîVjE uıor f > i £ü ĞiuBft BAKAfcAH Wl£NDİ. ABDULCANBAZ VATAN DEDİLER Talip APAYDIN 2 0 tıllsr Içtnde blr sflvari alayi hwn de dvedl ol»rafc» naml •du da, savasa hazır duruma getirilirdı"» «Memleketin en bolı;p«i AradıÇmı bulamıvorsun üsta vok, amaat erbabı ar aa alabıidıgme mesgul Dogru dürürt marangos bile er dıkecek adam yok. Nasıl yaptınrsın, nasıl yetiştirirsin' » 1 Oğlum dıve bagırdı. Dogrulup oturdu yatagın Ustüne Bujur komutanım Le\azım subayını çaffır, teljrraiçıyı çagu1 Başus'une rapla odarun içınde Kezınmeje başladı Odanın tab&nı topVurüdukçe toıuyordu. Oğlum' Buvur komutanım Postadan bırşey >ok m u ' Yok komutanım Pekı gıt «Evden de bır haber alamıvoruy ıjhsm* rutrtlrdü. Coluk çcxuk ne yaptı* Anamın hastahjfr np«ıi oidiı9 Gonım para ellerine geçtı mi çeçmedj mı 1 Ulen ne «rünlere k«l. 9 Tuu Deü olmalc 'çten degil » pı vuruldu. Buyurun komutanım' ^azım subayı selâm çaktı Gel bakım, ne oldu ot ısı' Dort araba daha geldı komutanım SeMz tr»b« »Ia«ıtiTm« \ann gelecek Para istemışler Anasmın dını' Paradan baska bırşej bUmez mi bu dtfrzıi? tcslım etsin bakalım. Başustüne Çıvı ışı ne oldu'' Aratıyomz komutanım. Kaymakçızsde yann Eski$ehir'e k Bıraz da oradan bulurum dıyor. Yok muymuş Aiyon'da15 Ulen nasıl şehır burası'' Kendüerı vapıyorlar komutanm Dort usta gec« gündüj •or ama yetiştiremiyecekler Nıve dort usta' Seklz usta çalıştırsın. =£men ayak değiştirdi Tferdee komutanım, usU yok rnemlekett* O çaUs&nl&r d» Arlah •kahretstn1 ' Arpa Işı' Tumenden soz verdıler, Konya'dan geleeek vagonlan bnce ayıracaklar Ne kadanruş1' Ikı \agon Ikı vagon nedır yahu' Deli mi bu adamlar? Süvarl alayı vte\cudUTiuz her gun artıyor önumuz kıs Daha \erecekler efendım Un da verecekler Hem sovle. hem yazdık Tılmen komutanı levazıma emir verdi Ulen onlar unutur Her gıttığmde hatırlat önc« trfzı dUjnler Bu kadar ınsanı, bu kadar hayvanı aç bırakamam bu :n duzundp Basustune Koşumlar ne zaman gelecekti? O ış agır gıdıyor komutanım Akjehir'deki adam mızıklı«Araç gereç ıçın biraz daha para» dıye telgraX (ektı. Su» tım Bovnu altında kalsın duminün' Bız ratanı kurtaralım dıye alanıyoruz Onlar para dıyor, ba?ka birfey demlyorlar Maslar' Elı arkasmda bır ıki dolandı Yoksul adamlar komutanım Dert almak lçln paralan yok On altın daha gonder Ama bır ay içınde t#s!im etmezs« • dnkkânını başına yıkarıml Başustune Tumere telgraf çek komutan varsa ben konuşayım Yok« vazdır. me\cudum altı yuz ellıyı geçtı Cç yuz tufek, kasaı, sungu \e yeterlı mermı beklıyoruz Paramu azaldı, mumse acele bın altın gonderılsın. Başustüne 1 BUgur ışı ne oldu Knve bırıni ^olla, Hacı Hasan agajT ça•nlar Akşam çorbasını aurada ıçelım. Pekı 1 Hadı çabuk olun Sub?\ seİBTi \erıp çıktı Bnbaşı Kadn ber belinl geriv» »*U, dınıendarmeye çatıştı Yorgiin ve huzursUKİu. Pencereden tı, oırden bağırdı Oglum Ne vapıyorsunu* sız ormda' Asker.er o'urmuş bırbırlermı tıra? edıyorlardı Ba*^a yer bulamadıruz mı ulen"" Gıdin ark* taraia hınar Sandalyeve otump sıgara yaktı «Her bdlüg* bir tıra? makiı almalı, bırer ustura almalı Bol sabun vermfli Sonra bıtlebımla' O^le ıntıjaçlar var ki hey Allah, hangı bırıni karçıarağız» Raı?t eaerrpdı katap tekrar baktı pencereden Yapılmakolan b'na ne dw\ mdavdr Kış bastırmadan bıtırmelıydı buCaduda'.u e' erı ;çeu almal'\dı Sonra mr arur daha gerek 1ı Ona agaç nereoen bulacaktı'' «Orrr?iiık bır bolge degıl kı. gdrür askerlen kestir All*hın nık bır kırı Bızım B'rsa tarafı olsa, hıç bunalmaz ınsan 1»ugını bulursun Daha olmazsa basar e^rafın umügune alırsm r?laraa c da jok En zengını bıle yoksul Ne yap»r, nMil çasm"» Bus bus bıınalıjordu Çımelen eıvıp jurudu Kırbacı elinde'.dı Kapının onüne çınca dun.p şovıe çevreve bakır.dı Goren toplanıyor, kendıne kı dazcn \ernorau \uru\en hi7'anı\or oturan ajağa kalkır 'ıır î"; %apan ışını daha dıkkatlı \apmava çahşıvordu Sert r komutarcı An gıbı \akardi ınsam Ba?ka türlü yürümeıdı leı 1 Me darı aâır aSır geçtı Mutfagın onu kalabalıktı Bolük nb•tçıleıı kara^ana ?!n?k ıcm sıra\a dınlmışlerdı Nobetçı *u n ar başlarındaydı Komutanı torunce toplanıp »elim verdı (DEVAM1 VA«)' TARİHTE, KÖYDE, KENTTE TÜRK KADINI M. Rauf INAN "Türkiye'deki güzeller. îngiltere'dekinden daha çok, daha çeşitli • «Edinie • 1 Nısan 1717 «Soly» sıcak hamamlan 1< tv 1> nınmıştır (1) Bu hamamlar topluma çok yararhdar Onlan gormek içın bır gun Sofya'da kaldım Kendimi tanıtmamak ıçın hamama bır Türk arabasıvle gıttim (Burada arabayı anlatıjor) Saat 10'a dogru hamama vardım, kadınlar çoktan dolmuştu. (Harnamı anlatıyor) Üstümde ata bindıgim tamankl giysım bulundugu için Türk hanımlarına pek yabansı gnrün düm Ne var kı hıç bırı de bana karşı en ufak bır vadırgama gbstermedı, tam tersıne hepsı d« incelık gosterdıler Avrupa' da hiç bır saray düîünemem kı, orada kadınlar blr yabanrıvn k»r»ı bovlesme *ovhıca da%ransınlar Hamamda aşagı vukarı 200 kadm vardı Hıç bırınde de o bmm çevrelerımızde başka kılıkla birı gorünür gorünmez, to«tenlen a«a5ılntıcı g\ılum^eTn«lere, kulak fısıltılarına rastlamadım Benım ıçın çok kez «C>u7»1 pek guzel'» dedıkierını ışıttim Ondeki sıralarda jastıkıar, dieğerlı haluar ^aıdı j buralara csrıvelerl rte ark»^ tı ıkmcı sıralara oturmuşlardı ^rtık burada onları bırbinnden avırt edecek kıhk \ok hepsı dp doğsl bır durumda guzellıkleı \e ç'rkınlıklerı ortada Ama aıılığı bozacak en ufak bir fu Iam'pme, bır kıpırdama vok Kımıleri gennıyorlar, ama Mıl ton'un (2) Havva da betımled Ji ağırbaşlı davranısla lçlerind°n bır çokları tınkı Tıtıen'ın (3) fırçasından çıkan tanrıça resımlerı gıbı bovlu boslu Hpmen hepsırun de tenlerı goz kamaştıracak olçüde bevaz, Uzerlenne incıler ve kordelelerle serpılmış bırçok orgillu ınce saçlar omu?lanndan aşağı sarkıjor Hepsl de güzellık Denlenni andırıvor lar Burada bteden berf taşıdığım bir düşunün dogmluğuna ınan dım O da şu însanlann çıplak germelerine alışılmış olsa \ü>e pek *z önem \enlecek Ben bıle, \ücudu orantılı ve tenl çok gokçe (U»'f) kadınlan, yüzleri olagan Ustü olanlardan dana çok tatla («eykle) seyrediyordum «SAÇIAR OIANCA UZUNlüCü İIE ARKAYA DOKÜLÜYOR INCıLER VE KORDELELERLE SÜSIENEREK BıR ÇOK OR&ÜTLERE AYRILIYOR ÖMRL'NDE BURAOAKı GıBı, BURADAKı ÖLÇÜSÜNDE 6ÜZEL. BOYLESıNE GÜR SAÇLI KADINLARA RASTIAMAOIM» «BURADA KADINIAR KıRPıKLERıNE VERı LECEK GUZELLıGı ÇOK IYI BılıYORLAR. GÖZLERıNE SURME ÇEKıYORlAR BOYLELıKLE KıRPıKLERı AYDINLIKTA, HELE GUN DUZÜN, OIDUKÇA BıR UZAKUKÎAN PARllYOR BUNU RUM KAOINIAR DA KUUANIYORLAR. HAMAMDA ıÇLERıNDEN EN AYRICALI. EN SEÇKıN GORDUGL'M HANIM. YANINA 0TURMAM ıÇ'N ZORIADI, SOYUNMAM ıÇıN ÇOK USÎElEDı. BANA YARDIM ETMEK; İSTEDı. USTUMU ÇIKARDIM. KENDılERıNE KORSAMI GOSTERDıM SANDILAR Kı EJıM BfNı BU KORSANIN ıÇıNE KıLıTLEMtŞ ARTIK AÇAMAZ. • • J. Bin türlU incellkler terdl. Yemek sahan sahan geldi, hem de pek çok rucelıkte (mlktarda), hepsı de Türk tadıns (zevkine) gore (burada yemeklen anlatıyor ) «Çorba en sonunda venliyor, sebzeleri bızımkiler gıbi türlü türlü Hanımefendi Usrtın blr incellkle bana hepsinden yedirdi Onun lnceliğı ölçilsünda tştahım olmadıgın» pek canım sıkıldı. Yemekten «onra kahve, buhur geldi Bu pek çok saygı anlamına gelırmis Iki cariye, di2 Ustünde, saçlanma, giysime ve men dilime gtlzel kokular serptiler. Bıraz sonra hanım, onlara gitar çalmalarını, o>Tiamalannı bu. yurdu; hemen verine getirdller. Hanımefendi, onlan oyuna alı> tırmaya pek önem vermedlği 1çin ho? görmemı diledi Kendısıne teşekkür ettım. Bıraz sonra izln istedim. karşılandıgım gibi de ugurlandım » Bir dü} gibl (Kethüdanın evlnde): «Bur»da Sadrazam ın evınde gördüklerimden büsbütUn baska bir renk vardı Ev bıle »ofu bir yaşlı ile, fUzel bir genç arasınd&kı &yınmı gösteriyordu. Çok gökçen (aarif) ve inanıl^mayacak olçlide temizdi. Kapıdan ıkı harem a j v sı beni karşılayıp, uzun bir sofadan geçirdiler. Burada örülmüs saçlan topukîanna dek uzanan, gıysilerinın yanları sırmalı ıki sıra cariyeler aizılmışti. Ctan masaydım, bunları daha yakın dan görmek için duracaktım, bu na canım sıkıldı. Az sonra bir odaya, daha doğrusu, hepsl de kalkık yaldızlı kafeslerle çevrıli bir yazlığa (pavyona) girince onlan da unuttum Yandaki ağaçların gokçek (latıl) golgeleri burayı güneşm ışığından konryordu Ağaçların govdelenne sarılıp çıkan vasemınler ve hanımellen tatlı bır koku saçıyorlardı. Bu EU?elhk!ere ak mermerden bır fıskıye gormek tadı da katıl; >or, suları tatlı bir şınltl ile tfç, dort ha\"uza dokülüyordu Tavana va'.dızlı sepetlerden taş mış, hemen duşecekmış gıbl olan her çeşıt çıçeK resımleri ya pılmıştı GÜNUMÜZDE TÜRK KADIMMN BCYÜK. BIR COGLNLUGUNUN DURUMUNDA 18. Y 0 n i L D \ N BU YANA DEGIŞEN ÇOK ŞEY VAR M İ ' . (Foto Ara GÜLER) 17 yıjmda cariyeler Bu kadır.lardan kımıleri ghnl şujor kımılen bır isle uğraşıyor, bir bolügu de kah^e j'a da çerbet içıyor, bir çokıarı yastık lara rahatça uzanıvor. Pek çogu 1718 jaşlannda olan carıyelerı de bır yar.dan saçlarını örüyorlar. Kısacası, burada hamam sankı Turk kadınlarının kahve hanesı Şehrin tüm olup bıtenle ri (havadisi) burada konuşuluvor Kadırlar bı"ada bir bhvle eğlenıyorlar Pırdenbıre sıcak bolumden soğuk bolume (halvete) geçtiklerı halde hıç nezle £alan olmadan 4 5 saat kalıyorlar. Ben buna pek şa*tım Içlennden en ayrıcalı en seçkin gorduğum hanım yanına oturmam ıçm zorladı sojunmam içın çok usteledı bana vardım etmek bıle ı^tedi Bır süre kaçındım, ama otekı hammların da ona katıldıklarını gorunce üstumü çıkardım kendılenne korsamı gosterdım Sandılar kı eçım benı bu korsanın ıçıne kıl'tlemış artık açılamaz Daha çok üstelemedıler Inceaklerını ve dujgululuklarını tansıdım (bavran oldumi Onlarla daha v uzun süre kalmak :s erd'm Ne var kı Mıllord, (eşı) ertesi gUnü yola çıkmaya karar vermışti» Lady Montegue; 1717'lerin Edirne'sinde gordugu Turk kadınlarının guzellığını anlata anlata bitiremiyordu Turk kadınlarının giıelliğl (Lady Montegue Edıme'de gorduğü kadın kıhk ve modav.nı, gıyımını Unsıma ıle anlatırken şunlan yazıyor) «Edırne 1 nısan 1717 Tum bunlar o j . lesıne sanatçıhkla yapılıyor kı, bu turden bovlesme guzel bır şey tasarlamak olanaksız bizım ıçin Saçlar olanca uzunlugu ıle arkava dokülüyor. Incıler ve kor delelerle suslenerek bır çok orgülere aynlıvor ömrümde buradaki gıbı, buradaki olçusünda güzel, boj lesıne gur saçlı kadınlara rastlamadım Yalnız bır kadında 110 orgu sajdım; hem de hıç takma saç >ok. Turkıye de güzeller, tngiltere'delanden daha çok, hepsi de çeşıtlı. Burada hiç bir genç kadına rastlanmaz kı guzel olmasın. Hemen hepsı de kara gozlu, tenleri dunjarun en guzel rengınde Bence Ineıltere Kral sarajı, tum Hırıstısanlık evreninde en guzel kadmlann bulundu|u bır ^er ıse de, orada da buradaki olçude guzel yok Burada kadm lar kırpıklenne venlecek guzellığı cok ıyı bihyorlar. Gözlerıne surme çekıyorlar Boylehkle kırpıklerı ajdınlıkta, hele gunduzun oldukça bır uzaklık'•«» parlıyor. Bunu Rum kadm lar da kullanıvorlar, TMrklerden oçrenmışler Sanınm kı, bızım kadınlar da kullarsalar hoslarına gıdecek Turk kadınlan tırnaklanna kına koyuyorlar. Ama bu benım hoşiima gıtmedi, lerde her ne kadar Şenat 4'e kadar evlenmeve ızın venvorsa da, erkekler bundan yararlanmıvorlar. Bundan baska elbet te bır kadın buna hıç katianamaz » Lady'nın (Turk kadını \e ınce. Bir paşa ölünce padişah bile haremin mümtazlığına dokunamaz; dul bir kadın hiçbir saldırıya uğramazdı,, ahşkın olmadığım İçın kuşkusuz Turk kadmlarmdan zen gm olanlar kocalanndan pek korkmazlar, çünku burada kadın lann gelırlen kendı ellerindedır, kocalan onlara kanşamaz Divan bile kadınlara saygı gosterır Bır paşa olünce. Padısah bıle haremm yu demek kı, kadmlar dairesinın ayncalılığma (mümtazlığına) hıç dokunamaz Dul bir kadm hiç btr saldınya ugramadan guvenle yaçar Turk lıgi) konusundaki Izjeninüeri de çoyle «Edırne 18 rdsan 1717 Sadrazamın (başbakanın) e$ıne akşam jemeğıne çağınldım. Şımdne dek bır Hırıstıyan kadınma hıç bır zaman verılme\en boyle bır şolene gonsuz bir sevınçle hazırlandım Odı bayımmlı Törene meydan vermemek iç'n bir Turk arabasına buıdım. Ete gımi tutmak için, yanıma yaU nız oda bayammla, çevırmenım (tercumanmı) olan Rum kadını alcum Sadrazamuı eşının Haremağası a\lunun kapısında benı karşıladı Olağanustu bır saygı ıle arabadan ınmeme yardım ettı, bır çok odalardan geçırdi. Burada carıyeler çok yarasık ve gokçek (zarıf) gıyıamışler. ıki sıra di2İlmı$lerdi. En sondakı odava geldım Burada hanımefendı zerdeva kurkuyle mındere \a^lanmıştı Olağanustu Ugı ıle benı karşıladı, dostlarından yanm duzıne bavan tanıttı Kend sı hemen hemen ellısınde Yüzunden çok ıyı bır kadm olduğn anlaşılıjor Evınde boyle pek az gorkem gordüğüme şastım. Eşya pek sade ıdı. Masrafın en çok gıyıme ve bır suru hızmetçılere harcandığı goruhiyor Şas kınhğımın o da ıarkına vardı; nedemnı anlattı Kendısinın çok masraf edecek bır ya.fta olmadıgını. >alnız joksullara yard.m ettıgmi, yalnız Tannya kulluk dbadef» ıle uğraştıgını sovledi Sozlerınde hıç bir ıki yuz. luluk yokru Kendısi de, esı de yalnus kullukla uğraşıyorlar. Sadrazam eşıncen başka hıç bır kadına bakmıvor Hanım yemeğe dek öenimle gö Kethudanm hanımı dört basa mak yukseklığmde gokçen hahlar la suslu bir mındere oturmuş, işlemelı beyaz se'en vastıklara yaslanmıştı. Dızının dıbınde hemen hemon 12'şer vaşlannda ikı kız oturuvordu, gnsılerı hemen tumden elmaslarla süslü idi Pek sevımlı 'dıler, ama güzel Fatma' nın yanında Hanımın adı Fatma ıdı buniar dıkkatı pek az çeki yorlardı. Hanım pek güzel Bir beraerini ne îngıltere'de, ne de Almanya'da gordum Hayır, onun yürd kadar gonılmeve değer bır yuz gordıiğumü anımsamıyonım. Benı karşılamak ıçın ayağa kalk tı ehnı gofsuns gotürerek jur danun alışkısmo* ı âtieince) benı selâmladı Ba selâmı oylest ne soyluca ve ağır ba^lı vaptı kı bunu sarav egıtımı de veremez, b'r Tanrı vergısı bu fatmı'mn guztlliği Bana da vastıklar getırtti Mın derın koşesını, en onurlu yerini gosterdı Çe\nrmenım olan Rum kadını Fatma nın guzellıgini önce de sojlemıştı Ne var ki, ben oylesıne şaşkınlık içınde kaldım kı, bır sure onun guzellığını sey retmek tad:na dalarak, ona hıç bır şev soylejemedım, bonuşams dım O, ne orantılı yuz' O ne tat lı bır güzellık toplamı' O ne uyumlu, oranlı bo> bos! Doga onun tenıne ne de tatlı renk ver(De\smı 9. sayfada) GARTH DiŞi BOND B4JBADA CfPTLfK SVTMD&VİM BALD'PA Bl SBN A4İSİN SANAU01FCM BU SA8AU &aI