Katalog

DÖRT CUMHURIVET 23 K«sım 1975 Büyük Usturalar Sakir BALKI £3 Konağın dıştan sflrünüşü sessiz sakindl Am« içm<J» ytrA bt evlıhğm ftrtmah jaşamı s'irup gidrjordu Kalabalık bağira bağıra ge'ıp davandı konağın kapısır* Ka.abalığı goren Dudu telâşlardı Pelvan Niyazı'nın yanıra f koş u Haydi kalk sanldık mı ne' Hajır olsun' Zorla ayağa kalktı Nıyaz. Perdeyı araladı Dısan oaktı Go7İcrine Dolak Davut takıldı Tersı Bozuk İsmet'ı tanıdı Pı tırlı bsjınjordu, onu gordü Duauya dondü: Mı'let bcm ıst.vor, declı mıllet Pelvan Nıyazi konağın gırış kapısıru açtı Affi» dısan çıkmadı Sürmegoz dibınde hışırn gıbı bıttı. Dışarı çıkma, dedı, şımaı olmaz Dudu konağın arka kapısından bekçi To*un'a se<»n<)l Tosun Efendı nefes nefese geliı Ona bır şejler sojledı. los'jn Efendı hemen buyük dış kapıja koştu. Kalabalık bagınyorau PeUan Nıvanjı gormeye geldık1 . Pelvanımızı ısterız'. Bekçı Tosun Habennız yok mu kl, dedl, Pelvan ile glttl, nuruk atıtıak üzre Tersı Bozuk Ne vakıt gttı' dıje aıkıendi Canım habennız yok mu sızın' Nereden olsun, Pelvan ılçeye indi ama bize bir jey demedı. Ne zaman gıtü ile 9 Bu sabah! Bıze haber salsaydı çok iyı olurdu Az yol mu geldm?. Bızım geldığimızı »oylersın, mahsus da selâm ettüt Pe.vaiıa, onu da soyle. Bas üstüne, çok zahmet ettiniz Az yoldan gelraodinıa . Sağ olun Haydı yolunuz açu olsun Kalabalık goylene soylene ana yola çıktı. Koaak çok genlerde kalm ştı. Doi&k Davut Boşuna taban teptık arkadaşlar, dedl, yorulduk şaka maka ha' Ama boşuna taban teptık Çımlığe şoyle bır yayılalım, jorulduk Hem uzanıp dınlenehm, hem de bu Pelvan isıni enıne boj ana bır gorusehm ne dersınız'' Bırı seslendı sınırlı sınırlı Bu ışı bana çok koydu, çok jorulduk Bu yorjunluk boşa mı gılsta? Bu Pelvan da nutnara yoksa bana da adam demeyın' BerıJd hem büyük bir numara var' dıje bağırdı. Henaeğın ıçmde dınlenen Bana kalsa, sozurn yabana, bızım Pelvan Kansına tus oldu! Puırh Harbi soz bu kadar olur, ben de öyle gordüm, Pelvan sakslı kaptırmıs Dudu'nun kızına' Bilmem ama, Dudu kaç koca esıuttı" Do'ak Davut ayağa kalktı ll buraya ne kadar yol ki, haydı vanp gidelim . dedl. Se&ler yükseldı Mademki Pelvan nutuk sıkacakmış, vanp gideüm Uel Gıdelım' Bır otobüs çevirip gldelım Tam ışı kertığıne getırdık, donmek olmaaaz.. Kırmızı bojalı, kulüstur bır otobus çevmp ılin yolunu tuttular jorgun argın Otobüsten ındıler Doğnı Yıldız kahvesıne yurüdüler. Molla Mustafa ıle Hacı Kenm oturmuş konuşuyorlardı Hacı Kenm ılçeden gelen bu kalabalığı gorunce, elındekı kahve fincanını masanm üzenne bırden bırakıp ayağa kalktı Dolak Davut seslendı Selâmunaleykum1 Mol'anın sakalı titremeye başladı Ben yanda oturan Ramazan Efendl ayağa kalktı, kalabahğın arasından geçıp yanlanna geldı Havır ola bejler dedı baskın mı \ar" Hele buyrun orurijı Ca> kahve ıçın Kele canım Nasıl oldu bu boyle habersız gehşınız ile Neuzubıllah Molla Bey az toparlandı Yoksa, dedı, Bakan Bejı grirmeğe mi geldınlz boyle habesız" Tersı Bozuk bozuldu Eız ılçeden burava nutuk dınlemeje geldiK, nutuk ıçln taban teptık Kım nutuk sıkacakmış7 Pelvan Nıjazı' Kım dedı sıze' Konaktar dedıler. Yalan demışler sıze Nasıl olur bu bo\le yalan olur mu' Sabahtsn beri Pelvan bmada ımış' Bu da jalan V demek o yalan bu yalan' Pehan Nıyazi buraya uğramaoı mı' Hafi Kenm sınttr Pelvan Nıyazi Konakta değıl mı' Canım adam çiçegı burnunda ne etsm ılde Sürmegoz bırakılır mı hiç' Ah gençlik Tarıhçı Hıkmet de kızdı Hele dogru soz edin dedl, Pelvan buraya gelmedi mi' Bız onun F.rdına duşüp ile geldık Konuşma yapacakmif memleket üstunp' Ramazan Efendı guldtr F'kmet Bey dedı ıle Pelvan Nıfazi gelmedi' Bir iki saat orce Tosun Efendı buradavdı Bır teneke bal almaya gelmıs S z hala boş • ere nefes tuketıvorsunuz Kulağıma geldı kı bır BaKan gelerekmış Bu hsben de Zampık Zeynel'den duymuslar Oloı, mu şimdı' Tarnçı Hıkmet Bev fazla uzatmadı Eh ne vapahm dedı bi7im Bakan bevle bır işimiz yok Pehann artiına duşup île geldık Mademki PeWan buraya gel me/r ş bız de Hoduk oğlunu bır gorup ılçeye donenz' Haydl hoşça kelm arkadaşlar Çok savıda adam el sıkışıp avnldılar Partı bınasının oniıne gelmışlerdı Cami Yaptırma Demeğınden Omer ı gcdüler Pıtırlı Merh?ba Ağabev' dı>e seslendı Ka'sba'ıgı gorunee Ömer guidu K?vır cla ağalar ne o ıle gelın almaja mı geldıniz' Bu kalaoalık ne bovle' îsmet Bey Ah hıç sorma dedı Pehanın ardma düşüp buraya geld k O da gelmemış mı9 Ara kı hulasm, sonra bıs dugunü etf ık, Pehanı e\erdık habenn var mı'' Hav mı »orun sız ormn Çok ıyı oyleyse nejse Hodukoğlu'nu nerede bulabilinz? Az once onu Beledivede gordum Tam Beled veye yonelıyorlardı kı Omer sordu Pelvan re yapıyor? Pelvan dedın de aKİıma geldi. Hıç sorma, ıpın ucuiu saçı^dı. Onun sagdıçı kımdı' Bılmıyor musun kı° Yo \ailahı bılmıjorum1 S'zın Tefecı Beşır Ha\ ını gorun sız onun î<;met Bej a\rıntılara gırrnek istemedi Sol omuzur» bir şaplak mdırdı Ömer ın \uruduler Dagmık duzen vurıijorlardı Beled vemn önunde bekledıler doz kaş arasmda Hodükoğlu Beledı\p cı*ap karış yola geçtı Hemen ardına duştüler. Hodukoğ^u' , (OEVAMI VAR) Ekonomide Teşvik Tedbirleri Cahit DENiZ Selim ÖNEN Başka yörelerde yatırım indirimi yüzde 30 oranında iken geri kalmış ve gelişmemiş bölgeler îçin yüzde 50 oranında saptanmıştı Gümrük muafiyetl uygulamasmda deg'nmış olduğumuz gıbı, yatınm indirimi de Kalkınma Planlannm yıllık uvgutamalan na paralel ve teşvik edılen sahalarda vapılan yatırımKrda uygulanmaktadır Yatınm indinmı mutesebbısın yatınm harcamalannın fınansmanında tullanacagi bz semıayesınin belU oır oranının, işletme donemınde sağlanacak gelınn vergıvnd»n indırılmesı demektır Bunu bmekle daha açık lfade edecek olursak, bır gırişımcınra vapacagı vatınm n oz sermajeden karşılanacjıc kısmı 30 000 000 TL ise ve ^ 30 oranmda yatınm indirımjıden yararlanan bir vatrnm 'irclîıgi varsa 30 mıljonun «» J0 nu teşkıl " eden 9 milyon rutanndaki işletme kârı vergıje tabı tutulmayacaktır Burada amaç vatınm yapan kuruluşlann desteklenerek, kurulacak tesısın mall dengesıni olumlu yonde etkılemeK ^e jatırımm hızla gerı donnşünü sa* layacak bır fon oluşturmaktadır Boylece yatınm yapmanın karh bır gırisım olduğu gonisünün gıiçlenmesı/yatınmlann hızla art tırılarak, yurt duzevinde yaygınlaştınlması amaçlanmştır hke olarak yatınm ındırimmden bılânço usulüjle defter tutan tüm gerçek v» »üzel kışıler yararlanabılmektedırler Bu olanağın elde edılmesi sonrası uvulması gereken bazı esaslar belırlenmış ve uyguıama bu esaslara bağh olaraıc vurutul mek ıstenmıstır tjgulamada Azot Sanavıı TPAO Turkı>e Çımento Sanayıı gıbı sermavesm de iKtısadı devlet tesebbüslen ve kamu iştıraklerı bulunan ano nım şırketlerı dışında iktısadı devlet teşebbüslerı ve vakıflara ait devlet teşebbusleri bu olanak tan yararlanmamaktadırlar Yanı kısaca yatınm indirimi genelhkle \e ağırlıkla yalnız o zel sermavenin yapacafı vatınm larda mgulanan bir odüllendır me ve destekleme t«dbırı gorunü münded,r Yıbincı MrmiYe ehına Yabancı sennayenin ortaklıJHyle vapılan yatınmlarda da, yatınm ındırımınden yatınm harcamalarımn yabancı sermajevle karşılanan oz sermaye dışında kalan kısmı kadar va'rarianma olanağı bulunmaktadır Yanı vabancı sermaıenin, yatınma ıştırak eden kısmı kurumlar ergısı odeveceğı gıbı jatırım ınd rımı nın fırmaya sağlavacagı çıkardan yararlanmaması ılkesı esas alm mıştır Bu esasın ülkeye gıren vabancı sermaje mıktarının ve sağlayacağı jtârlann denetımmin arttınlmak ıstenmesi geregmden dogmuş olacagı duşünceaindevız Bu arada yatmm ındmmınden yararlanma yapılan harcamalann aktıüeştığı sureye gore olmakta \e ındmmden ıstıfade eden tutara varıncaja kadar aktıfleştıgı şırket bılânçosuna gırdığı tarıh sırasına gore devam etmektedır Bır orn«k Burada bazı kanşıklıklann dogma olasıhgının bujiik olması nedenıyle, bu kullanılan prosedünınu rakamlarla ıfade «decek olursak, yatınm harcaması olarak kabul edılen ve oz sermayeyle karşılanan harcamalann yatınm yıllanna dağılımı aşafıdaki gıbı olacağı ve jatınm ındınmının 9 milyon T L oldugu varsayıIırsa 1 Yıl 3 Milyon TL 2 Yıl i Müvojı TL. 3 Yıl 2 Milyon TL w Toplam Yatınm Harcamalant Milyon TL olan yatınm harcamalannın dağılımında, bınncı yıl içerisinde yapılacak harcama tutan ıçinde gorulen bır değer herhangı bır nedenle bu tutara dahıl edılemedıyse ve o değer, o yılki tutar ıçensinde bulunmamasma rağmen, belge değen ıçensinde kaldığı gerekçesıyle bu degerın ıkıncı yıl yapılması planlanan yatınm harcamasmdan yararlanacak değere ilivesı mümkün olmamalıdır îşletmenın iç bunyesınden dogan bır aksaklıkla aktıfleştığı yıl da yatınm ındırımınden yararlan dmlmayan boyle bır harcama zaten o bılânço donermnde en azın dan işletme gıderleri arasmda masraf gosterılmış olacaktır Bır oncekı vıl vatınm ındırimınden istıfade ettınlemıyen o yıl ıçensinde aktıfleşmiş bır değpr, işletme masraflan arasında gostenlmısse bır sonraki vüda yatırım harcaması olarak gosterilmeye çalışılabılinecegınden, mükerrer bır vergı ıadesınm doğ maması içın büyük özen gösterıl mesi gerekmektedır örnegm bır firma yatmmıyla ilgıli KnowHow odemesinin ne ÖZEL KESiM, ULKEMiZDE TOPLUMA GERÇEKTEN YARARLI GiRiŞiMLERDE BULUNMAK ISTiYORSA, OLANAKLARI KISITLI OLAN DEVLETTEN HER ŞEYi BEKLEME ALIŞKANL1GIN1 BiR YANA BIRAKMAÜDIR. YATIRIM İNDİRİMİ UYGULAMASI ÖZEL KESÎM YAT1RIMLARINI SANAYİLEŞMEDEN Ş NASİBINİ ALAMAMIS BÖLGELERE YÖNELTEMEDÎ MiLLî GÜVENLiK KURULUNUN SINAî YATIRIMLARIN ULKENiN ORTA VE DOGU BÖLGELERiNE KAYDIRILMASI YONUNDEKi iSTEGi ÇOK YERiNDEDiR nnlctm tum olanakUrından yararlanarak tesisler kuranlar, nedense Doju Anadolu'yu hlç «ialUnıU Batı Anadolu da fabrika fistune fabrika kurulurken, Dogu Anadolu hâli bir mağara devrl vasatnı •ürdunıyor.. zaman gerçekleşeceğıni ve bunun yülara gore dagüımını kesmlıkle belırlıyemedığı veya bu yonde bılânço donemının son günlerınde yaptığı bır harcamayı o yılkı yatınm ındmmınden yararlandırma dığı taktırde, bu harcamavı ıkıncı yılın yatınm indınmme dahıl etmemesı gerekecektır. Fonhrın tınımı Bu arada yatınm indıriminden yararlanacak kısım, harcamalann oz kaynaktan karşılanan kısmı olacağından bu noktada bazı sap malara olanak sağlanmasınm onlenmesi ıçin ozsermaye olarak kabul edılen fonlann tanımını çok açık yapmak gereklıdir Bunun yanında hangı harcamalann oz sermayeden, hangı harcamalann kredi ve borçlanmayla yapıldıgının ayınmının tum zorluklara rağmen vapılmasının uygulamanın sağlıklı bır temele oturtulması bakımmdan onemi buyuk tur Yatınm fonlan prışimcının elınde toplanmasından sonra har camalara yoneltılmesı hallnde ge nellıkle hangı kaynağın, hangi harcama ıçensinde kullanıldıgı fazla onem taşıyan bir ayırım olmamaktadır Çunkü gınşımci ozkaynak/kredı bırlesımıyle sag ladığı fonlarla yatınmını en kısa zamanda realıze etmeyı amaçlar. Fakat uygulamada fazla onemsenmeyen \e belırlenemeven bu ayırım, aslında kredı fonlanyla yapılan harcamalar yatınm ındlnmınden yararlandırıtmaması ge rekeceğınden, mevzuat açısından çok onemhdır. 6uç tlaa n«4ir! Ülkemızde de genellıkle yatınmın çeşıtlı fmansman fonlan nın yatınm donemınde harcama sında hangı kaynağın hangı har camada kullanıldığmı belırleyebılmek, yatınm surecinde olduk ca guç ve sübjektıf bır nokta olmasına rağrnen, gınşımcıler harcama sonrası yü sonunda yatınm ındınmınden yararlanacak oz sermaye harcamalannın ayınmının kolaylıkla ve akıl almaz bır başanyla yapabılmektedırler Bır de bunun dışında yatmm indirimi açısından belırsızlık ja ratabılecek ıkinci sorun bır tesısın tevsu yatırımma gıdümesın de ortaya çıkabilmektedır Bu durumda oz sermavenin bır kıs mı daha oncekı yıllarda bağlı de ğerlere yatırılmış olacaktır Bu nedenle bağlı değerlere yatırılmış fonlardan ıkmcı bır donemde ye nı bır harcama yapılması olanağı bulunmamalıdır Yatınma vo neltılecek ek oz sermaye mıkta rının ip belırlenerek yatınm m dırımı uygulamasının saptanması ve ozellıkle tevsu yatınmların da denetlenmesı gereklıdir. Bir bmka finanst ed«rıe Bunun janı sıra Türkıye Sınai Kalkınma Bankası gıbı proie bazında kredı açan ve ithal edı lecek makına, techizatın dovız ih tıyacınm karşılanması şeklınde kullanılan kredilerde bu kredinın kullamm alanı kendılığınden belırlenmış olmaktadır Dolayısıvle, eğer bır yatırım Sınaı Kalkınma Bankası ve benzen ozellıklerde açılan kredılerle fınanse edıldığı taktırde vatırım indinmı açısından buradakı ayırurun kesmlıkle yapılarak yersız uygulamalar önlenmelıdır. Yukanda değmdığımiz noktalar da Yatmm indırımınde denetım guçlüklerıne sık rastlanabıleceğı duşüncesıyle bu hususlara Duyuk ozen gostenlmesı gerekeceğıne kısa da olsa değınraıs olduk. The hıksıı vergi kaybı Bu arada konuya gümrük muafıyetınde belırttığımız bır olasılıkla yaklaşımda bulunarak değışık bır açıdan da ıncelemek ıstıyoruz Gümrük muafıyet uygulamasmda değındığımız bır uy gulama saptınlması olanagı olan ve ozellıkle bırDirivle kavnaşmış ışletmelerin yapacaklan yatınmlarda teşvik olunan yatmmla ılgısı bulunmayan ve t«şvık uygu lamalan kapsamına dahıl olunmavan bazı ıthal makmalann çeşıtlı yon^emlerle muafıvetten ya rarlandınlarak ıthal edılmelen halınde yaratılacak olan haksız vergı kaybından soz etmıştık Bu tür makınalara vapılan va tınmların yatmm ındınmıj le ılgılendirılmesı halınde gerçekte bu vatınmla ilglli olmayan her kâri ve geri kalmış yörelerden hangı bır harcama, o vatınmın Gunejooğu Anadoluda yüz binoz sermayesıyle fınanse edılmış lerce kışıye ıstıhdam is imk»gıbi gostenlerek yatmm indırı nı sağlanacak sanayl Jcuruluşmınden de yararlandmlabilecek lar vapacağını ve bu girişıml tır buyuk olçude 1975 yılı lçensınBöyle bır uygulamada glımnlk de realıze edfibaleceğini baiina muânyelinde değ^ndığımîz hakaçıkladılar. sız kazanç sağlama olasüıgı, zıncırleme haksız kazançtora olar nak yaratabılecektır. Şu aylarda 1975 yılını tamaralamak üzere bulunmamıza rağGerçek ımaç neydi! men bu konuda beyanlan doğEsasta yatınm ındmmı uygu rulayacak bır gınşımın belirtilamasıyia ulaşmak ıstenılen amaç bolgelere gore uygulanmak sıne rastlanamamıştır. Bu da ta olan oranlardan da anlaçıla yapılacak yatınmm programlarcağı uzere yatınmların gelısmp da bazı bolgelerden kaldınlmamış ve hangı nıteükte olursa ol sı ve gınşımcılenn bu yönda sun sanayıleşmeden gereken payı belırteceğı dıleklerle gerçekleşealamamış bolgelere goturulmesı meyeceğı olgusunu ortaya çıkart nın sağlanmasıydı. § Bu nedenle mıştır. Bu durum ozel kesimm yapade dığer yörelerde o3O oranında U3gulanmakta olan yatırım cağı yatınmlarda altyapı ve paındırımı, sana\ının vonlendırıl zara yakınlığına verdıği onem mesı ıstenılen gerı kalmış ve ge nedenıyle devletm bu kosullan lışmemış bolgelerde '»50 oranın behrtılen bolgelerde sağlamasıda uygulanmaktadır na bağlı gbrünmektedır. Bu da özel sermave yapacağı yatınm bır kamu harcamalan ve bütçelarda kuruluş verım sosval ter ye bu yonde sarfedilecek kaycıhten çok ekonomık şartlarm nakların bulunarak konabılmeortava çıkaracağı mukayeselı so sı sorunudur Bu büyuk kaynanuçlara gore belırledıgı kabul ğın devlet tarafından da buğunedılen bır perçektır Bu nedenle ku sınırlı kamu gelırlen kaynaozel sermavenin bugunku kuru ğıvle kısa vadede gerçeklestınlelus ve yerleşme bolgesmın taşıbılmesı oldukça zayıf bır sana dığı çekıcılığe oranla. ekonomık gıbı gozukmektedır. vararlann daha düsuk oldugu Kalkmmakta olan her gen kalve kuruluş açısından büvuk somış ülke gıbi, ülkemızde de örunlann bulunduğu yorelere ken zel gırisım kesıminın serbest dıhğınden gıdemıvecegı gerçegı benrlemelerıvle kamu yararlanortaya çıkmıştır Bu alanda vanın genel amaçlan arasında bır tınm yapılabılmesmı çekıcı kılıcı çelışkı vardır teşvik uygulamalanrun smırlarının çok genı$ tutulması bıle bu Millı Gureniık Kvrulu amacm gerçekleştırilmesı ıçın jeterlı degıldır Bu savımız bızMıllı Guvenlık Kurulu kantzat bazı ozel gınş'mcılerın açısmızca çok haklı olarak son uyalamalarıyla da doğrulanmıştır. rılanyle bu çelışkıyı açık bir ş« kılde ortaya koymuştur. Kurul 1974 programı ekor.omık dengesizlık nedeniyle 1974 yılı program kararname de sınaı yatırımların bundan smın Istanbul Izmit metropo bovle ulkenın orta ve dogu böllıtanmda yapılacak yatınmları gelerıne kavdınlmasım ıstemekteşvik bolgesı dışına çiKartması tedır Özel kesımden buna karşı dahı vatırımlann ıstemlen vo gelen gorusler ıse bu takdırde relere gotunilmesmı saglavarraozellikle Doğu Anadoluda alt va mış, bu bolgede vatmm »"Homac pı tesıslerının vetersızlığı nedoısteğınde bulunan ozel serma\e nı\le jatırım malıvetlennın vuk venı bır oluşum do§urmu*tur sek olacağı jolundaydı. Netıcede sadece şımdı<ı verleDoguj'a kavdınlacak yatınmşım bolgesıne yakın bulunan, orlarda da ait japı tesıslerının dev neğın Trakva havalisınde Telet tarafından fınanse edılmesi kırdağ Çerkezkov voresınds gereği ılen sürulılyordu. Ancak ortava yenı bır oluşum çıkmış özel kesım ülkemızde topluma ve bunun da yenı sorunlara negerçekten vararlı gırişimlerde den olabılme kavgılarıvle son bulunmak ıstıvorsa herşeyi olatrunlerde bu yorede vapılacak yatınmlann D P T 'nın fıılı dene nakları zaten kısıtlı olan devlettımi altına alınması gereğı da ter beklememelıdlr Daha az kâr etme fedakarlıgına katlanarak >ulmuştur yatırımlan ulkenın gerçekten ıh 1974 vnlı program kararnametıyacı bulunan bolgelere gotıirülsı açıklanması ve Istanbul jomesmı sağlayabılmelidir. Gunüresmın yatınm sahası dışında muzde ulkenın ekonomik ve sostutulması sonrası ulkemızın en yal vararları tartışmasız bir bibüyük sanavı kurulusu ve ozel çımde bunu gerektırmektedlr. sermavenin temsılcısi konumun da bulunan bır gırişimcı bu yıl Bf1T1 sonuna kadar Ağrı, Kars, Hak GARTH « u m >CATfL BOBcrruvP TiFFANY JONES N BUMIABJ BOOÇLLTAJM.SEN JMI