Katalog

DÖRT CUMHURİYE1 22 Kasım 1975 Büyük Usturalar Şakir BALKI 57 Sözünde durmadî. Sabah oldu. Seslendi: Sıdıkaaa... Buyrun Pelvan Bey? Ben ilçeye ınıyorum, bir şey ıstiyor musun? Sen ne alırsan al.. Ama ılçede fazla kalma. Kalmam, merak etme!. Şehır Kuiübunun yolunu tuttu. Yine kendısıyle ilgilenen yoktu. Pıs pıs guldü. Tersi Bozuk Ismet Bey gördu. Ağır •dimlarla yanına soiculdu. Merhaba Ismet Bey! dedi. Ismet Bey oralı olmadı. Ne o lsmet Bey, bu kadar büyüklük taslama, benl tanımadın mı?.. İsmet Pey yüzüne baJttı ama ses etmedi. Yahu tsmet Bey, halli halli yuzüme ne bakıyorsun? Yok•a benı tanımadın mı ki? Güldü lsmet Bey. Tammadun ya. sen kimsin? . Ayıp, ayıp.. Behcy lsmet Bey, ben Pelvan Niyazi, Pelyan.... Pelvan mı? He ya, Pelvan!.. Oooo, yahu sen misin Pelvan?.. Benım, Pelvan .. Senın gozlenne tavuk karası mı indlî.. îsmet Bey kızdı bu sozlere. Yürüdü. O yürüyunce Pelvan Nıyazı ardından çok körü baktı. Blr ifc rur daha attıktan sonra kanaga döndü Pelvan Niyazi. Kafası zonkluyordu kızgınlığmdan. Sürmegöze: Sıdıka, dedi, «vlilik benı degıştirmiş galiba.. lsmet Bey bile beni zor tanıdı. Surmegöz: O lsmet Beyin huyudur, işine geleni tanır, l$in« gelmeyeni ıska geçer. Canxra iki yüzlü adam... Çok haklısın Sıdıkacıgım benim, gel benimle.. Aradan bir ıkı gün geçtı geçmedi, tekrar indi ilçeye Pelvan Niyazı. Ana caddeyı bir iki kez arşınladı. Sonra Şehir Kulübüne yıirüdü. Yine yüzü solgundu. Halsizlik vardı Uzerinde. Merdivenleri dınlene dınlene adımladı. lçeri girdi. Kimseler yoktu salonda. Bir iskemle çektı altına. Büleye doğru bakındı «Allah, Allalı, diye konuştu, nerede bu millet, yoksa ile mi gittiler acaba?» Kulübün adamlanndan Pıtırh Mahmut güleç bir yüzle: Beyefendi, bir emriniz nu var? dedi. Pelvanın kan tepesine birden sıçradı: Ülen Pıtırlı, dedi, sen benimle maytap mı geçiyorsun? Benı tanımadın mı ki? Tammadım ya!.. Senin de bumun büyüdü galiba.. Ülen, ben Pelvan be, Pelvan Niyari!.. Aman nasü olur bu, sahi mi söylüyorsun? Dtır hele bir daha alıcı gözüyle bakayım sana... lyı bak hele, iyi bak!. Ülen siz adamı çatlatırsınız. lyi bak, hele hele... Ah kusurumu bağışla benim, gel etme eyleme büyük bir kusur bu benim yaptıgım! Yaşlandım mı ne, gözlerim de iyi seçemez oldu.. Demek.. Yaşlandım canım, yaşlandım... Hey gidı koca Cihan Pelvanı Niyazı.. Bır kusur ettim gittı.. Hadi bagısladım seni.. Peki bu millet nereye girti böyle? Benden işitmiş olma, Hasan Basan'ın trasını dinlemeye gittiler. Nutuk atacakmış millete... Demek nutuk atacakmış ha? Evet Pelvan Bey... Şimdı sen bana çabuk tarafından bir kahve yap bskalım! Emrin baş üsrüne.. Pıtirlı seğırtti. Pelvan N'iyazi'nin cam sıkıldı çok. Kahvesinl lçti içmedi kalktı hemen. Geç olmadan konağa dondü. B*ri vanda Şehir Kulübüntin »çi dolup taşıyorda." •'• Dolak Davut, haberin var mı? ,.;, ^ j.., .ieıJ»Li JJ»S . Yok. ne olmuş? Kulube Pelvan Niyazi gelmışl Kim dedi?.. Pıtırlı Mahmut. Dolak seslendi: Pıtırlı!.. Buvur Davuf Bey. geliyomm. Bu sırada içeri Tersi Bozuk lsmet Bey girdl. Foş tnasays geçti. Dolak Davut tekrar seslendi: Pıtırlıııı!. Hop dedik.. Pelvan mı geldi buraya? Hiç sorma. bir kusur ettim ki değme gitsin, büyük kusurdu bu Davut Bey. Ben işimle ilgilenıyordum, içeri bir gırdı. Az sonra yanına vanp: Beyefendi. bir emriniz mi var?. diye sordum. Birden patladr •Ülen Pıtırlı dedi, sen maytap mı geçiyorsun benimle?» Şaşırdım ben. Ekledi cSerun de bumun büyüdü galiba», demez mi bana? Sonra Ben Pelvan Niyazı'...• Der demez ben ayıldım ama, is işten geçmişti. Yahu bizim Pelvan gitmiş canım.. Düsünun kı ben adamı önce tanıyamadım. Çok değışmiş. Bu evlilik onu degiştirmış. Yakmda ölmezse çok iyi... Bir Pelvan sözü salonda dolaşınca, Tersi Bozuk işkillendi. Fakmmaya başladı sözlerın geldiği yöne. Kalkıp yanlarına geldı: Hayır olsun, dedi, ilçede bir pelvanlık modası alıp yürüdü Dün mü. hangi günse biri yanıma sokuldu «Merhaba İsmet Bey.» dedi Ben oralı olmaymca «Ne o lsmet Bey, bu kadar büyüklük taslama. beni tanrnadın mı?» diye bana çıkışmaz mı ki'' Ekledi Ben Pelvan Niyazi, Pelvan...» «Baktım adam kiTsraktı» Oooo, dedim, sen mlsin Pelvan?.. «Tövbe.. Pıtırlı öyle konuştu, Tersi Bozuk böyle soz etti Pelvzn üstüne Ne var ki durum tam ajdınlanmadı. Tarihçı Hikmet: Beyler, diye seslendi oturdugu yerden, Pelvan Ntvids: tfen dem vuruldu durdu bir saattir. Pıtırlı anlattı, hoop sıchndan bızım lsmet bır şeyler söyledi. Kaç gündür Pei.ar.ı gormedık Belki söyledikleri doğrudur. Ama benim karanı y*».mariı bu ise. Yahu arkadaşla'. Kül İbrahim Bpyin kor.2ğı buraya ne kadar yol, vanp gıdelım, Pelvanı gozlerimizle gör&lim Pıtırh: Görelim! Tersi Bozuk tsmet' Yürüyün arkadaşlaT!... Bır ses: Pelvanımın bi görelun, davranm .. Şehır kulübünde bulunanların yansmdan fazlMi yolt diistü' «Ne vardı böyle? Dügün mü. dernek mı?» Çarşı ıç.r.de k*labalık böyle soruyordu. Dolak Davut en önde bavraktarlıie yapıyordu. «Yardan vaz geçer1. ama, Pelvan'dan aslaa'... » Hasan Basan durumu uzaktan degerlendirdi. Sonrı yürüdu, kalabalıgın arkasından giden birine sokuldu: Nereye gidıyorsunuz bövle?... diye sordu. Konaga gidıyoruz. Pelvanı görmeye!... Ne olmuş Pelvana? Bır bilsem ya, düştüm milletin ardma . Kalabalığm ardından bır süre baktı, baktı. Ala;lı alaya bıyık altmdan güldü Hasan Basan. Konak gözüktü uzaktan. Ünlü eşkiya Ibo Agadan kalma topaklann ucu bucağı yok*u. Konak ayrı bir bahçe ıçınde. yuksek taş duvarlarla. ıtınaıı bu biçimde korunuyordu. Ana yoldan sola sapan ır.ce bir taş yol. kavak agaçları arastnda kıvrıla kıvrıla konagın büyük kapısında son buluyordu. (DVAMI VAR) Ekonomide Teşvik Tedbirleri Ortaya çıkan uygulama sürecinde, teşvik olunan sektor yatınmlan daha çok bu gune dek ulkemızde yeterırıce gelışmemış ve kalkınmanın gerçekleştirile bılmesı ıçın zarurı olan alanlar da yapıldığından ve bugünku kalkınma modelinde bu aianda yapümakta olan yatınmların devlet taralından destekleneceiı ve teşvik olunacağı gerçeğı ortada Bulunmaktadır. Bu nedenle gunümüzde mevcut sarüarla da hı olsa bu Konuda kesın göruş belirleyebılmeye yönelik bir yatı nm modellen çahşmasının ya pılması ve süratle yürütülmesını saglayacak teknik bır incele me timinin oluşturulması gerek mektedır. Yoksa bunun dışındd yurütülmesı gereklı görülen kanularda dahı karar veremez du rumdan kurtulabılme olanagı mız zayıf gözükmektedır. Bugünkü mevzuatın yukarıaa degindigimiz özellikler açısından uygulanabılinmesmı gerçekleş'i remedıgımız takdırde karşımıza şöyle bir ıkılem çıkacaktır: • Gerçekten kalkınma p!an ve yıllık programlarda belınılen sektör ve alt sektor alanlarında yapılacak yatırımların gerektıreceği gerçek ıthal makina ve donatımların gümrüksüz ıthal edılebılmesının doguracagı olağan, fakat büyük bır vergi gelırı kaybı ortaya çıkacaktır. • Teşvik olunan sektör veya altsektor alamnda yatırım yapılarak teşvik olanaklarından yararlanmakla bırhkte bu yararların saptırılarak uygulanmasına da katlanmamız gerekecektir. Örnegin. bellı bır yatırımın kapsammda bulunmayan ve güm riık muafıyetlnden yararlanması gerekmeyen bir kısım makina ve donatımlar bu muafiyet lıstelenne dahil olunarak günv ruksuz olarak yurda sokulabüecektır. Bu da muafiyet uygulamasının yarattığı vergi kaybına ek olarak, uygulamanır. saptınlmasuıın doguracatı ilâve bir vergi kaybı olacaktır. Bu son olanagın gerçekleşmesi halınde ıse soz konusu olacak haksız bir vergi geliri sağlanacağı gibi, bir de bu harcamanın o yatırımın özkaynaklarından j'apılan harcama olması halinde, yatınm indirımınden de yararlandınlabilecektir. Böyle bir durumda yatınm indirıminde uygulanacak vergi ındiriminin yüzdesıne gore r0 30 veya "/• 50 turarlarda ek bir haksız vergi indirimme de olanak dogabılecektır. dokiimanlar Yapılacak olan yatınm projelerinrie ^e*tıu projftl?rW flygüTfaşamasında ithal olunaMmaları cak makina ve donatun listelerine ek olarak bu makinalara ait proforma (önJatura), prospektüs, katolog gibi açıklayıcı dükumanlarla herhangı bir unsurun üretimle olan bilgisinin beürlenmesi istenılmiştır. Bu tür belgelerde ithal listelerıne eklenildikten sonra, teşvik olunan üretim konusu dışında herhangi bır ithalâtın gerçekleştirilebilme olanagı bulunabilır mi diye düşünülebilınır. Boy le bir saplantıya girmek aslında bır noktada olağandır. Çünkü bu ön belgeler bır yerde hangi makına vej'a techızatın ımalat içerisinde hangi noktalarda yararlanılacağını da belirten özelUk taşımaktadır. Fakat bunun yanısıra ülkemizde gerçekleştirilen veya gerçekleştirilmek istenılen yatınmlarda Uretilecek mamul malların büyuk ve önemli bir kısmı, bu mamullerde ihtisaslaşmış bulunan çeşith dış ülke fırmalarından alman teknik bilgi ve lisana anlaşmaları kapsamında yapümaktadır. Yabancı uınunlar Hatta lisans veren bu firmalar, dış ülkelerde kendi mamullerini üretecek firmaların gerçekleştirecekleri üretımin kendl kalite ve standartlanna uygun olup olmadıtını denetlemek, imalât sürecine daha yakın bulunmak düşüncesıyle lisans verdikleri firmalar btlnyesinde yetkilı uzmanı elemanlar da görevlendirmişlerdir. Bu yabancı uzmanlar yatınmlann kendi mamullerinin üretimıni gerçekleştirmeye uygun olup olmadıgını denetlemekle ve dolayısıyle uretilecek mamullerde kullanılacak Usanslarının dış pazarlara karşı olumsuz etkilerden, etkilenmelerini önlemekle görevlidırler. Ülkemizde de fercekleştirllen bırçok lisans anlaşmasınaa. lisans veren ve lisans alan firmalar arasında bu yöndeju sartlan bağlayıcı hükümler bulunmaktadır. Bu nedenlerle özellikle, lisansla uretilecek mamullere yönelik yatırımlarda, bu yatmmlann makina ve ekipman ihtiyaçları önce girişimcı tarafından belirletilmekte ve daha sonralan ithal ihtiyaçlarla ilgili ön fatura, belgelerinin detaylan ve istekler doğrulrusunda firma bünyesinde gö Cahit DENiZ Selim ÖNEN GÜMRÜK MUAFİYETİ HEDEFİNE ÜLAŞAMADI EN BUYÜK VERGj KAYBININ GUMRUK MUAFiYETi UYGULAMASIYLA ORTAYA ÇIKTIGi VE ULUSAL EKONOMiNiN 15 MiLYAR LiRA DOLAYINDA ZARARA UGRATILDlGl YAPILAN ARAŞTIRMALARDA SAPTANMIŞTIR T AB L O 1 Denetim mekanizması kurulmazsa, vergi kaybı giderek daha da büyüyecek Yıllar İM68 Türkiye'nin gümrük giriş noktalarmda yetkilj ve konusunu çok iyi bilen uzman kişiierin denetleme yapması, gümrük muafiyetinin hedefinden sapmaması açısından gereklidir DEVLET PLÂNLAMA DANIŞMAN VE UZMANLARl GÜMRÜK MUAFİYETİ UYGULAMASININ AMAÇ YÖNÜNDE YATIRIMLARI HiSSEDiüR BiÇiMDE ARTIRMADIGINI VE YURT DÜZEYiNDE YAYGINLASMASINA OLANAK SAGLAMADIGINI BELiRTiYORLAR lthalât Deferi (»III. T.L.) 6.785J 9.598.1 lb.474.4 21.564.1 30.016.0 48.620.0 e.sm.ü Ithalden Aahnan Veırl (MU.T.L.) 4.wm.2 4^18.7 5^07.0 7.266.6 9.283^ 11.606.0 14.210." 196» 19111 1971 1972 1973 1974 Vergi/îthOranı S93 72.5 68.0 «4.1 43.1 38.7 292 dir. Belırttığımiz yatırımlarda, yatırımın ıthal edılecek makinalarının önerı fıyat ve ozellıklerinı taşıvan on faturaları, yatırımcmın ıstedigı vdrsde bilgılendirilerek ülkemizde hatta yatınm yapmakta olan fırmalar bünyesinde duzenienebilmektedır. Ilgilı onav ve ınceleme organlanna venlecek olan bu yöndekı açıklama ve belgelerın, taşıyacağı özellikler nedeniyle venlecek kararların dogmluguna ve isabetliligine olacak etktsi bizce belırlencmez. Bu nedenlerle herhangı bır revlendinlmiş bulunan yabancı uzmanlarca duzenlenebılmekte makina grubunun gümrük muafıyetı yatınmıyla ilgilendınlerek jurda sokulabılme olanaeı bulunabılır! Bunun içın teşvik araçlarmdan yararlandırılan vatınmın gerektirdıği makınalar ıie yatınmla ılgıli olmayacak makı na gruplan arasındakı ayrımın ozellıkle gümrük gırış noktalarında yetkili ve yeterlı kişılerce denetlenmesı gerekmektedır. Bov lece yurutulebılecek denetim uyKulama sonuçlan uznnden yün;tülmekte bulunan denetimı. teknık duzevde uypulama ıçerıs;ne sokacaktır. Günüinuzde yapılmalt'a olan denetim çogunlukla belirtiirr.ış o lan isteklere uygun ithalâtın Rer çeklestırıiıp gerçekleşmedJRinm kontrolu vönunde «elısmıştır. Fakat bu ozellıkteki denetıının kısaca değındıgımız, olnsılıkları ortaya çıkarabileceğl ionuclar açısından veterlı olabılecegıni sanmıvoruz. ÇAGDAŞ YAYINLARI YAKINDA CIKIYOR Soısyallst Bir Dünya Melih Cevdet Anday Fiyatı: 20 Lira tsteme adresi: ÇAGDAŞ YAYINLARI Cağaloğlu Halkevi Sok. no: 3941 İSJANBUL sonrası bır denetim Rerçekleşti uğradıgı belirtilmektedir. Yürutulen gümrük mualıyeü, tabioda rıımeKiedır. Yatıruncı. gümrük vüKlerı «sı da goruldugu gıbi ıthaiâtta alınan tu»a ındırılerelt ıthal ettıgı mal vergi oranının 1968'de 72J'tan, 1974'te 29.2'ye duşmesıne sebep lan. Bakanlıklann kendilerıne olmuştur. Yanı son yedı yü içıngöndermıs bulundujfu «Ithalao Kontrol Pışlennne işle\erek. ıs de uygulamanın yogunluk kazanlemın. gerçekleştınlmesı sonra dığı bu yıllarda, ıüıalâttan s&gl* en geç 15 jrün içerisinde ılgıli or nılan gümrük vergısı •« 43J ora/ ganlara göndermesi lstenılmekte aınüa duşuş gosternuştır. Muafiyetli ithalatla denetim dır. Belirttiğimız denetim de bu Bu Kaynak kaybı, sınırlı geliı kalemlerının tınansmanma dayaMuafiyetlı ithalât. yatırımcıla noktada perçekleşmektedır. Belirtılen lthalât listelerı bün lı ulusal ekonomı ıçın büyük rır. değındığımız özellıklerle ddzeniedıklerı bılgılere dayalı lıs yelerinde dejSınmış olduSumuz bır değerdır. Bu nedenle uyguolumsuz sapmalan taşıdıgı hal lamanın sonuçıan ve getirdlkieteler. Sanavı Bakanlıgından. Güm de. bu listelerde belirtilecek it rı uierınde tıtızlikle durulması rük Bakanlıgına buradan da il halâtın aynen jterçekle%tiriimış bır kez daha bu gılı gümrük daırelerine gönderı olmasının dogacak sonuçlar açı geregı doğrulanmaktadır. rakkam larla Bız, bu lerek uygulanmakta ve uygulama sından vapılacak komrolün ne buyük kaynak kaybının yaratü .'derece anlamlı olacagını düşün masına neden olan uygulamanın ,mege deftşt buluru*. .A ^rn .•«getırdiği sonuçları ve bu sonuçların ulaşılmak istenılen amaçla 8i{arı durumu ılışkılerını yine yukanda değınTüm bu degindıgımiz neden mış oldugumuz raporu düzenliyen lerledır ki, teşvik uygulama araç uzmanın görüşlenyle noktalıyalan arasında bulunan gümrük cağız. muafiyeti uygulamasının günümü DPT Danışmanı raporlannda, ze dek başarıyla vürütülemedıgi «Gümrük muafiyeti uygulanan ve sonuçlarının beklenilen ama yatırım mallannda «tthâl vergıleca ulaşılmasını gerçekleştiremo rı yüzde 50, 55, 60 nisbetleri uze» dıgi ortaya çıkmaktadır. rinden aluısaydı ek vergi tahsiDolayısiyle yatınmlar lst«nllen lâtının son yıllarda 1015 milyaı yonde ve süratle artUnlamanns, lira oiacagı gorüimektedir. 1972sanayileşme sürecımiz kısır bır 1974 devresinde bu şekilde vaznoktada dügümlenmiştir. Bu a geçilen 20 mılyar lira üzerındek] rada mamul üretiminde amaçla Gümrük Vergisinin ekonomiye nan, venmlilige ulaşılamamış, ü bir yarar saglayacafi şüpheüdir. retilen mamul fiyatlarının düşü Bilâkis bunun aksine çok şcv rülmesi gerçekleşmemiştır. Böv soylenebUir». Bu söylenebileceklece üretim bakir ve kârlı biı tüketim ozellığı taşıyan ıç pıya lere bırçok olasılıklara dayanasaya yöneltilerek, yıiksek fiyat rak bizim parmak bastıgımız gölarla mal satışı ancak bu piya rüşündeyız. sa bünyesinde sürdürülebilinmişUzmanlar, bajk» ne dirori tır. İç enflasyon ortamı körükle 1968 yılmdan beri gelen tüm nerek, dış pazarlarda mamullerı hukümetlerimizin hiçbir köklü mıze ihraç gücü kazanamamış düzenleme yapmaksızın uygulalardır. maya devam edilen bu araçla il4 temmuz 1975 günü Cumhuri gilı olarak, DPT danışman ve uzyet gazetesinde yayımlanan, Dev manlan da uygulamanın amaç let Planlama Teşkilâtı danışmanı yönünde yatırımlann hlssedilır ve vergi uzmanı Hüsnü Kızılyallı' biçimde arttınlamadığını ve yurt nm hazırlamış oldugu «Türki düzeyine j'aygınlaştırılmasına oyede ek vergi rezervi ve vergi lanak saglamadığını belirtmlşle^ kaçakçılıgı» adlı raporları da bi dir. zim kısa çizgılerle deginmış olBunun yanısıra bizim de degindi dugumuz savlanmın dogrulamakta olan bir kanıt özelliğin gımiz gibi muafiyet uygulaması gün geçtikçe yükselen ve zaten dedir. yüksek olan iç fiyatlar üzennde Soz konusu raporda 19681974 olumlu bir etki yaratamadığı kayılları arasındaki vergi gelirleri nıtlanmış ve ulaşılması istenilen kaybı, tablo I'de görülmektedır. amaçlann bu sonuçlarla mevzuat ve kâgıt üzennde kaldığı bir Vergi kaybı kez daha dogrulanmıştır. En büyük kaybın gümrük muafiyeti uygulamasıyla ortaya çıkY ARI N : tıgım ve ulusal ekonorainin 15 YAIIRIM INDiRiMİ mılj'ar lira dolaylannda «arara i.T.Ü. Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dekanlığından: Fakültemiz Maden Bölümü Mıneraloji ve Maden Yatekları Kursüsünde 1 adet Profesörlük Kadrosu açılmış bulunmaktadır. Isteklilerin 9.12.1975 günü akşamına kadar Dekanlığımıza müracaat etmesi gerekmektedir. • (Basın: 26589/9221) (Cumhuriyet: 9230) GARTH TiFFANY JONES ^ ' B.OBOTUA KAOINIM O' OLDU6UMUN