Katalog

ONLA(lDAKİM ... guÖ/DE AUAH/M, ALLAHlM j Hi / DuMuZuN, *4iMi>i ABDULCANBAZ >üyük Jsturalar Şakir BALKI 46 Yahu nasıl bflmem ki, elbette iyi biliyorum. Ayıp ettin Loğlu, ayıp.. Eunaan kolay ne var, söylerim tabıi... Ocak.. Ocaîc Otadu mu şımdi? Cyicjse yürüyün bakalım, haydı Bursaya gıdıyoruz! Idız kahvesinden çıktılar. Hemen bır taksı çevırdiler. jısa'ya vardıklannda ıkındi ezanı ha oKundu, tıa okunaAz öncekı soğuk dalgası sanki uçup gıtraiştı. Hava ılık Top top beyaz bulutlar Uludağa doğru yavaş yavaş gıdidı. Bır yeşillik ki, Bursa'nın tüm çevresıne sevgıyle sarılKış mı çabuk bitti, bahar mı erken geldi Yaz guneşı yalu. :ak oteli. . lefon ettiler otele. Ne sonra karşılık geldi, Hodukoğlu ! Alooo . » diye bağırdı durdu. ce bır hanırn sesı: , Kımi ıstiyorsunuz efendim?. ' ',,. jdükoğlunun kaiası karıştı, solumaya başladı. Zeyr.el Beyı:. Sız kimsiniz? Hiç önemli değil hanımefendi. • diye telefon kapandı. Kasap tdris kıpır kıpır etmeys t .1 sınırinden. Ver şu telefonun aygıünı bana.. dedi. rni numarayı çevirdı. Alooo . Fuyrun Beyelendı .. Ocak oteli... Kimi istedirüz?. Zeynel Beyı 1 . Sız kimsiniz? Ben Komiser Nurullah!.. Buyrun efendim, buyrun.. Hemen Zeynel Beyle gorıişmek istiyorum. Hanımı da ytvdegıl rai? Yanında Komiser Bey, yanında.. Şımdi salona indıler. Şimdı kendilerıne haber vereceğım. Bır saniye komiser runam... • • ılefon açıktı. Kasap Idris aygıtı hemen Hödükoğlu'nun eliuşturdu. Haydı Hodükoğlu göreyim seni, uydur bir şey de ne uysan uydur, dedı. Alooo... Zeynel Bey siz mısıniz?.. Benim, Zeynel.. Ne, kimsiniz siz? Ben Zeynel, siz kimsiYahu Zeynel Bey. amma da yaptın ha, beni tanımadın mı? i kı benı tanımadınız ha? Ben Tefecı Beşır, şimdı tartldın Tamam, tamam. tanıdım gittı?. Ne var ne oldu 7 Senın Pelvan Niyazi azıttı.. Deme yahu?. Sen hemen ıle don, oldu mu?. Ben de burada pırelendım, benl Komiser Nurullah adın• anyormus diye paldır küldur teleiona geldim. Kötü bır ı 5ldu bu.. Kusurumu bağışla Zeynel Bey, seni telefona çağırmak isıler de, ben de numara ysptım. Boşver, hemen dön ile .. Donüyorum.. çat!.. usta Beyin dediği doğru çıkınca, hemen bir taksl aramaya lular. Lbaha karşı, gün söküyordu ki U'e vardılar. Saat onbirde buluşmak üzere ayrıldılar. usta Bey, Hodukoglu, Kasap îdris, Pırtık Osman dedikiatte Yıldız kahvesıne geldiler. Çaylarını ıçtıler, ıçmediler şu haberi verdı: imdi aldığımız bır habere göre. hükümet istila etmi»t»r!. ice bir sessizlık oidu, sonra ıçerıdekilerin dilleri çösüldü: Gayn bizımkilerin hayrını gorün . Bu Zeynel Bey yaman adam çıktı canım, bi Ankaraya hükümeti düsürdü! Gördünüz mü siz, bır sanayi sitesi işi hükumetm basını En iyisi biz bu Zeynel beye davullu zumaU bir karşılama yapalım.. ışh başlı bir adam: Benden sıze söylemek, dedi. gayn bu adamın Uzerıne gıtBenim gozüm korktu bu Zeynel Beyden'.. ı sözler edilirken Musta Bey. Pırtık, Ködükoğlu, Kasap Idpinio duruyorlardı «Hükümet düşürmek kim, Zeynel Bey Yahu mıllet boş yere r.efes tüketmeyin. Bu Zeynel partitoetenni kendisme yavuklu edındi, ikısı Bursa'ya gidip!..» ı sırada dışanda bir harala gürela başladı. Kalabalık, kac. Hödükoglu: , Nedir bu cureuna. nedir bu velvele?.. diye bağırınca, kassola çevırmtş bır adam: Hodukoglu Zübür, diye güldü. yahu senin dünyadan hayokmuş be. Zeynel Bey Ankaradan dönüyor ya... ne başladılar «Bursa.. Bursaaa'.. diye unlemeye. Ama onB dinleyeceklerdi. kalabalık kendi havasındaydı. •ynel Bey otobüsten ınıyordu ki davullar gumbürdemeye, ar ötmeye, kalabalık bağırıp çağırmaya başladı. Helâl olsun sana bu yollar:.. Fakırin işini, hükümetin ıi kollar!.. •vnel ıki elini havaya kaldırdı, Bana göstermiş olduğunuz ügiden öturü hepmize teşekktir ederim... diye söze başladı. onuşmasını kısa kesti. jradan doğru Tefecı Beşir'ın burosuna gitti. Tefeci, Zeyförunce sevindi. Hoş geldın Zeynel Bey!. 'ynel: Tüm il ardıma düştü, ne oldu ki böyle? dedi ezını yaydı Tefecı: Ne ol3cak, dedi. hiikümet düştü ya. il haUa hükümetl s«uşürdügünü biliyor, haberin oldu mu? (DEVAMI VAR) DÜNYA SPÜKUNDA SİYAH İKTİDAR AARON, JACKSON VE PUSH Aslında «.por dunyasmın Ali'len az. Frazıer'ları çoktur. Beyzbolcu Hank Aaron da, sporculuk yaşamı süresmce, tıpkı Frazier gibi, sporunu en iyı bıçımde yapmakla yetmip ırk sorunlanna bulaşmaktan kaçırırmştı. Onu orgutlu siyahlığın saflarına ve ılk kez kendısınden başkalanna da yardımınm olabıleceği bır mücadele alanına katan çarklar, 1974 yılı beyzbol mevsiminin bitıminde. bınncı liglerde çalıştıncılık görevı isteyınce dönmeve başladı. Tarihin en büyük beyzbolcularından birı olmayla birıncı hglerdekı «ılk sıyah çalıştıncı» olmanın apayrı şeyler olduklarını peşpeşe yuzune kapanan kapılardan goren Aaron. bır geoede, siyah ıktidar hareketınin sankı kırk • yıllık mılitanı oldu; gazetelerde ve televızjonda geniş yer verilen demecinde, beyzbolda dıkey ırk ayrımınm sona ermesı gerektiginı, bu spor dalının bugtin bile 1920'lerin değer olçıileri ve ön • yargılanyla vönetildifini açıkladı. Akbasm durur mu? Aaron'un söylediklermin ne ölçude dogru olduğunu tartışacaklan yerde, neredeyse tilm basm, birkaç gtın öncesıne kndar «örnek siyah sporcu» olarak göklere çrksrdıklan bu kişıyi siyah militanhğin ve slyah politlkacilann kukIMI olmakla suçladı. İ7İeyen tartışmalardp., biri kişi, biri örgüt, ıki ad sık sık duyuldu: Rahip Jesse Jackson ve PUSH Harekâtı... Otuz tiç yasındaki Rahlp Jesse Jackson «lyah tkHdaT h«reketınin genç kusak önderlik kadrosunun ör saflannda ver almakra, ölüm, hapis ve sürgünlin Kıng, Abernaty, Evars. Cleaver, Malcolm X, Elijah Muhammed, Carmıchael ve Seale'den boşalmğı siyah bnderlık tahtımn tek sdayı olarak görülmektedir. Jarkson'un asıl etkisı genç kuşagrn «miiitan» kesimi üstıinde. genellıkle benimsedıfti mücadele biçimı de «Ekmeksepprt Harekâtı y\ ria spordaki «PUSH Harekâtı» gıbi sınırlı amaçlı evlemler nıteligındedır. Black Sports dergisine yakmlarda verdiîi bır dempçte, Rahip Jesse Jackson, PUSH Harekâtı'mn amaç ve eylemlerinı şoyle açıklıyor: •Amacımız spor sanayiindeki dikey ırlf aynnnnın hem»Hi tona erdınlmesıdır. Sporda bugün yaygınhkla görülen cyatay katılma. karaderili insanların spor alanlannda bır yukan. bir asajı koşturup durmalandır. Dikey kafılmaysa sporculuktan vönetirtlite. çahstıncıhga. spor yazarlıgına cıkıldıjtmcta baslar: renk kftrü degilseniı, buraların ak zambaklar ülkesı oldufeunu srörürsfinüz .. Yüz yıl önce pamuk balyalarını tarladan depolara sırtımızda taşır, sırtımızm sıvazlandığını ve yörenin en gtiçlü sıyahları olarak Doç. Dr. Kurthan FiŞEK dirysrdik Sizin , • mılli olurduk Yuzyıl sonra, basketboi topunıı çembere vs da futbol topunu goi çızgısıne taşıyor. sırtımızm sırazlandıfhm duyuyor, kasaba. evalet. ülke ve profpsvonellpr dıizevinde «milliı oluroruz. Hattâ ödıii bile veriyorlar. ama. oaracıklar iist kat'aki küçük bevaz adamiann cebine iniyor . ÜniverMtelerarası NIT basketbol turntıva.«ına katılacak takımlann listesine baktım da, bu tıımuvanın 38 vıllık tarıhinde ancak bır tek si"ah okulun katıldijiını gordıim .. Buna karşı çıktıSimızda. furnuvsdakı ovıınniların vüzdp 94'ünün krraderıli olduSıınu snyledilcr. Daha kotü vai Bütün isı sı>arılar sörpcek. paracıklarsa bevaz okullara r.decek... Bu durum bana pek demokratik gelmiyor. Spor sanayiine dikey olarak da katılmalıyız.» îşte, olaylar örgütlü siyahlığın en militan öndenvle karad» rili sporculann fireütlü siyahlığa karşı en tlgisizlerlnden binni ynn yana getiroi Aaron belki ilk sıvah çalıştıncı. olamadı. ama, yassmında ılK kez kpnrttstrriep başkalanna da varriımı dokımdu, Jack«on'un bir başka <;Ö7Ünü çok İyi nnlariı. Jarkson sovlp dlvor: «Köklertnden kopmaya çalışan meyve, bir çılgın nesnedır.» Beyazlara göre siyahlar çalıştıncılık niteÜğinden yoksundu Amerika'nm «ulusal» sponı beyzbolun en ünlü yıldızlarından Henry Louıs (Hank) Aaron, 1934 yılında, aşırı • ırkçı Alabama eyaletının Mobile kentinde dofdu. Belki de ıçinde yeşerdiğı ırkçı ortamın susturucu etkısıyle beyaz toplum ve devlet düzeninin kendısine verdiklenni yeterli bulmayı küçük yaştan öğrenen Aaron. sporculuğunun doruğunda olduğu günlerde bile, «sıyah şampiv.Qnlannm «küçıü^ ÇuçııkK gıbi garfirmelerinf 'a •maraJLİanBi» isteyen beyaz Amerikalının genel b?ğemsine tcrs duşmedı, Scha^berg'in deyımiyle «oyununu oynayan, başkalarının işıne kanşmayan, hele sıyah harekete hıç buluşmayan sporcu» simgesini korudu. örgütlü siyahlığın semtinden geçtıği tek olay, 1970 yılında. Jerry Quarrjf karşısında yeniden ringlere dönen Alı'ye maç öncesinde telefonla basarı dilemesiydı. Salt sporculuk yönüyle tanınan Aaron, işte, spordaki büyük başarılanyla yetınıp kösesine çekılse ve beyzbol tarihinın ilk siyah çalıştıncısı olmaya kallusmasaydı, olanlar olmayacak, bu ünlü sporcu da Joe Louıs, Joe Frazıer ve Jesse Owens gibılenyle bırlikte öykumüzün dısında yerlerde anılacak tı. Olmadı. Ranip Jackson'ın deyımiyle «dıkey tırmanma» çabasına gıriştı, birincı beyzbol lıglerinın ılk siyah çahştmcısı olmayı düşledi, ama. kısa surede, bem iist basamaklırda yer, hcm de kendisini oraya çıkaracak bir merdiven bulunmadığını gördü. Uysal, evcil ve kendi halinde Aaron'un öyküsü burada sona eriyor, karşımıza bır gecede militan kesilen ve örgütlü siyahlık ıçin savasan bır karaderili çıkıyordu. Hank Aaron'un «siyah militan» olarak ilk eylemi, önce bır basın toplantısında. sonra da ulusal radyo ve televizj'onda, beyzbolun bugün bile 1920lerin değer ölçüleri ve ön yargılanyla yönetildiğini açıklamak oldu. Hank Aaron'un «siyah militan» olarak ikinci eylemi, yalnızca beyzbolda değil, birçok spor dahnda sıyahların oynayıp beyazların parsayı topladığını söylemesi, beyaz ırk dısındakilere kapalı tutulan yönetıcilik, teknik çalıştıncılık, spor yazarlığı vb. kapılannın ancak PUSH Harekâtı çevresinde örgıitlenilerek kmlabileceğini savunmasıydı. Bu karşı çıkış akbasının bile artık alışmaya basladığı bir Ali'den gelseydi belkı ikı • üç satırla geçiştirilirdi, ama, eleştıren etliye • sütlüye karışmamış bir sporcu, eleştirilen de beyaz Amerikalının en kutsal spor tapınağı beyzboldu. Evcıl sıyahlaruı yanısıra ırkçı beyazlann bile «örnek zenci» diye gösterdikleri Aaron, bir anda, «militan siyah politikacılann ağına diişmüs bir kukla» oldu; ırkçı ka «Beyaz Amerika, hem tek suçu doğruyu söylemek olan Aarondan vebali gibi uzak durmak, hem de onu yalancı çıkarmak zorundaydı» Beyzbol'de ilk siyah oyuncu, ilk siyah çalıştıncı savaşı muoyuna göre, Jesse Jackson gibıleri perde arkasından ipleri oynatıyor, Aaron da perde önünde dans eâiyordu. Oysa. Aaron Isyam'nda, kopan kıyametin maskelediği iki önemli boyut rvardı. Bır kere, Aaron söylediklerinin tümönde haklıydı. İkinci olarak, Aaron'un halden anlaması için damdan düşmesı gerekmış, ama, sonunda, Beyaz Amerika'nm en evcil siyah sampiyonlannı bağnna basıp potasında eritmesinin de bir sırurı oldafunu anlamıstı. Beyaz Amerika'nm yıllardır putlaştırdığı bu büyük sporcu, 41 yıllık ömründe ilk kez, Rahip Jesse Jackson'un su sözlenndeki anlamı kavnyordu: «Kbklermden kopmaya çalışan meyve, bir çılgın nesnedır». Beyzbol dunyasmın ıdeolojik yapısını tam anlamıyla kavrayabilmek için, öncelikle, bu sporun tarihindeki özgül slyah • beyaz dengesine bakmak geretur. İlk bakışta goze çarpan en önemli nokta. akderili sporculann, hem karaderili yıldızlarla boy ölçüşebilecek nitelikte, hem de onlan azınlıkta tutabilecek nicelıkte olduklandır. Bu durumda, sayılan giderek azalmakla birhkte yine de önemli boyutlara ulaşan bir seyirci kitlesi, karaderili sporculann yokluğundan bile oyunun niteliğinin pek etkilenmeyeceğinı düşünebilmektedir; kaldı ki, bütünüyle akderili sporculardan oluşan bir oyun alanı, sokaktakı Amerikalının genel beğenisme ötedenberi daha uygun olagelmiştır. Diğer yandan, beyaz yıldızlann siyahlara göre nitel ve nicel durumu, hem sıyahlarla beyazlann bu sporu bırlikte yapmalannı geciktırmiş, hem de ırkçı önyargılann kol gezdigı bır ülkede beyzbolu «en sevılen spor dalı» kılmıştır. Aslında, insanlann eşıt olduklan ilkesinin böylesine köklü ve kemikleşmiş ideolojik engelleri aşmak zorunda olduğu bir spor dalında, ilk siyah sporcunun ancak 1947 yılında beyazlarla birlikte oynamaya baslamasmı, ilk siyah çalıştırıcının da ondan 28 yıl sonra görevlendirilmesini yadırgamamak gerekir. Peyzbol dünyasının ıdeolojik yapısma iliş k:n bu kısa gözlemlerden sonra, şimdi de, beyzboldaki ırk ayrımının sona erdirümesi savaşının önemli dönüm noktalannı sımgeleyen, ikisi beyaz ırkçı, ikisi siyah sporcu. dört ünlü kışiyi ve yaşadıklan dönemi yansıtan ideolojık bakış açılannı görelim. Avery Brundage'ın olimpiyat tarihindeki yeri neyse. Lig Baskanı Targiç Kenesaw Mountain Landis'in beyzbol tarihindeki yerı de odur. tlginç, ama, ırkçı ön yargılarını gemlemeyi her zaraan başaramayan. «kamu ahlâkı» dediği ve ne olduğunu ancak kendınin bildiğı birseye gönüllil bekçilik yapan. siyahı «pislık» ve beyazı «temizlik» olarak gören. kısacası 19î»nerJn Amerikasuıda egetnen düşünce ve eylem biçimini temsil eden bu yaşlı diktatöTün, tuttugu karayı ak edebileceğim sanan «kerameti kendinden menkül» bu ırkçı Mıdas'ın uzun ömründekı dört büyük olay, paratonerın yıldınm çekmesi gibi, doğrudan ya da dolaylı olarak «siyah» öğeier içenyor. Yargıç Landis'i ulusal üne kavuşturan ilk olaym 1912 yılında geçtiğini goniyoruz. Landis, bu olayda, kadınların ahlâkdısı amaçlarla eyalet smırlanndan geçirilmelerinı yasaklavan Mann Yasası uyannca «ılk siyah ağır siklet şampıyonu» Jack Johnson'u tutuklayan ve meslekten bir fahisenin ıs gezisınde «miktarı ne olursa olsun paranın asla susturaroayacağı acıiı bir haykınş» bularak kefaletle salısma ıstemlerini reddeden yargıç olarak karsımıaa çıkmaktadır. 16 ocak 1920 tarihinde Birlesik Amerika'nın lçld yasağıyla nıtelenen Kurak Dönem'e girdiğini göriiyoruz. Yargıç Landis, kamu ahlâkımn diğer bütün bekçilen gibi burada da ön plandadır. Amerika'nm ak adına «kara» çalan içki yapımcı ve kaçakçılarına verdiği insaf dı«a cezalarla ününü artırmaktadır. Lanöis'in yargı alanındakl bu keyfi çabalan (her ne hikmetse) Amerika'nın ulusal sporunu vönetebileceğine kanıt sayılıyor ve 1921 yılında oybirliğiyle beyzbol Ligi Baskanlığı görevine getiriliyor. Bu tarihten sonra geçen olaylarda, Landis'in beyzbola iki önemli katkı vaptığmı göriiyoruz. önce, «yüz karası» diye ni telendirdiği ve beyzbol tarihine «Kara Çoraplar Olayı» (1919) ola rak yazdırdığı sike maçın sorumlulannı en sert biçimde cezalandınyor; sonra da, bağımsız Zenci Liği'nin en iyi oyuncularıyla beyaz liglerin en iyi oyunculannı karşı karşıya getıren, bu yönüyle de beyzboldaki ırk aynmına son verilmesi bakımından önemli bır attm sayılması gereken mevsim öncesi «dostluk» maçlannın çoğunu siyahlarm kazandığını görerek «ırklararası» tüm karşılaşmalan yasaklıyordu. Adalet tarihl l«ndis'l nasıl yargılar bılinmez. ama, çey rek yüzyıl süreyle tartışması bile yapılmayan bu son karan vüzünden «insan haklan» tarihi herhalde onu nayırla anmayacaktır. Neyse, Landis 1944 vılında öldü de. ilk sıyah sporcunun bınncı beyzbol liglerinde ver almasını önleyen son engel de ortadan kalktı. üç yıllık sancılı bır bekleyisten sonra ak beyzbol ilk siyah kahramanını varattı: Jackie Robinson. Judge Landis nasıl «ilk siyah beyzbolcu» aşamasında karşılaşılan ideolo.Hk direnişl temsil ediyorsa. Alvin Oark adlı bır çalıştıncı da «ilk siyah çalıştıncı» aşamasında kmlması gereken düsünse) direnişı vansıtıyordu. Dark meslek olarak çalıştıncıhk, çalıstıncının basansi ve siyah çalıştıncılar konusunda şunlan söylüyordu: «Profesyonel beyzbolda çahstıncılarla hiç on yıllık sözieşmeler yapıldığını duydunuz mu? Olmaz. Her ertin köşe kapmaca oynuyoruz. Hem takımdan çok çalıştıncı var. hem de 24 takımdan valnızca biri şampiyon olabiliyor. Sizin anlayacağınız, işe başlarken, başan şansımız 23'e karşı 1, yani jöizde 4 civannda... Siyah çalıştırıcılann zamanı daha gelmedi, yakında da geleceğini sanmam. Hem beyzbol sporu, hem kendileri btma daha haıır degıl.. En azmdan «çahştırıcılık» tecrübesinden yoksun bulunuyorlar.» Bu sözler. bir yönüyle yirmineı yüzyıl koşullannda hortlatılan orta çat lonescılıjhnın, diğer yönüyle de karaderili insanlann belli isleri hiç yapmamış olmalanna bakarak doğvştan yapa AMERiKANIN' ULUSAL SPORU BEYZBOLÜN EN ÜNLÜ YILDIZI AARON BiR GECEDE if>?.'; MiLiTAN KESiLMiŞ VE ÖRGÜTLÜ SiYAHLIK iÇiN SAVAŞAN BiR KARADERİLİ OLMUŞTU BEYZBOL LiGi BAŞKANUGI GOREViNE GETiRiLEN LANDiS, ÇOGUNU SiYAHLARIN • : KAZANMAS1 ' YÜZÜNDEN IRKLARARASI TÜM KARŞILAŞMALARI YASAKLAMIŞTI madıklarını varsayan ırkçı Amı rıkalının düşunce yapüarını yan sumaktadır. Alvin Dark, «lonca cı» olarak, ışsiz kalma olasılığ esasen vüksek bır meslekte, «be yaz rekabet» yetmıyormuş giDi bir de sıyahlarla başetmenin se reksız bulunduğunu söylUyor «ırkçı» olarak da, siyah çalıştı ncıların bulunmayışını, onlar: bu tırsaun tanınmamış olması na değil, zekâ ve vetenek bakı mından bu ışe uygunsuzluklan na bağlıyor. tşın aslına baküıı sa, Dark bu sözlen 10 • 15 vı önce söylemıştır, ama, Aaron un militanlık öyküsü baslarke: Beyaz Amerika onlan içten b« nımsemeye devam ediyordu. Yazımıza başlarken. uysa Hank Aaron'un «bevzbolda lll sıyah çalıştıncı» olmak özlemıj le yandığını, olamayınca da öı gutlü siyahlığın safianna geçc rek beyaz iktıdar vapısına veı yansın ettığını söyiemıştık. Aa ron belkı özleminı eerçekleştıre memişti. ama. bütünüyle ue bs şansız kalmamış, çag dışı b; çü ve değerlere göre yönetild: ğinı söyledığı spor örfriitünü ac maza sokmuştu: Beyaz Amerika hem tek suçu doğrunı «öylemel olan Aaron'dan vebali gibi uzal durmak. hem de onu valanc çıkarmak zorundaydı. Aaron dan kaçan Beyaz Amerika, ıll siyah beyzbolcunun bir adaşın, rasladı. llgınçtir. Frankıe Rc bmson, «ılk sıyah çalıştıncı olarak. geçen yıl Alvin Dark'ıı işıne son veren Cleveland [nd] ar.s takımının başında bulunu yor. Y AR IN: İNSâN IRKININ ÖVÖNCÜ RTH ECI AMA NB36N ikllP ŞU SAATt BÜTÜN SANlUlM BİC ycvı F P LIRIM TiFFANY JONES «UN ftA . SOISİ 'BAUASENBIB OVUN OYHUYOBL) f BIR SUN ÖİBI ÖELİy I 8AKIMA AMANTANJM...«OBOU LEpjME İMAMATANttlM. PMLABCUİ.Kİ AUTIK ÇOK S E Ç VENİOEN D Y/İYA D Ö N . TlMMl M ONLADIN DENE