Katalog

fclf ı.ıtk>irr'dp yatan, 10 k&sım 1938 perjjmbg Ifimu hsjata gozler.nı yummuştu Saoafl satt r 6 05 1881 de, Selânıkm Ahmet Sutmı mahaiiesınde. Zeyr.etı Bostan semtınde dofedu. Gerçı bu tarıh, tamşmalıdır Dogdugu »r *• gün 'lt btl.ı degildır Ama asiolan dogum *»ruu d>|!, dogrnu^ olmasıt'T Şımdı Müze olarak konınvı perr,V« boyalı, üç katlı b.r evm ıkınci katmda, so' tarafa duşen ocaklı odsda düny»va j ^ ' t r ı n i Bçmıştı Hatts bazı tapu kayıtlanna b*k 'arak, bu öofduğTi ev üstünde de tartışrn* «üıiürtliebıhr Ama ne onemı var . Babası Alı Rıza Efendi gümrükte aslında, kuçak bır memurdu Esjıden yaşlıydı. G:ev yer o zaman Turk Yunan sınınna duiîn Olınpo< dağlanndan demze dökulen bır öerec;ğ n kıvı geçıdınde. Papas Köprusü denıleı ısttz, tehlıkeh bır sınır geçıdindeydi. Daglar Rum eşk.vasiyle doluydu. Eşkıya, bu gümnik kapuındaı. geçen herşeyı ve Oiımpos'un Tür* kısnvndak ormanlarda kesüıp bıçılen tomr'kları kerestelerı haraca bağltmıslirdı. Ali Rız* Ffprciı eşım evlâtlannı bu kanun tanınmayan netâmelı ıssülıkta, uzun zaman bırakamazdı. E? ZiJ*evde, genç ve guzeldi. Onlan Selanıke ta.ji.li M>murluk gorevını bıraktı. Bolgede orman ışlerı, kereste ncaretı yapanlardan bırının lılennde çalışmaya başladı. Ama. daglann kanunu değıjmemiş.i Basfrn. haraç. cınayetler, gunluk ışlerdendı Ar ı/. s»r best çalışan Alı Rıza Efendı de .ster ıSt*me? bu çarkiarm ıçındeydı. Bır gun, o da 'şkıya cl.n» duştu Bır aralık hayatmdan da Ümit kesene'* hale geldı Fakat sonra haraç Bdenip •curUıhmca Selânık'te Jandarma Kumandanı An Pasanm huzuruna çıktı Şıkâyetlerım saydı, duktj. Paşanın, maıyetındekılere emn şu oldu Eşkıyaya birsey yapamayız Aıtıa va<:n Olımpos ormanlarım. Ve Ali Rıza Efendı o za man anladı kı, ne gumrukçülukte. ne kercst»Cıliıttı dağlarda ona artık ış ka'.mamışt'r Bu ı=lerden çekıldı Ama ondan sonr» da A.ı K:za Efendımn hayatı, artık bır ıztırap ve <Malet:ır. Hıç bır ışte tutunamadı. Tuzculuıc yaoav.m d»rtı. Bır sel ve yağmur, depodakı tuzlarını ?n*t: şunun bunun yanında çalışayım dedı, Kavramao:. Dayar.amadı Elıne geçebılenle içkiye dıı> *ı. O 1 da sokmedı. Sonra ışi bıraı, aervişlig » vurdu. Ama verem yakasına yapıştı. Nıhayet ee?\ onun defterını durerken, henuz 47 yaşındajdı ATia bıtmış, tukenmış, çaresız. umıtsız. yoksul, jıV.ımis bır zavalııydı Ardından, daha once o'.f>rden arta kalan, ıkı e^lâtla e«m: bırak*1, d ıny<ıya goz'cnnı yumdu Mustafa, yanı ge!ec*fın Ataturku. bu kalanlardan Dırıdır. Henuz veUı yaçındadır Anasının ıse, bu çoouklarla jtnmaıagı hıç bır yer ve hıç kımse yoktu. Gerçı Zubeyde Hanımın, Selânık ın Ian»aza ilçesınde. Rapla çıfthgmde, uzaitan bır diMsı vardır. Ama u aa orada, nıhayet kâhy» gıb: hır jeydır. Fakat ıjı bır ınsandır. Huseyın AJa Selânık'e gelır. Zubeydeyı ve çocuklarını & ır Onlara çıftlıkte bır dam gosterır. Evınden de yıbütün savaşlannı, Anaaolu'nun en kısır parçalarında ve ancak 5.0CJ.ÜIXI kadar yorgun, yok*ul ve on yıldanberi suregelen harplerden bezgin bır halk kıtlesı ile yıiruttu. Ulke ise harap, yolsuz, verımsız, çıplak, parasız, pulsuz, mutteftksızdı. Bu yurdun hıçbir yerinde, tek ampul yanmıyor, tek baca tütmUyordu. Okul yoktu, kışla yoktu, hastane yoktu, ılaç voktu ve hepsinın üstünde de sılâh voktu. Kendısıne ve ıstıklâl mucadelesme karşı sayısız ısyanlar ıse, natta Ankara kapılanna kadar dayanmıştı Karargâhını kurduğıı Ankara Zıraat Okulu ıle Ankara kasabası arasında bıle her gece, telefonlar kesılırdı Ve karargâhm etrafında. kım'enn nıçın ve kımlenn hesabına surduklerı bıhnmeyen yaylım atesler, sabanlara kadar kesılmezdı. Onun ve bırkaç arkadaşının ıse. kapılarına dıkecek, doğru dür'Jst nöbetçıleri bıle voktu Gecelerı bu j'avlım ateşlermın her şıddeMendığı anlarda. o ve arkadaşları kenüılennı, derhal sıperlere atanardı. İste bu gıbı safhalar ıçindedir kı bir gün arkadaşlannı topladı Ve Ne yapalım, ben çekileyim, yerimi bir başka arkada$ alsın, dıyecek kadar sarsıntı ve bezgınlık anlan yaşadı Bu teşebbüs ve kararım, zaferden sonra, Ankara'da «Hakımiyeti Millıye» gazetesınde yayınlatmıştır. Acaba çekılir mıydı? Tabıi hayır' Ama butün bunlar, zaferinin, ancak bedelini açıklar Fakat bir de bugıinün olumsuz şartlan var Eger uyanır ve ülkesıne bakarsa, karşılajacağı nıce çoküntıiler, onu vıkabılir. Çıinkü bugun Turkiye, politik, sosyal ve ruhl nice depresyonlarla, bınbır ıhtimale gebedlr. Mılli bırligin verını. bir bozgun ve parçalanma akımı almıştır Siyaset. sokaja duşmus bir sefalet halı arzeder. Demagoıı ve cehaletın sahlanışı, sorumsuz güçlerın devlet ıçınde devlet Oluşu, ne yazık kı artık bır gerçektır. Okullarda, Universitelerde sılâhlar konuşur Her gun varalıların, blen gençlerin akıbetlenni okuruz. Ama sorumlu yoktur En kutsal müesseseler itibarsızla$maktadır. Mılletleşme sürecimiz, şimdi sosyal, ama hedetsiz, azgın ve parçalamcı bır akısa kendini kaptırmıstır. Biraz dısiplin. biraz otorite diye göklere el açanlar. kendılerıni. ya sorumsuz kaba kwvetın, ya tarıhımizde örnegi olmavan işkence çarklarının elınde bulmuslardır. Millt venm. milli hssıla dedigimiz vaşatırı degerlerin, sımdt insafsız soygun çarklan içindedir. Memleketın dogası tahrtp edilmektedır. Kentlerdekl jnğmlaşmalar bu şekli ıle. ancak oatlamalara ge bedir Yanm aydmlar ordasu. bir çıg pbi büjümektedir. Işte Anıtkabir'de uyuyan bir gun uyanıp, gozlermi bu vatan manzarasında hüzımle eezdirirse, bu çoküntü ve değerlenn tflâsı karşısında. acsba ne yapacakt'r dersinız' Bu soruyu cevaplandırmavacak ne var: Tam bir hayal kınkhğı içınde. tekrar mezarına çekılecek ve tekrar ebedı uykusuna dalacaktır GonJü tank ve gorlen yaslı olarak'. CUMHURIYET 10 K«ım 1975 OLAYLAR VE GÖRÜSLER İİİİİİİİİİ8İİMİ Mâtem Değil İşimiz.. SADUN TANJU azeteyi alınca her sabah elime, bugun ylne oldurmuşler mi bır çocuğu diye, uzgunlukle tarıyortm haberlerı. Bız \A 1933 den ben Atatuıkumu7u oldurmemek ıçın anarız İU kasımları da, üruvcrsıte kapıMnda v ırulan her jetışkm cocuâaınuzla bır Ataturk ü jebıt ettiL.'ımız<n bı'incne \arama\ız. Ataturk'ü yaşatmak ozgurluğu yuceltmokle olur. Henuz fılızlenen dusı.rıcelerırden dolayı *abizmin arımasız tırpanıyla biçılen delikanlı çocuklarımız duşerken yere, hangi yuzie gıdersiniz Anıtkabire? EGER UYANIRSA?.. Şevket Süreyya AYDEMiR yecek bırşeyler vollar Ama bu b:r sı*ın ı hayatıdır. Sökernez Uzayamaz Nitekım ".nası kı^a sure sonra, onun Oa bır dızı çocuklan o'.an ırr Rejı (tutun teteh' kolcusuna. hatta ı ^ u s t i t ı n n habeıı büe Oımadan \anr. Ve bır gun \»ı»alacık, Selinık'te<ı e^de bır vabancımn, e'.ın rfendisi gıbl da^rand:gını gorur. Anasına <ır:'" F',ı terkeder. Sığınd^ğı aıle ıse, kendısıne yedi kuşak yabancıdır Kapılanna gelen bu ç o c s u gerı çevırmezler. Duşunurler Mustaia'yı acaba ne 0 yapmalı O zaman her kafadan bır s«s çıkar. 'Tzak vakın akraba da ışe kansır Berber dükkanına gırak verılsın' Hayır. bakkaiın, manıXaturat;nın yaıuna gırsın'' Kunduracı dukkânı da olur' Anası nuı ıstedığı ıse başkadır. Hocaya, medreseye \ere lım.. Sank sarsın, hâfız olsun, ımam o.sıır' X hayet hıç bırı olmaz Mustafa, mahailedekı bi" komşu çocugunun babası bir bmbaşının yardımı ile Askeri Ru?tneye (Askeı Ortaokuid> yAzdulır. Dava bıter Cıraklık. kalfalık yatva: Rap.a çıftliğlnde ırgatlık yo'lan kapanır. Işte Mustafa c tsrmten 12 yıl sonra Istanbul Harp Okulunjn Kurmaylar kısmından. sımfın ılerısmde olarak Kjrmay Yuzoaşı çıkacaktır. Ve 'ar.hte >i3nd n», Istanbul da Padışahı devıren Hareket Ordusunda (1909) Kurmsv Onyuzbaşı, Lıbya narbınde Derne Cephes: Kumandanı. Balkan Harbmde Kolordu Kurmayı. Cıhan Harbmde Çana<sal» kah ramanı, doğuda, Surıye ae Ordu Kumandanı \e nıhayet mütarekeden sonra Istu'.âl Sa' a^ı ıe Mılli Kurrulu? hareketınm onderi ve 'enı öevletınrusın kurucusu olarak yerını yapa"aklır 10 kasım 1938 de. sabsh saat 9 05'de, Dolmabahçe Sarayında ha>ata gozlennı Kapd> nn Ataturk ışte butun bu yolları aşan o '88Ulerde S> « lânık'te ne olacağı bıhnmeyen kuçuk Mustafadır. Kanı hayattan aynldıfı zaman, henuz 57 yaşında>dı. Mustafa Kemal bır ıhtıras adamıydı, ama bır macera adamı defıldi. Va^amı, şınl şırıl akan bır su gıbı. sessız sadasız geçmedı Cocukluğunun yoksulluğunu. ne olacağı belırsızlığını bır tarafa bırakabılınz Ama sonıa ardı arası gelmeyen hayaller, umıtler, hayal kınklık lan, harpler. ıhtılallar. zaterler, yenılgıler \e hili surup gıden ınkârlar, onun seruvenını dof kuyan ılm'klpr, duğümler gıbıdir Ne «vi, ne ywrı, ne kendını anlayan bır eşı, ne çevresınde oynaşan çocukları oldu • Oz?urluğumu, havatım boyunca korudum Ne evıme, ne yakınlanma. hatta re de anama havatırru bafladım» sozlen onundur Bağlantısı kendısı ıleydı Asü yurdu. kendı ıç durvas: oldu Dos'ları değıl, çevresi vardı Ama bu çr » Oır gtın geldı. Tarıhı, mılletı ve torjr?klan ; bütun bır vatan oldu. Fa1 kat nayah, bu ı / . ı i n sınırlarını da aşıyordu Mılletımn geçmışınde. butun ırsr.nlığın kaynağını buldıı Ve b'i kavnagı, buum ınsanoğullarının uredığı. ka\naştığı ve tum ciUnyaya yavıldıkları bır vatan buldu Bu buluşuna, son nefesıne kadar ınandı Boylece de. kendl 6z yurdunun sınırlannı hayahnde ve ınancasmda, dün>anm butunu ıle oırleştirdı. Hayatında çılelerı, ıstırapları ve hepsıne damgasını vuran yalnızhğı. zaferleri ve ıhtırasları kadar denndı. Havata ve dünyaya açılmış gorunurdu ama. aslında, kendı ıçıne dönüktu. Kendısm', yalni7 kpndısı anlavan, bır yolcu gı9 bıjdı Bu nıçın bojleydı Bunun madde ve nıh yapısından gelen nedenlennı, galıba araştırmamak daha dogrudur \ma hıç kusku yok kı, bu gok kubbe altmda onun bu valnızlığını, hüaıünu ve hatta zaman zaman kendını bile inkâr ettı*ını sezenler anlayanlar vardı. Yasadıgı, mağrur ve muzaffer gorunduğu gvınlerinde ise, yarın, karşıla^acaŞı Inkarları ve kurtardıgı vatanın. belkı de oırtakım değcrsi7İer ehnde ve dılınde, akla gelmez bddırelere suuklenebıleceğını de bılırdı. Bu muhtemel akıbetlere karM gamsi7. ılgısız defıl, ama, hıç şuphe yolt ki endışelıydı Nitekım buşun uvansa ve Anıtkabir'den başım kaldırsa. bıraktıgı bu topraklar uzerinde, bıraktıgından başka o:r Turkıje gorecektir. Goleceğı bugunku Turkıye de. hem onu »evindirecek, hem onu uzecek, olumlu ve olumsuı şartlar ve sahnelerle karşılasacaktır. Fugunkü Türkıje. artık 40f)nooon'u a?kın bır nufus kitlesini barındınnaktadır Halbukı o îsnklâl Savasının bayrağını dalgalandırırken, gerçı Anadolu ve Trakya'da 12 00(1000 msan yaçıyordu Ama, bu toprakların en kalabalık ve verımlı parçaları ışgal altmda olduğu içın, Mustafa Kemal, G KiLiTLENME Yalçm Kuçuk. sosyalist harekette öğrencilerin yerlerini saptarken Yunjvuş'teki son yazısında, töireroı gerçlı^ı sınıfsal nıteliği ıtıban.vle demokratık bır kütle oluşturujor» dıyor ve su duşunceleri ekliyor: «Tııkne gıbı ulkelerde r>£rencı harekeılerının temel nıteiı,;!. demokatık bır oz tasıma 5 ! Ancak bjnun janında Turkne öıbı ulkelerın ba^ka bır sımfsal • toplum?aı .vell'«ı var Bo\ le ulkelerde dertmkratık yonde olumlu adınlar atnrnası, ancak bağımsızlık ve sos\alızrn yolunda da olumlu ariımlar at'Imasına Daelı. Tarıhm ıçınde vaşanılan kc; tınde açık bır kılıtlcııme var Eceinen \apı kılıMcnrııs. ba=;ka bır dej ıMe a^ırı olçudı. kararlılık kazanmış durumria Egerr.en sıstem t^ıç bır esneklık tanmıyor > Bu kilitlenmenln sezgısi ve tepkisi lcinde eyleme geçen gençliğı Ataturkçıi çlzgiden tasımıs gormek de Ataturk'ü öldurmektir. Butun matemler yalan. Genc aydınların demokratik hak ve uzgürlukler adma duydukları huzursuzluğu bir kılitlenmenin sertligi Ile kırıp dağıtmağa çalısanlar egemenliklerinl boylece sürdureceklerini sanıyorlarsa Ataturk'ü hıç tanımıyorlar •*taturk bnmeven deırımdır. SEN OLMASAN.. BEN OLMASAM.. Son dıs gezisinde gbrdügü bir filmin etkısinde kalmıs dostum Mclıiı Tjmor 1430'ların fasist Itatyasmda gecıyormus olay. lyice kilıtlenmis bir ıktıdar, herkesten bağlılık gosterısi ıstiyor. Genç profesor Rosslni, bıgurluflunu ülkeslni ve halkını sevpn uygar ayriın tepkisi yüzunden cezalandırılıyor ve kuçuk bır adava suruiuyor. Duçe'ye bağlılığını arzetmemiş ba?kaları da vardır adada, komunistler, anarsıstler . Onlar, faşızmın tokadını yfmış bu burjuva aydmını once cıddıy» almaz qorıınuyorlar Sonra bir diyalog kuruluvor a^alarında, uzun doktrin tartışmaları baslıyor. Derken komıser Rizzuto çıkıyor ortava. Adadakı polis ve muhafızların sefıdır komıser Rizzuto ve ılk bakısta dortbası mamur bır kısıliğı vardır. Genc Rossinı nın Duçe'ye yurekten baglı babasının eski bır oğrencisidır, muzıkten sanattan anlar, kulturludur ve oyle zannedildığı kadar da sert bir menıur değıldir. Rossinı ye tgeçer bütun bı.r. ar bır gun> diye yanasır, babaıına olan hayranlığın borcumı odemek ıstedığıni ilerı surer ve kenrii yetkılerini kullanarak genc profe»ore adada, bır surqun ıçin mutkılnk sayılahılecek ortamı hazırlar. Ayrı bır ev, piyano ve ozel izınle getirtılen es ve cocuk... Aile yenıden toplanmıs ve norniala benzer dengelı bır ya>am bavUmıstır. Mektupları acılmaz, kitapları gazete ve dergileri gelır ve eski tutuklularla karsılasıp da tartısmaya gırıstıği zaman, bu adamlarla ayni Hu>,unceleri payla^niad'ğını daha ıyı anlamağa başlar genc Rossııi. Karısı da evde durmadan hep fBu duniavı düzell~.ek bır sen mı kaldın> yakınmalarıyla ayrılıkları bfslpmckteolr. ATATÜKK'Ü GÖHMEK... OKTAY AKBAL Evet Hayır GENÇLEK'E argllı gençler, nuyıı 1918'de •Aıuifı^f^r j^unuuıdaru Mus ıaı» Kemal» yazar Ruşen t»rei'e verüıgı bır am resraınae S Ceyhun Atuf KANSU cBen bir Kem»li»timı diy* baslıyor yazııına. cKlşiıel tarihımden gelen bir birikim bu. Yurclumı ve yeryınunt bu dtvrımti gelenekten, bu biriklmdcn bakıyorum.» Böylc yazıyor Ctyhun Atuf Kantu... Bugunlerd* bir yüreklıllk fBcn bir Kemalıstım» dıy*bılm*k! Sağcıların gozund* Ktmalist •şitlir kemunist, hattt komunıslten de tehlıkeli bir kimıedir o. Komunıtldir dly« htdef tahtasına gcrdin mı adamı peri*an «ttin sitti. Ama Kemalıtti ne yapacaksın? Açıkçı saldıramazsın, açıkça tuçlayamazıın, bilırsın bu ulkenın temeli Kemalizme dayalıdır. Turkiye Curnhuriyeti'nın ana ılkeleri Kemali»t Oevrımden alır gucunu, dayanağını. Bır takım politıkaolar ne Cumhuriyet itkelerine inanırlar, n» Ataturk'ü severler, ama ıorunlulukla; bayramlarda^ »orenlerd*, *Hı 4* AtaturkçnyüP» u»y' levlerı verirler. Atıturk'u, Atalurkçuluk denen «çağda^ uygarlıgın, bılımın, sanalın gereklerıı* uymak» diye ozetlenen oğretıtini tersıne çevırerek. yozlaştırmay» («lıjarak... Bır de çeşitli solcu kışiler var. Tarıh bilincint sahip gerçek solcular Ataturk'un oneminı, degerıni, Turk ulusunun kurtulufunda, hatta Doğu uluslarının uyanmasında oyrndıgı etkenliğı, «ureklı d*vrım kuramını uyguladığı için ne denll ıılericl» bir kişi oldugunu bilirler. Bu yuzdtn loıyalisller Ataturk'ü bır oncu, bir yol açıcı, gcrçek bır halk lıderi tayarlar. Attıgı ıleri adımların yeni yeni atılımlarla getiftırılecek, tamamlanacak bir eylem olduguna inanırlar... Yalnız bir takım tolcular da var ki bunlara AttiU ilhan «tolkı^ot» adını veriyor! Ataturk, Ataturkçuluk, Kemali/m sozcuklerıni duyar duymaz bunu kıvırmayı, konuyu alaya almayı bir uıtunluk tayarlar... Ceyhun Atuf özu tözu değru bir tanatçı elarak açık açık, «Ben bır Kemalistimı demekten çekinmıyor. Boyleleri bir avuç kaldı gunumuzde, Kemalizmin özunu, aniamını, gerçek yerini, değerini bilen, savunan aydınlar, yazarlar, tanatçılar ne denli çok olurıa, boyleleri ne denli etkılı çaba harcarlarsa bu toplum devrimci aşamasında o denli ilerleyecektir, ben de buna inanınm. Niye »aklamalı, ben de bır Kemalistim de ondan... (Varlık'ın kasım tayıtında yıne Ataturk uzerıne yaıılar var. Binyazar, Kocagoz, Nayır, Ozerdım, Salihoğlu, vb. Ben Kansu'nun ve Kocagoz un yazılarını ezelllkl* ilginç buldum, bugune katkılan elacak yazılar taydım. Kocagoz «Mustıfa Kemal'ı Gordun Mu?> diye soruyor «Yaşı gereği gorameyenlere bakıp da gormek i»temeyenlere de »oruyorum: Siz Mustafa Kemal'ı gerdunuz miı?> Son'â şunları eklıysr. tY» biz Turkiye Cumnurıyeti'ni ne yaptık? O, zamam ve zamanın koşulları içinde dile kelay Cumhuriyet) ilan etti. Yapabilecegin.il, yapabildığinın doruguna cıkiı. Tarihsel olaylar vt koşullar içinde, bugunden geriye bakıp, şunu yapıaydı, bunu yapmadı gibı tuçlamalar ne akıla, ne de mantığa sığar. Hele onun yapttklarıpın, onun zafer («lenklerinin ustunde yalmanın ayıbından bıle kurtuiamıyoruz... Yenıden tormalıyım Mustafa Kemal'i gordun mu? Mustafa Kemal i görebılıyor muyuz?» Ben de eskı bir yazımda «Herşeyi O mu yapacaktı?» diye sormuştum. Onu niye yapmadı, istese yapabilirdi! Bunu nıye boyle yaptı, daha yurekli davranabilirdi! Bugunku aeılar, onun eksik, yanlı> adımlarının sonucudur! Elınde fırsat vardı, Türk halkının sorunlarını kokunden duzeltebilirdi. Boylesine savlar, o kadar ucuzUdı ki, artık!... Niye birazını da bizler yapmayalım? Ataturk «yapabıleceğinin doruguna çıktı». Kocagoz un dediğı gibi «Onun temelını attığı, kurduğu Cumhuriyeti, onun anladığı devrimci ilkelede alıp, çağdat d«vrımcîlıg« ula^tırmak icin ne yaptık? Bir mirası, hazır yiyıp bitirmek başka, o mirası Cumhuriyetî cağdaş topiumsal kofullara uyarak degerlendirmek ba^kadır.ı Kocagoz'ler, Kansu'lar, Özerdim ler... «Ben bir Kamilistlm> demekten çekınmeyenler, Kemalist devrim ilkelerine bağlılıgın bu ulkeyi, bu ulusu yeni asamalara, mutluluklara, jotureceglne inanan bilınçli aydmlar, emekçiler, yurttaşlar soruyorlar: Ataturk'ü gördunuz mu? Ne zaman göreceksiniz? Ne zaman goreceğiz? Okuycın Ceyhun Atuf Kansu'nun, Kocagoz'un, Ozerdim'in, Salıhoğlu'nun, Binyazar'ın, Ozdemir'm, Koklugiller'in, Nayır'ın yazılarını... Ataturk'un (Humunun acısını bir kez daha duyun icınizde... Evet, Kansu doğru joyluyor: «Kemalizm, bağımtızlıktan yana, halktan yana her atılıma, hem kaynak, hem yol arkadası olabilir.» Oyleyse gorun Ataturk'ü, gormeyt çansın. karsın, ne olurss, olsun, bır aycunuga dogru yuriımekteyıı. Ben ae ou ınancayı yaşatan guç, yalnız sevgılı vurdum ve ulusuma uuyaugıim olçusuz sevgım degtl, bugunun karanlıkları, ahlaksızlıkıan, şarlatanlıkları ıçınde, sait vatan ve gerçek sevgisıyle ışık serpmege ve aramaya çalışan oır gençıü gordıigumdendir.» Bu yazıyı, Mustaia Kem«K Bırincı Dunya Savasınm sonlanna dogru, Yedıncı Qrfifi ^ufık gını bırakarak, Istanbul'a geîî Ki günlerde yazıyor. Kurulu dıızenaen ne denli bunalmış, tıksııımış olmalı ki karanlıkıardan, ahlaksızlıklardan, şarlatanlıklardan soz edıyor. Bu yazının üzerınaen beş • aıu ay geçecek, bu kez, 1918 ateşkesı geıecektır. Ateşkes, Istanbul ve tturuıu duzen ıçın Dır ayıraç olur: Duzenın bozukıugu bır kara yag .ekesı gıbı lsıanbul denızıne vurur. Karanlıîdar, koKusmusıux ve satumışıık ıçınde yuzen ate>kes (mutarekej lstanbul'unaa, iuaımdan mayısa ancan altı yedı ay kalaoıiecek, bır vapura bıncugı gıbı Anadolu'ya ayak oasacak, orada. «Yurt ve ulus sevgısıyıe» Kunuluş bavaşını ba?.atacaxtır. 1918'de. o fenç bır pa saydı. konuşmayı yapan Ruşen Eşret ıse, 2b yasında genç bır j.aletecıdır. Ulusal Kurtuluş Savaşını jollarda ateş jaka yaka orgutleyen Mustaia Kemal'ın, 1919 hazıranında Tokat çarsısında çekılmış bır resmı vardır. Bu resım Ulusal Kurtuluş Savasınm ük orgut çekırdegını verır: Asker • sıvıl yurtseverler. memurlar, dın adatnları ve gençler Evet. gençler. Mustaia Kemal kalpagını başına geçırmış Ruşen Eşref. genç bır gazetecı olarak, onun yanıbaşında, Anadolu'dadır. Tokat carşısındakı resımde, Ulusal Kurtuluş Cephesıne katılanlar arasında o da vardır. 1918'de, genç bır gazetecı yo luyla gençlıge yolladıgı bıldınde, Ulusal Kurtuluş Savaşını başlatacak devrımcının çagrısı vhr mıydı9 Bır başsaldırı tohumunu saklamıyor muydu bu yazı? Saklıyordu. Kışılıgınm boyutlannı, gençlıge uzanan bu yazıdan giıcaramaz mıyız? Çıkarabılırız. Bozuk duzene karşı olmaktır, başkaldınnaktır ve karanlıklar ıçınden ışıldayan o ınançtır, yarma ınanç, kışılıtının ozeti. Gençlıkle gelecektır, ancak onlarla gelebılır yarın, guzel, ozg^ır, aydınlık yarın, yurdun ve halkın taze tanyerı. Burada, kendı gençlığıyle, gunun gençlığını bırleştırıp ozdesleştirmıyor mu? Kendı gençlik günlennı anlatırken şunlan soyluyor: «Harbıye yıllarında, siyaset duşuncelerı başgosterdı. Dunım uzerinde, henuz derın bır goruşe varamıyorduk. Sultan Hamıt donemı ıdı. Namık Kemal m kıtaplarını okuyorduk. Sıkı bır kovuşturma vardı.» Harp Okulu sımflarında ayırdetmeye başladığı «siyaset duşüncelen»nın kaynagına loırrnay svnıflarvnda ad koyacaktır Kbtü yonetim. Memleket kotu yonetılıyordu. Devnmcı kışılıgın gızuıı verecektır. ılerdekı konuşmalannda, Cumhurbaşkanı ıken: «Bende ve bazı arkadaşlarda yeni duşunceler belırdı. Memleketm vonetım ve sıyasetmde fenalıklar olduğunu bulup anlamaya başladık » Kurmay sımflarında başlayan bu buluşun eylemci sonucu şu oldu: Okulda. el yazısı. gızu bır gazete çıkarmaya başladılar. Gençliğınden berı getırdığı başkaldıncı. devrimci kışılık, otuz yedı yaşında. genç bır Osmanlı paşası ıken de degışmez. Kurulu duzene katılacağına. bus buttin, karanlıklar. ahlâksızlıklar. şarlatanlıklarla» kuşatıldığı duzene karşı çıkar. Bır Osmanlı paşasımn gıysıîeri altında, bır genç uevTinıcının yureguü ve başkaldıncı kışılıgını taşır. Ojleyse'1 Bu düzenı yıkacaıctır. Ateşkes lsranbulundan, çe'e ateşı Anadolu da°larına kaçacaktır. Eyıemı ba^ıar Şunu gormuştu, 13 kasım 1918 gunu, Gu ney Ordularının başından Istanbul a donduğu gun îtılâf Dev letlerı donanrnalan ıle Yunan savaş gemılerı lstr.nbul denızı ne gırmışlerdı O gemılen gorürtce, eSti Yıîdınm Ordukırı Grubu Komutanının (epkısı, bu Osrrl«nlı"pa«iasının, bır ' Istanbul generalının kışılık sınırlannı aşar, genç bır başkaldırıcının, erken bır Kuvayı Mılli; ecmın sesıyle gurler: Geldıklerı gıbı gıdeceklerdır. Eylem budur lstanbul'un baş eğdığı emperyalızmı Anaaolu'nun orta yennde yenmek. Izmır denızınden tanhe gommek. bunun ıçın de <karanlıklar, ahlâksızlıklar, şarlatanlıklar. duzenmın başegıcı. yıyıcı, ışbırlıkçı ortagı olmaktansa, yoksul Anadolu halkına vaslanarak bır ulusal kurtuluş savaşı vermek, ıkılı bır atışla, hem emperjalızmın, hem de bozuk, yoz duzenın gemılerını batırmak.. Samı X Ozerdım .Gerçeğe donuş adlı yazısında (VarliK, Ekım 1975 ı şunlan yazıyor: .Yap tığım soruşturmalar, ogrencılerın Ataturk'un NUTUK'u ıle otekı soylev ve demeçlen uzerinde hıç bır bılgılerı olmadığım. ustelık NUTUK'u okuma ge reksınmesını duymadıklannı ba na oğrettı. Içlerınden kımılerl hıçbir oŞretmenın kend:lerıne bunlardan sozetmedığını açıkladı. Lıseyı yeni bıtırmış bır genç kıza. Ataturk'un duşüncelennden soz ettığımızde: Bunları sojlemış. ama eylem yo<c' diye yanıt verdı • Sevgılı gençler, bılmıyorum, çoğunuz bu genç kız arkadaşınız gıbı mı duşunuyorsunuz'' E^er. Mustafa Kemal Ataturk'te eylemle kuram arasında bır bağ yoksa, ortada hıçbir şey vok demektır O zaman, ya bağımsız lık. ya olum diye yola çıkan o kurtuluş savaşı kuramcısının, 1919'dan 1922 ye Anadolu halkıyle bırlık verdıgı savaşı, sonunda vardığı bağımsızlık gerçe gını nereye koyacağız? Ondakı kuram ve eylem bırlıfını anlıyabılmek içın, atıldığı savaşın, yuruttugu eylerrun, gerçekleştırdığı devrımm t^nhsel ozunu ıyı belırlemelı: Ulusal Kur tuluş Savaşıdır, ulusal oağımsızlık eylemıdır, ulusal d?vrım dır onun gençlık duslerıni gerçekleştıren. kuramı yaşantıyle deneyıp doğrulavan Bu kuram \e ejlemı sadece szıer. oru ıyı ıncelemej'en. Ulusal Kurtu.uş Sa VBşımızın temel belgesı Soylev ı b.le o.<uma\an siz »evgılı genç kuşaklar değıl; Ataturkçuluıv adı na ortaya çıkıp Mustafa Kemal' m eleşt'.rdığı kuruiu duze.ıı savunarak sızlerı t>as<ı altı";a tutan. yeni yollar. veni vornemler aramamzı yasaıtlayan, mi'mklerınız de ı>ı degerİPndnprııyor. Ivı degerlendırselerdı, onuı sozlıiğunde baskınm uydulu'ijn, iş kencenın onursuzlugun. i;aranlıfın. kara faşi^min yer ^hnadığını goreceklerdi Bılmıyorum ama. sız'eri bır tepkiylp Ataturk'un kuram ve eyleırrnı mcelemekten aîıkoyan, bır yerde onu yadsımaya, unutmaya goturen ıç etken, bozuk düz>nn onun adına surdurulmesı, onun adı kullanılarak korunması gıbi gelıyor bana Sızlerle sızın donemınızde yaşasaydı, Nîustala Kemal, bu bozuk duron onasında, uzattığınız o guzelım, pırıl pırıl resımlennızm altına vıne de. yurdu «karanhklardan. ahlâksızlardan, şarlatanlık'.ıı dan» sız'.er, ışıkl:, yureklı ievnmcı gençler. sızler kurtaraoaisınız d:ye. yazacaktı. kışıhğni'n diyalektığı, ba ıdi. Bakın dıyalektık sozcuğünü burada sız'pnn adınıza kullanıyorum. Yenu7J tarıir.ne dıvalektık açıdan bakmaT nızı kımıleri gıbı v adırga.nıy> rum Duşunce ozgurlüğune saygılı olmak koşuluyla alus'im ızun, halkımızın tanhine her açıdan bakmanın ozgurluğunu, s...ırsız özgürluğunu tanırdım sı/Iee. Ama, bu açıdan baktığınızda, onun kuramını ve eylemını. surulu duzenm tuzaklarından ve ıki yuzluluklennden kurtularak, sızın iyı bır bıçımde sap';;acagınıza ınanıyorum. Mustafa Kemal Ataturk, halkımızın tarihsel bır çatışığında, bır ulusal kurtuluş savasma onculuk ederek Jıusal bağımsızlık de\Timını açmış, başarmış bır büyük devrımcıiır. Çok tartısüan bır konu uzerınde, tanhsel gerçeklere ters duşmemek ıçın dusüncemı soylıyeyım, Ataturk'ün başlattığı devrım sınüsal ağırlıktan ço'c ulusal ağtrlık taşıyan bır aevrımdır. Yan sömurge halıne geimış Osmanlı devlet derebeylıguıden, ulusal bağımsızhğa dayalı Ur ulusal halk devletıne ieçıs surecinın devnmcısıdir o. Bu s;;r«>çte toplumun tarıh sahnesm» çıkması gereken beklenen kat'ı. kuş kusuz, burıuvazıdır K^n'âo^luluktur Devrim gereğı UIUSAI OZ taşıyan bır kentsovljlu<c 3u, Mustafa Kemal'ın ist^mesıyle boyle değıldır. Onun r>as,ittıgl devrımm dogal, bılımsel aeıegıdır. •O. bir burjuva devrımının oncusujdu demekle. devıp burada kalmakla ulusal tarıhımızın hıçbir sorununu çözemeyu. Çozemevız şundan kı, devrimci bır gelenekten sovutlamuoluruz kendımızı. ürtaçt^JiaSpb*^'lıgınden, toplumunu BatıJT^ulusal devrıme setırmış bır ınsan, tanhsel ılerlemevı hızlandırarak bır doniışumun ıvmesını baslatarak doğrudan dojruya devnmci dunya gorüşüne katkıda bulunmuş bır ınsandır. Kendı tarıhımız ıçın de. Ataturk. devrımınin yerlı pratığinı. deneylennden ve kışılığinden geçırerek gençlıge bırakan insandır. Olgucu (pozitıvıst), ülkücü (ıdealıst) ya da eytışımcı (dıyalektık) olsun, yeryuzüne, doğaya ve ınsanlıga bakısımızın kaynaklannı Batıva çevırmış bır uyanış oncusudur, ü. Batılılaşma dev. ıımı de dıyebılecegımız Kemalist devrim (tam bağımsızlık, ulusal egemenlık, ınsan ozgtfrluğu, layık aevlet, halk yonetırnı, çağdaş uygarhk ybnelişlennı iceren ulusal devrim), Hılmı Yavuz'un «Felsefe ve Ulusal Kultur» yapıtında değındıfi gıbi, \urdumuzda bır kultur ıkılığı yaratmamış, tersine, Osmanlı duzenınde var olan saray kulturü nalk kultüru iküiğme, sarav kulturu kar^ısmda halk kulturu vanında yer alarak, bu ıkılemı çağdas uygarhk doğrultusunda çozme>e ça'ışmıştır. (Ya\nız'un Batılılaşma sorunu adlı denemesını okumalısınız) Pana kalırsa Kemalızmden yuz gerı ettığınden ben temel çelışkısıne, emperyalızm ulusal bağımsızlık çatışığına yenıden duşen vurdumuzda, kuşkusuz başka çelıskıler de vardır. Bu çelışkıler bıle devrimci bır gızlı guç taşıjorlarsa yıne bundan oncekı bır devnmın açtıgı çığırdan vürüyüp gelmektedırler. Bu celıskıleri çozeceksek, Mustafa Kemal'ın devnmcı ybntemınden, hele gerçekçılığınden, halkçüığından alacağımız çok or. nekler vardır. Turkiye'nın sorunlarına bakış açılanndakı çeşıtlihk, yöntem aynlığı, bızlere ve sızlere, Mustafa Kemal Ataturk'un devrımcıliğıni unutturmamalı. Tarıhimızde devnm çığınnı açan odur. Kurulu dıizen (I)e\amı 9. Sayfada) BiR GÜN BİR YERDE.. Sarsıcı yeni bır olaya kadar surer bu tekduze yasam Gunın bırinde, komıınıst tutuklulardan bırı «\a«asn ı)uçc dı\e bas'r» zorlamalarına direnip bağırmadıgı için herkesin çıozıı onunHe vurıılup, oldürulunce konuyu dostu komlsrr Rizzuto ı!c tartısan Rossıni açıkça gorur ve arlar kı. bu komiser de fa^lzmın acımasız adamlarından birıdir. Bunu siındi açık secik go'mckte ve kendı çıkariarı ıçin bazı açık seyleri gcrm?zlikt:n geldı^i ıç suclamjiiyl.i kendini aMetmemektedir. Ouramsı artı'<. Dı^»r mahkunıhra siz haklıymıssınız da diyemez. Bu aıle ılişk'sını de surduremoz. Kaçmalıdır. Dostum Mpiılı Tı ııct genc profesor Rossinı'nın adanın ıssıc bir yerinden çok uzaktakı bır gemiye doğru yuzerek kacıs sann«sinin »tkileyıcıliçini anlalırken, Belcika TV sindekl b!r yerumu da aktarryordu bana. «Ro«Mnıw acaba bır Vt'in" tsoanorta"va da oa^ka bır jerde [ajiinıın karşısına rtıkılnft; fjrmespcek mı* OÇARK Z22S Ekim tarihleri arasında Moskova'da toplanan Uluv lararası Ya^arlar Knnferansı'nda, yazarın politik ve sosyal olaylar karsısındaki sorumlulugu konusunun tartıs'ldığını snlatıyor Oeuz Akkan Rusya'dan yeni geldi ve dunyanın Batı ve Doğu kesiminden 27 Slktnin 1$ yazarmın katıldığı bu konfrransta fasizmin butun yazarları nasıl u'perttiğinı bır kez daha anladıgını soyledı. Bir Japon yazar çıkmıs, «Son avaşta ben cte o carkın Hindevdım. sımdı nasıl kurban edıldığımızı anlıyomm» dcmis. Sınıonov. savas ıçınde Hemıne\\a> le mektuplasmalarını anlatmış. Batı Alman, Amerikalı, Şilili, Portekizli, Fransız, Ingılız, isviçrelı... kim almışsa konuşmayı, kılıtlenmış bır ıktıddrın egomenhk ugtuna kiillanaca^ı jidoet \e korku \ontemlpnı,ın ^asddş bır ın«an ve toplum t<îrafından kabul Pdı'eT.ısececını soylemiş. Yazarın gorevının bu gerceğı halkına ve butün dunya halklanna duyurmak olduğu konusunda goruş bırliğine varılmıs. ÎHANETYILLARI Clku Tamer. «fhanet Yıllarıt adl bir kitap hazırladığını, yakında cıkacagrnı soyledi. İkincı Dunya Savasınrian sonra on onıkı yıl kadar suron bır doncmdf azgınlasan fasist baskınm Amerika'da estırdıği yılgınlık ruzgârlarına kimlerin başeğdırgi, kimlerin uygar ve yurekli direnislcrle ülkenin haysiyetinı kurtardığı, hiç bir şey katmadan, resmi zabıtlardan ogrenılecekmış bu kitapta. A.nerıka">a Kdişı Çalısmalaıı Ara=tırma Komıtesınin tutanaklarında, Amerika'ya vr cağına seref veren pek çok aydının, yazarın, sanatçının, politikacının, kendilerine milliyetçı susü veren eşemerı CLIÇ kııklaUrı tarafından nasıl yargılanmak istendiği goruluyor ve insan dehscte kapılıyor dedı, t'lk'i TamtT. Sibırsızlandım ve prova metınlerınoen bır kaçını okudum. Un!u zenci oyuncu, şaıkıcı, hukukcu PPUI Robp^on un, kendisıne yurtdışına çıkması icın pasaoort vermryı ta^ıncalı goren, bır yabancı ulkeye gıderse kendı ulkesım ve halkını onlara salıverecekmıs gibi muamele yapmağa kalkan <mılliyetçi> beylere verdigı dersi okurkea, yureğim ve dusuncem sevgi ıle kabardı. Kendisine sıyasal goruşlermi, dusuncelerini açıkiaması içın baskı yapan komısyon uyelerine Paul Robpson tek kelıme ile cevap veriyordu. «AN\YASV> Komıtenin sorgu kurulu baskanı Rıclmrd A^ens soruyordu: «Komunıst Partı=,ı uyesı mısınız'» Cevap ^najasa Komunıst m'sınız'' Cevap. Anaya^a $u kışılcn ta'iıvor musımıız'' Cevap: Ana.vasa Şu tarihte surada bulundunuz mu? Cevap: Ana>asa. Şunları siz mı soyledinız? Cevap: And>dsa. ANAYASAYA SIĞINMAK Paul Robeson, kendisini yargılamak isteyenlere, ben ki bır Amerikan vatandasıyım, Anayasanın guvencesı altındayım, suc ışlemedim, duşuncelerımden dolayı beni suçlamak istıyorsunuz, bu gucü ve yetkiyi nereden buluynrsunuı diyordu Ve Komite Baskanı, Pannsylvania nın Meclisteki temsilcisi Mr. >\aller, hafife alıyordu bu savunmayı. cAnavasava mı sıgınıyorsunuz \ a n ı 7 Paul Robeson, zenci başını gururla kaldırıyor: Kımınle konuşu>or'jm? Bu komitenin başkanıyla. Mr \Valter mısınız siz? Evet. Pannsjlvanıa'lı VValter mı? Evet. Meclıste çelik işçilerıni temsıl eden adam? Evet. Maden işçılerini temsil eden yani Sahı. siz United States Steel'ı temsıl etmıjorsunuz değıl a n ' Büyuk bır vurtseversınız! Evet. Butun namuslu yurtta^lan Amerıkadan attırmak ıstejen de sızsınız. değıl mı? Yalnız slzin gibileri. Benım gıbı karadenlıleri. Yalnız safkan bejazları mı tutacaksınız ulkede? Sizin gibileri defetmek istiyoruz o kadar. ....////////////////////////////////„//'// OKTAY AKBAL ATATURK YAŞADI Ml? t Ataturk, Ataturkçuluk seçme yazılar bır arada .. ve devrimier konusunda en Varlık Yayınlan'nda yeni çıktı. rıyatı: 10 lirm. ASİL ZARAR VERENLER Ve Paul Robeson, Komıtenm dıniemek istemediğl javunmasp nı sonra bir bildiri ile sunacaktır halkına«Berıım >urt dı^ında şarkı siylemem, tıyatroda oynamam. fılm çenrmem ve konuşmam Amenkai halkına zarar vermez, Ülkemızın adını kirleten ukçılara değil. Amerıkava. gerçek Amerıkaya zencılerîn. emekçılerin. çiftçılerin. sanatçıların .Amenkasına dışardan çok dost kazandırdım bugiine kadar. Yurt ıçınde olsun. vurt dışında olsun barış ıçın halklar arasında bır sevgı ba§ı kıırmak ıçın. sömüTücGlüğe son vermek ıçın. zenci Aınerıkalıların haklarna kavuşmalan için. sanat ve kulturun rahatça ?^luk alabılmesı ıçin bundan bd>le de var gucumle çahşacak ve ulkenııze yenı dostlar kazandıracağım > işte boyle, Ataturk. (Radar Reklâm. 1137) 8808 DUYURU Istanbul ötretmenler Dernefı'nın olağan Genel Kurul toplantısı 20 111975 perşembe g^inü saat lO.OO'da Aksaray Vesirçesme Sokak No: 3'teki salonumuzda. yapılacakttr. Üyelerimize duyrulur. SaygılarımiEİa, ÎONETÎM KURlilD G L N DE M: 1 Açıhs ve dıvan seçimi, 2 Yonetim ve denetleme r»porlanrun okunması, 3 Raporlar üzertnde eleştıriler ve cevaplandınlmaaı, 4 Yonettm ve denetleme kurullannm aklanması, 5 Seçimler, 6 Düekler ve kapaıus.