Katalog

KAMU SANAYİİNl KORUMAK İÇİN AET'YE KAKŞI TEDBİR ALINDI ARAÇ LÂSTİĞÎ ÜRETtMİNtN BAŞI.ICV HAMMADDESİ OLAN KARBON SİYAH1 fKTKİM İEMSLERİNDE ÜRETİLÎRKEN, VABANC1 SERMAYELt LÂSTtK YAPIMCkSl FtRMALAR İHTİYAÇLARÎM »SRARLA YL'RT D1ŞINDAN SAfiLIY()R!J»Rni; BU NEDENLE İTHALÂTI DIRDURABİLMEK t<;İN ORTAKPAZAR'A KARŞI TAAHHÜT ASKIYA ALINDI. MOTORLU araclar lâstik Uretıminin önemlı oir nammaddesi clan ve ticari aevımıe «kara»lar diye bilinen Karbon sıyahı ve btnzerlerinin vurt içı ıhtivacının tümü PETKÎM tesislerınde üretilirken, Türkiye'deki yabancı sermaveli lâstilt vatHmctıannın talepieriru dı$ ülkelerden karşılamaları nedenıyle, fcamu maîiyesi ve yerlı sanayı büyük zarariara ugramaktadır. PETKİM, bu Tifrien. VPTV 'H muş oldugu tes'sierinin üretimi ni durdurmak zorunaa bırakılmıştır. Bunun gibi TPAO'nun tesislerinde üretilen madenî v&glar da Petrol Ofisı'ndpn başka alıcı bulamamış ve üretimin durdurulması nedeniyle günde 600 bin liralık zarar meydana gelmiştır. TPAO'nun ye PETKİM'in ısrarlı isteklerine ragmen vabancı serraayelı ortakhkli.rm baskısı nedeniyle, madeni vaglarla karalann ithalâtmı durduracak ön lemler bu yıia kadar alın&mamıştır. Yeni açıklanan lthalât reiirm ile bu tür malların ithalâtı 1 no lu liberasyon tistesinden çıkanlmıştır. Fakat OrtaKpazar'la ya pılan anlaşmaya göre karaların ithalâtı konsolide liberasyon lis tesinde bulunmaktadır. "Ekonomi Ekonomi • •• Ekonomi Ekonomi Ekonomi İngiltere, Türkiye'den yaptığı pamuk ipliği ithalatını sınırlıyor İNGtLTERE. tekstil sanayiinin bır bunaiım ıçınae oidufunu ileri sürerek Türkive'den »apıiacak Damuk mlitı ıthalâtıru sı nırlama karan almıştır İngiltere'nin Türkivt ile bırlıkte Ortakpazar'la aıc bir bağlantısı olmayan Hindıstan ve Pakistan'a karşı almıs oldugu bu karar. Ortakpazar'la vapılan anlasmada ver alan ekonom'.nin bir kesiminde «ciddi bunalım. olması halüıde fcarsılıklı yijkümlerin asKıya aiınabüeceğı iikesine dayandırılmaktadır. Tükriye, gümriik 'e tarife pozısyonu 5505 olan oamuk ıpliğinden Ingiltere'ye vılaan vıla ertan miktarlarda üırar etmeve başlamıştır. tngiltere Türkiye'ye vılda 6U tonluk bir Hhalât konteniam tanımıştır. Bu konlenian ile Türkive'nic vıllık 60 tona fcadar vantıgı thracat tnçiltere'ye eümrüksüz olaraK girebilmektedir Bu kararıyla İngiltere, Türkıye'ye karşı O. Pazaıdan doğan yükümlerıne uymamış oluyor kapasite bızla büvudügü için Türkiye'nin Ineiltere'v» olan pa nıuk ıpligi ihracatı vıldan vıla hızlı bir şekilde artmıştır. 1972 yılmda 30 ton olan ihracat 1S73 vılmda fiOO. 1974 vılında da 4D00 tona çıkmıştır. Ttirkıve'nin vıllık b tonun üzerındekı D&muK O ipliği ihracatı tngiltere've normal eümrük olarak srirmıs'ir. 1975 vılında Türkiye'nin ıhracatının çok daha tıızlı bir artıs göstereceSi beklenirken tn?iltere bu ihracata Karsı Ortakpatar'dan dogan taahnüMerinl bir kenara atarak miktpr tanditi getirmiştir. îngiliz hükümetinin âl dığı bir kararla Türkiye'nin vıllık ihracatının 33I1J tonu «ecemeyeceSi acıklanmıstır Türkiye Ingıltere'ye yıldan yıla artan miktarlarda pamuk ipliği ıhraç etmeye başlamıştı 60'ıncı maddesine davandırmaktadır Bu madde ilve veya ortak ülkelere ekonominın bütünü veya bir kesiminde «cıddi bunalımlar» görülmesı nalinde bu 'ür kararlar alma vetkisıru vermektedir. sey'ine tnpltere'nln Du karan> la ilgili olarak cuzüntülerinl bildirmesi» beklenmekt«dlr. Ancak. tngıltere'nin almıs olCuğu karann Orttmpazar üvesı olmayan ülkplere vönclmıs olms sı yine de înRiltere'ye yapılabilecek Damuk ıpıiSı üıracatını ar urma olanaklannı varatmikktadir Eger l"ürkiv»»'dekı ihraci.tcilar. Batı Almanva üzerinden tnsil'ere've oamuk ınlifci satms örpütünü Kurabiür ve berenklilıginı eösterebilirse tngil'erp'nır almıs oldugu tandlt tedbirinin etkisi azalabilecektİT. Para ve kredi politikasının piyasa koşullarına uydurulması açısından 1974'de önemli adımlar atıldı CHP • MSP OÖNKMİMıt: KKONtl.MlNtN rKMtl.İNK tLli>KtN DKClİ.Ş'KltKI.RR VAPILMAMAKI.A BİRLtKTE, «ECIVNtN «OI.L'MMl VK ÖNKMI.İ» OLARAK NtTELKntfil P'VR*S.\L TED BİRLER ALINDI. CHP lideri Bülent Ecevifin baskanhğmdaki CHPMSP hükümet ortakhgı zamanında Türklye'nin para. kredi. fai7 ve döviz sıstemini plvasa koşullan yönünde daha serbest bir reiime kavusrurmak ıçm önemlı adımlar atılmıştır. Hazinenin ihale voluyla borçlanmasıvla baslayan bu vöneüş, bankaların mevduata ftdeyecekleri faizin pazarlık vöntemino dönüştürülmesi. Merkez Bankası dışmdaki bankaların döviz tut ması ve TUrk lirasmın degerinin fiili bir dalgalanmava bırakılması ile devam etmiştir. OECD'nin hazıriadığı son Türkiye raponında bu son ıkı Karar, Türk lirası için «serçek bir döviz Divasası» lr.ırma bakımmdan olumlu ve ftnemli adımlar olarak değerlendirilmektedir. Ecevit baskanlı*ındakı tıükUmet samamnda ekonomlnin temelinde önemli düzenlemeler vapılmamakla birlikte özelükle para, döviz ve faiz oolitikasında piyasa ilkeıerinın daha çok etkin olmasmı saglavacak önlemler uygulamaya konrmıstur. Biribirinden bagımsız gıb' gnrünen bu önlemler bir arava getirildiginde belli yönde veni bir yöneliş ortava çıkmaktpdır. • Serbest tiearet mi? ORTAKPAZAh anıasmalarına aykırı olan ve îngiltere'nin Tür kıye ile birlikte OrtaKpazar'la hıç bir baglantısı olma>an Hin d;stan ve Pakistan'a Karşı uvgulamaya kovduSu bu karar Ort&kpazar'ın seroest tıcaret ılkelerinı askıya alma anlamma eel rrektedir. Ancak tneilt*re bu kararı Ortakpazar anlasmasının ahhütlerin askıya alındıgınn bil Girilmesıyle çıderilmek ıstenmek tedir. Katma Protokolun bO'ıncı maddesine göre. ekonominın belırli bir kesiminde «ciudî bunaiım • oldugu ve bu vüzden bu yola gıdildigi urtakpazar'ın Ortaklık Konsevi'ne aıldirilmistir. Üzüntüler ÎNGİLTEKt'nin bu karan Dokuzlar adıvla bilinen Ortakpazar üyes] ülkelere eeçerlı olmayacaktır Karar onakDaitarın dısında ıcalan ülkelere «arşı alınmıştır. Dışisieri Rakaniığırın Ortakpazar'ın Ortak Kon • thracat artışı Türkıye'de »ekstil verli tüketimi asan ANCAK san&yiinde Yorum HALK PARTÎSİ'NİN SAĞI SOLU HALK PARTtSİ'ne gittikçe yerleşen bir kanı var. Solun Halk Partlsi ni eleştirmesi konusunda. Öyle düşünülüyor ve öyle inamlıyor. Sol, Halk Parüsine rauhtaç; sol Halk Partisi'ni eleştirmez; deniliyor. Bu inanç çeşitli kesitlerde oldukça yaygın. Yaygın olan bir de şu var: Sol eleştirinin, Halk Partisi'ne yaıardan çok zarar getireceği. YAYGIN olan düşünceler her zaman doğru olmaz. Çok a m a n da yanhş olur. 3 u örnek de böyle. İki bakımdan. Birincisi, şu aşamada, Halk Partisi'nin sola ihtiyacının solun Halk Partisi'ne duyduğu ihtiyaçtan çok daha fazla olduğu rahatlıkla söylenebilir. Ikincisi. yine şu ajamada, Halk Partisi'nin soldan eleştirisi zarardan çok yarar getirir. HÜKÜMET döncminin örnekleri ortada. Bu dönemin en az başarılı uyşulamaları, bütün eleştiri hakkının sadcce sağa bırakıldığı alanlarda görüldü. Sağın. kurnazca saptadığı bir Uakük sonucu, kuvvetli bir ateş altında tuttuğu alanlarda Halk Partisi devamlı olarak geriledı Sağdan gelsn eleştiri bombardımanı karşısında solun içine tii'ştüğü anlaşılma5i zor suskunluk sadece sağın ışine yaradı. Üstelik sağın devamlı baskısı altında. tek yanlı eleştiri altında ortaya çıkan ürüniıii ilcrici bir ÖTelliği olduğu inancı yayıldı. En tehükelisi. bu ııygıüaınaiarın yürütücüleri de yaptıklarını ileriki ışler sanmaya başladılor. Böylece sağın en çok hücum ettiği uygulamaların solculuk sayılması gibi garip bir gelişme doğdu. Gerçekle hiç bir ilgisi yok iken.. BİRİNCİ örnek. TRT ile ilgili. tlk denemelerden sonra sağ cephe buradaki zayıflığı hemen sezdi. Ve hep birlikte her hafta devamlı olarak TRT'yi eleştirdi. TRT bu eleştiriler karşısında gittikçe geriledi. Tarcfsır. olması gereken bu yayın organı yayınlarıyla sağın en güçlü seslerınden birisı haline geldi. Hslâ da öyle. Hem güncel konularda, htm de uzun dönemin yaymcıhk anlayışında. Çürüyen toplumlarda radyo ve televizyonculuğa düşen «uyutuculuk» görevini, tüketim ekonomisini kamçılama işlevini, yaygın bir biçimde yaymB endisesî içinde. İKİNCİ örnek ulusal eğitimle ilgili. Sag cephe, kendirie güveıisfrliği burada da hemen gördü. Aynı taktiği uyguladı. Öyle bir şiddetle ki. sol eleştiri burada da suskunluğu seçti. Sonunda ne oldu? AP1nin bdşlartığı Amerikancı eğilimin ilkeleri yine AP'li teknisyenlerin yardımıyla daha hızb bir biçimde uygulamaya kondu. Özerk olmaKURULTAY'dan sonraki gelişmeler de bu yönde. Görüntüye bakılacak oiursa Halk Partisi'nin İngilİ7 üslerindek) on bin Kıbrıslı , Türk ten baska bir sorunu yok. Halbukı şu anda Türkiye'de önemlı olaylar oluyor. Irmak Hükümeti adı altında yönetimin CGP'leştirilmesi giriçimı hız kazanıyor. Bir program yapıiıyor. Petrolde bazı kamu yöneticilerinı de içine alan bir kampanya ile yurt çıkarlarına , ters düşen oyunlar tezgâhlanıyor. Bütün bunlarla ilgili olarak Halk j Partiyi'nden hiç bir işaret gelmiyor. Yakın bir zamanda yapılacak seçünlerle iktidar otması beklenen Halk Partisi'nden. HALK PARTtSİ'nin bu iç cansızlığının iki nedeni olmalı. Daha doğru bir deyışle. Halk Partisi ile birlikte Türkiye'nin çeçirdiğı iki şokun etkileri açıkça görülmeli. Bunlardan ilkı Ecevit soku. Ecevit'in ; yoksul köylü ve işçilerin güveni ile aydıniarın saygınlığını kişiliğinde ; birleştirmıs olması. böyle bir lideı olarak ortaya çıkması. Halk Par | tisi'ni Tüıkiye'nin somut sorunlarmı düşünme zahmetinden kurtarmış gorünıiyor. Aynı zamanda lirierin bütün ısteklerine karsın Halk Partisi içinde eleştiri gücünü zayıflatıyor. Halbukı böyle bir elejtiriye en çok Halk Partisi lideri muhtaç. ECEVtT şokundan sonra Türkiye, Kıbrıs soltunu yaşadı. Tabii Türkiye ile birlikte ve en çok Halk Partisi. Bunun üzerinde söylenecek çok şey var. Bu yazının bovutlarını aşan. Ancak öze» olarak ju söylenebilir: Sanıldığının aksine Kıbrıs. Türkiye'nin dış politika dogrultusıtnda hiç bir değışiklik yapmadı. Türkiye'nin dış poliükadaki yeri Kıbrıs'tan önce ne ise sonra da öyle kaldı. ÇİMDt Halk Partisi'nin de, solundakilerin de. bu iki soku geride bırakmalarınm zamanı. Şoklarla ülke yönetmek oldukça zor. Şimdi, ne söylendi, ne yapıldı ve bundan sonra ne yapıiabilir, bunları tartrşmanin zamanı. Ancak bunlar somut sorunlar. Dikkatle ve yaratıcıUkla üzerinde çalışılması gerekli. c HALK PARTİSİ böyle bir çabajn gösterir mi. gSstenne» mi? Har h»lde gösternıek zorunda. Kendi çapmı gerçekçi bir biçimde değerlendirebilmek için. Ve bu değerlendirme sırasınd» solun dıştan ele»tirisine muhtaç. Sadece solun yaratıcı gücünden yararlanmak için değil. Yalnızca sağ eleştiriye ağırlık veren değerlendirmelerin sakıncalarını azaltmak için. Yalçın KÜÇÜK yan yGksek öğretim kurumlarındaki faşizan hücreler bütün canlılıklarıru koruma olanağmı buldu. Ecevit'in çekilmesinden sonra eylemlerinı tekrar sahneye koyabilraek üzere. Bir de halkçı ve ilerici bir eğitim dÜJ.eninde ancak yardımcı bir görev yapabilecek olan yazışma ile eğitim. sistemin bütün bozuklukları ile birlikte baş role geçirildi. Buna halkçı devrim» adı verildi. Çok büyük bir abartma Ue. Öyle kı, liseyi bitirmiş öğrencilere. hem de mektupla. sevk ve idare öğretmek üzere yüksek okul açmanın ne eğitimle. ne halkçüıkla, ne de yurt ihtiyaçlarıyla hiç bır ilgisi olmadığı bile anlaşılamadı. TRT'deki oyun bir süre sonra anlaşıldı. Belki de göze hitap ettiği için. Ama anlaşıldığı zaman iş işten çoktan geçmışti. Eğitimdekiler ise çok sonra anlaşılacak. Bu sayısız moktuplu üniversite mezunları diplomalarını almaya başladığı zaman bir Halk Parti'lı Bâkanın sahneye koyduğu oyunu belki bütün Bakanlar sahneden kaldıramıyaeak. Tabii iktidarda iseler. BU örneklerin amacı. sadece sol eleştirinin olmadığı zaman Halk Partı?inin sağa çekilmesi bir yana. kendi özlemlerinin bile gerisinde kaldığıru göstermek. Bu yüzden Halk Partisi'nin kendi çizgisinde yürüyebilmesi için sola ve sol eleştiriye tnuhtaç olduğunu ortaya koymak. YALN1Z bunun ortaya konmasıyla is bitmiyor. Bu eleşftiri nereden gelebilir, sorusu ortaya çıkıyor. Ku=kusuz, bir parti olarak kendi içinden kaynaklanan bir sol eleştiriye sahip olması tercih edilir. Ancak son Kurultay oıtay» koydu. Böyle bir olasUık pek stnırlı. Kurultar'da kimin ne için mücadele ettiği bile anlaşılamadı. Demokraük söl adma ortayi çıftahlarla bunun karşısında olanlann hangi som'jt konjlı'da anlaşamadığı bile bellı olmadı. CHP'nin hükümet ortakiığı sırasında ortaya çıkan ve eski söylediklerine ters düşen Ortakpazar, yabanc! sermaye. dış ekonomik ve siyasal ilişkıler konusunda ki uygulamaları üzerinde hiç kimse durmadı. • Askıya alma BU YÜZDEN Ortakpazar'a yapılan taahhütler. karaların liberasyon Hstesmden cıkanlraası nı önlemektedir. Yenı ithalât rejimi ile karalan 1 no'lu liberasyon listesinden çıkarab'.lmek için Ortakpazar'a karşı vapılan taahhütleri askıya almak gerekır.iştir. Türkiye, Katma Protokolun 60 ıncı maddesine dayanarak konsolite liberasyon listesinde yer alan karalan 1 no'lu liberasyon listesinden çıKarmıstır. 60"ıncı madde, üye veya ortak ülkelere. ekonomisirun bütününde veya bazı kesimlertnde «cıddi bunalımlan> olursa taahhütlerine uymarna olanağıru tanımaktadır. Bu hüküm, böyıece Ortakpazar tarihinde ücüncü kez olarak kullanılmış olmaktadır. İlk kullanım gecen yıl büyük bir ekonomik bunaiım icine düşen İtalya tarafından vapümıştır. İkinci olarak da yakın bır zamanda İngiltere, Türkiye'nin pamuk ipliği üıracatını önlemek için, Türkiye'ye karşı bu hükmü işletmeye koymuştur. • İhale sistemi CHP"nm ortak oldugu dönemdekı ilk uygulama hazinenin kısa dönem borçlanmasma ihale yöntemının getirilmesi olmustur. Ha aırhklan Talu HUkümeti zamatunda vapUan ve Ecevit HüfcümeÖ zamanında jterçeklestınlen bu uygulama Ue Hazine kısa dönemli nakit ihtiyacı ıçın ılân vererek borç vereceklerin süre ve faiz bakımmdan ileıi sürecekleri koşullan saptamıştır. Bu uygulama ile pıyasadaki serbest faiz oranlannın ve borç edinme kapasitesinin saptanmaya çalışıldı*ı ileri sürülmUştür. Fakat daha sonra bu yolla ne kadar ve nangi faiz oranlanyla borçlanıldıgı konusunda bir açık lama vapılmamıştır. Kıbns Banş Hareket) sırasında alınan bir kararla bankaların uzun dönemli mevduata verecekleri falz oranının serbest bırakılması ve faiz oranlarının mevduat sahipleriyle bankalar arasında pazarlık yoluyla belirlenmesi uyg'ilaması başlamıştır. Bu karar da serbest piyasa faiz oranlarını ekonomide Eeçerli kılma yönünde bir adım olarak nitelenmiştir. Maliye Bakanlığı raporuna göre, kamu kesiminde daha yüksek ücret ödeniyor MALİYE BAKANLIĞl'nca haZırianarak butçe gerekçesiyle birlikte dağıtılan, fakat bu yıl yayımlanması geciken Yıllık Raporda özel ve kamu işletmelerindeki ücret düzeyleri hakkında bügi verilmektedir. Bu bilgiler kamu iş letmelerinin devamlı olarak özel kesimden daha yüksek ücret öde diğini ortaya koymaktadır. Maliye Bakanlığı'nm Yıllık Eko notnik Raporu'nda 1971, 1972 ve 1973 yıllarma ait kamu ve özel işletmelerdeki ortalama ücretler kesimlere göre gösterilmiştir. Sos yal Sigortalar Kurumu istatistiklerine dayanüarak ve her yılın ey lül ayı ortalaması temel alınarak yapılan karşılaştırmalar kamu işletmelerindeki ücret üstünlüğünün yüdan yıla değişmediğini belirtmektedir. Bu bilgilerden anlaşıldığına gö re, 1973 yılında özel kesim işlet melerinin ücret ortalaması 50 lira 96 kurus iken kamu kesiminde or talama 61 lira 59 kuruştur. Türkiye ortalaması ise 54 lira 41 kuruştur. • Alıcılar PETKİM karbon sivshı üretimine yılda 15 bın ton kapasiteli tesisiyie 1974 yılının başında rıaşlamıştır. Karbon siyahı, Türkıye'deki bütün karalar tüketimînin yüzde 75'şinı oluşturmakta ve motorlu araçlann lâstik yapımında kuUanılr&iktadır. PETKİM'in üretıme başlamasıyla, geçen yılın ithalât rejirrınde karbon siyahı 1 no'lu liberasyon listesinden çıkanlımş tır. Fakat PETKİM'in karbon siyahı üretimi için dünyaca tanınmış Phillips Petroleum'un lisansına sahip olmasına rağmen yabancı serrnayeli lâstik yapım firmalan yerlı karbon siya h.nı kullanmamışlardır. Kendi fabrikalarında PETKİM'in ürettıği karbon siyahiarını deneyeceküerini ileri sürmüşlerdir Deneme iki yoldan fazla sürmektedir ve karbon sivahı mahiyeti gereği ancak üç ay stokda bekletilmektedir. PETKİM'in lâstik yapımcısı fcrmalarm saptadığı fivattan kar boa siyahı vermeye razı olraasına rağmen yerlı üriinü kuılannıayar» yabancı sermayeli ı. . .lıklar. «kara» ihtiyaçlarmı bağlı bulundukları dıs ülke ve fırmalardan getirtmeve devam etmişlerdır. SEKTÖRLERE GÖRE KAMU VE ÖZEL KESiMDE ORTALAMA SiGORTALI iŞÇi ÜCRETLERi (TL. ) SEKTÖRLER Tanm (Balıkçıhk) Sanayi (İmalât) Madencilik inşaat Elektrik Havagaa Ticaret Ulaştırma Hizmetler T O P L A M 19 7 1 Kamu Ozel 40,67 48,72 33.79 44,53 34,26 4159 56.42 41.81 44.42 24.82 36,91 31.47 33,47 29,40 38,53 38,03 37,60 36,32 Toplam 44.11 40,73 33.09 38,25 33.15 38,89 46,31 38.77 39,32 Kamu 43,00 52,44 35,44 46.82 41.04 4535 S4.99 49.14 48.73 19 7 Z 19 7 3 Ozel Toplam Kamu özel Toplam 33,92 42,10 36,06 38,46 32,58 43,17 41,96 43,17 41,36 38,74 45.21 35,64 41,71 38,74 43,43 52,13 44,69 43.88 60,86 64,02 51,69 51,64 53,97 57.07 91.18 80.02 61,59 39,09 54.59 41,37 46,17 39,85 49,80 41.9b 00,28 50,96 50,31 57,27 48,31 48.10 50,08 50,40 62,27 57.27 54,41 Petkim'in oto lastiği projesinin geciktirilmesi, özel kesime yarıyor YERLt tiretimln İç tüketimi karşılayamaz duruma dönüşmesi nedeniyle büyük ölçekli bir oto lâstiği fabrikasmın kurulması kaçuulmaz ve kârlı bir hale gelmiştir. Bu fabrikanın mevcut yabancı sermayeli oto lâstigi yapımcısı finnalar. yerli yeni finnalar veya kamu kesimi tarafından kurulması konusunda çetin mücadele verilmektedir. Üçüncü Beş Yıllık Plan ve 1974 programında yeni tesisi PETKÎM'in kuracagı hükme bağlamrken, PETKİM çalışmalan geciktirilmektedir. öte yandan, mevcut yabana serroayeli iki firma genişleme amacıyla yabancı sermaye izin 1çin başvurmuş ve Hacı ömer Holding de teşvik belgesi almıştır. Devlet Planlama Teşkilâtının yapmış olduğu üretim ve tükettm tahmlnlerine göre, 1977 yüm dan itibaren başlamak üzere Türkiye'de oto lastiği Uretıml tüketim istegini karşılayamaz duruma gelecefctir. Türkiye'de lâstik üretimi, Uçti de yabancı ser mayeli olmak Ü2ere Goodyear. Pirelli. Üniroyal firtnalarınca yapılmaktadır. • Bankalar Birliği ANCAK böyle b:r serbestliğin gerçekte ortaya çıkamayacağı görülmüştür. Çünkü Bankalar Birliği çerçevesinde toplanan bankalar, pazarlık kabul edilecek mevduata uygulayacaklan faız oranlannı kendi aralannda karar laştırmışlardır. Bu yolla en uzun dönemli mevduata venlecek faiz oranınm yüzde 12'yı geçrnemesı llkea benimsenmiştir. Aynı Dükümet zamanmda Merkez Bankası dışmdaki bankalara döviz alıp satma ve rutma yetkisi verilmiştir. Şimdiye dek, Cumhuriyet'in kuruluşundan beri bu yetki sadece Merkez Bankasına aitti. Yeni kararla. yıllık mevduatı 2 milyar lirayı geçen bankalar 25 milyon dolara kadar döviz tutabilecekler. alış ve satışını vapabileceklerdir. Bu yolla Merkez Bankası dışındakı bankalann toplamı W ) milyon dolarX dan fazJa dövızı dofrudan doğruya alıp satabilecekleri hesaplanmaktadır. • Kamu kesimi öncülüğü DPT yapmıs olduğu tıesaplara göre, 1973 yılından itibaren yeni bir oto lâstiği fabrikasmın kurulması çalışmalannı gerekli görmüştür. Üçüncü Beş YlllıR Plan, yeni fabrikanın kurulmasında kamu kesiminin öncü olacağı ilkesini getirmiş ve DPT, 17/9/1973 tarih ve İPDSek: 533/ 3.30.374736916 tarüüi yaasıyla bu öncülük görevini PETKlM'e vermiş ve PETKÎM'in proje hazırlık çalışmalarma başlamasını istemiştir. Plan'ın bu açık iikesine ragmen özel kesimden oto lâstiği fabrikası kurulması için proje talepleri gelmeye başlamıştır. Hacı ömer Holding LASSA şirketini kurarak yılda 1 milyon 210 bin dış lâstik kapasiteli bir fabrika için Sanayi ve Teknoioji Bakanîığı'ndan tesvik belgesi almıştır. Kaynak: Sosyal Sigortalar Kurumu îstatistik Yıllıgı: 1971.1 972,1973. • En düşük ücrte 1973 YILINDA en düçük ücret ortalaması madencilik ve inşaat kesimindedir. Buna karşın en yük sek ücret ise ulaştırma kesiminde dir. İmalât kesimindeki ücret ortalaması hizmetler kesiminin orta lama ücretlerine eşittir. Özel ve kamu kesitni aynmı ya pılmaksızın ortaya çıkan bu eko nomik kesimler arası ücret farklı lığı özel ve kamu kesimi duzeyine geçildiğinde daha da büyüyerek devam etmektedir. Kamu kesimi ulaşttrma işçilerinin ortalama üc retleri inşaat işçilerinin ortalama suıın iki katma yakındır. Ulaştırma kesimi kamu işletme lerinde en yüksek ücret ödeyen kesim iken özel işletmelerde, ima lât kesimi başı çekmektedir, Ancak özel kesim imalât işletmelerinde ödenen ücret 54 lira 59 kuruş iken, kamu kesiminde en düşük ücret alan maden işçilerinin ortalama ücreti 51 lira 69 kuruştur. EKONOMİK SÖZLÜK • Üretim niçin durdu? BU devam etme şöyle olmuştur: Geçen yıl karbon siyahı ithalâtı 1 no'lu listeden çıkanlmak 1» birükte, 1 no'lu listede ıs karası, asetilen kajrası ve diğer karalar sakiı nıtulmustur. Ve 1974 yılmda yabancı sermayeli ortakiıklann ihtiyac duyduklan karbon siyahının bütünü sümrüklerden is karası, asetilen karası ve diğer Karalar adı altında girmiştir. Bu yüzden de PET KİM yenı kurduğu tesislerindeki üretimi durdurmak zorunda kalmıştır. ORTAKPAZAR'IN 60'NCI MADDESI ORTAKPAZAR'm Anayasası olan Roma anlaşmasına dayanılarak Ortakpazar'la vapılan diğer sözleşmelerde yer alıyordu. Katma Protokolda 60'ıncı madde olarak ifadesıni buluyor. Dışişleri Bakanlığının, Katma Protokolu değiştirmek ısteyen akıma karşı, sık sık öne sürdüğü madde. Şu anlamda: Bu madde oldukça, Dışişlerı Bakanlığı. Katma Protokolu değiştirmeyi gerekli görmez. Maddenin birinci fıkrası söyle: «Türk ekonomisinin bir faaliyet sektörünü veya dış mali istikrarını tehlikeye duşürecek ciddi bozukluklar ortaya çıkar veya Türkiye'nin bir bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde güçlükler belirırse Tür kiye gerekli korunma tedbirlerini al&bilir. Bu tedbirler ve bunların uygulama usülleri Ortaklık Konseyine geciktirilmeksizin bil diriür.» Bu maddeyi ilk kez geçen yıl îtalya kullandı. Ortakpazar'dan doğan bazı yükümierine uyamayacağını ilân ettl. Maade sık sık kullanılabüecek bir özellik taşımıyor. Türkiye, ticarî kullanımda «kara»lar adıyla bilinen maddeleruı ithalâtuıı iki numaralı liberasyon listesine almak için 60"ıncı maddeyi vürürlüğe koydu. Bu maddenin ikinci fıkrası ise Söyle: «Toplulugun veya bir veya bir kaç üye devletın bir ekonomik faalijet sektörünü bır veya bir kaç üye devletin dıs mali istikrarını tehlikeye duçüren ciddi bozukluklar ortaya çıkar ve topluluğun bir bölgesinin ekonomik durumunun bozulması seklınde güçlükler belirirse. topluluk gerekli korunma tedbirlerinı alabilir veya ilgili Uye Oevlet veya devletleri bu tedbirleri almakla yetkıli kılabilır. Bu tedbirler ve bunların uygulanma usullen Ortaklık Konseyine geciktirilmeksizin bildlrilir.» GöriildüP Ribi 60'ıncı madde iki tarafı keskin bir bıçak. Nitekim İngiltere de aynı maddeye dayanarak Türkiye'nin Damuk ipliği ihracatına önemll sınırlamalar koydu Aynı camanlarda. Yabancı sermayeli ortakiıklann büyümeleri yeni ilkelere bağlandı 1975 PROGRAMI'nı yürürlüge koyan kararname ile Türkiye'de çalışan yabancı sermayeli ortaklıklann büyümek ve gelişmek için yapacakları yeni yatınm ısteklerine izin verilip verilmemesi konusu yeni ilkelere bağlanmıstır. Şimdiye dek mevcut yabancı sermayeli ortakiıklann aynı alan daki yeni yatınm ıstekleri otomatik bir biçimde olumlu karşılanırken, yeni ilkelere göre, bu tür yatınmlarda da değişen ekonomik koşullar, plan ve program lar çerçevesinde «Türk ekonomisinin iktisadî inkişafma yararlı olma» kosulu aranacaktır. CHP lideri Bülent Ecevit'in Basbakanlığı sırasında yabancı sermaye konusunda izlenecek tutumu saptamak üzere ayrıntılı çahşmalara başlanmıstır. İlk çalışma Ecevit'in çağrısı üzerina kamu kesimi, özel kesim ve üniversitelerdeki uzmanlann görüşlerini almak biçiminde olmustur. Daha sonra Maliye. Ticaret Bakanlıkları ile Devlet Planlama Teşkiiatı uzmanlanndan oluşan dört klşilik bir komıte çaiısmav» baslamıstır. 1975 PROGRAMINI YÜRÜRLt'ĞE KOYAN KARARNAME İLE YABANC1 SERMAYELİ ORTAKLIKLARIN GELİŞME VE BÜYtJMELERtNDE «TÜRK EKONOMİ. SİNİN tKTtSADl tNKİŞAFINA YARARU OLMA» KOŞULU ARANACAK • Yeni hüküm 1975 PROGRAMI yabancı sermaye ile ilgili olarak şu bükmU getirmiştir: «6224 sayılı kanunun birinci maddesinde öngörülen «Türk ekonomisinin iktisadi inkişafma yararlı olma» yalnızca izin aşamasında değıl, faaliyetin devamı süresince değişen ekonomik koşullar, Plan ve Program ilkeleri çerçevesinde idarece izlenen bir kriter olacaktır.» Bu hüküm olmadan önce, mev cut yabancı sermavelî ortaklıklar, ilk yabancı sermaye izninde «Türk ekonomisinin iktisadi inkişafmda yararlı» olduklannı kabul ettirdikleri için, daha sonraki büyüme istekleriqi de bu İlk kabule dayandırmakta, ldi. Bu vüzden devletin devamhlığı Hkesine dayanarak bir kez kabul ettirdikleri bir gerekçeye göre, sttrekli olarak bUyuyebilmekt* ve • TPAO'nun tesisleri TPAO'nun İzmir tesislerinde tiretilen madeni yaglann durumu ve gelişmesı de aynen karfcon siyahmdaki gibi olmustur. Bu yüzden TPAO, 700 milyon liraya mal olan madeni yağ tesislerini boş tutmak zorunda kal 1 mıştır. Bu durumu önlemek için bu , yılın ithaJât reiiminde. PETKİM | ve TPAO'nun şiddetli ısrarları l scnucunda, bu maddeıerin ithalâ j f 1 no'lu liberasyon listesinden çıkarılarak 2 no'lu liberasyon hstesine alınmıştır. Ancak bu maddelerin 2 no'lu liberasyon listesine alınması, Ortakpazar'a yapılan taahhütlere «ers düsmektedir. Bu terslik, ta yeni yabancı sermaye izin kararnameleri çıkartabilmekte idi. Programa konuıan bu hükümle yabancı sermaye iznine karar veren kamu örgütleri, ilk yabancı sermaye izninde kabul ettikleri gerekçenin bağlayıcı hükmünden kurtulmuş olmaktadır. Bundan böyie yabancı sermayeli ortakiıklann büyüme yatınm isteklerini ilk kabulden bagımsız olarak değişen ekonomik koşullar içinde, plan ve program lar çerçevesinden değerlendirme olanağına kavuşmaktadır. • Madencilikte ÖTE YANDAN, 1975 programı maden çıkanmı kesiminde yeni yabancı sermaye izninin verilmemesi ilkesini kabul etmiştir. Programın politikalarla ilgili bölümünde «madencilik sektöründe maden lşletmeciligi fistihraç) niteliğindeki yabancı sermaye girişimlerine izm verîlmemesl esas almacaktır» denmektedir. Geçen yüın dövizle ilgili 6nemli bir gelişmesı de alınan bir kararla Türk parasımn dege• Petkim'in tavrı rinin devamlı olarak ayarlanmaHACI öitEK HOLDİNG'in Jasıdır. Bu süre içinde Türk lirapon sermayesiyle işbirliği yapası daha çok Alman markının dalrak kurmayı planladığı oto lâs 1 galanmasına parelel bır şekilde tiği fabrikası projesinden başka otomatik olarak ayarlanmaktadır. halen çalışmakta olan yabancı : Alman ınarkı devaml olarak de: sermayeli Goodyear ve Pırellı âer sazandıSından Türk iirası, firmalan da tevsii projelerı rıa markın değer kazanmasından dazırlamışlardır. Bunların gerçek ha büyiik oranlarda devalüe edillesmesı için yabancı sermaye ızmektedir. ni gerekmektedir. Gerek yabancı sermayell eskı • Spekülâsyonu yayma ortakiıklann ve gerekse yenı ı BD KARAR. Türk Darası Uzekunılan ortaklıklaruı oto lâstiği rtndeki spekülâsyonu zaman açıgını kapatmak için hızlı bir) içinde yayma olanağmı yaratmışgirişim İçinde bulunduğu bu sütır. Aynı zamanda küçük ölçure içinde PETKİM, kendisine velerde fakat devamlı oldugu sık rüen görevi yerine getirmemek sık vapıldıgı için büyük duzeyleiçin büyük bir rabatlık ve yare varan ölçülerde Türk lirasıvaşlık göstennektedir. nın devalüe edilmesi imkâmnı dogurmaktadır. PETKÎM'in henüz yatınm tçin gerekli temel kararlan bile al OECD'nin son Türkiye raporun mamış olması, özel kesimin PET da bu uygulama ile ilgili olarak KİM ve bu kurulusun bağlı olşöyle denmektedir: dugu TPAO Uzertndeki etkisine «Türk lirası teorik olarak dalbağlanmaktadır. PETKÎM'in yagalandınlmıyorsa da, Türk otovaşlıgı sonucunda enindesonunrtteleri başlıca ticaret ortaklanda oto lastiği alanındaö plan nın dövizleriyle gerçek bfr parihükümlerinin uygulanamayarak I te kurmaya çalışmakta ve bu ayeni kapasitenin özel kesimce | maçla dövizlerin alış ve satı? yaratılması koşullan hazırlanfiyatlannı devamlı olarak ayarmaktadır. ' lamaktadır.»