Katalog

Ticaret Bakanhğının AET raporu: "Türkiye'ye tanınan tavizler önemlerini yitirdi,, TÎCARET BAKANLIĞI Avnrpa Ekonomlk Toplulugu İşleri Genel Mudürü özer Çınar, Ortakpazaria ılgıli olarak hazırlamış olduğu aynntılı raporunda, Ortakpazar'dan alınan tavızlenn Topluluk'un diğer ulkelerle yapmış olduğu anlaşmalar sonucunda eridığini, fakat buna karşiıik Türkıye'nin jTikümlülüklennin sağîam öır bıçımde sürdürüldugu nü açıkiamaktadır. özer Çınar, Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun üçıincü ulkelerle tercihli ticaret anlaşmalan yapa bildigim, Katma Protokorün ise Türkiye'ye boyle bır hak vermedı ğini behrterek, bu dummun «egemen Ulkeler arasında eşitlik ilkesi ile bağdaşmadığını» söylemektedır. Avrupa Ekonomik Topluluğu îşlen Genel Müdiirü Çınar'ın ha zırlamıs olduğu rapor, «Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu Arasındakı Ortaklığın Geçiş Done mine tlişkin Protokolların Yenı den Gözden Geçirılmesi Sonınu Üzerıne Inceleme» adını taşımak ta ve ekler hariç 234 sayfa uzun luğundadır. sinin TUrkiye'ntn gtimrük tarif* lerıyle kıyasianamayacak ölçüde düşük olduğu ve bu yüzden ortak gümrtik tarıfesıne uyumun ay nı zamanda uçüncü ulkelerde Türkıye'ye yapılacsk ıthalatın gumrüklenni mdirme anlamına geldığinı açıklanmaktadır. Rapor, Ortakpazar'a girisle bir ükte uçuncu ülkelere bu tiir gtlm rük kolaylıği sağlanırken yapılan anlaşmaların, Tıirkiye ile üçüncu ülkeler arasında ekonomik bır lıkler kurmayı engelledığini orta ya koymaktadır. Bu konuda şöyle denilmektedir: «GATT anlamındaki bir gtimrük birliğine dayanan Katma Protokol, Türkıye"nin aynı zamanda bır ikinci ekonomik birleşmeye tarat olmasını engellemektedlr.» Ekonomi EKonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ortak Pazar'dan alınan ödünlerin, Topluluk'un öteki ulkelerde yaptığı anlaşmalarla eridiği, buna karşılık Türkiye'nin yükümlerinin aynen sürdüğü belirtildi Döviz rezervlerinin, gösterilenin çok altında olduğu bildiriliyor KAMUOYUNUN yakmdan ilgilendıgı Türkiye'nın döviz rezervle ri konusunda tek bilgi kaynağı olan Merkez Bankası, haftalık bılânçoları döviz rezervlerini tam olarak göstermemektedir. Bilânçolarda 1 milyar 700 milyon çevresinde gelişen altm ve doviz rezervleri, gerçek döviz rezervlerini ifade etmemekte ve net döviz rezervlerinin 4 0 0 4 5 0 milyon dolar çevresinde olduğu bıldinlmektedir. Türkiye'nin döviz rezervleri ile ilgili haftalık Merkez Bankası bılânçolarında yer alan bilgiler ikı nedenle gerçeği gostermekten uzaktır. Bunlardan ilkı, bilânçolarda gayri safi rezervlerin gösterilmesıdir. Çeşıtlı bağlantılar nedenıyie Merkez Bankası'nın malı ol maktan çıkmıs olan dövızlerde bilânçolarda Merkez Bankası'nın 5» hip olduğu dovızlet eıbi ışlem gor mektedir. Gerçekte Merke? Bankası'nın net dovız rezervlen bilânçolarda göstenl=n miktann iiçte biri düzeyinde değışmektedir. Merkez Bankası bilançolarmda toplam altm ve dövız rezervleri 1 milyar 700 milyon dolar olarak gösterılıyor 1969 yılından beri, bütün ithalât ışlemlen tamamlandığı ıçın ıthalâtçılara satılan. faka! henüj dıs ülkelere tran=ferı yapılmayan dovızler de Merke7 Bankası'nın kasalarında bulunduğu jferekçeçıvle Türksye'nın döviz re7.ervi sa vılmıştır Bunun eıhı dış borçların ana parası ve fai2 odemelen ıçın bağlantısı yapılan. fakat yme Merker Bankası kasalanndan çı : mayan dövızler de bilânçolards Banka nın varlıkları arasında yeı ilmaktadır. Bu riır muhayebe teknikleri yuzünden bankanın rezervlen olduarundan çok yuksek gösterümektedir. tlgililerden alınan bilgilere gc re her ha/ta Merke7 Bankası'nın net döviz ve altm rezervlerıni hesaplamak mümkun olmamaktadır Ancak. nel rezervlerin Merke? Bnnkası hüânçolannda gosterılen rakamlann ortalama olarak üçte bırı düzeyinde gcliştiğı bıldinlmektedir Ocak avı bajınds döviz rezervlerinın 400450 mıljon dolar çevresinde olduğu öğrenilmlştir Aslında net döviz rezervlerinin 400 450 müyon dolar cıvarında olduğu uzmanlarca belııtiliyor Merkez Bankası dışmdaki bankaların döviz tutmaları, dovızlerın hızlı bir bıçımde artarak enflasyona sebep olmasının onlenmesı gerekçesıne davandınlmıştır Bövlece ülkeve «ıren dövızlerin para emısyonu açısından «sterılızısyona» tabı tutulacağı ılerı sürülmüstur. Ancak bu karar, gerçek döviz'ezervlerının vuksek olrnadığı ve dövı? tezervlerinde herhangi bır artıs beklenmediği bır zamanda alınmıştır Bu nedenle ileri süriilen gerekçe. gerçekleri yansıtmak tan uzak kalmaktadır. mesine başlanmasıyla birlikte d8 viz alım satımlanndan büyuk kâr lar doğmaktadır. Şimdiye dek Merkez Bankası v« dolayısiyle Hazme'de biriken bu kârlar, diğer bankalara tanınan veni olanakla bütun banka sistemı araîında oaylaîilmaktadır. Yeni başlayan uygulamaya g5 re 2 mılvarın üzerınde mevduatı olan bütün bankalar yılda 25 mü yon dolar değerinde dövız tutabileceklerdir. Bu tür bankalann tutacakları toplam döviz roîktannın 500 milyon dolara ulaşabilee* ğı hesaplanmaktadır. Ancak bazı bankalann dıs örgütlerı olmaması nedeniylc bu 15e gıremiyeceği bs lirtilmektedir. Bir süredir başlayan bu yeni uy gularnanm sonucunda Merkeı Bankası'nın dısmdaki bankalarda biriken döviz miktan henüz bilin memektedir. Fakat Türkiye'nin toplam döviz rezervlerl hesap edi lirken bankalann elindekl dövızlerin Merkez Bankası'nın net döviz rezervlerine ilâve edilmesi g« rekmektedir. • Yetkililer biliyor MERKEZ BANKASI yetkililerinın bldıği fakat ilgili Bakanlara anlatınakta guçluk çektıklen bu durum dolavısı.vle. Merke2 Bankası dövız rezervlerinin çok ıuk«ek sanılarak bunların ıthalâ' vo'uyla erıtilmes' önerilenne karşı bır tutum alarak döviz kullammında tutumlu davranılmasmı ıstemektedir. Öte yandan. 1974 yılının sonlarına doğru alınan bir karar da Merkez Banka<=ı bilânçolarının do vız rezervlerim oldugundan az RÖstermesine yol açmaktadır. Ge?en vıl diger bankalara döviz alıp «atma ve lutma yetkisı verilmesiy le Türkiye'ye gıren dövizlerin bir hSIümünün Merkez Bankası'nın malı nlmaktan çıkmaçı sağlanmıî ve Merkez Bankpsı bilânçolarında yer alması önlenmistir. Türkiye AET protokolüne göre. üçüncü ulkelerle tercihli ticaret anlaşmaları yapamıyor • Yeni kâr alanı DÎĞER BANTCALARIN döviı tutma yetkisinc kavusturulması. Merkez Rankası'nın küçük miktar larda fakat sürekli olarak Türk Lirasını devaliie ermesine bağlan maktadır. Bu kararla ve aynı zamanda uygulsnan çeîitli paralara karşı paritelerin nk sık değijtirü • Teknik değişiklik MERKEZ BANKASJ rezervlerinin gerçeği gostermemesi, 1969 yı Itnda baslatılan .teknik> bir muhasebe deği«ikliğinden doğmuştur Bu yıldan sonra Merkez Bankası'nın malı olmaktan çıkmış dövızler de gerçek döviz rezervleri arasındg gösterılmeye başianmıştır. Yorum CALLUD'UN CALLüD geldî, gltH. TUrkiye'de kaldığı sürece Irmak Hüküme. tini ve ozellıkle Dışışleri Bakanlıgmı zorladı. Arkasmdan bır takım anlaşmalar bıraktı. ö z olarak ekonomik ışbırlıgmı gerçekleştirmeyi amaçlayan anlaşmalar. Callud'un gidışınden çok kısa bir süre Ulkenın önde gelen isadamı Vehbl Koç, Ortakpazar konusunda kuşkusunu açığa vuran bır konuşma yaptı. Vehbi Koç'un bu tür konuşmalarının ılkı oluyor önemi burada. CALLUD'un gelişl sıyasal partilerin değılse bile, kamuoyunun hükümet bunalımından bıktığı, ılgisını yitirdıgl ve sıyasal partı lıderlerinın tezlerini her gün tekrarlamalanndan yoruldugu bır zamana rastladı. Petrolle birlıkte ekonomi ön plana çıktı. Amerikan dümen suyunu en serın yer sayanlar «Neden tran degil Lıbya?» diye sövlenmeye başladı. Halk Partisınin «ilericileri» Irakia yapılan petrol boru hattı anlaşmasını dinamıtlemek içın son bir caba gösterdı. CHP'nin Meclis Grubundr Irak petrol bonısu projesı tartışıldı. «îlencı» ekıbin gençleri konuştu. Irak gibi mstikrarsız» bir rejîmle yapılacak anlaşmanm sakmcatsrmı anlâttüar. Boru hattına gore tanker ısletmecılıginin feârlı oldugunu ıleri sürdüler. Tunm Gün^'tn tankercibğe aklı yatmadı. Bu projeden vazgeçmenin Dünya Bankasının pençesine düsmek olduğunu söyledi İlericıligi pek ciddi saymayan eski Bakan, partisinln ilericileıine ciddi bır ders rerdi. lyi de oldu Tankercılik tezi zayıfladı. Irak boru projesi kurtuldu. IRAK boru projest beş yıldi kendisinl fınanse edecek. Şu anlamda Borulardan geçecek petrol için Türkive'ye yapılacak bdemelenn beş yıllık toplamı. Türkiye'nin yapacağı yatırıma eşıt Bu, petrol sağlanmasuıda elde edilecek kolaylıklardan ayn ve önemlf bir kazar.ç. İRAN boru hattuıuı da böyle blr nitehği var. Sıvı gazın Türkiye'den geçırümesıyle Türkiye'ye bir ücret ödenmesi söz konusu. ön • Amaç ve sonuç BU RAPORDA 1960 yılında im zalanan Ankara Anlaşınası ile başlayan Ortakpazar'a gırış çaba ; lannın amacının yenı doğan bu buyük pazarın «ticaret doğuru j cu» ve «ticaret saptıncı» etkıle ı rınden yararlanarak sanayı ve ta | n m ürünlerı ıhracatını artırmak olduğu beıirtilmektedir. Ancak aradan geçen zaman içınde, Ortakpazarın Türkıye'ye tanıdığı «doğuştan sakat tıcarı kolaylıkları.), uygulanan «tercıhlı» ve «tavızkar» dış polıtıkalan yuzunden «kayırıcı rutelıklermı» bütünüyle kaybederek, «üçtmcu ülkelenn butunune açık tavizler» Aiteligine dönmüştür. Avrupa Toplulugu tşlerl Genel Mudurü. yapmış oldugu çalışmada Ortakpazar'ın uye olmayan ve her hangi bır ortaklık baglan tısı bulunmayan üçüncü ulkelerle gelıştirmış oldugu tercihh ticaret anlaşmalarım sert bir biçımde eleştırmektedır. Bu anlaşmalar sonucunda Turkiye"ye tanınan tavizler, taviz nıtelıkleriru kaybetmiştir. GİDİŞİYLE BİRLİKTE... YALÇIN KÜÇÜK bunun şımdiye kadar Ortakpazar"ın elrnnornfk MISncnsmiB hic ktı$ku duşürmeyen ış adamından gelmesı. ASLINDA boyle bıı konuşma da çok Düyük sürpnz sayılmamalı. Ecevıt'in Başbakan iken tıazırlattıjjı Ortakpazar raporu bir süre once yayımlandı. Raporu hazırlavanlar arasında sanayiciler de var. Bu rapor, kendısınden once vavmlanan resmî raporlar arasında en çok elestincı olanı Simdi de Ticaret Bakanlıgînm Ortakpazarna tleılı orgütünun bası venı bır rapor ortava çıkanfc. Bu son çalışma da büvük olçüde kötümspr TtCARET BAKANLIĞl'ndan çıkan raporun kotümserliğinin gerekçelen üzerınde durmak gerek. Bakanhk ıthal&t kotalannı düzenllvor Bunu yaparken ış çevrelerının tsteklennl de gözönüne alıyor. Son zamanlarda 15 adamlan. sanaviciler. kamu veya özel, önemlt ölçülere varan düzej'lerde Ortakpazar'dan dertll. OrtakpazarTa üfrtll orgut bu dertlerin baskısı altında. Bu dertlerin baskısryla venl çalısoıalar yapılacak. ÇOK büyük olasıhkla yenf çaüşmalar esKl tezlert dofnılayacalc. TttrlciT«'d« U#rıcilenn. aenavıcilere ksrsi <la TUrktye sanaytmi savıınurken, ortava koyduklan tezleri. Ortakpaıar'ın Türkıve'ntn *anavileşmesine büyük erifçailer çıkardığı konusundaki eskl tezleri Koç da, venı çalışmalar istiyor. Belkı de bu tezlerin dogrulanmasuıı. daha da açığa çıkmasmı umut ederek ZAMAN çabuk geçiyor. Ashna bakılırsa zamanın çabuk geçtigı vok. Artık olaylar dahi çabuk geçmeye başladı: Dolayısıyla dünyanın donüşüne gore belırlenen zaman tanımı anlamını vıtırdı. Anlamuıı yıtiren bır de bu gelişmevi Röremeven örglltlpr. Zamanm gertsinde kalan öreütler Bunların da savısı Wc de az degıl: Milll Cephe adıyla zamanı durdurmava çalışanlara bakılaeak olursa. ÇeiTelerindek) eelişmelerden habersız bir takım çizl! planlar'.a olaylann gellşimini vavaşlatmaya çalışanlara bakılaeak olursa. EKONOMİK SÖZLÜK oeleri Türkiye İçin ortaya konan finert bundan fbaret tcli Anr«k seçen hükümetın konuvla ılgılı Bakanlan bu onerıvle vetinmedı. Bır de sıvı gaz hattımn vapılmasına ortak olmak ısfedıler Cünkü kârlı bır ış Sımdi bu kârlı iş Ecevıt Hükümetı'nın bıraktıgı verde duru 5'0r. Bir adım ilerleme yok. CALLUD'un gelişi ve Ridişi. Irak boru hattı. İran sıvı pazı proiplerinin tekrar tartışma konusu olması, Türkıye'ye, eskı bır tekerlemeyi hatırlatmış gbrünüyor Türkiye'nin dofu ıle batı arasında bır köprü olmasıyla ilgili tekerleme. Baska bır devışle Türkiye'nin doğu ile batı ticaret yolunun ortasında bir yerde oldu*una inanılması Süveyş Kanalının açılmasıyla inandıncılıjhnı kaj'beden bu yargı, pet rol bunalımı ile tekrar ön plana çıkıyor. Türkiye'nin petrol ve dogal gm» «kı?n«i«n bir (teçi? fltrreti almasr olanafım v«ratıyor. BÖYLE blr olanagm ortava çıkması tek etken değil. ozellıkle Batı Avrupa, zenginliğe dayanan gururunu petrol sorununun yarattıgı gelismeler Içinde unutmuş görunüyor. Gbzler, petrol zenginlerinde Ziyaretler artık petrol başkentlerine yapılıyor. Bu zıyaretler ve pet rol ülkelertaın dovızlerini işletme isteğı. Batı Dünyasında yeni çefcişmelerın kaynagı. öyle kı, bundan kısa bır zaman oncesme kadar banş meleği olarak tanınanlar savaş nutuklan atmaktan geri kala mıyor. Ortalıği kızıştmp sılâh satışını artırmak için. BÜTtJN bu oluşumlar içınde, önde gelen ışadamı Vehbı Koç'un konuşması var. Ortakpazar'la yapılan anlaşmanın ne getırıp ne götiı receğınin araştınlmasını öneriyor. Türkıye için yenı değil: Yenı olan Merkez Bankası Türkiye Cumhuriyet Merkeı Bankası, 1930 hazıranında çıkartüan bır yasa ıle kuruldu. «Banfcaların bankası» olarak biliniyor. Bütün banka sıstemml. geçerlı kredı ve faız politikasını etkilemesı beUemyor. Merkez Bankası kurulmadan önce Türkiye'de merkez bankacılık görevtnl. bir yabancı sermaye kunıluşu olan Osmanlı Bankası üstleniyordu. Cumhunyetie birlikte bir süre bu görevleri Ziraat Bankası üzenne aldı. Döviz alım satımı ve para baa manın dışında Merkez Bankasınm en önemli Körevlertnden birisi tüm banka slsteminın kredı ve faız polıtikasuu, dolaylı yoldan da olsa. rönetmesl. ötekt bankalar. özel kesime açacaklan kredıyi va Kendı kaynaklanndan ya da Merkez Bankasmdan borçlanarak fınanse ederler. Kendı kaynaklan, nortnal mevduatlan Merkez Bantcasından da ıskontoya tabl tutarak fcabul ettiklen senetlenn (carşılığında. bu senetlen tekrar ıskonto ettirerek. borçlanabüıyorlar Buna reeskont deniyor. Merkez Bankası. reeskont nacmi nj ve faızmı ayarlayarak banka sistemının kredılerinı etkıleyebiUyor. Ancak banka sısteralnin Mer» fcez Bankasma bağımklığı gittikçe azalıvor. riankalar mevduatlannı artırarak kredı olanaklan bakumndan bagımsızlaşıyorlar. Mevduatlaruıın bır bölümünü, Merkez Bankasına yatırmak torundalar Kamuovuna güvence verebümek ıçın. Merkez Bankası aynı tamanda Hazme'mn banken durumunda. Hazıneye kısa dönemlı avans va kredı açabılıyor. Hazıne, barcamalarını vergi ve benzen gelırlerıyle Karşılamadıgı sürece Mer kez Bankasj Kredılerinı fcuUanma eğılımınde. Merkez Bankası da kredıyi artırmak için para basmak zorunda kalıyor. Bu da önemli bır enuâsyon kaynağı o luyor. Ölmka yasası. ocak 1970 tartrunde cıkarılan yenı bir yasa tle değıştinldı. Daha önce lümum Müdür» denılen banka yöneticisi «Merkez Bankası Başkanı» oldu. Memurlann maaşlan yükseltildi. Bunun dışında modern merke» bankacılığm aereklerınden olan bazı vetkıler saglandı. Ama o zamandan beri bu yettaler tıig kullanılmadı. Merkez Bankasının yeni yasasıyla bankaya sermaye pıyasasını düzenleme vetkısı venlmıs durum da Banka bu yetkiyi benımsemedı özej sesımln tahvil cıkanrru başladıktan sonra da bu ışe el atmactı Çok sonra sadece en vuksek taız oranını yüzde 15 olarak saptadı Geçen yılın sonunda da bunu yüzde 18'e çıtardı Bu gıkarma ile Hazıne"nın tahvillerındekı bazı üstünlükler azaldı Banka vasasuıda taksıtli satışian düzenieyecek vetkıler de var. Şımdılik bunlara da el atmıvor. Merke7 BanKasına «Bankalann oankası» denılıvor. Diğer bütün bankalan vönetebılecegi anlamm da. Türkiye'de de bankalann bankası durumunda Ama bankalann etkısinde banka anlamında. Bu etin de Bar'îalar B'rlığı çerjevesinde oluşuvor. Bu bırliğin ^üzel baskanı Merkej Bankası Başkanı Merke/ BanKnsı BasKanlan aörevden dyrıitiiKian son ra. genellikle, dlger Danüaiarda görev alıyorlar. • îşin öteki yüzü BUNA KARŞILIK Genel Müdür özer Çınar'a göre, Türkıye' nın vüklenmış oldugu yükümler Ortakpazar'ı Türkıye pıyasalann da korumakta ve Dokuzların Turk piyasalanna yonelık ıhracat lan içın «giderek gehşecek ve yıpranması soz konusu olmayacak gerçek ustunlukler» saglan maktadır. Raporda bu gelışme haktanda çu hüküm yer almaktadır: «Bdylece Ankara Anlaşmasıyla buna eklı protokolların dayaaak larmdan bırını oluşturan sektoryel ve sektorlerarası tavız dengesı ılkesı, Türkıye'nın etkıleme olanaklan dışındakı topluıuk uygulamaian olan bu nıtelık farkı nedenıyie, butünüyle zedelenmış bulunmaktadır.» îlk bakışta tavız dengesını ye niden oluşturabılecegı gorunumu nu veren Katma Protokol kolay liklannın, «bagışıklık rejımıne ulaştınlmasının» ve «Tiırk tavizlı kesımine» yeru ürunlerin katılmasını, Özer Çınar olanaksız gör mektedir. Bu alanda sağlanabilecek geliş melerin donuşu bulunmayan top luluk uygulamalarından dogmuş olan «denge bozulması» sorunu na herhangı bır çözum getirmeyeceğini belırtmektedir. Ankara'da sendika referandumunda "gizli oy, açık sayım,, yöntemi uygulandı Daha önce Adana'da «açık oy» yöntemi uygulandığından bu referandum yeni bir örnek olmaktadır TEK BANKÎŞ ile Tez BuroIş Sendikalan arasındaki yetkı uyuş mazlığmı çözümlemek uzere Imar ve tskân Bakanlıgı ışyerlerinde yapılan referandumlarda, «gızli oy açık sayım yöntemi» ızlenmış tir. Daha önce Adana'da yapılan işçi referandumlannda «açık oys yöntemi uygulandıemdan Ankara'daki referandum yeni ve ayn bir ornek olmaktadır Türkıye İşçi Sendikalan arasın daki yetkı uyuşmazlığını çözümlemek için ısc! referandumlanna başlanması, ilk kez geçen yıhn sonlarmda Adana'da tekstil iş ko lunda ortaya çıkmıştır Adana'da bağımsz Tekstil Sendıkası ile Türklş'e bağlı Teksif arasındaki yetki uyuşmazlığı referandumla çözümlenmiştir. ğını referandum yoluyla çozme ihtıyacı Adana Bölge Çalısma Mü dürlügü'nün sendikalann uyelerıy le ilgili bıldırimlenni daha sıkı denetlemesinden çıkmıştu. Daha önceleri, bir iş kolunda toplu sözleşme için birden çok sendika yetkıli olduğunu ıddia edınce, sendikalann üyelenne aıt klmük bıldınmlen ıle ış yennde kl isim listelen karşılaştınlmakta ıdi. Adana'da Tekstil iş kolunda bağımsız Tekstil Sendıkası ile Türklş'e bağlı Teksif arasında yetki uyuşmazlığında Bölge Çalışma Müdürlüğu, ış yerındeki ı?ım lıs tesiyle yetmmeyerek bir ışçmin kimUğini belirten bütün bıieılere dayanarak karşılaştırma yapmışür. Sadece isim listesıne bakılma yarak ış yerınde ışçilerin kimlık lennı beürten bılgılerle sendika lann ajnı konudakı bıldırimlerı kar ? ılaştınlınca Teksif Sendikası na aıt 2000 işçi fişi ıptal edilrruş tır. Böıge Çalışma Mudurlügünün Teksırın bıldmmındeki tutarsız hkları saptayarak yapmış oldugu ıptal ışlemmden sonra yetki soru nu bağımsız Tekstil Sendikası le hıne çozulmüştü. ALMAN MARKININ TÜRKIYE'DE ALIŞ VE SATIŞ FİYATLARI 23,12/1971 15/2/1973 Alış Satış 1 DM 1 DM T i . 4 3444 T L 4.4378 M/6'1973 26/11/1974 Alıs Satış 1 DM 1 DM T i . 5.25 TX. 5 3550 16/2/1973 Alış Satıs 21/3/1973 27/11/1974 12AA975 Alış Satış 1 DM 1 DM 1 DM T.L. 4.8270 1 DM T.L. 4.9235 T i . 5 6500 T.L. 5.7630 22/3/1973 29/6,1973 Ahs Sat:s 1 DM TL. 5 00 1 DM T i . 5.10 «/1/197S Alıs Satış 1 DM 1 DM tş Mahkemesi ÖZEL KESİME aıt önemli bir iş kolunda toplu sözleşme yetkı sını yenı kurulan Tekstil Sendika sına kaptıran Teksif Sendikası bu durum üzerine Adana iş Mah kemesme başvurmuştur. Mahkemede Türkıye'de ılk kez olarak referanduma başvurulması kararlaştınlmıştır. Mahkemenın karannı uygulamak ıçın Bolge Çalışma Mudurıu ğü harekete geçmış ve taraflara bellı bır tanhte «gızlı oyaçık sa yım» yontemı ıle relerandum ya pılacagını bıldirmiştır. Ancak, bunun üzerıne Teksil Sendikası tekrar Iş Mahkemesme basvurarak «tavzih» karan alm masını ıstemıştır. Iş Maakemesr nın 18 saat içınde almış olduğu «tavzih» karannda referandum sı rasında ışçılerm «gerçek ırade beyanlannın» saptanması şart gö rülmüştur. T i . 5.6500 T.L. 5.7700 • Nedenler TÜRKÎYE'de yetki uyuşmazlı • Miktar kısıtlamasa TÜRKIYENÎN sanayıleşmesı açısından ıthalatta uygulanan mıktar kısıtlamalannın gumruk vergüennden çok daha önemlı olduğuna değinen Özer Çınar, Ortakpazar'ın anayasası olan Roma Anlaşmasının mıktar kısıtlamalannın kaldınlmasına amaçla dığını beurtmektedır. Rapor Tur kıye'nın de Ortakpazar la yapUgı anlaşmalar sonucunda mıktar kı sıtlamalannı azaltmayı yuktımlen dığmi ve bu durumun sanayıleşme ıçın onemlı sorunlar yarattı gını ılerı surmektedır. Mıktar kısıtlamaıanyla koruna mayan sanayı ıçın gumruk vergı lennin koruyucu «tek olanak» olarak kaldığına dıkkati çeken Av rupa Ekonomık Toplulugu Genel Müdurü, Ortakpazar'ın ortak gıim nik tarıfesıne uyum için belirlenen takvıme gore yapılacak güm rük indirımlerırun bu olanagı da erittîğinı ıf3de etmektedır. Altın fiyatları iç ekonomik duruma bağlı olmaktan çıktı UZTJNCA bir süre Türkiye'de ekonomik gelişmelen ve fıyat hareketlerını izlemenın önemli bır göstergesı olarak kullanılan altın fiyatlan, bu özelliklertai tümüyle yıtırmiştir. Ülkede son yıllardakı altın fıyatlarmın degışimı, ıç ekonomik koşullann yerme, dünya pıyasalanndakı spekülasyondan etkılenmektedır Maliye Bakanlıgı nın hazırla mış olduğu Ekonomık Rapor'da verılen bılgılere göre 1974 yılınin ocak eyhı) ayları arasında Türkıye'de külçe altınm fıyatı yuzde 46,4 artmıştır Daha önceleri altın fıyatlarmın artma sı, dığer mal ve hızmetlerin pa halanmasmm bır göstergesı sa yılırken yakin zamandakı geliş meler bu görüşlen eskıtmis olmaktadır. Çünkü aynı dönemde TUrkiye' de toptan eşya fıyatlarının artışı, altın fiyatlan artışının yarısı kadar olmuştur Buna karşılık aynı donemde Londrs borsasında altın ifyatlanrun yUzde ÜLKEDE SON' YILLARDAKt ALTIN FtYATLARININ DEĞİŞİMÎ, DÜNYA PtYASALABINDAKİ SPEKÜLASYONDAN ETKİLENÎYOB... Türk parasının değeri son iki yılda Mark'a karşı % 30 oranında düşürüldü • TÜRK PARASININ DEĞERÎNÎN SON YILLARDA FtİLEN ÜALGALANMAYA BIRAKILMASI, MERKEZ BANKASINA VE ÖTEKİ BAZ1 BANKALARA KÂR SAGLIYOR... valüe edilmektedir. 15/2/1973 tarihınde Alman markının alıs fl yatı 434 kurus İken, 12/1/1975 ta rihindekı son ayarlama ile 565 kurus olmuştur Bdylece bu dönem içınde Türk lirası yüzde 30 oranmda devalüe edilmıştır Merkez Bankası bır vandan vaptığı sürekli devalüasyon ve diğer taraftan, çeşitll Avrupa pa ralarms uygulanan kur farkla nndan dolayı artan ölçüde kâr etmektedir Devalüasyon, banka ıçüı, ucuz j.lınan dfivizlertn vurt ıçinde daha vtiksek fivatla satıl ması anlamına çelmektedir. Çe şitli Avrupa paralanna uvgula nan kur farklanndan ve bunlann sürefcli bır biçimde deSistinlme sinden de avn btT kar dogmak tadır Şımdiye kadar bu kftrlar btr Kamu kuruluşu olan Merkez Ban kası ve dolayısıyla Hazıne'dP toplanırken diğer binkalara dftviz tutma yptkisinin «eHlmpsin den sonra, Merkez Bankasınm dışmdaki bankalara da akmaya başlamıstır. 42,4 oranında yükselmesi, Türki ye'dekı altın fıyatlarınm dünya borsasındakı hareketlerden etSılendığinı gostermektedir • Banş harekâtı ve Kıbrıs BU GORÜŞÜ destekleyen bir oelışme de altın fıyatlarmın ay lar ıtibariyle dalgalanmasındar doğmaktadır. Kıbns Bans Ha rekâtınm başladıgı temmuz ayı sonundan ıtıbaren eylül ayını da ıçıne alan dönemde bankalardakı mevduatta 3 mılyar lıra çevresinde bır düşme olmus tur Bankalardakı mevduatın çekilmesıyle ortaya çıkan bu mevduat düşüşüne paralel olarak yurt ıçındeki altın fıyatlarınm artması gerekmektedır. Ancak aynı aylarda altın fiyat l a n önemli ölçüde dUsmüstür. • Ortak gümrük tarifesi AVRUPA EKONOMÎK TOPLU LUĞU'nun ortak gumruk tarife MERKEZ BANKASI'nın sık sık Turk Parasının değenni değıştırmesi ıle ılgıli uygulama, Türk lırasımn fiılen dalgalandı Gerçek ırade beyarundan «açık rılması nitehğim kazanmıştır. oygizlı sayım» anlaşılmaktadır. Bu dalgalanma işleminin sonuBu yöntemle yapılan referandum cu olarak Türk parası, Batı Al Mevduata rakip bır alım türü lan TurkIş'e bağlı Teksif Sendı man markına karş 1973 yılı ba olan altm fıyatlarmın artmamakası kazanmıştır. şından berı yuzde 30 oranındsı, buna karşılık aym aylarda devalüe edılmış olmaktadır. Londra borsasındakı duşmeyı • Protokol uyannca ızleyerek azalması, artık altın Türkıye Cumhunyet Merkefıyatlarının butünüyle dünya spe 1 Bankası, gıttikçe yoğunlaşan bır TURKIYE'de ılk kez ortaya çı kulasyonunun bır parçası oldu i ölçüde Türk lirasının degerinl a kan bu ömeklerden sonra Anka gunu ortaya çıkarmaktadir. yarlamaya başlamıstır. Dolara ra'da geçen hafta yenı referan 1 karşı Türk parasımn parttesi ge Ancak bu gelişme, yenı sorundum yapılmıştır Bağımsız Tek nellıkle değişmez tutulurken Av lara yol açmaktadır GenellıkBanklş ıle Türklş'e bağlı Tez rupa paralanna ve özellıkle Ba te tarsa) kesimin bır süs veya BuroIş arasındaki reterandum tı Alman markma karşı sürekli vatırım harcaması olarak değet taraflann Bölge Çalışma Mudüru lendinlen altının dünya spekü düsüriilmektedir. nü de alarak yaptıklan protokol lasyonunun bır parçası olması. Türk lırasımn degerindeki bu uyannca gerçekleştirilmiştır. rürkıye'de altın tıareket lerinin e<'arlamalar, aığer paraların de kımler tarafmdan varatıldığı so ğarindeki dalgalanmayı Izlemeli Iki taraf da «gizlı oy ve açık rusunu doğurmaktadır. Bu koiçin yapılmaktadır Fakat bu bl sayım» yöntemıne göre referan nuda, Londra borsasının büyük dum yapılmasını ıstemısler ve bu çimde Türk lirası da dolaylı yol ve teleks sistemiyle donatılmış | yolla yapılan referandumlann so dan dalgalanmaya bırakilmış ol orgutlerce ızlenebileceği ılerı sü 1 nucunda Türkîş'e bağlı Tez Bü maktadır. rülerek ıç piyasada yeni spe j roIş, Imar ve İskân Bakanlıgı Geçen yıidan beri yoğunlaşan küUtörlenn ortaya çıktığı ıfade , iş yennde toplu sözleşme hakkı kıır ayarlamalan sonucunda edümektedir. ' nı kazanmıştır. Türk parası devamlı olarak de