Katalog

'CUMHÜRÎYET 16 Ağustos 1974 ABDULCANBAZ TURHAN SELÇUK öü SOUcfcc JTMÛ 0ijiru^ZAi?iri 47'LİLER FÜRUZAN 52 AUtürk mü bu, demi|ti annesl, hiç fSr raemıstim bu fotoğrafmı. Evet, Istiklâl Savaşının efsiz güzellikteki fotoğraflanndan biridir. Başkomutan Gazi Mustafa Kemal'in resmi. Görmemijsinizdir. Bilinenler çoğunluk S. Süreyya imzasıyla büyiitülüp renklendirilmi; fotoğraflarıdır. Çevresini iyice tanıdığına inanmif gibi, genijçe bir soluk alıp: Ne oiacak böyle, demişti annesi. Her gelisirnde resimlerin, yazıların sayısı artıyor. Garip bir dershaneye benziyor burası. Ne isinize y&rayacak bunları her gün görmek. Emine sıkılıveriyor. Açıklama yapmayı gereksır buluyor. Deminki suçlama yerme isteğini yitirip, alaylı: Evet, dershanemiz oldukça tuhaftır $izler için. Arada bir yerli mah haftası da yapıyoruz. «Damlaya damlaya göl olurı, «yerli giy, yerli kullan» gibi. Annesi toparlanıyor: Sizlere ögretilenlerin hepsi yararlıdır, diyor. Sloganları beğenmemekle \% mi yaptığıma samyorsunuz. Gerekli vatandaşlar nasıl ye tiştirilecek başka türlü. Yararları açık. Bir öğretmenin görevi yurdunun çocuklarmdan ulusuna bağh büyükler çıkarabilmektir. Namuslu, yiğit insanlar yetiştirmektir. Hangi namus anlayışıyle, kimlerden yana yarar birikimi yaparak? Yine karşı karsıyalar; ana da kız da dikkatlî. lclal ögretmen Emine'den yana sankı. Hâlâ karlı Erzurum'da zedelenmemij altınsı kumrailığıvle, Hağılmamış vücut çızgileriyle. ok şayıcı kahverengilerine bürünmü? gidip geliyor. Külleri göriilmeyecek denli kor çekilmij güzel bir pirinç mangalm ba^ında bulasık yıka maktan, odun taşımaktan. gerilmış derisiyle bi le, güvercın kanadı dokunuslu ellerinj ısıtıyor. 0 mangal babasınm «az bulunur bir isçilik tir» diye getirdiği pirinç mangalın esidir. Anne diyor. düsünmeni?. gerek. Derşhanelerimizi kendimiz hazırlamak zorunda kalıyorsak bu büyüklerimizin sandıkları kadar başarılı olmadıklannı gösterir. Sizle lclâ] ögretmeni konuşuyorduk yarıda kaldı. Emine açtığı yaranın derinliğıni kıpırtısız araştınyor. îclâl öğretmen kendi bireyıel suçlarmı içtimai yanhşlara yükleyecek kadar kurnazsa, bızim onu tenkit etmemizi hem sen, hem o kabul edeceksiniz. Nüveyre öğretmendir simdi annesi. öz Türkçe sözcüklerle giriştiği alıştırmalar etkisini yitiriyor. Erzurumlu evecen, dikkati kurnazlıkla yer değiftiren genç kadmı belirtmekte. Sanmıyorum anne. •İçtimai' dediğiniz feyler insanlann kovduğj yasalar değıl mi? Bunların neden ve kimler çıkanna gctirildiğini iyice düşünürsek îclâl öğretmen i?i sizlerin çabuğa Rijnüllü yargınızı çürütecek karifik bir olay olarak çıkar karşımıra. Arkadaşlar topluluğunuzun ona duyduğu öfke yıllardır beni dufündürmüstür. Ama nedenlerini şiradi biliyorum. Siz de biliyor musunuz diyeydi torup duı maıtı. Annesi doğrulmus. çantasmı almiftı bile. Emineye bırakacağı parayı verme anmın olanca tariını duyabilmek için odada dolanıp koltupan tutamaklarında gezdiriyor parmaklarını. Bjnlar Erzurum'dan kalma ejyalardan. Yolunmus kadifelerine keten basma geçirilmiş. Pek oturan da yok. Arkadajlarla toplanıldığında ço ğunluk yere dağılırlar. tartışmalann. okumaların, umudun sıcak diri cesaretinin bayramlaştığı geeelerdir onlar. Annesi kapicının karısından aldığı temizlik rsporunu denetlercesine perdelerin uçlanna dej'n sürdürüyor araştırmasını. Kızırın sözlerindeki. başına o garip sarsıntıyı veren nedenleri hiçleyerek gerilip dikleşiyor: Hadi bakahm bu ay paranı fazlaca tuttuk. Çünkü bir çift iskarpine ihtiyscın var. Başka bir durumda bu «iskarpln» sözcüğü Emine'yi jtülclüriir. Bu kez annesinin bilinçle bu sozcüğu seçtiğini sezer. Annesi ya?indan, vaşama deneyinden. psrayı ödeyen olmaktan g« len buyuruculuğunu keskirüeçtirir. Emine hiç bağışlayamıyacağı bu afağılamayı ona ara nra unutturan zâmanlaruu düjünerek annesini izler. Ayakkabı istemem. Bunlarla yetiniyorum. Annesi iki üç adım gerileyerek »öyle bakar Ernine'ye. îyi iyi ama bir çift daha olması ayağınır dakilerin dayanıklıbğını arttınr. Giydiklerin hakiki domuz derısi. Adamlann malları çok iyi bıliyorsun. Ayakkabım iyidir. Çocuksun hâlâ kızım. Hem de inatçı bir çocuk. Sen de değışirsin biz gıbi. Annesinin duruma el koyuvermesi, küçüklüğunden beri Emine'nin kargaşaya dügüp davraniflarını kestiremedığı anı bulur. Annesi bastırıp ezmenin kokusunu hıç kaçırmaz Emine bir teyieri »ilkıp atarca kararlı sesini yükîeltir: îclâl ötrretmene hepinızin kızması, onu ce?ur, genç ve guzel bulmanızdandı. Basıldığı adam da ona sevdalanmıftı. Üstelik evliydi. Adamın onu sevmçdiğini savunurken bile buna hıç biriniz inanmıyordunuz. Annesi hızla açtığı çantasından birkaç yüzlüğü çekip uzatır: Sen terbiyesiz olmakla yetinmeyıp, her jeyi anlayacak kadar büyüdüğünü sanmaktasın. Daha serkeşlpşirsen katı boşaltıp kiraya verecek. seni bir kız öğrenci vurduns ya da Ankara'ya alacağız. bilesin. İ3tediğinizi yapın. Yurita da kalırım, benim için yoksunluk sayılmaz. Sız soylediklerimi duymazdan gelip baska »eylerle sindirmeye çalışıyorrunuz beni. Sus. d'.yor annesi, koltuğa dayanıp. Yüzünü küllü bir solgunluk kaplıyordu. Şurda bir ikı yılın var. Su.=. Ben hep siz leri şuraya buraya sürerek mi adam edeceğim? Bir daha da senin admı uygunsuz olayların içinde görmiyelim. Ekmeğini kazanmaya başla. Ondan sonra başına buyruk say kendini. Hem bıze muhtaçsm. hem de eTeleniyorsun. Ne muhtaçlığı imiş. Size kendimizi ısmar lamadık. Hep ana değil. biraz da arkadsş olma yı bileydiniz ya. Alm paranızı, istemiyorum. Yüzlükler uçuşarak düşüyor yere. Biri eteğine takılıp kalıyor. Annesinin apak oluveren >üzü, gerilip kızarıyor. Alnın ortasında beliriveren damar garip. îlk kez gorüyor Emine bunu. Bağınyor kadın. Duvarlara çarpıp dönecek denli büyüyor sesi. Resimler afışler yazılar ol duğunca uzak dingin. Sus terbiyesiz. nesin sen böyle nerden çıktın! Kim sizi bu hale getirdi, kim? Siz. sizler! Ben ben ben ben dıyenler! Annesinin eli kalkıyor, alnındaki damar zonklamakta. Peruk şaşılası madensel kask ışıldamasında. Sakın ha anne!... Annesi atılımını zor tuttuğunu beiirten bir gövde sarsıntısıyla indiriyor kolunu, sözcuğünü aranıyor. Değmez. diyor kapıyı çekıp giderken. Emine'nin eteğine takılı yüzlük, ordan kayıyor yere. Telgrafta îlk uçakla gel. Seçil'le ben bekliyoruz» diye yazılıydı. Gecenin ilerlemiş saatinde kapımn çalınması, aykırı gelmezdi Emine'ye Çoğunluk bfrencı yurdunun Kapııan kapanmış oldufundan Cemşit Emine've Kalmaya gehrdı. Bu küçük. kavruk, arasız devingenliğinde neşe saçan delikanlıya duyduğu akrabaca yakınlıkla Haydar bile alay ederdi. Sen bakma Emine bu Hozatlının yaltak lanmalarına. Sakın ha! Seni scındınvor. Bulmu} mis gibi kalacak yeri. Aman Haydar. âlemsin tkı koltuğu birleştirip üstünde uyuyor. O ne oyuncudur o Öyle ki kendini korunası gösterir. Ben olmaâinı istediğim erkek kardeşin özetir.i Cemşıt'te buluyorum, derdi Emine. Öyle ya. derdi Cemsit'te, özet olmam ge rekir. Biraltmış boy ve ellidört kilo Kub.lay kardeşin mı ben gıbi olsun derdin. Adımır bile ayn yahu! Benzemezlik ordan başîıyor. (DtVAMI VAR) ahattinln Romanı Anzavur isyanı Gönen Bölgesinde genişledikçe Manyas'ı da etkilemişti 25 Mart 1920 îstanbul'da Harbıye Nâzm Fevzi Paşa (Çakmak) ve Bandır ma'daki Utincü Kolordu Kuman danı Yusuf îzzet Paşa îstanbul ışgalinın mütareke koşullanna uygun olduğunda ısrar edıyorlardı. 14'ünctl Kolordu bize gene bir emır serdı. Bu emrı de aynen Mustafa Kemal ve Alı Fu a! Paşaîara bıldirdik Yazılan rapo r fudur: Bursa M Mart 1920 Tirminci Kolordu Kumandmlığına Ankara Mustafa Kcmal Pasa Hazretlerin*. 14'üncü Kolordu taradndan toblij edilen Harbiye N â n n Ferik FFTZÎ P»»anın etnrl aaagıda arzolunur: «Ingiliz siyasi temsilcisınin Hükfimeti Scniye'ye verdiği nota ve Karadeniz Ordusu Kuman rianlifinm Terdiği malumata nazaran Lefke civannda&i gayn muntazam kıtaat sergerdesinin 31 Mart 1920 tarihinde oradaki tneiliz Kumandamna sörii grçen gün akşamı saat 9'da geri «.ekilmesi ve aksi takdirde çatıs manın ba;layacağına dair tehditlerde bulunduğundan ve ayni giinde güne$ battıktan sonra ln siliz birliklerine ates edildiğinden bahsile, böyle bir taarruzdan dolayı Osmanlı Hükümeti Kabine Reisinin sahsan memıl olacağıru bildirmistir. Erel ve ahir tebliğ edildifi üıere böyle bir vak'arun millet ve memleketin basma açacağı eaile ile bunun neticesinden doğacak korkulu işlrr siıce de tamamen takdir edilecefi için hemen atesin yasaklaıunası ve her hangi bir taarruıdan zmnar sakınılmMUiın ttilaf Kuvvetleri ve özellikle fngiliz Birliklerine karşı iyi muamelede bulunulma sının tfmini ile neticenin acilen bildirilmest beklenir. Vatanın yüksek menfaatlerinin tiddetle iltizam ey|edi|i snlh ve sükunetin mnhafazasıy la hakiki vaziyet hakkında iza bat vermek üzere bir heyetin tertiplenmesi kararlaştırılmıştır. Harbiye Nazırı Fevzi (Çakmak) 1) Harbiye Nezareti Celile«inden çekilen 25.3.1920 taribli telgrafhane snreti aynen nakle dilmistir. 2) Lefke'nin Kolordu mıntıka sında olmadığını zannediyornnı. Bu babdakı malumatınızın ve lüzumlu tahkikat icrasıyla elde edilecek malumatın süratle isarını rica ederim> Kolordn 14. Komandanı Ynsnf tzzet M. F.R. Bekir Sami İKİNCİ BÖLÜM Anadolu İhtilaline Doğru Derleyen: llhan SELÇUK Anzavur isyanı O günlerde Anzavur'un Balıkesır ve Gonen'deki isyanı gıt tikça yayılıyoı, yoğunlaşıyordu. 26 mart 192C'de 174'uncu Ala> asıler tarafından perışan edıldi. Alay Kumandanı Yarbay Rahmi Beyı eşklya parçaladı Erat ve subaylardan ölümden kurtulabilenler kendilerini gerılere attılar; bazıları Bandırma ve Balikesir'e kaçabildiler Şehit erfilen Yarbay Rahml Bey çevresmde çok sevılen bir subaydı, henuz 41 yasındaydı, evli üç çocuk babasıydı. O sırada ortalıkta ne hükümet ne devlet kalmıştı. Aile ııirünecektı. Hemen çeşitli kaynaklar dan 5 bın lıra toplanarak aüeye verildı. Rahmi Beyln arkadaşlanndan Topçu Yarbayı Emıtı Bey bir gün bize geldi: «Bursa da Rahmi Beyin dul ai'esine münasip bir ev bulduklarını, bunun altı bin Üraya satın alınabüeceğini, eğer be? bin lira n:n üstünü sağlayabılirsek İyi bır yardım olacağını» söyledi. Bekir Sami emretti, para ve rıldı. Ne var ki Kumandan bu emri verirken: Şu Rahmi ne kısmetl: adammıs, ölrfükten sonra ailesini duşunen dostlara sahipmiş; acaba biz oldüğümüz zaman ne olacağız? Ben o sırada Kumandanı ç o i bÜ5'ük ve kuvvetlı gorüyordum: Beyefendi sız öldükten son ra yalnız arkadaşlannız değıl, tarıh de görevinı yapacak. Kumandan güldil: Goruruz, demekl» yetmdi (X). Ya Aiay Kumandanı Bandırma'ya gonderilsın, ya da Bursa'ya alınarak Harp Divanırva verilsın. Biz Usrr.an Beye Bursa'ya gel megını vazdık 31 mart 1920 günü Osman Beyin Bursa'ya gelmesıyle zaten ycğun bir te!â? ve heyecan için rie tcayna^an Kırmaftı Karacabey bolgesl büsbütün saşırdı. Asker fırara başladı Bu bclge çesitli etn:k unsurların içiçe vasadığı bir verdı. Çerkez, Arnavut, Ermeni. Rum. Yahudi, Gürcü kesiminden çok in satı b:r .ıradaycJı Kirmastı Mudalaaı Hukuk Şubesı Başkanı Ooktor Hılmı bana blr telgraf ceku; Osman Beyin bir an once Alayının ba Sir.a ddnmesıni istıyor, ve Yar bay blrligının başına donmez se Kirmastı ve Karacabey'in asılere katüacağını vazıyordu Yarbay Osman Beyin tekrar Kırmastı'ye dönmesı ıçın Beledıye'den, bırlik kumandanlanndan ve halktan telgraüar yagmaya başladı Aynı akşam Kolordu Kumandanından b;r telgral aldık. Yu» suf İzzet Paşa 5 nısan 1920 sa» bahı teftış amacıyle Bursa'ya doğru vola çıktığını bıldınyo» du. Gerçpkt Kolordu Kumandanı teftiş ıçın gelmiyordu Bursa'ya. Bandırma'ya doğrt ilerliyen Anzavur'un elıne geçmemek için kaçıvordu. (X) 9 Eylul 934'te Bekir Sami öldüğü zaman cebinde 9 lirası vardı. tşler karışıyor Osman Beyin görev bajına dön mesi yolunda emır vermesinin uygun olacağını Bekir Sami'ye açılamaya çalışıyordum. Ama Bekir Bey Kolordu Kumandamnın emrine lcarşı durmanın uy2iın olmavacaftnı ileri süruyordu. Ne var la, çevreden gelen baskı artıvordiı. En sonunda kumandan dayanamatfı. yumuşadı. Osman Beyı birliğimn baçına volladık. YARLN: Kumandanla Bursa'ya varış MALKOÇOĞLU yazanveçizen.Ayhan BAŞOĞLU BANYA LUKA'NIN TOPLARI Alay Kumandanı Osman Bey Anzavur lsyanı Gönen bolgesinde genişledikçe Manyas'a da etkiler yapmış, Biga asılerce ele geçırilmişti. 174'üncü Alayın yenilgısl, Alav Kumandanının ölümü. Anzavur'u ve Anzavurcuları büsbütün şımartmış, öniine geçilmez bir kuvvet gıbi gostermeye basla mı;tı. Bandırma'daki 14'üncü Kolordu Kumandanı Yusuf Îzzet Pasa. Kırmastı ve Karacabey'de 172'nci Alaya derhal Marv yas bölgesine hareket ederek eşkiyayı eezalandırmasını emret misti. 172'nci Alav Kumandanı Yar bav Osman Beydi. Osman Bey elındekt yarım alayla her yanı Çerkez köyleriyle dolu bir isyan bölgesine giremiyeceğinı söylemişti. Kolcrdu ısrar etmiş, ama Alay Kumanaanı, Yarbay Rahmi Beyın başına gelenm kendı başı na geleceğlrıı anlatmaya çalısmışîı 172 ncı Alay Kumandanının oı renmeyl sılrd'urmesı üzerıne, Kolordu Kumandanı, 29 mart 1920'de bıze vazdığı emırde dıvordu ki: s'llüllllllllltllttlllllllHIHIIIIÜIJIÜIHIllllllllll TİFFANY JONES SUNAR GARTH COOU ASTBA Yeni Krallar Yeni Soytarılar İLHAN SELÇUK Devlet Insan mi? VEDAl GÜNlfüL Kahramanlar Doğmalıydı Şevket Süreyya AYDEMİR Ölümsüz Oyun OKTAY AKÜAL Bütiin Kitapçılarda bulunur ÇAGDAŞ YAYINLARI ISTEME AUKESİ CAGALOĞLÜ HALKEVt SOKAK 3941 :iIİIUllllIUiiiUIIIIIIUUniUİU!!!in^ Yeni Tanrılar MELİH CEVDtT ANDAY