Katalog

CUMHURİYET 13 Şu' at 1974 PtFA YANlLMAPluıM. ANUDl, ALTINAALMAKi^'M,yATA(r!NA YAKI^KU.ÖAMÖ^KA B ı V e i ^ t K , MÜTHı* 6iWiîıHPE,TAHMÎ4li€ i i î Toz Duman îçinde TALİP APAYDIN • 142 Asır gene lçertye glrip kapandı. Günlerdir düşünüyor, ne edecegini bir türlü kestiremiyordu. Çok yanlış etmiştı işi. Molle Mahmud* un peşinden aynlmayacaktı. Gonlü orJardan yana idi. Gâvwlar duyarsa kendisini de öldürürlerdi. îğne tistünde gibi rahatsızdı. «Şımdl nerdeler acaba? Gitsem ayaklarına kapansam, gayri sizdenim desem... Onlar öldürecegine beni siz öldürün desem..» Mahınut arka olurdu muhakkak, dokundurtmazdı. İbrahim beyi düşündü. Koca kaşlannın altında kızgın bakan gözlerini ansıdı. Dişlerini &ıkıp üstüne yürürdü öyle ya? Sille tokat döğerdl. Ama Mahmut «etme aga» der kurtanrdı. «Bır caillik etti, bırak.» Razıydı dögülmeye. Hem d» daha fazlasına. Haketmışti. Off... diye soludu. Dizlerine kadar eğildl. Karanlık köşede iki büklüm oturuyordu. Birlik karargâha dönünce komutan küplere bındi. Vay, dedi. Demek yalan stfylemiş bu Türk oğlu. Bizi aldatmıs, it oghı it! Kalkıp yürudü. Arkasından bir kısım subaylar, askerler de geldiler. Bilâl'la kansı aç susuz, perişan, topragın üstünde oturuyorlardı. îkisi de iyice tükenmişti. Güçlükle soluk auyorlardı. Kadın ilerl gen sallanıyordu. Geldiklerini görünce yenlden çırpınmays başladı. Bilâl'ın gözleri büyüdü. Kıstmlmış bir tavşan gibi tıtriyordu. Komutan geldi geldi, hiçbir şey •öylemeden bir tekme vurdu bögrüne. «Bilâl «hık» yaptı, orasını tutup kıvrandı. Nerdeler soyle? Bilmi... bümiyorum. Gitmişler. Soyun ulen şunun karısını. Göziinün önünde... Aklı başına gelsın it oğlunun. Kadın acı çığlıkJar attı. Tırnaklanm savurdu. Olan gücüyle kendini savunmaya çalışU. Askerler üstünü başım parçaladılar. Kadın denecek yeri de kalmamış ya ftaspanın. Bilâl çırpıruyor bağırıyor, ne edeceğinı bilemiyordu. Başım yana çevırdi, gözlerini kapadı. Aç gözünü aç! Aç da gör .. Yunan subayı rasgele vurdu, tekmeledi. Acıklı bir sahneydi. Geride dikilen askerlerden bırisi mendilini çıkarıp gözlerini sildi. Olmaz bu, dedi. Bu kadar olmaz! Yürüdü gitti Bir zaman sonra Hasibe kadın kendine geldi. Tozun toprağın içinde zorlufcla doğrulmaya çahştı. Her tarafı yara bere içindeydi. Yuzünü acıyle buruşturdu. Başını çevirince biraz ilerae koc&sının «lüsünü gördü. Alnına kurşun sıkrmşlardı. Yü zü tanınmayacak haldeydi. Sürünerek yanına vardı. Uyandırmak için sarstı, Bilâl uyanmadı. Üstüne kapanıp ağlamaya başladı. Sesi çıkmıyordu. llerdeki nöbetçi asker agır ağıt yaklastı: Sus! dedi. Gurültü etme. Götürebilecelt misin? Kalk avağa! Al sırtına götür hadi. Kokmasın burada. Kadın başım yukarı salladı: Yok, dedi. Götüremem. Nasıl götüreyim, ayaga kalkamıyorum. Bekle öyleyse. Komutan ar&bayla yollar. Aksama doğru Kökez'den bit kağnı getirttiier. Bilâl'in cenazesi ile Hasibe kadını köye yollariılar. Evin "taüne varınca bir gürüıtU daha kopru. Komşu kadınlar, çoluk çocuk, hısım akraba hep oraya doluştu. Ağlayıp sızlamalar, bagırıp çagırmalar birbirine karıştı. Kimi sesini koyvermiş yas ediyordu, kimi saçını başmı yoluyordu, kimi de agzına ne gelirse sövüp sayıyordu. Hasibe kadının sesi çıknıaz oln.ustu. Koluna girıp içeri götürdüler. 35 Molla Mahmut'la arkadaşları bağlann arasında sıra ile uyudular, uykularmı aldılar. Acıktıkça torbalannı açıp peynir ekmek yediler. Yalnız su yoktu. Susuzluklarını gıdermek için ekşi koruk yiyorlardı. Di$leıi kamaştı hep. Geceleyin köyden dogru dürüst aynlabilirsek iyı... Sabah duydugumuz sılâh sesleri hayra işaret değıl. Muhakkak bir şeyler oldu koyde. Bilâl'l yakalamışlardır Daşka ne olacak? Yakalanırsa bizi söyler mi? Soyıemez emme kim bilir? BelH de olmaz. Bizim buralarda olduğumuzu duyarlarsa bu gâvurlar boş durmazlar. Ne ederler? Ararlar. Gece köyü çevirirler. Yok canım, bizim için hep ayaga kalkacak değıller ya? Ulen hâlâ buralardayız be. Valla akü degil bu. Çoktan gitmeliydik biz. Bu gece gideceğiz işte, korkma. Aralarında fısıldaşarak konusuyorlardı. Yatsı zamanına kadar oturdular (DEVAMI VAR) ISPANYA ÎÇ SAVAŞI Halk Cephesi iktidarı alınca taraftarları affı beklemeden tüm hapishaneleri boşalttılar Derleyen: Şevkl Adalı HIFZI VELOET VELIDEOEOGLU Bu sırada askerler arasında yeni bir nareket başgbsterdi. Dana once General Franco ile General atandı. General Goded ise, Ba Goded'in Kanarya ve Balear adalanndaki birliklere gonderildıklear Adalarına gönderüdi. leri soylenmişti. Her iki general Halk Ophesi 4.176.156 Çatışmalar yeni görevlerinin başına gitme130.000 Bask MilUyetçileri den once Madrit'te diğer oazı Seçim sonuçlarına ve bir Halk subaylarla gizli toplantılar yapıı681.047 Cephesi Hükümetinin iktidara Merkez Partiler lar. Kendilerine şimdi, bir süre Ulasal Cepbe 3.783.601 geçmesine rağmen îspanya huzuönce Pamplona Garnizon Komura kavuşmadı. Seçimi izliyen ayOyların dağılımından da anlatanlıgına atanmış olan Gnl. M o larda aşın sağ ve aşırı sol faaiı?üabilecegi gibi, Halk Cephesi la da katılmıştı. Toplantüara kayetlerini hızlandırdılar. İspanyol dısında kalan partı veya parti tılan bu subaylar, Basbakanlık faşistlerinin partisi olan Falanj' gruplannın oylannın toplamı görevi Largo Caballero'ya verilın lideri Jose Antonıo Primo de daha fazlaydı. Ancak bu partidiği takdirde isyan etmeyi veya Rıvera, emnndeki kuvvetleri seler arasında ortak bir anlaşma başlatılacak bir ayaklanma hareferber etmişti. Falanj birlıkleri zemını bulunmadığı için, Halk ketini desteklemeyi kararlastırzırhlı araçlarla kentlerde devriye Cephesinın iktıdarınin önlenmedılar. General Franco yeni göregeziyor ve sol güçlerle çatısması olanagı yoktu. vine hareket eimeden önce Baslara gırişiyorlardı, Anarşistler de bakan Azana'yı ziyaret edip, ken boş durmuyorlardı. Bunlar zaten Seçim sonuçlan bölgelerden dısini komünizmin tehlikelerine japılan genel seçimlere karşıydıyavaş yavaş gelmeğe başladığı karşı uyardı. Azana kendisini ve lar. Cortes'm otoritesine boyun zaman, Genelkurmay Başkaru egmek niyetinde degillerdi. «Oz uyanlanm ciddiye almadı. Franolan General Franco Basbakan gurlüğe b»r ansıklopedi ve bir ta co için yapacak başka sey kalmaPortela Valladares'i ziyaret edemıştı artık. Ulkenin yeni yönebanca ile ulaşılır» diyorlardı. Ararek, kendısıne siyasî hiç bır ihticılerinden umudunu kesmişti. tirasının bulunmadığı hususun da sırada Falanj ile anarşistlerın Yapılacak tek şeyin iyî bir planişbirliği yaptıgı da görüluyordu. da temınat verdı. General Franco lamadan sonra isyan hareketıni Bu ışbirliginın hedefi tspanyol ordunun politikanın dışında kala başlatmak olacağına inanıyordu. Sosyalıst Partisi idi genellıkle. cağını ve seçim sonuçlarına say Azana son umutlarını da kaybetCumhuriyetçilerin Devlet Baskanı Don Manuel Azana. tç savaşın Komunistler de bundan paylarıgılı davranacağını söylüyordu. nesine yolaçmıştı. patlak vermesinden önce bir gazeteciye verdiği demeçte, askerin nı alıyorlardı zaman zaman. Bu General Franco'ya ınanmamak isyan edeccği «öylentilerini yalanlamış ve «Bütün Ispanya'da gersırada İspanyol Sosyalist Partıiçin sebep te yoktu. Ispanya'nın çeği bilen tek kişi benim. Eğer bütün Ispanyollar Azana gibi olsaFranco ve Godea Ispanya'dan sı içinde bir liderlik çatışması en tanınmış askerlerinden biri lardı mesele kalmaıdı» demişti. aynldıktan sonıa, Pamplona Gar patlak verdi. Partmin ileri gelen olan Franco, hayatının hiç bir nızon Komutanı ve Askerî Valıikı lideri, Prıeto ile Largo Cadöneminde politikaya fazla ilgi S' General Mola, ülkenın her taballero, uygulanacak yöntemler duymamıs ve daıma askerlikle kesin emlr vermiştı. Mola'nm edınları da devam ediyordu. Azarafındaki sagcı komutanlara hakonusunda uzlasmazlığa dUştüler. meşgul olmuştu. mirlerini kapsayan bir bildiri na ise gelişmelenn ciddiyetini berler göndermeğe başladı. Bu Largo Caballero gntıkee devrimbelli başlı kuvvet komutanlarına kavrayacak çapta olmadığını, AOysa seçimlerden uç hafta işlerin ustasıydı zaten. Krallığın ci sol düsüncelen benımsiyor ve da gönderilmiştı. merikalı gazetecı Louis Fischer'e sonra, Franco geçici Basbakan devrildigi sıralarda güvenlik ser Komünıst Partisi ıçindeki dostverdiği bir demeçte oelli etmişti. Tedbirler Valladares'i bir kez daha ziyaret vıslerinın başı olan Mola İspanlanrun da teşvikıyle partıyi sertAmerikalı gazerecı asKerlerin ha •decek ve ıktidann Halk Cepheya'da iyi tanınırdı. O yıllarda lik taraftan bir tutum benimseAzana Hükümetı ise elden gerekete geçebileceklerıni hatırlatsi hUkümetme teslitn edilmesinm «Mola'yı öldürün» sloganı en meğe sürüklüyordu. «Ispanya'nın leni yapıyor ve »ehlıkeli gidişi ır.ış, orduda neden bir temizliğe önlenmesinı kendisinden istiyeyaygın sloganlardarı bin olmuşLenin'i» dıyorlardı kencüsine. îsaurdurmaga çalışıyordu. Bu ted gitmediğini sormuştu kendisine. cekti. Franco daha once «satu. O günlerı atlatmasını bilmişpanya'nın Lenin'i olmaktan hoşbirierden biri de Falanj PartısıManuel Azana'nın cevabı şu olvaş hali» ilân edilmesini de isti lanıyordu. Ne var ki partinin iki lı Mola. Şimdi de Cumhuriyeti nin Madrid'tekı merkezının kamuştu: «tspanyol ordusunun ayordu. Geçiei Basbakan Portela devirmeğe hazırlanıyoıdu. Planıpatılması olmuştu Bırkaç gün başlı bir parti haline gelmesi otoyaklanacağı iddiası kahvehane Valladares bunun ülkeyi ihtilale m da yapmıştı. İspanya'nın her sonra da, ruhsatsız silâh taşıdığı dedikodusudur, boyle bir şey barıteyi zayıflatmış ve sosyalistiesUrükleyeceğini hatırlattı kenditarafında, ayaklanmayı yürüteiçin Falanj Partisinin genç lıdehıs konusu değildir. Hem size rın, anarşistler karşısında aciz sine. Franco bunu göze aldığını cek örgütün şubeleri kuıiüacakri avukat Josg Antonio Primo de bü şey söyleyeyim, Ispanya'da duruma duşmelerine yolaçmıştı. ayaklanma başlarsa, bunun kotı Hareketın amacı düzen, barış Rıvera tutuklanarak hapishaneye her şeyi en iyi şekilde değerlenîspanya da sol bu şekilde parlaylıkla ezılecegıni soyledi. Porve adaleti sağlamaktı Herkes ka gönderildi. Yeterli degildi tabiı dırmesini bilen bir tek kişi varçalanırken, merkez ve sağ güç tüabilecektı bu harekete. Bunun tela Valladares tereddüt içinbu tedbirler. îspanya büyük bır sa o da benım! Manuel Azana. ler yavaş yavaş güçlerini toparsavaş alanına benziyordu artık. deydi. Bir kaç gün daha Frantek istisnası dışardan yönetilen Eğer bütün Ispanyollar benim lamaga başladılar. Bunlar, sol Azana Hükümetinin bırkaç lıderı gibi olsalardı mesele kalmazdı.» co'yu oyaladı ve iktidarı Halk giıçlerdi. Bunlar da masonlar, fırtınanın bütün îspanya'yı yuttutuklatması, bir genel merkezi Cephesinın ıleri gelen ve isim komünistler, sosyalıstler ve anar masından endişebydller. Bır sey şıstlerdi. Her kent ve kasabada, kapattırması yeterli olamazdı. yapmış pohtıkacisı CumhurıyetYA R I N : Madrit sokaklarında anarşistler. ler yapüması gerektiğine inanıçi Azana'ya devretti. Franco, isgal edilecek yerler saptanmıştı. sosyalist ve komünistlerle silâhyor ve ıleride patlak verebilecek bu Anayasal tutum karşısında Saldırılacak hedefıer de belliydi. Azana Cumhurbaşkanı bır kavga ıçın hazırlıklarıru taharekete geçmekten çekındi. Ken Mola, her türlü direnişin de kan lı çatışmalara girişiyorlardı. Faseçiliyor lanj kuvvetlerinin bombalı salmamlıyorlardı. disine en yakın olan askerlere lı şekilde bastınlması konusunda ve sivil politikacılara haberler göndererek, gelismelerin beklenmesini onerdi. Şubat 1936 tarihinde yapılan genel seçimlerde oylar partiler veya partilerden oluşan koalisyonlar »rasında şöyle dağılmıştı: K DİSİ BOND SVCSIZ SOLSl Z DEMOKRASİ 3 HAFTADA TÜKENEN KİTAP Yukında çıkıyor Fîyatı: 15 Lira Halk Cephesinin ıktıdara geçisi Ispanj'a'yı coşturmuştu. Bütün büyük kentierde kalabahklar sokağa dökülmüş. gösteriler yapıyorlardı. Ovıedo'da Halk Cephesi taraftarları genel af ilânını bıle beklemeden hapishaneri boşalttılar. Astuna ayaklanma smdan sonra yakalanıp tutukla nan işçiler ve diger isyancılar serbest bırakıldı. Katalonya böl gesınin bağımsizhğı için mücade le veren ve hapıshanelerde bulu nan Katalan lıderlerı de serbest bırakıldılar. Bunların arasında, Katalonya ayaklanmasını yönetmış olan Luis Companys de vardı. Bır süre sonra, Asturia ayaklanmasmı bastırmış olan ve Halk Cephesi'inin iktidara geçmesini de önlemek için bir gırışimde bulunmuş olan General Franco ve General Goded, savaş bakanlıgındakı görevlerinden uzaklaştırıldılar. Bunlardan General Franco Kanarya Adalanndaki askeri birliklerin komutanlığına 2. BASKI TİFFANY JONES SATILIK PIYANOLAR KONSER PİYANOSU CHICKERING Kuyruklu Boston USA SCHİMMEL Alman ZARÎ Italyan Yeşılköy Plâk Fabrikası Alı Kırgıı: 73 89 76 GARTH GE8E.ETME.DEW SfZE. ÖZGÜBLU Ü VE SU KITARÇIDA BULUNUR Cumhurifet: 1252 l İstBme adıesi: CAĞDAŞ YAYINLARI Cagaioğiu Hulkevi Sokak No. 39 41 Cumhuriyet 1262 Saat 11.30 19.30 Samatya Cad. No: 400 TKL: 21 75 88