Katalog

CUMHUBÎYET 17 Nisan 1973 ltfc'fVALUH PAKİ KAPıMıfi YAMt 8EMÎM (rjı3ı' Ç 05HAMH 4 YIĞITLİK DESTANLARI ALİ Bu yedefc askerler, Rus ordusunun en seçkln birlikleriydi. YUzlerce top, binlerco asker, P!evne"yl ele geçirmek için var gucünü harcıyordu. Rus Çan, bununla da kalmadı, Romanya Prensi Karol'dan yardım diledi, «Aman bre dostum, ordum erivip gldlyor, tez kos yardımıma!» dlye. Romanya Prensi'nden gelen destek de Ruslan ereklerine ulaştıramamıştı. Gazl Osman Paşa, arkası arkasına kazandığı bu iki yengl lle, butün dCnyanın gözlerini üzerine çekmişti. Dort blr yandan gazete büdirmenleri akın etmiştl Plevne'ye, tarihln bu yaman savunmasını daha yakından görmek için. Okurlanna, «Osman Paşa yenilmez hiç... Tarlhte böylesi ylğit görülmemiştlr» gibisinden haberler veriyorlardı Plevne'den. Durum, Osmanlı ordusu İçin sevlnç vericiydi. Osmanlı komutanlan, aralarındaki post kavgasını blr bıraksa, Plevne'yl canla başla savunanlann yardımına blr koşabllse, Ruslar kaçacak dellk ararlardı ya. olmuyordu. Böylece, gene blr on gün geçtl aradan. Eylülün onu, on birl olmuştu. Çekilen düşmamn, gücünü toplayıp daha korkunç bir saldınya geçeceği belliydl. Blliyordu bunu Gazl Osman Paşa. Nitekim öyle oldu. Düşman, bu k a var gücüyle taldınya geçü. Plevne kuşatmasınm en zorlu çarpışmaları baslamıştı. Düjman topçusu, gece dcmiyor gündüz demiyor, Plevne Kalesi'ni ha babam dövüyordu. Gazi Osman Paşa'mn tabyalan da yerle bir olmuştu. Osman Paşa, birliklerinin yerinl boyuna değis.tiriyorduk, düşman on ikiden vurmaya, askerim kınlmaya diye. Ha, yeri gelmisken sövleyejrlm, Osman Pasa'mn bu savaşlarda uyguladığı yöntem, yani savunma biçimi, o vaktin bütün uluslannın askerleri arasında ders olarak okutulmaya başlamıştı. Bugün bile, askerlikte durulur bu savunma biçimi üzerinde.... Her neyse, işte Gazi Osman Paşa, o vaktin komutanlannca büinmeyen nica yollar bilıyordu askerlikte, savunmada. O yüzden de, üstün düşman güçleri, onun bir avuç layılacak gücün» karp, yet«rince etküi olamıyordu. Plevne kalesl, dediğim glbi, düşmanm toplariyle dövülürken, öyle bir an oldu ki, iki yan, Osmanlı tabyalannda göğüs goğüse geldl. Nice blr çaba, nice bir ölüm kalrm, düşmanın bu saldınsından Osman Pasa'yı flrkütmüyordu. Yeter kl, yollar kesilmeye, Plevne'ye Osmanlı yardımı er geç, gelebile. Osman Pasa'nın bütün umudu buydu. Süleyman Paşa derler bir pafa vardı, eğer H Şıpka'da Rus ordusunu bozguna uğntabiley 33 YIL SONRA KÖY ENSTİTÜLERÎ Mahmut MAKAL'ın incelemesi PÜSKÜLLÜOĞLU • 14 di. Osman Pasa'nın dilefi yerine gelmi» elttrdu. Bu Süleyman Pasa da yığit bir pasaydı. Çok çabaladı Plevne'ye yardıma gelmek için. Ne var ki, düşman daha yaman çıktı, kesti önünü. Plevne'ye gelen dört yoldan fiçünfl düjman tutmuîtn. Kalan tek yoldan Osman Pasa'ya ulasabllen yardımsa devede kulak bile değfldi. Çoğunu da düşman daha yolda iken ele geçiriyordu. Yiyecek ıçecek, donatım, böylece azala aza. la, gün geldi, artık Osman Pasa, düsmanı yanp çıkmadan başka dkar yol olmadığını düsünür oldu. Düşünür oldu ya, o bile kolay yapılaeak iş değildi. Düşmanm sayıca üstünlüğü, buna olanak verlr miydi ki? 10 Aralık 1877 olmustu. Gazi Osman Pafa, baktı ki aneak üç fünlük yiyecek var, baktı ki yarduna gelen Rİden yok, baktı ki düşman var gücüyle gelmede üstüne, «Tann'ya sığınıp düsmanı yarmak duftü biz*> deyip, kararııu verdi. Düşman, Plevne'yi kat kat kusatmiîtı. Uç çembere almıştı yani. Osman Pasa, askerlerinin önünde, ilk çemberi yardı yiğitçe Çoğa kalmadı, Iklnci çemberi de yardı Osman Pasa'nın askerleri. Sıra üçüncü çembere gelmifti ki, Osman Pasa'nın yaralandığı duyuldu asker içinde. Bu haber, hepsini kara yasa bogdu bir anda, elleri varmaz oldu hiç bir çeye. Osman Paşa. gerçekten yaralanmıştı. Dizinden yaralanmıştı. Atı da vurulmuaiu. Düşman da bir yandan, son vurus ardında koşuyordu: Komutanı yaralanmış asker, bu vurusa dayanabllir mlydl ki? Dağılırdı, crir giderdi. Osman Paşa, geri kalan bir avuç askerini olsun, gereksız yere eritecek komutanlardan değildi. Plevne'yi ylğıtçe savunmuştu ama, ijte, sonuç gelip çatmıştı. Buna dayanmak gerekirdl. Kimse ona, «Korktu da silâhım bıraktı. Plevne'yi düsmana teslim etti.» diyemezdi. Osman Pata'nın unü ilden ile, dilden dile yayılmıstı bile. Ru» Çan. bu yiğit komutanı, teslim olduktan sonra, gdrmek istedi. Osman Paşa'yı, büyük bir saygı içınde karşılayan Çar, onu Plevne savunmasındaki üstün komutanlık yeteneği için içtenlikle kudadu Osman Paşa, yenik düşmüj bir komutan olarak, kıhcını çıkanp Çar'» uzatmca, Çar, onu Osman Paşa'ya geri verdi: «Hiç kimse bu kılıcı sizden alamaz, bu kılıç, dünya durdukça adınıza onur verecektir» dedi. Evet, Plevne yiğldi Gazl Osman Pasa, Plevne'de yenSmisti ama, onun yenilgisl nice yengilerden flstün bir yenilgiydi. Tarih, sayfalarına bunu böylece yazdı ve de türküler çıktı, Plevne'yi, Gazi Osman Pafa'yı anlattı. Sel gider kum kalır mm Nisan. KSy Enatitülerinln l f 33. kurulus yıldönümüdür. • " Aym zamand» yajayla ssp tanmıs bir bayram günüdür. Zaman Köy Enstltüleri gerçeginl güçlendirdi. öteki deyimle, sel gıtti. kum kaidı. Yülardır, Uerigeri edebiyatı mı yapılmadı, yolu yöntemi mi tartışılmadı? Kapatılmalarına mı yanılmadı, ya niden açılmalan için mi ugra» ş'.lmadı? Şimdi biitün bunlan bir yana bır&karak, Köy Enstitülertnin açılıs nederüertnden tutup verimlerini kısaca (rönlen geçirmek ve kapanıs nedenlerine de deginmek istsyoruı. Kaynagımıı, otuz Uç yüın sayı ve ruh olarak getirdigı birlklmler dir. Erejimlz de, söztt çok edilmij ve edilecek olan bu kurulus lan rerçek yuzleriyle yeni kuşaklara ansıtmak, güncel olaylann yanlış ve tek yanlt ab&rtılması sonunda, blr anlamda olumsus biçimde etkllenmis hal koyuna, sel gidip kum kaldıktan sonra bir kes daha gerçegi yansıtmaktır. da Îlk6ğretim Genel MUdurü Hakkı Tonguç lle Bakan Saffet Ankan'm birllkte hazırlayıp Kül tür Bakanlığı Dergisinde yayımladıklan su ana ilkelere dayanarak saptanmıştır: tögretmen okullanna verüecek karakter: 1 Öğretmen adaylanna verilecek bilgl, hep genel ve geçer eğitsel esaslara dayanmalıdır. 2 Meslek dersleri, adayla n, ls ve prodüksiyon okulu doni len ve pratik bilgi llkesi güden yeni anlamdaki ilkokulun yöntemlerinl egemen kılacak şekilde olmalıdır. 3 Yannm öğret men adaylan, köy hayatmın her ydnüyle ilgUenebilecek bir hayatın lçinde yetismelidirler. 4 öğretmen adaylan, tarımsal ve sanayi ile ilgili bütün prodükslyon şekillerine, teorik ve pratık bakımlardan egemen olabilecek durum a getirilmelidlr.» Bunlar ve bunlara benzer 1 1 keler, Köy Enstituleri resmen kurulurken yasal olarak saptan mıshr. «Köy öğretmeni ve köye yarayan ötekı mesleklerin erbabını yeüştirmek üzere, «iraat işlerlne elvenşli arazisi bulunan yerlerde» kurulmuslar ve öğretmenlerle birlikte «Köye gerekli sağlık memuru, köy ebe si, köy teknisyenleri» yetistirmislerdir. Köy Enstitülerini ger çek anlamda öğretmenleri ve öğ rencileri kurmuştur. Köy okul lannm ve Enstitülerinin örgütlenme yasası olan 4274 sayılı yasanın onuncu maddesiyle de, Köy Eostitüsü çıkı^.ı öğretmen ler yalmz alfabe okutan öğretmen olmaktan çıkmaları sağlanarak köyün her yönden eğiticisi ve rehberi olmuşlardır. Nitekim bu yasanm Mecliste gorüşülmesi sırasmda en çok bu Haaan Ali Yücel, Hasanoğlan Köy Enıtitüsünü ziyaretinde. madde Ustünde tartısümıstır. Burada yadırganan, ama Kby Znstitülertndeki ve köy okullarındaki egitim oturtulmak istendiğl ana ilke ise, iş eğitimi ilkesidir. Mecliste, «tşçi mi yetiştiriyoruz?» diye bunun için bâğırmışlardır o zaman. Buna karşın, sorunu bemmsemis bir saylav da (Diyarbatar saylavı Zeki Mesut Alsan) sunlan söylemiştir, 4274 sayılı yasaıun gorüsülmesi sırasmda: «iş esasına ve ls disiplinine müstenit terblye ve tahsil sisteminin, tabii kendı hayat şart lan gözönünde tutulmak şartıy le, sehirli çocuklanna da teşmillni temenni etmekten kendimi alamam. Bu devirde terbiye ve tahsil mefhumu eski basitliğıni kaybetmiştir. Bu bakımdan, okumak yazmak bir gaye de|üdir. Okuyup yazma nihayet bir vasıtadır. Eskiden olduğu gibi, kendısiyle iktifa edilecek bir ga ye değildir. Ve hattâ kanaatıma gore, bir memleket içinde okur yazar issizlerin, mefkuresizlenn çoğalması, o memleketin içtlmal nizamıru, ahlaki nizammı bozması bakımından zararlıdır bile. Bu aebepten, bu tahsü slste minm diğer okullanmıza da teşrrüli z&rurl olduğu kanaatindeyım.» (2) mun okullarında ödevlerinl, hak larıru ve sorumluluklanm bilep, vatandaşların yetiştirilmesi açısından da, büyük anlam taşır. 4 İş içinde ve kendi kendine çalışma: Koy Enstitülerinde el ve kafa birliğine, tensel ve tinsel güçlerin birbirini destekleyerek birlikte gelişmesint öaem verildi. Bu kurumlacda, banun içindir ki, iş ve kendi kendine çalışma yöntemlerinin taşıdığı anlamlar ayn ayn değil, ders ve işin, işlenen konunun yapısma göre aym zamanda uygulandı. Enstitülerin kuruluşlan, hazırladıklan her türlü iş ve çalışma olanaklan, ça lışma koşullan, bu iki yöntemin elele vererek uygulanmasını saj layacak düzendedir. (1) Şerif Tekben, Neden K. Enst. s. 8. (i) «Köy Enstituleri Teçkilât Kanunu Müzakereleri» s. 188189 Eğitim yöntemleri Köy Enstitülerind« uygulanan eğitun yöntem ve ilketen, ya$amın gereğine va doğal kosullara uygun olarak düzenlenip uygulanmıjtır. Bunlan jöyle sıralamak mümkündür: 1 Çevreye uygunluk: Önemli olan yaşanılan yerdeki yaşam koşuüarının öğretmenin gidecegi köydeki ko sullara benzemeaı ve öğrencinin, her iki çevreyi de büinçli olarak tanımasıydı. 2 Doğaya uygunluk llkesi: öğrenciyl yıldıraeak, işten ve çabsmaktan bezdirecek iş ve ödev verilmemesi esastı. 3 Kendi kendini yönetim: Enstitü lerin günlük yasamında türlü nöbetler yanında, derslik, 15lik ve tarım alanlarmda, yapun işlerinde her ögrenci nöbetleşe gö revlendirildi. Başkan ve nöbetçi öğrenciler çalışma zamanlanna ait işlerden corumlu turuldu. Bu ilkenin uygulanması, demokra. tik düzenle yönetilen bir toplu Kurulus nedenlerl «Yurdun öz sahlbi ve gerçek efendisi» denilen köylünün gerçekten kurtanlması ve karşısıoda «Hakiki vaziyeün» alınması için, AtatUrk, Egitim islerini yurütmek ve çözumlemekle yUkümlü olanlara kesin buyruklarda bulunuyordu. Yeni Türk harflerinin kabulü ve millet mekteplerinin açümasından son ra, çesitli yönleriyle köylü s o runlaruun çözumlenmesi gerekıyordu. llkönce de egitim lsini ele almalıydı. Çünkü, yetlşkin insan olmadan hiç bir şey çözUmlenemiyor, verlm saglamyordu. Bir okuma yazma atılımı gerekliydi, bir eğıtün ve oğretım atılımı gereklıydi. Bunun da değişik yöntemler ve de değişık bir ruhla yürütülmesi gereklıydi. 1935lerde nufusun yürda sekseni koylüydü ve bu kitle tümden bilmçsizdl. Yalnız okuma yazrnada degıl, inanış, sağlık ve üreüm yönünden de çagdısı kosullar içindeydi. İhmal edilmışti. Atatürk'un bu konuya eğılmesiyle, sorumlular da isi kök ten ve ciddi olarak ele aldılar. Komisyonlar kurularak Anadolu köy gerçeği yerinde görüldü ve incelendi. Bu incelemeler değerlendinlerek ne yapılması gerektiği üstüne sonuçlar çıkanldı. Köy Eğitimi alanında daha önce yapılan işler, hazırlanan raporlar da gözden geçirildi. Batıdan kopya edilen yöntem ve kurumların bizim gerçeklerimizi değiştiremiyecegi gerçeği de bu arada kabul edildi. Bu yüzden,fc«n«w«"<KzgU kurumlar yaratmak için girişım ler başladL Durum suydu lS35'da: Toplam nufusun yüzde ni köylerde yaşamakta, bunlann ancak yüzde on dördü sözüm ona okuma yazma bilmektedir. Ögrenim çağında 1.920.000 köylü çocuğu vardır, bunun ancak 347.071'i okul bulabümektedir. Kırk bin köyden 35.067'sinde okul yoktur. Ukögretiml yüz de yüz gerçekleştirmeye girişirken köy nüıuslannı da göz önünde bulundurmak gerektiginden, durum sudur: 16 bin köyün nüfusu yüz elliden azdır. 16 bin köyün nüfusu yuz elli dört yüz arasındadır. Sekiz bin köyün nüfusu da dört yüzden çoktur. O sırada, kentlerde çalışan öğretmen sayısı 8.090, köy lerde çalışanlarsa 6^59'dur. öğrenim sorunu kentlerde yüzde yetmişbeş çöEUmlramis, köylerde yüzde on beş... Hemen 38.000 ögretmen gerekli köyler için. (1). tlk atılım, 1936'da çjkanlan 3238 sayılı yasayla başlamış ve iki tane Köy öğretmen Okulu ve eğitmen kursu açılmıstır. Bu sayı, 1940'da on dörde çıkmı^ ve aym yıl 17 Nisan'da çıkanlan 3803 sayılı yasayla adlan da Köy Enstitüleri olmustur. Sonradan bu sayı 7171111 blre yükselmistir. Köy EnstitüleTtaln Ukalsrt, S O N MALKOÇOĞLU yazan veçtzen.Ayhan BAŞOĞLU Ş KILIÇ I A R I N : YETİŞTİRME DİŞİ BOND TİFFANY JONES SEN O/MÜ Dl VÛBATTIM GARTH