Katalog

CUMHURÎYET 2 Mart 1973 CUMHURIYET EKONOMI YORUM Yalçın KÜCÜK 40 YIL ÖNCE CUMHURIYET Sanayıcıler dövıze çevrılebılır hesaplarm devamını ıstıyor MERKEZ BANKASI KANALIYLE UCUZ KREDİ SAĞLAMAYI AMAÇLAYAN KARAR ENFLASYONİST BASKIYI ARTTIRIYOR BANKALARDAN KREDİ ALANLARIN ÖDEYECEKLERİ FAİZİN BİR KISMI DOĞRUDAN BÜTÇEDEN KARŞILANACAK JAPON IŞİ Vucize aramafc, ilkei bıı davranış. Ama meraklılan hep oldu. Önce mucızeyi Bitı Almanya'da bulduklannı sandılar BaşSar, Batıya çevrildi. Sonra tsrail mueizesi çıktı, ortaya Bu defa Güneya bakıldı. SU.di, Japon mucizesi gözde. Gözler, Dog,y» çevrildi Fakat üir Batıya, bir Güneye, bir Doğuya bakı baka şa$ı o dular. Şaşırdılar. üçüncü beş yılhk plan bu çaşSi.lığın belg<»si. Türkiye'yi, Japonya üzerinden Avrupa'ya götv.rmek istiyo' Hiç veremli vnkıruııız oldu mu? înce hastalıktır, lnceltlr ins'iro. Ama tehıikeyi atlatjp, iyileşme başlaymca birden kılo alımr Hastalıktan miras ok»rak da sağlıksız bir şışmanlık kalır. Aımanya va Japorwa'nuı savastan sonra gösterdiği gürbüzlüfün bir neleni bu. Ekonomi, savaşın yıkıntılannın üzerinde savaş önces* düzeye hızlı bir dönüş yaptı. Tabii aştı »ij Yıkıntının üzerine yeni teknoloji koydu. Burda. akıllıhk e'ti. îazla işgücünü küçük sanayide kontroı altu.i alırken, iierf ve modem bir ağır sanayl yarattı. Sert bir teodalite ya^araış olan Japonya'da sert bir kapitalizm y»ratılabildi. Bu di, sanılaığı gibi bir nesil içinde olmadı. OsmarJı toplumu, onüokuzuncu yüzyılm ortasında ıslahat fermanl&nyla oyna.ken Japonya eski feodallerin muhatız gücü ol<uı &amurayla»m kimme sanayicillk, kimine bankerlik ihsan etti. Modern saıruraylar, sanayüesmenin önünde hiçbtr engel tanınf.dılar. Şimdı dünyanın her yanına ticarî seferıer düzenlemekıe meşgul'er. Japonya dış, ncaretsiz olmaz. Dıs ticaret, sadece ham madde .thalâtı için gerekli değil Asıl önemlisi, ürettiğini satabiimek ıçin dünyaya açılmak zorunda. Çünkü Japonya'nın içinde ahcı yok veya AZ. Gelir dagilımı böyle. Dünyada tasarruf oranı en yüksek kapitalist tilke. Gelir, sanayide toplanıyor. Sanayi bunu üretims koynbildiği sürece yasamaya devam edeceic. Satm?, imkânı olrradan ise tiretim yapmak anlamsız. Son zamanlarda Japonya'nın ihracatı üretiminden aaha hızlı arttı. Üretimi de hızla büyüdü. Büyürken Japonya'nın çehresi değişti. Şimdi, bütün açık denizlerle olan sahilleri Istanbul'un Haliç'inden farksız. Balıklann yasaması, insanların hava alması mümkUn değil. Japonya hızlı gelişirken Japon hayatını kirlettl. Ama bunlar da gelir artışı sayıldı Onlann da istatistik enstitüleri var. tstatistikçiler, çıkartma işlemıni bılmezler. Sadece toplama yaparlar. Kalkınmanın maliyetini, top. lamdan düşme alışkanlıklan yok. Ne kadar büytik rakamlara ulaşırlarsa o kadar insanlann mutlu olduğu sonucu elde edi. liyor. Japonya'nın flıracata dayanan büyünıesi bır engele geldi. takıldı. Dünyada tek Japonya yok ki. Daha az gösterişlı de olsa Almanya var, Ortakpazar, Amerika var. Hepsi aym pazan paylaşma ılurumunda. Japonya'nın payını biiyütmesi onlarm hissesine düşenin azalması demek. Bu yüzden Japonya'ya geri çekil, diyorlar. Japonya geri çekilirse, ne yapacak? Uretim laziasmı nerede kullanacak? Amerika, bir baş ögretmen alışkanlığıyla yol gösteriyor. Daha temiz olun, diyor. Eanki Amerika çok temiz. Ama. hocanın dediğine bakmalı. yaptığına değil. Çimdi Japonya'ya, iiretim fazlasının önemli bir kısmını şehirlerini, dağlannı, deniz ve nehirlerini temizlemek için kullanmak düşüyor. Devlet, gelirlerini biraz daha msancıl görünüşlü bir Japonya yaratmak için kullanacak. Buna mecbut. Yeni yollar, yeni sağlık kuruluşlan yapılacak. Vt istatistıkçıler başlayacak toplamaya. Dünya, Japon milli gelirinin art tıgını işitmeye devam edecek. Tabii bundan herk«s japon halkının mutlulugunun arttığı sonucunu çıkartacak. Çıkarmayı bilmeyen dünyada, kaybolan mutluluğun bir kısmmı tenrar bulmak bile, refah artışı sayüıyor. Sanayinin finansmanı enflasyona yol açıyor Türkiye'de 1950lerde buğday ve benzeri tanm ürUıüerinin destekieme alımlanndan doğan açıklar, daha sonraki yılların bütçe açıklan enflâsyonun en önemli sebebi olarak ortaya çıkarken, yakın zamanlarda sanayiin finansmam enflâsyonist bir baskı aracı olmuştur. Mart ayının ba$ında vüriirlüğe konan müstakrize bütçeden faiz farkı ödemelerı bunun en yeni örneklerinden birisidir. Bakanlar Kurulu'nca kabul edilen faiz farkı ödemeleriyle ilgili karamame yürürlükteki sisteme göre bankalara ödenmesi aöt konusu olan fakat önemli miktarlara ulaşmayan faiz farkı uygulamasına son vermiştir. Bunun yerine bir kısım mevduata ödenecek fair oranlannda indirmeler yapnuştır. Aynca Bakanlar Kurulu kararnamesi, müstakrize ödenecek faiz farkı oran lannı yükseltmiştir. Böylece bank&lardan kredi alanların ödeyecekleri faizin bir kısmı doğrudan doğruya bütçeden kar şılanacaktır. Çeşitli ekonomik faaliyetlerde bütçelerden karşılanacak bu faiz farklanrun oran ları tablolarda görülmektedir. Bundan önceki sisteme göre teşvik edilecek yatmmlardan dolayı bankalardan alınacak kre dilerin faizlerinin yüzde 2 ile 5'i arasında değişen bir kısmınm Merkez Bankası'nda kurulan bir fondan karsılanması söz konusuydu. Yalnız bu sistem gerçekte yüriimemekteydi. Şimdi kabul edilen kararnameye göre doğrudan doğruya bütçeden öde necek faiz farkı yüzde 6'ya çıkarılmış bulunmaktadır. Yine kararnameye göre bu imkandan tanm yatınmlan faydalanamayacaktır. Yeni karamame, aynca tanm ve küçük sanayi ve esnafın aldığı kredilere uygulanacak faiz farkıru yüzde l'e indirmiştir. Yeni kararnamenin bütçeye ne kadarlık bir yük getirdiği bilinmemektedir. Çünkü kararnamenin hazırlanmasından önce ilgili bakanlıkların hiç birinde yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Kararname, yabancılann Türkiye'de dövize çevrilebılir mevduat hesaplan açmasındfcn sonra ortaya çıkan sanayici şikâyetlerini karşılamak için düzenlenmiştir. Dövize çevrilebilir hesaplarm kapatılması kararı, sanayicilerin istekleri üzerine nisan başına kadar ertelenmiştir. Enflâsyonist baskıyı artıran bu hesaplann devam ettirilmesi için sanayiciler hâlâ çaba harcamaktadır. Sanayie ucuz kredi sağlamak için alınan enflâsyonu körükleyici tedbirlerin biri de Merkez Bankası reeskont hadlerinin düşürülmesidir. Türk lirasınm devalüe edilmesinden sonra alınan bir kararla reeskont hadleri indirilmistir. Bankalara ve dolayısiyle de sanayie Merkez Bankası kanalıyle daha ucuz kredi sağlamayı amaçlayan bu karar da ekonomideki enflâsyonist baskıyı artırıcı yöndedir. Ucu2 kredi, yatınm taleplerini artırabilecegı için ekonomideki toplam talebi büyütücü bir etki yapacaktır. Maliye Bakanlığının, talebi kontrol altına almaya çalıstığmı sık sik ilan ettiği bir zamanda toplam talebin bir parçası olan yatınmlan hızlandıncı her karar gibi reeskont hadlerini düşüren karar da enflâsyonla mücadele prensiplerine ters düsmektedir. Üstelik bu kararın, başlı başına enflâsyonist olan devalüasyonla birlikte alınması, enflâsyonist baskı üzerindeki etkısini güçlendirecektir. Bu sebepledir ki 1970 devalüasyonuyle birlikte Merkez Bankası'mn reeskont hadlerinde önemli artış kararlan alınmıştı. Tablo ikide görüldüğü gibi şimdi reeskont hadleri, 1970 devalüasyonundan önceki düzeye yaklaşUnlmıs olmaktadır. DÜJNYANIN EN BÜYÜK ŞİHKETİ: JAPAN İNC. İktisatçılar yakın zamana kadar dünyanın en büyük şirketi olarak Amerika'nın General Motors'unu bilirken Japonya'nın ön plana çıkmasından beri bu görüşlerini değiştirmeye başlamtşlardır. Şimdi bütün Japon ekonomisinl icine alan Japan Inc. şirketinin tek başına dünyanın en büyük şirketi olduğu düşünülmektedir. Bu yeni kavramın savunuculuğunu Japon iktisatçısı Norihiku Şimizu yapmaktadır. Şlmizu. blr bütün olarak Japon ekonomislnin işleylşinln Amerikan General Motors Şirketinin işleyişinden farklı olmadığını 1leri sürmektedir. Tıpki General Motors'da olduğu gibi Japon şirketi de bir takım departmanlardan oluşmaktadır. Para kHgi anlamma gelen ve modern holdinglere benzeyen Zaibatsu'lar Japon şirketinin departmanlannı meydana getirmektedir. En büyük üç zaibatsu, «Üç büyükler» adı verilen Mitsui Mitsubishi ve Sumitomo'dur. Bu zaibatsulann her birine bağlı çeşitli fabrika, banka ve sirketr lerde 2 milyondan fazla lşçi çahşmaktadır. Japon iktisatçısı, zaibatsular arasında rekabet olduğunu fakat bu rekabetin ömeğin General Motors'un Cadillac ve Chevrolet departmanlan arasındaki rekabeti asmadığını 1leri sürmektedir. Şirketin genel merkezinde Japon Hükümetl yer almaktadır. Hükümetin en büyük danışma örgütü, Japon işadamlannm Odalar Birliği sayılan Keidanren'dir. TJluslararası Ticaret ve Sanayi Bakanlıği (MTTI), genel politikayı yürütmekle sorumludur. Bakanhk «yönetim rehberliği» adı altın(Devamı 7. sayfada) 2 3.1934 BALKAN ANLAŞMASI VE VENİZELOS ATİNA, 1 (Ozel) Üç dört ğünden beri parti baskanları. Hariciye Nezaretinde toplantı yapmaktadır. Basvekil Çaldarls başkanlığındaki bu toplantlda eski Basveki! M Venizelos'un Balkan Anlaşması hakkındaki düşCnceleri açıklanmıs ve kendisinin bu anlasma aleyhindeki fikirleri hayret uyandırmıstır. M. Venizelos söyle konusmustur: «Tevfik Rüştü beyin tnemleketini harp tehlikesinden kurtardığı gibi Yunanistan'ın da kurtanlmastna calısması lâzımdır. Meselâ Sırbıstan. Italya'mn müttefiki olan Arnayutlukia harbe tutuşursa. Yunanistan Öâ ttalya'ya karsı cephe almak taahhüdünden kurtulmalıdır. Ve tngiltere'yi de memnun etmek için Bulgaristan'm da bu anlaş' maya elrmeslni temin etmelfc dir.» Bundan sonra M. Ventzelos, bu işlerle uğraşmak için bir temerküz kablnesi kurulması gerekriSin) ve kendisinin bu kabinede bir görev almayacagını ve belki de Yunanistan haricine cldeeeSini söviemiçtir. ANKARADA Millet Meclisi'nde Türkiye ve Fransa dostluk «trubu teskili için çalışmalar bttmiştir. MANÇURİ lmparatonı Puyi, dün büyük merasimle taç giymiştlr. LONDRA'DA nümayisler devâm etmektedir. Dün Avam Kamarasmda lngiliz Mesai Fırkası mebuflarından M. Govern, «Bu MecHs, maskaralıktan. ibarettir». dlye haykırmıstır. MALİYE Vekili, Ankara mufitbirimize bu teneki bötçenin 173.780.000 olduğunu ve memurtnnn emekli aidatının kesilmeyeceginin doğru olmadığını löyiemistir. MÜSTAKRİZE ÖDENECEK FAİZ FARKI ORANLARI 1*73 Bankalardan alınacak kredinin tuni 1 Orta ve Uzun Vadeli Krediler A Tanm hariç Yıllık Programlann Genel Teşvik tablosunda yer alan yatınmlar için 1 B Tanm Kredileri 1,0 1 Genel olarak tanm kredileri ii Orta ve uzun vadeli tanm kredileri 1,0 C Orta ve kısa vadeli küçük sanayi ve esnaf kredileri 1,0 4,0 D Kredili ihracat finansmanı 2 Kısa vadeli krediler 3,0 A İhracat kredileri Tablo: 1 1970 25 1,52,0 1.5 13 4,0 3,0 BULMACA 123456789 Vunan "Işaretl. 9 Birlıkte s ^ . yahat edenler tooluiugu TERSi sanat. 1 Bir araaa ayn ayn birKaç binası oulunan bır kurulu»un binaları veva es&s binalara oağlı müstaKil küçük bınalar vahutta ıçkiü e51«ftıce yerı 2 Sözünü geçirme dediğını yaptırma gücü, bir Sonu Uzerirıde söz sö^leyebilme salâhıyeti. 3 Yakuta benzer oir taş TERŞÎ bir mulırf) ba^Kasmın Uzerine çevirme isiemı 4 Ba?' sorguçlu, ince uzun gagalı : kumru boyunda, <;avuş kuşu oa denılen kus Kimyada titanın simgesi.'5 TERŞJ blr besia maddesi Bir Hayvanın lâkabı. 6 Fotoğrafçüıkta tababette kullanılan eksikligt guatr'9 yol açtığı iddia edilen blr madae Boş, saçma sapan sözleY 7 UykumuzuD eğlenceli veya ürkütücd kısmı. 8 Kaybolan bir şeyi oulmaya çalışmak Bir ağırlrk biriminin rümuzu. 9 GUzellik (eski rtil) Istanbui veya başkent dışı1 olan yerler. • . DÜNKÜ ÇULMACANIN 'CAZDMO SOLDAN SAC.A: 1 TahamraüJ. 2 isiP. 3 Bizans. çA. 4 vA. & Bançit. e Bi. la. 7 D n u n k Mal. 8 ık. Leh. 9 Rl Metin. YUKARIDAN YUKARIUA.N ASİAC.IYA: . MERKEZ BANKASIREESKONT HADLERİ VE AVANS İŞLEMLERİ FAİZLERİ tşlemin Türü 19T3 1 Genel olarak 8,0 2 İhracat, küçük sanayici, esnaf, tanm kredileri C,0 S Orta vadeli krediler a Genel olarak 9,0 b Tanm hariç tefvik belgesinde yer alan sektörler ve kredili ihracat finansmanı 8,0 c Tanm kredileri 6,0 4 Tahvil üzerinden avans işlemleri 10,0 5 Altın üzerinden avans islemleri 6,0 Tablo: 2 1970 9,0 7i 9,0 7,5 11,0 7,0 1969 7,5 5.25 10,0 6,0 REZEI2Yİ 30 DAPONYA'NIN İHRACAT v POUAK) MEVDUATA VERİLEN FAİZt DİJŞİJRMEKLE, KREDİ MALİYETİ UCUZLAMIYOR BANKALARDA FAİZ DIŞI MASRAFLARIN TOPLAM MASRAFLARA ORAXI 1965 1966 1967 1968 1969 1970 Birinci Grnp 55,5 54, 51,6 50,7 48,9 49,6 Ikinci Grnp 64.2 64,2 63,1 63.1 65,5 62,6 Üçüncü Grnp 62,3 65.2 64,2 64,5 64.6 62,8 DSrdnncü Grnp 62,7 .62,62,2 63, 63, 64.8 SOLDA.N 1 Belli bir massada varmak veya yurt ışlertni yürütmek için tutulan öıcülu yol veya rmihatabın duygu lannı oksayarak ışinı yürütmek sanan 2 Selçuklularda sehzade eğitmeninin ünvan: Kimyada r:.dyumun simgesı 3 Bal^cçıların fırdolayı ağ dökmeleri Büyüklük. nicelık derece oakımından iki şey arasındaki bağıntı veya tki şeyin birbirini tutması, uygunluk tenasüp. 4 îran'ın rümuzu Afsalt gibi yol dösemeciUğinde trullanılan siyah katı alev alıcı Dir yeraltı maddesı. â Güçlü ve yürekli medeni cesaret sahıbı. delikanlı aniamlannda, öscl tenezzüh teknesi gemisi. 6 fcski öeviTierdo kormrtan ve savaşta hünkâr çadın Karşıhklı iki sahilden herbiri. 7 TERSİ bir geyık cinsi »eya A? rupada bir nehir adı TERSî beyaz. 8 Mıkroplan öldürmek için tazyikli buhar kazanı Üluslararası trafikte Alil, Amilt AkaSa 1 Tabasbus. 2 r Alim tmar. 3 Hizip MU 4 AlâK&. Ak. 5 Rak 6 Misvafc, JK. 7 Üs, Azamet. 8 liÇ. tîâhi. 9 PartaL ASAC.IYA: RADYO İSTANBUL f%* 1%9 1970 W< 05.55 06.00 06.05 06.30 07.00 07.05 07.20 07.30 07.40 07.45 08.00 08.05 08.10 08.30 09.00 09.15 09.30 10.00 10.05 10.25 10.40 11.40 12.00 12.05 12.10 12.40 13.00 13.15 13.30 14.00 14.15 14.30 14.45 15.00 15.05 15.20 15.45 lti.00 16.30 16.45 Açılış ve program Haberler Kur'âuı Kerim Günay dın Köye haberler N. Akben'den türküler özel tanıtıcı Haberler GUnün programlan Hıfif batı müziği Çevrenüzde bugün Reklâmlar Ünlü yorumcuiardan Beraber şarkılar Hafif melodiler Hayatın içinden Sabah tUrküleri Haberler Arkası yann • O. Şener'den 'şarkılar Ofcul radyosu Türktiler, oyun havalan Haberler Reklâmlar Şarkılar Küçük orkestra Türküler geçidi Haberler Haflf batı müziği Reklâmlar Şarkılar Ö. Acargil topluluğu B. Şan'dan türküler N. Divitçioğlu topluluğu Haberler P. Kövenç'ten şarkılar Ülkelerden müzik Türküler Küçük konser A. S. Toker'den şarkılar Çay saati 17.00 17.05" 17.20 17.50 19.00 19.25 19.30 19.40 19.55 20.00 21.Ott 21.15 21.35 21.55 22.00 22.45 23.00 23.45 24.00 00.55 01.00 16.55 17.00 17.05 17.30 18.00 18.30 19.00 19.30 20.15 21.00 21.30 22.00 22.10 22.40 23.00 23.30 24.00 00.55 01.00 Haberler Günden güne Kadınlar faslı ReklâmJar Haberler Reklâmlar Dini sohbet Saz eserleri . ' Bir varmış Radyo tiyatrosu Haberler İki sesten türküler , Şarkılar Hafif müzür ReklâmJar Haberler Besteciler Besteler Çeşitji melodiler Gece ve müzik Haberler Program ve kaparuş' Türkiye'de banka maliyet kalemleri içinde. mevduata ödenen faizin payı yüztfe 50'nin aîtında bulunmaktadır. Bankalarm asıl masraflarını personel giderleri, şube binalannın harcamalan, takvim ve benzeri hediyeler ile ikrarniyeler meydana getirmektedir. Bu nedenle, mevduata ödenen faizlerde küçük indirmelerle kredi maliyetini önemli ölçüde ucuzlatmak mümkün görülmemektedir. Bankalar Yeminli Murakıbı Kadir Günay'ın yaptığı bir araştırmaya göre faiz chşı masrafların maliyet içinde payının en düşük olduğu bankalar, devlet bankalarıdır. Bunun dışındaki bankalarda faiz dışı masraflar, mevduata ödenen faizler dahil toplam masraflann yüzde 60'ından fazlasım oluşturmaktadır. Bankalar Yeminli Murakıbı Günay, Türkiye'deki bankalan n maliyet yapısını 4 grap İçinde incelemiçtir. Birinci grupta, Ziraat Bankası, Emlâk ve Kredi Bankası, Halk Bankası yer almaktadır. Ikinci grupta, Akbank. Garanti Bankası, Türk Ticaret Bankası. îş Bankası gibi büyük milli bankalar bulunmaktadır. Üçüncü grubu, Türkiye'deki yabancı bankalar, dör1 düncü grubu ise Anadolu Bankası, Demirbank gibi 10 küçük milli banka mevdana getlrmektedir. Bu bankalann maliyet yapısında, faiz dışı masraflann payı 1965 • 1970 yılları için tabİoda görülmektedir. Ara$tırma, bütün bu 4 grup bankada rfa 1965 yılından 1970 yılına kadar faiz dışı masraflan n faiz masraflanndan daha hızlı arttığını ortaya koymuştur. Ayrıca aynı yıllar arasında dördüncü gruptaki küçük ve önemsiz bankslar hariç bütün bankalar sisteminde mevduat artısı, masraf artışmın gerisinde kalmiftır. Masraf artışlarının en önemli sebebl olan şnbe artışlarıyle mevduat artışl arasında pozitif bir ilişki de, arastırmada bulunamamıstır. Bankalar arası mevduat yarışı, bankalann maliyetini düşürecek yerde tam ters sonuçlar vermektedir. Süslü ve masraflı şubeler açma vanşı, reklâmlar, hediye verır.e alışkanlıklan, mevduatın parçalanmasına ve kredi maliyetinin yükselmesin? yol açmaktadır. Bu yüzden. böyle bir uygulamayı önlemedikçe mevduata ödenen faiz oranında sembolik indirmelerle Türkiye'de kredl maliyetini dCşürmek imkânı ortadan kalkmaktadır. Amerikan dolannın devalüasyonuyla baslayan yeni para ayarlaması sürecinin sonunda Japonya'nın ihracat taarruzunun yavaşlasa bile durmayacağı beklenmektedir. 1972 yılında çoğu dolar olmak üzere birikmiş 18 milyar dolar]ık rezervle desteklenen Japon ekonomisinin, bundan sonraki en önemli ihraç kaleminin dolar olacağı tahmin edilmektedir. Japonlar son yıllarda, kazandıklan yabancı dövizleri başta Amerika olmak üzere dünyanın her tarafında Japon yatınmlan için kullanmaya başlamıştı. Bunun yanında Avrupada birçok yatınm ve ticarî bankaya ortak olmuşlardı. Dolann devalüasyonu ve dalgalanmaya bırakılan yen'in değer kazanması karşısında bu eğilimin kuvvetleneceği konusunda Japon ve Amerikan iş adamları hemfikirdir. Tokyo' nun yakında en önemli bir ulus lararası sermaye piyasası olması beklenmektedir. Yen'in yüzde 5 • 7 arasında değer kazanması halinde dolan n yüzde 10 devalüasyomıyla iki para arasındaki parite değişikliği yüzde 15 • 17"yi bula Japonyanın yeni ihraç malı: Amerikan Doları caktır. Böyle bir oran, Japon iş adamlarının bekleyişlerinin üstünde görünmektedir. Ama yine gerek Japon ve gerekse Amerikan işadamlan bu oranın bile dengeyi Amerikanm lehine çevirmeye yetmiyeceğine Inanmaktadırlar. hangi bir durgunluğun son seçimlerde yeni kazançlar elde eden komünist ve sosyallst par tilerin gücünü daha da arttırmasından korkulmaktadır. Bir Keidanren yöneticisi, son parite değişikliklennin Japonya'nın dış ticaretini serbestleştirme eğilimini olumsuz olarak etöleyecefini söylemlştir. Ticaret imkânlan bakunından sıkıştırılan Japonya, dış yatınm lanna yeni bir hız vermeye zor lanmaktadır. Zaten artan rezerr ler karşısında hükümet, dış yatmmlarla ilgüi sınırlamalan kaldırma politikasmı uygulamaya koymuştur. Bunun üzerine Sony şirketi San Diego'da bir televizyon fabrikası, Kikkoman Shoyu şirketi de Wisconsin'de salça fabrikası açmıştı. Aynca bu sonuncu fabrika Amerikada büyük İki zincirleme lokanta şirkettne ortak oldu. Amerika içinde fermuardan otomobile kadar fabrika kurmayı (Devamı 7. sayfada) Gönüllü sınırlama Daha önceki dolar devalüasyonunda Japonya, kendi ihracatına koyduğu gönüllü sınırlamalan arttırmayı ve Amerika' dan yapılacak ithalâta koyduğu engellerı yumuşatmayı kabul etmişti. Şimdi muhtemel bir yen revalüasyonu karşısmda Başbakan Tanaka'nın bu yola gitmeyeceği ve hatta üıracatma koyduğu gönüllü sınırlamalan azaltma yolunu seçeceği tahmin ediliyor. Aksi nalde Japonya'nın bir durgunlukla karşılaşması imkân dahilindedir. Bu ise hem Tanaka'nın partisinl ve hem de Japon işadamlannın örgütü olan Keidanren yöneücilerini endişelendirmektedir. Her tSTANBUL İL Açılış ve proeram . Haberler Dislsoteğimizden Küçük konserGençlere müzik •', Senfonik müzik ' • J. Mathis söylüyor Günümüzün melodilerl Akşam konseri Bir yorumcu Çeşitli müzik Haberler • • Türk bestecileri P. Şledgeden şarkılar C$z. saati Ro,ger Buodin Ork. Gece için müzik Haberler Program ve kapanı» ANKARA Açılış ve program Haberler , Kur'ânı Kerim Günaydın ' Köye haberler Oyun bavalan Oze) tanıücj . 4 HaberleT Günün programlan Sabah müziği Ankara'da bugün Reklâmlar îki solistten şarkılar Çeşitl] müzik Hayatın içinden TurküleT. oyun havalan Arkası yann Haberler Reklâmlar V özel'den şarkılar Okul radyosu Konser saati Haberler Reklâmlar S. üyeun'dan türküler Reklâmlar Beraber, solo şarkılar Haberler Hafif müzik 13.30 Reklâmlaı 14.00 Oğle konseri 0555 06.00 06.05 06.30 07.00 07.05 07.19 07 20 07.40 07.45 08.00 08.05 08.10 08.40 09.00 09.15 09.40 10.00 10.05 10.10 10.30 11.30 12.00 12.05 12.1Ü 12.2.1 12.30 13.0(ı 14.15 14.30 15.00 15J)5 16.05 1650 16J5 16.50 17.00 17.05 17.35 1750 19.00 1 9 2 5 5 Milyar dolarlık 'Tanaka Şoku, önerıliyor Amerikan dolannın devalüasyonu ve Japon Yen'inin dalgalanmaya bırakılmasından sonra Newsweek Dergisi, Japonya'da ekonomik politikayı en çok etkileyen şahıslann basmda gelen bankacı Yoşizane İvaza'mn görüslerini tespit etti. Dünya ticaret bunalımının muhtemel gelişmeleri hakkmda ip uçlan getiren bu konuşmasında bankacı İvaza, Japonya'nın dünyada hayat şartlannm ijrtleştirilmesi, çevre sorunlan veya Asya ülkelerinin ekonomilerine yardımda kullamlmak üzere 5 milyar doIarlık bir fon kurmasını teklif etmiştir. Şoru ve cevaplar şöyledir: Soru: Dolar devalüasyonu konusunda ne düşünüyorsunuz? Cevap: Amerika'mn tek taraflı olarak ve keyfî bir sekilde jüzde 10 gibi büyük bir oranla dsvalüasyon karan alması bi»im için bir «şok» olmuştur. Sorun karşılıklı müzakere ve tartışmayla çözülmeliydi. Geçen devalüasyon karanndan önce Amerika çok tereddüt geçirmişti. Bu defa neşeli bir şekilde bu kararı aldı. Hayre' ettim. Şoru: Japonya ithal&tını serbestleştirme politikasına devam edecek mi? Cevap: Hükümetin, ithalâtı teşvik politikasına devam edeceğine inanıyorum. T ıkat, Yen'i revalüe etmek mecburiyeti gibi bir durum ortaya çıkacak olursa, işin başına dönmek zorunda kalınz. Sadece dolar devalüe edildiği ve Yen revalüe edilmediği için ihracat sınirlamalanna devam edilecegini sanıyorum. Şoru: Bir Yen revâlüasyonu bekliyor musunuz? Cevap: Hayır. Dış ticaretde aldığımız tedbirleri sürdürursek, buna ihtiyaç kalmavacak. Soru: Para bunalımınm sebepleri ne idi? Cevap: Çok • uluslu şirketlerin dolar fonlan, sebebin biri. Petrcl üreten ülkelerin ellerindeki dolarlarla Avrupa'da gezen euro dollar'lan da eklemek gerek. Bütün bunlar artarken, Amerikan dış ticaret açığı büyüyordu. Avrupa'daki bütün bu fazla, kısa vadeli, spekülâtif ve gezginci dolarlann bir şekilde dondurulması ve emilmesi gerekmektedir. Bu tek başına Ame rika tarafından yapılmamalıdır. Çok taraflı, ııluslararası gayreV ler gerekmektedir. Şoru: Bu geçici bir tedbir olduŞuna eöre devamh bir reform nasıl olacak? Cevap: Sonbaharda yapılacak üluslararası Para Fonu toplantısına bazı tasanlar getirilecek. Fakat bu yıl içinde etkili bir çözüm bulunacağını sanmıyorum. Bunun anlamı. sadece yeni ve geçici bir ateş kes kazanni* olduğumuzdur. üluslararası para piyasası tstikrarsız olmaya devam edecek. Japon Yen'ini dalgalandırmak bu baımdan en uygun politika. Şoru: Ama bu bir kontrollu dalgalanma değil mi? Cevap: Evet ama, temiz ve saf dalgalanma diye bir şey yok, ve olamaz. Gerçekçi de değil. Her ülke dalealanma sırasmda bazı kontroller cetirme durumunda. önemli olan bunu makul smırlar içinde tutabilmek. Şoru: Amerikan dolannı «Nixon Şoku» dive niteleyip karşıhğında «Tanaka Şoku» teklif ettiniz. Ne kastediyorsunuz? Cevap: Gümrükleri üıdirmek fakat ithalfttın hızla artması karsısında «koruma» sistemine basvurmak. Fakat daha önemlisi Başbakan Tanaka'nın Meclisten yetkı alarak bir üluslararası fona en az 5 milyar dolar yatırması. Bu üluslararası fon, hayatuı kalitesinin arttınlması, çevre sorunlannın çözümü veya Asya ülkelerinin ekonomik kalkınması için kullanılmalı. Buna «Tanaka Fonu» denebilir ve Başbakan Tanaka, teklifini dramatik bir şekilde dünyaya acıklarsa «Tanaka Şoku» olur. Şoru: Böyle birseye Japonya neden ihtiyaç duysunî Cevap: Amerika ve Avrupa'daki Janonva imajını deftiştirmek için. Buna ihtiyaç var. Artan yabancı para rezervlerinin bir kısmını dünya için harcadığımm göstererek eerekli rezervlerimizi korumaya hnkkımız olduSuna dünvavi inandırabiliriz. Her yıl artan rezervler» le dünva nivasasmı tersine çeviren .Isıv.iva imâjmı ancak böylece yıkabiliriz. 19^0 19.55 20.00 20.30 20.45 21.00 21.10 21.15 2135 22 00 2 2 3 0 2 2 Şarkılar Gençler için Haberleı Okul radyosu Küçük Konser S. Süer'den şarkılar H BuJuş'tan türküler Hafii muzik Haberler Vurttan sesJer Günden güne ReklâmJar Haberler Reklâmlar Şarkılar Bir frarmış Istetlenniz mikrofonda Silâhlı feuvvetler saaü O rüren'den türlıüler Elabeüer Reklâmlar Caz müziği rtlrlı müziği İstekleri FBMM saati . Haberler Barok müzik HafU muzik Gece ve tnUzik Haberler Program ve sapanıs ° 23.45 2400 W55 0100 230 * 5