Katalog

Şübaf"1973f. aul Valery, «Kandimi flirlerime h!ç sokmadım» dteımiş, «yalnız Deniz Mezarlıgı'nda biraz kaçırdun.» O «iirinde ise onu hangi dizelerda arayıp bulacağımızı kestirmek çok güç olsa gerekttr. Bu dunımda, Paul Valery'yi, ancak şiirlerinin bizde bıraktığı etki ya da izlenim il« tanımak olanağından başka bir ipucu •limizde yok demektir. Gerçi onun çeşitli konularda yazdıklannı okumakla kişiliği fistün» birtakım kazulara varabiliriz, ama şiir dışmda hiçbir şey yazmasaydı, onu tanıyanlardan da bir seyler duymasaydık ne yapacaktık? Başka blr deyişle, sanat yapıtı, sanatçı tistüne bize n« . vareblür, ne kadar verebilir? P Olaylar vc görüşler SANATÇIYI TANIMAK Melih Cevdet ANDAY kesenkes bir uygunluk aramak da bosunadır. Goethe, klasik ve romantik üzerine yazdığı çok ilglr.ç yazısmda bunu önemle belirür Ama şunu söylemek gene de yerinde olacak kl, Dehı bir tarihsel dönem ve akım içınde ele alınan bır sanatçıda, fcendisinin diyebileceğımiz düşüncelerle çağımn anlayış ve inanışlan birbjrine karısmış bir durumdadır, giderek hangisinin hangisini oluşturduğu bile söylenemez kolay kolay. ka, ozanın başkalanm konusturduğu bir siirden (dramatik siirden) ve hem kendi konuştuğu, hem de başkalanm konusturduğu bir şiirden (epik siirden) de söz eder. Bu bakımdan, tragedya siirinde (sözgelişi Sofokleste), ya da epik şiirde (sözgelişi Horaeros'ta) ozanı bulup çıkarmak, ama insan olarak bulup çıkarmak kolay değildîr. Onlar bize, kendileri olarak değıl, daha çok, işlerinin, uğraşlanmn adamı olarak görünürler. Demek lirik ozan, ortaya kendini koyan ozandır. Lesboslu Safo, Teoslu Anakreon, giderek Catullus birer lirik ozandılar, kendi gördüklerini. duyduklarmı anlatmıslardır. Ne var ki, Batı şiirinin sadece bir sayfasıdır lirik şiir Dante gibi günunün siyasal, toplumsal sorunlannı anlatan, Racine gibi insan tfoğası üzerinde duran, Victor Hugo gibi siiri doğaya, tarihe açmak isteyen ozanların kapladığı yer daha genistir Batıda. Gerçi bu gibi ozanlan siirlerinden tanınz, ama birer düşün adamı, birer savaşçı. ya da birer işçi olarak tanınz. Daha yeni zamanlara geıdikçe durum gKtikçe karmaşıklaşır. Edgar Aıiar. Poe'nun Annabel Lee siirinde. genç yasında ölen esinin izini bulmak. Makber'de Abdülhak Himit Beyin esıni bulmak kadar kolay değlldir. O ozant yaşam öykfisu Ve açıklamaga çalisanlar hep sıkıntı içine dflserler, çünku Poe'nun başlıca kaygusu yeni bir şurdi, siirde seslerle bir etki uyandırmak çabasıydı, kendisl değildi. Rimbaud'yu siirlerinden tanımak isteyenlerin kulaklannda, yıkılan eski siirin gürültüleri kalır tneak. Denlz Mezarlığı'nda kendiml biraı kaçırdım diyen Valery'nin nesinj bulacağız giirlerinde. Eliot'u okuyan, onun yarattıgı birtakım Jdsileri bulur, FenikeU Phlebas'ı, Sweeny*yi. Madame Sosostris'i, Tüccar M. Eugenidesl bulur karsısında. Wallace Stevensin yasam Syküsfl üstüne bir şeyler okumasaydım, şiirlerinden onun çok çahşkan bir sigorta örtaklığı genel tnüdürü ve çok iyi bir aile babası olduğunu çıkaramıyacaktım. Ya S« deli Ezra Pound, • Çin siirlerinde ne arıyordu? Evet, bunlar ne vardılarsa odurlar. ama Flaubert'in, «Madame Bovary benim» deme«i anlamında. GALILE nsan 'bazı kimselerle okul sıralannda tnnışır. Rizba kısaca Galile diye bildiğimiz ünlü bilim adamıyla ftsinalığımız da küçüklügümüzden başlar. Dünyanifl gü. np? çevresinde döndügünü söyleyen Gallıe bu neoenle •Enkizisyon Mahkemesi karşısına çıkanlmıs en afır iskencelere çarptınlacagı söylenetek bu fikrindçn vazgeçmesi söylenmis; ünlü bilgüı: Ne vapayyn ki dönüyor, demis. Böyle tanıdım ben GaUle'vi Ama çocukluğumda, kilise büyüklerinin. papalann. kardinallerin Galile Ue neden utraştıklannı bir türlü anlavamadım. Bu. Mnazıar kötü a.iamlardı. gercege •düşman bağnazlardı, doğru'lara hoşgö rüyle bakamazlardı. Amt niçin? Aradan yıD«T geçti Havata atıldım. Daha da bilmiyordum Galile olayının içyüzünU. Çiinkü çaftımızın bagnazlan, r»siile"nin niçin Enkinsyon Mahkemesi karsısma çıkanldıgıçı gerçek nedenleriyle anlatmıvorlar gizl'vorıardl Evet, c'ücvanın evrenin merkezi olmadıfını 8&renıvorduk biliyordıık. Ne var ki bu gerceğin lnsanlıkça benımsenmesina büviik katkısı bulunan Galiltfnin enkizisvonıa çatısmasımn içvüzünü bilmivorduk. Olavm içyüzünU anlatmak, çağımızıa eıJnzisvonuyla catısmak tehHkesini çagırıyordu. Bilgisizli&imiz bu vüzdendi. Simdi ünlü bilainin vasarken çektigi acılan çok ivi anlıyorum Galile'nin bize ulasan bir resmi var. Zamanm ressamlanndan Sust»«rman'ın vaptıjh bu oortre Rembrandt* m kahverenRilerini tasıvor. Kırtnızıya dönük ttöz kenarla. n. düşünceli Rözlert. dökülen saçlanyle daha açılmıs abıı, bevazlaşmıs .sakali ve kumral eörüritüsüyle Galile bılgin kısihgi içinde Piza üniversitesinde önoe «STenci. sonr» eîretmen Korjemik sisteminin doerulugunu eözlemcı ve dpnevci metodla İ3patlavıo savunan 'kisi Modern fiziiHn bsbası Ne vazık ki «dünva *vrenia merkeei dejHMir eüne^in çevresinde döner» dedigi «aman KutsaJ Kitap'tald di»lerle catısrvordu: İ Bu konu kafamı kurcalaymca, tiyatro, sinema sanatçılannı düşünürüm; başka kişileri, kisilikleri canlandıran oyuncular üstüne, bir an, hiçbir bilgimiz olmadığım var saysak, sadecs oynayış (hem de başka kisileri taklit ederek oynaytş) onlan bütünü ile tanımamıza yeter mi? Ne düşünürler, neye inanırlar, neyi neye yeğlerler... bulabilir miyiz? Hiç sanmıyorum. Sanat yapıtı bize sanatçının sadece sanat anlayıaını gösterir. Buraya değin bir varsayım Czerine kurdum torunu; yoksa bize kendilerini anlatan sanatçılar da bulunduğunu bilmiyor değilim. Aşklarından, acılarından, umutsuzluklanndan söz eden birçok sanatçı vardır elbet. Ancak burada da, yazıya dayanan sanatlarla öteki sanatlar arasında büyük bir aynm çıkıyor ortaya. Ressamın boyası, müzikçinin kullantfığı sesler, yonutçunun çeşitli araçlan, hiçbir söz gibi, söz kadar anlatıcı olmasa gerektir. Yaşam öykülerini bilmeseydik, müzikçiler, ressamlar, yonutçular üstüne hiç de kolay kolay konusamazdık. Sanatçıyı tanımak sadece onun yaşam öyküsünü bilmekle de çözülmez öyle. Daha çok sanat akımları, tarihsel dönemler, belli başlı sanat okullan yardımımıza gelir bu konuda. Bir müzikçi için romantik, bir ressam için izlenimci demekle, onlan belli bir tarihsel dönem ya da akım içine oturtuyor, böylece de o tarihsel dönem ya da akımın temel tfüşünce ve özelliğini onlarda canlandınyoruz. Böylece de rahat ediyoruz. Ama o gibi genel anlayışlar, düşüncelerle, tek tek sanat yapıtlan arasında Bizdeki Durum Bizim şiirimize gelince .. Divan siiri için lirik sıfatını kullanmak hiç de doğru olmaz. Evinin minderine bağdaş kurmuş, «Ah eyledi ( J}im serv'i hiramanın içindir Kan ağladığım goncei handanra içindir» dive vazan Fuzulî'yi âşık sanmak yanlıştır Gel eel bern ki savm 9 salâtin kazası var Sensiz ceçen tamanı hayatın kazası vok diyen Nesimî'nin, bu çok güzel beyti bir mazmun ugruna yarattıffı besbellidir. Bu bir vana, daha«ı, divap ozanlannın toplumsal, sağtöresel inançlan, dünya görüşleri üstüne bir inceleme yazmak nerdeyse olanaksızrfır. O kerte silmişİerdir kendilerini. Bizde. şiirinin içinde beliren ozan tipi. Tanrimat'tan sonra ortava çıkar... ve sürer gider. Abdülhak Hâmid'in e«;i Blmüstür, Tevfik Fikret bir insanhk âsiğıdır, Mehmet Akıf bir dincidir. Gerçi bu bilgilerin neye yarariıii da pek anla«ilma7 ama ortaya kendi"rini anlatan ozanlar çıkmıştır «rt» GOnOmüz» tfoi»Tu eelirken. hakarsınm. ba<=ka türlü kisiliklerin çtegfleri belirir: Yasam s«T?ısi avarelik, biıtün ın^anlan «evnnpk. voksullufiu vüoeltmek. paraya boş vermek gibi Ama bu çi/giler tek tek ozanlann kısıliklenne baglı özellikler degil, bir dönemin beRenileri olarak ortaya çıkar. Böyle de olsa. ozan bunlarla kendini blf ettnekte, kendini anlatmaktadır Baska bir deyiale, artık O7anın bnl b«ıl kendi«i vardır sürlerinde Bu yUzden de, bir şiirinl begenmemek nrtık manı, ozanın kUiliğini. o kişillgi vapan degerleri beğenmemek anlamma gelir ki. bundan da kavga çıkar en azınrfan Örnekten Sonuca Bir Smek üzerinde durmak ve kimi sonuçlara varmayı denemek istıyorum. Bir ara Paris'te bulunduğu sırada. Sabahattin Eyuboğlu, Turk ozanlarından yaptığı çevirileri birtak'.m Fransız ozanlanna göstenniş de, onlardan, «Sizin ozanlannız tümden romantik» karşıhğım almıs. Doğrusunu söylemek gerekirse, bizde romantızm, bır akım olarak yarım yamalak esmistır. Bana kalırsa, o Fransız ozanlan, bizim ozanlann Hrik olduklannı söylemek istemis olacaklar. Işte bir terira daha... Nedir lirizm? Ben, bu gibi sözeüklerin kavnaktaki anlamlarına bağlı kalmayı yeğlerim hep Ansto, Poetika adlı yapıtında, ozanın kendi konustugu şiiri. lirık şiir diye tanımlar Terimlerin ayrıntıları üzerinde durmadan diyebiliriz ki, bizim siirimiz genellikle liriktir, genellikle kendileri konusur bizim ozanlarımız; böylece de kendi duygulannı, düsüncelerini söylerler Bu açıdan bakılırsa, şiirlerinde onlan görmek, onlan tanımak olanağı vardır. Oysa Arlsto, lirik siirden baş Bu köşeden ALTAN ÖYMEN Moliere'in 300. ölüm Yıldönümü * çyüz yü önce soğuk, yagmurlu bir havada, Parisin Saint • Joseph mezarlığının yol uğramaz bir köşesine, bir ölü gömülüyor. Törenzlz. tki papazdan başkası yok: Kralın döşemecisinin oğlu; yazar, y5netici, oyuncu ; taşrada olsun, Pariste olsun yıllar boyu binlerce kişiyi güldürmüş, eğiendirmiş, belki de düşündürmüş; GUneş • Kral XIV. Louis'nin gözdesi, «Kral'ın Oyunculan» mn bası; bugün, UNESCO'nun, bütün dünyada, 300. ölürn yıldönümünde (17 Şubat 1673) anılmasını istediği Jean Baptiste Poquelin Moliere'in ölüsü böyle gfimülüyordu. O da, Kralın araya girmesi üzerine, Paris Başpiskoposunun özel, ama sarta bagh, iznivle Göriişmelerin öncesinde I B u satırlan yazarken, Mediste, Anayasa değişikliğ) tekliflerlnin ikinci görüşülmesi hazırlıkları hızla ilerliyor. Sonucu, bu gazete yayımlandığı sırada, hatta belki daha önce radyooun feceki haberlerinden ögrenmij olacaksınız. BÜYÜK YAZAR MOLİERE, YAŞADIĞI ÇAĞIN İNSANLARINA ÖZELLİKLE GÜÇLÜ KİŞİLERİNE, NE OLDUKLARINI BUYÜTEREK GÖSTEREN AYNA TUTTUĞU İÇİN DÜŞMANLIK TOPLAMIŞTI Seha L. MERAY itibar isterler, mevki beklerler. Zâhirde, misli görülmemiş ibadet; halbuki nıyet, Allah yoluyla dunyaya rağbet.» (I, v). Orgon'un karunm elde etm* tutkusu ıçindeki Tartuüe'e kadın bir ara şoyle der: • Allah korkusuyla gözürr,üzu öyle yıldırmışlar ki!» Atar maskesini Tartuffe: ıMerak etmeyın, efen. dim, sizi bu gülür.ç korkulardan kurtaracsgım.» Yolunu da gösterir. «Günahı, kalbimizl bozmadan isler, böylece sevaba çoviririz.» Hem dısanya bir «ey «rmathktan sonra korku neden? cKötülUk, zaten yayılmasında, AUahın gücUne giden, re ealet çıkmasıdır. Sessiz sedasıı lslenen gUnah, günab «ayümaı.» (IV, v). Ayaklan yere basan, sagduyulu oda hlzmetçisl Dorine, efen. aislne ne derse desin, umut yok: «Si2 onu (Tartuffe'ü) nayalinizde sişire şîsire bir evliya yapnua çıkmışsınız. Halbuki, lnanın bana, ber işı riya.» Viz gelir böyle uyanlar Orgon'a: «Ruhumu bütUn baglarından o kurtardı. Şu anda, kardeşimin, çocuklanmın, anamın, karımın, cümlesinin öldüklarini görsem rerre kadar gam yemem.» Ne denir bu sözlere: «İnsanlık de. diftin de böyle olur.. (I.v). Gerçek dindarlara saygılı Mo liere. Gerçek dindarlardan «hiç blrl. öyle ötekıler gibl, ahlaK saklabanı degll Hiçbırinde o ta hammül edilmez azameti göremezsin ttikatıan dalma tnsanîdir. dalma akla yakındır Kim senin gunah lşledJ diye tepesine binmege kalkmazlar DUsmanlıklan doğrudan doftruya pllnahın kendislnedir.. İste boy lesinden ömek almalı.» (I.v). Ama ne dese boş. ne söylese suçlu. Oysa, MoUere'l ba» üstünde tutması Rerekmez miydi kiUsenin? Anlasıian. Rerekmi. yordu. Moliere, oyununu kral önünde papanm elçisine okudu. ğu zaman, adara yakmılaeak, kınanacak bir sey görmüyor. Ne var ki, «Papa'dan daha çok Papa yanlısı» olan Paris kilisesi, katılnuyor elçiniıı görüşune. ölüsünü bile kaldırmak istemiyor. •ölümsüz» Moliere yanın. da. o kilise adamlan, ancak bu yaptıklanyle anıhyorlar simdi. Dünkü program dışı yazıda da belirtmeye çalıştık: Bu Anayasa degisikliği tekliflerinin bir an önce ve olduğu gibi kabul edilip yasalasmasım saym Demirel'den ve Demirel'd APT1» lerden daha fazla isteyen kimse yok. Demirel'in sözcüsu yazarlann gazetelerindeki yazüan da, bu konuda pek heyecanlı... Milletvekillerine dramatik çağnlarda bulunuyorlar.. «Bugünkü Görev» başlığı altında: «Milletvekfllerine bugün çok önemll ve tarlhl bir gSrer daha düşmektedir. Bu, Anayasa tadilinde Meclis'te hazır olup oylariyle katkıda bulunmalan hususudur. Sadece vazife. auurundan doğan bir görev değü bu. Demokratik rejimi güçlü ve kendisini korur vaziyete getirmek için de önemlidirj Vay vay... demek H, güvenlik mahkemeleri yargıçlannm t«yininde inisiyatif Yüksek Hâkimler Kuruluna bıraküırsa, dem<*ratik" rejim cayıflayacak.. Bu ifi hüktfrnet yaparsa, yanl aday listasinl « tarifl ederse, demokratik rejim kuw«üenecek.. Hangi hükümet?... Tabil «görev» çağrısını yapanlarm kafa•mdaki hükümet şimdiki de değil yedi ay sonraki hükümettir. îktidar basamaklarını, zamana göre, bazan gürültülu, bazan usul usul tırmanan saym Demirel'in yeni hükümeti.. Yar» gıçlann tayininde asü »öz ona ait olmalı ki, demokratik rejim kendini koruyabilsin. Sonra. AP^İ milletvekiîleri bu tarihi göreve uymazlarsa, n vas ve dolayısiyle Sıkıyönetim hallnde, aıker! mahkemelerdekl askeri hakim sayuınm azınlıga düşürülmesi de mümkün olamıyacak ki. bu da olmpzsa. demokratik rejim, büsbütün layıflar ve ınemiye tutulup ölebilir. Yahu bu adamlar. bnnlan hepimizin gözünün içine bakarak söyierken, çoeuk mu kandırdıklannı sanıyorlar.? «Herkesin k8r, tlemin senem» olduguna dair genel bir doktor rapuru mu var ellerinde?. Hukukçular konuşuyor: Bu değiıiklik teklifleri demokratik rejimi kuvvetlendirmek dejil. aksine. temelinden tahrib etmek «onucunu verir diye Barolar bildiriler yayunlıyor.. Ve hepsinden önemli olarak, askeri Yar«ıtavın Baskanı, yani Tilrkiye'nm en yüksek askeri kaza eörevindeki Hikim Tümgeneral Rafet Tüzün. bu tekliflerin «hlkim teminatına. mahkeme ba^ımsızhguıa, Anayasadaki eaitlik ilkesine Anavasanm temel hükümlerine, Montesquieu'nun kuvvetler ayrılıjı ilk<»5ine. Birlesmis Miüetier Anayasasına, İnsan Haklan ve Avrupa Sözlesmelerine» açıkça aykın olduğunu Uin ediyor. Adamlann aldırdıjı yok. «Demokrasi demek, İnsan haklan demek. hukuk devleti demek, benim dedigimdir» tafrasını Inanıl maz bir umursamazhkla devam ettirip dunıyorlar... Simdi Mecliste. ben bu satırlan yazarken. AP kampmdakl «g5rev^e hazırlık gittikee hararetleniyor. Milletvekillerinin telefonlarla aranıp. «Aman ha, unutma» diye ikaz edilmesi.. CHP'nln muhtemel itirazlanna karsı taktikler kurulması... O ilk yoklamada hazır buiunup. sonra Börösmeler iızarsa. gitmeleri mubtamel bazı sıkmtılı zevatın Vontrolu için tedbirler almmasıBir Mukaddes Cihad düzenlenivor sanki. «demokrasi»yi gOelendiTnek, AP lugatındaki «hukuk devleti.ni sağlamlastırmak üzerine.. Bu cihadı. ögleden sonra izlemeye baslıyacagız. Bu yazıyı ise şimdiden bitirmek perekiyor. Gazetelerde le sayfa yazılannm öŞlev^ kadar verilmesi. teknik nedenler bakurundan zorunlu çünkii Am» »Brüsmelerde ne olduğunu siz, haber sütunlanndaa okuvabileceksinîz. Bitirelim yazıyı.. «idip Meclis lokantasmda 810 liraya etll, tatlılı bir vemek yiyelim Sonra Meclis sigaracısmdan beyaz paketli, ayyıldızlı. dısardakiler gibi tas katılığında de|U, sigaraya benzeven bir Samsun sigarası alalım» Ve bir kahve söyleyip, demokrasi güçlendiricüerinin nutuklannı dinlemeye haurlana Suçu Ne? Neydi suçu Moliere'in? Evet, bilinlyordu: Çoktandır, İlk büyük oyunu Gülünç Kibsrlar'ı Mhnejre. koyduSundsn bur yanâ, sdıîra da öteki' oydrilarlyle, az düşman toplamamıştl. Yaşadıgı çagın insanlanna, özellikle güçlü kişilerine, ne olduklannı buyüterek gösteren bir ayna tutmustu: Yüksek tabakanın yapmacık düşkünü kadınlannı; övünüp dorduklan ünvanlanndfcn ba$ka deSerleri olmayan toylulan: sonradan gSrmeleri; kızlannı, kanlannı baskı altında tutan, mal eibt alıp • satan babaian, kocalan: böbürienmektan Bteye becerl voksunu çagın hekimlerini: bileiç geçinme sevriasında kafasızian; Insan kaçkınlannı: cimrfleri: bendlleri: kıskançlan; eenç kızlarla evlenmek i<steyen v*şı geçmlşleri hepsini bıkmadan. «sirgemeden tefe koymustu. Herkes, alay edilenieri, hep kendileri dışinda. «Baskalan», «tınıdiklan», «düsmanlan» va da «çekemedikleri» saymıs. oyunlara kahkahalarla eülm<'is, oyuneulan vürekten alkıslamıstı. Bununia kalsavdı va Moliere Kalmamıştı iste Kralın 5nOnd*. lM4'te. Tartaffe'a ovnayinca kıvatnet koptur O kenrtlnl bilmez Moliere. simdi de dlne «ldınyordul Moliere. dine saldırmıvordu aslmda: Din adamı kıhjhna <Jirmis. din ndamlıjh taslayan Tnrtulfe adında bir valancı sofunun, bir dalaverecinin. bön bir aila babaaını. Orgon'u. nasıl avucu lçine aldıftını. nasıl soyup sojSana çevirdiftini. ksnsınj nRSil elde etmefte eriristiftini anlatıvordu. öyle de olsa. basta Kiiise. Molifere'e dis bileyen. fcuyrufc acısı duyan herkes, bu fırsata sanldı. Sftyle divecek Moli&re: «Bu eserde omattıStm şahsivetle^ pek&lâ eösterdiler ki kendileri Fransa*nın en kuvvetll insanlandır. Simdîve kadar bütün musaılat olduklanmdan «iyade! Markiler olsun, precienselerle boynuzlular olsun, hâkimler olsun, tefe konmaya az çok taharn* mül ettiler herkesle berab«. onlar da lşia alaymdaymıs aibl göründüler: ama vobazlar. aslâ'» de b«vle oldu: Piye« yasaklandı: Saint Barthe"lemv Bauazı. Kral için yazdıgı övEÜde. Kral'a valtaklandıktan •onra, Moliere'e saldırdı: onu «insan kılı&ina (rtrmis bir sevtan» dive tanımlad'. diri diri vakılmasını istedi. özel vasantısı herkesin aSzmda dedikodu satan olmus Paris Baspiskoposu. sonralan bir bildiri yayimlayarak herkesi uvardt: «Tartnffe'ü lster kalabalıkta, ister tenhadft. okuyan da, dinleyen de» «faroa edilecekti. Basniskonos tn*tan Kactam'nda (Adamcıl'da> Molifere'in ı.e sövleveceftini ner«»den biWn: «Elalenıin suclu olduftuna hüfcmetmesden önce lnwmın kendi kendisini nzun ıız»'i''^a yoklaınatn iftzmidır.» (IIT lii) Ve vaomı^tı Moliere Tartuffe' te? «Yüae de, maskeye de avnı itiban »Sstermek, gamimivetle varnnacıîı blr tutmak. hdkikatle Rösterisi birbirine kanstırmak, insanm «eieesine de sahsma verilen kıymetl vermek. kalp para ile sahlcisl arasında fark ttBrmem«k» istememisH. Yakmdıjh. Toıt'tffo h^nrerlerivdi «SofuitıV ellerinde bir zenaat, bir esnaflık vasitası. O sahte tanrlanna, o uydurma heyecanlanna karsılık. «Kadın» Dediğin.. Daha ilk bUyUk oyunundm, Gülünç Kibarlar'da. yüksek tabaka kadınlannı ele alıyor. Onlann o yapmacık dıUert, o zoraki çjttarıldım davranı$lan, Moliere ioin «ibette bir hazine. Aynaya «güzellik ve lncelik daruşmanı», bir bardak suya «bir lç yıkanış», gözyaslarına «tris'in incileri» derlerse. Mollere ne yapsın? «Lütfen oturun» demek yerine, «Fakat. kerem buyrun. Bir çeyrek saattir kollan açık sizi bekleyen su sanaalyeye acı. yin. Sizi kucaklamak arzusu ile yanan şu zavallıyı memnun edin» deyişleri. basta Moliere, herkesi güldUrmez mi? MUzik bilmeden beste yapmaya kalkısan birlsinin, «Doğuttan asıi o . lanlar herseyı ögrenmeden biliverirler» (ix) demesme halk KÜ lerse. suç Moliere'in mi? Moliere, bu oyunda, ^bütün» kadınlarla değil, «bir çeşit» kadınlarla alay ediyor. Yoksa. kadı nın kişilik kazanmasından yann; bilgisizlikten, baba ya da koca baskısından kurtulmasından yana. Kadınlar Okulu'nda. esM k» (1) Ovunlardan parçalar. MT1 İI falı Amolphe şöyle der: «Kann Eütim Bakanlıfı'nın PrUsız toy olmalı da sana toy demesin klâaiklerinden cevfriler dizisinde ler... Kadında akıl hayra alâmet vanmlanmn Moliere çevirllerindeğildir. Benim alacaeım kadı dpn almmistır. nuı malumatı kıt olmalı.. Sözün kısası karacahil olsun.» Hem, Ka Î A R I N : din kısmına dGsen itaattir. Sa> kal kimdeyse bütün kuvvet onHer ulustan milyonlardadır.» (lü, i) ca kişinin gönlünde Böyle dUsünenlere bu arada herkese Moliere'in anlatmak U taht kuran MoUÜre tediği su: Çıkar yol değil bu tutum, Kocalar Okulu'nda, Arista söyle diyecek: «Kaduı kısmı blraz hürriyet ister, bu kadar zora gelemez. Bu yüzden kas yapa yım derken göz çıkarmak da tnüm kündür. Ne kilit, ne kafes. ne de güvensizlik kanlanmızra, kızlan mızın namuslu kalmalarını sağlar; onlan doğru yoldan ayırmayan seref duysustı olmalıdır. gö»terdigimiz şiddet değil Hem açık söyliyeyim: Ancak zor karsısında dürüst kalmıs bir . kadmdan korkulur. Onlan gSz aitmda bulunduruyoruz diye boş yere 6Vü nürüz; asıj gSnüllerinl elde etmeve bakmalı.» (1. ii) Cimrl'de de belirtecejji gfbi, özellikle gönül işlerinin «vöyle çocuklann babalanndan izin alacaklan işlerden olmadığım» (TV, v) anlamak gerek. «Çocuklanna, babalannın kac günlük ömrü kaldıjtmı hesaplatan sert bir terbiyeye hiç bir raman yanaşmam.» (I, il) diyor. Kaldı ki, «Bir kadın kilit altında mı? Elde ettiniz saym. Kocalann, babalann böyle huylan, kadın avcılannın isinl kolaylkştınrjı (I, iv).. Peki, o haklartnı sayundujtu, ÖzgUrlUklerini destekledigi kadınlann Clçttvfl kaçınslan karsısında susacak mıydı? BOflç Kadınlar'ın konusu böyleleri: Kadın] ar Ö8rensinler, bilsinler, özKUrlessinler, iyi: ama «ıkalla olmasınlar. bilgicük tutkusuns kapılmasınlar, kadmlıklarmı unutmasınlar. Ksdtnlar Oknln'ndaki Afmes eibl cahil kalmasmlar ama. sevk süsü olmaktan kurtulup billm süstl olmasınlar tBen kadmlann herseyde biİRilert olmasını anlanm. fakat onlann bil«ic olaymı dive bilfjiç olmak pibi bir arzuva kamlmalarmı istemem... Bilsln. fakat bildljtfnln billnmesini istemesin; bir türü müellif adı »avıo dHkmesin: büyük sBzler sövlerr.esin.» (I, HO» O Rün icin ilerl. bueün için gerl mi Moliere? Olabliir. Anlasıian. bövleleri çok sıkmış Mollerei. (1). •Dnr ey Ottne» Gibeon ftzerinde. Ve Ay. sen Arvolon deresinde * Vr ulnx düsmanlanndan öç alıncava kadar. , Gönea durda ve Av verinde kaldı.» 18 Haöran 1632'de Galile Pat»"nm emriyle Enkizisy T Mahkemesinde vannlandı Mahkeme Kurulunun muteOı ber Uyeleri Galile'vi sontuvs cektiler Tehlikeli. asın ve düsene avkm fikirlerlnden vazReomesinl voksa iskence ve hepis cezasına carntınlacaŞmj sBvlediler. Kunıiu düzene karsı getmisti Oalile... Çünkü Irarulu düzşn, Kutsal Kitap 8|retisi üzerinda Aıruyordu. Çagın toptumu, feodallerin egenienHSİnl vansıtoyordu. Derebeyleri ülkenin topraklanna sahiptller, ekonomik gücü ellerinde tutuvorlardı Topraklarda çalışan köylüler. dorebevi adına ahnteri dBküvorlardı. Bunlar bir çesit kölelik* dükeni içinde vaşarlardı Derebevlerin bMledikleri askerlerle düzenin hukuk ve ahlftk kuruniu olan Kilise. siyast iktidann avaklanvdı Bu avaklardan birinin vıkılması. sivaM iktidann vıkılması demekti Halk. Kutaal Kitan'tan (teldifti srtvlener, fikirlere kBrilkörüne baglı kalmalıvdı ki düzen sürüp Rİtdn. Köleler kftle. papazlar papaz. dükle? dük, düsesler düses kalsm Eger insanoglunun akh tşler da yeni fikirler ortavs çıkar«a kurulu dtizen bir ucundan curümeve baslardı. Kilise öSTetisinin karşısma çıkmak, topraklart sshlp' derebeylerlyle papazlarm ortaklıgınfı karsı çıkmak demekti: Papazlarr Dünya evrenln merkeıidlr. Rünes düny» çevreainde diyoriartîı Kutsal Kitabın sövledigi denerslz. Rözlemsla. tartısmasız benimsenlrdi. Gflzlem ve denevle uSrasan Galile bunun tersini ispatlarra ve haHnn ieinden birileri Kllise'deki papazın sövlediklerinin dogru olmadıgını anlarlarsa artık o pacazın otoritesi k*lır mıydı? Ya düsünenler çoffalırsa? Ya çoğalanlar siyasl iktidtn derebevlerlnin, papazların ellerinden alaeak asın eÇiiimlere kayarlarsa?™ Galile çok tehlüceB bir is yapımştı. SOyledfJM bllmı ferçeftindi ama. avm csımnte yürörlükteki politikava ve tJDHtihacılara varavordu. ,. .. Öürtzisyon Mahkemesi kuruldu, ve ünlü Bflgin bükOm giydi: YazdıMannın dofru olmadıgını söyllyecektt Hapse mahkum edilecektL Kitaplan yasaklanacaktı. Bütün bunlar vapıldı Anıa dünva günes çevrestade dönüyorthı. Ve bilimle politfka çatışman yeryüzünde sürdü durdtı; daha da sürer gider. TEŞEKKVR DoJhımun başarıvla vapılmastni saglıvan başta Süleymanive DoSuıtîevî Hastanesi BaşheIdm! Op. Dr. Safl Çavaş olmak üzere, doğumu yaptiran DR. MEVLUT KUDUNOĞLU ve güler yüz, eşslz hizmetlerini sunan bütün hastane personellne tesekkür ederiz. Mübeccel ERTEM Raif ERTEM Cumhuriyet T. C. Maliye Bakanlığı 500 Mılyon Lıralık Vergisiz % 9 Faızli 4. Tertip NOT: Bir de bir meslekdasa blr haberim van Azizim Metin Toker. iki gün önce. tzmir"den Ankara'ya k«lkan 8.30 uçaeınm. senin yüzünden 20 dakika geeiktiğini büiyor musun? Yolculara uygulanan. silah aramasında ismi berıde saklı birinin çantasındsn genin kitabın cıkmış. kitabın incelenin, masumlusunun saptanmasma kadar. 20 dakika geçmiü, bunu öğrenince dostca bir uvarıda bulunmak istedim: KHaplannın kapaeına övle tehlikeli kelimeler. resimler koydurtma Biz senin ne vazdığını biliyoruz ama, herkes bümeyebilir. Kltâbının itibandüşünmüyorsan. THY'nın itibannı düşün. Üç yolcu daha senin okurun çıkarsa, seferler alt üst olacak çünkü.A. O. 1972 KALKINMA İSTİKRAZI TAHVİLLERI 1567 Sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanarak karşıhğı Kamu yatmmlannm finansraanmda kullanılmak üzere hazinece 4 üncü tertip 1972 Kalkınma İstikrazı Tahvilleri ihraç olunmuştur Bu Tahviller: HER TÜRLÜ VERGİDEN MUAFTIR. TAHVİLLER İTİBARÎ DEĞERLERİ ÜZERİNDEN HER AN PARAYA ÇEVRİLEBfL.R. DEVLET İHALELERİNDE TEMİNAT OLARAK KULLANILIR. • îbradJı HAkim Hacı Mehmet Efendi ahfadmdan, Hâkim HOseyin Hüsnü ve Sıdıka Evrendilek oğlu. Nazime Evrendilek'in sevgili ve kıymetli esı Saüne Ünlü ve Saliha Ataışık'ın sğabeyleri. Nevzat Ünlü ve Avni Ataııık'ın kaymbirederleri, Müfettis Hâkim Kıhç Ataışık ve Günel Sarpkaya'nm dayılan, Aysenur. Ay nur. Gunnur'un büyük dayılan. Kadıköy C. Savcısı Faruk Saner'in enistesi. Evrendilek. Ünlü. Ataışık, ve Saner ailelerüün büyükleri. eski muhnnpVrden. deîerli ve faziletli insan Hakkın rahmetine kavusmustur. Cenazesl 16.2.1973 Cuma fun'O (bugüni Kadıköy OsmanaSa Camilnde kilınacak 8ğle namaztta müteakio Karacaahmet Mezarlıgındaki makberesin* defnedÜe* cektir. Tann rahmet eylefdn. (Cumhuriyet 999) VEFAT TAHVİLLER 12 ŞUBAT 1973 TARÎHÎNDEN 22 ŞUBAT 1973 TARÎHÎNE KADAT? 100 S00, 1000, 5000, 10.000 VE 100.000 LİRALIK KUPÜRLER HALİNDE BÜTÜN BANKA SUBELERİNDE SATIŞA SUNULMUŞTUR. ' . Kalkınma İstikrazı Tahvili almakla tasarruflannızı emin ve yüksek gelirli bir kaynağa yatırmış ve ülkemizin kalkınmasına katkıda bulunmuş olursunuz. MEHMET SABRİ EVRENDİLEK (Basm: 11214 A. 5719987)