Katalog

SAYFA DÖRT sCUMHURJtYETı 5 Temmuz 1972 Turgut Reisten kaçmak imkânsızdı savaşmak da tehlik.eli am 50 yıl denizlerin hükümdan olan Turgut Reia için, düsmanlan tarafından kendislne destanlar yazılrruş, türküler «öylenmiş, silrler kaleme stamıştar. Bunlardan bir parçada deniliyordu M: Samih Nafiz TANSU «Cerbe» adasına çekildl. Genıtlerinı yağlarken esas plânlannl gozden geçınyordu" Bır sabah adanm Andrea Dorya fılosu tarafından sanldığını hay.retle gor dü. Bu durum, Korkıka'nın «Ka» lovi» llmanında sıip^tınlıp esir edilişrae benzıyordu Hemen onlan top atesine tuttu boğazdan • uzaklaştırdı Gece de senı mshallerı yakımna ıstıhkâ'm sazdır dı. Güneşle başlayan bombardıman sayesınde. onlan açık denl ze ttti Şımdl ne rureut Reis dışân çı Kıyor ne de 'düşman içen çırfbl lıyordu Tphlıke atlatılmıştı Ama Andrea Dorya Avrupadan venl kuvvetler ıstemışH Turgut ıse, 0zlice karanlıkta açık denize çıkmış bulunuyordu Düşman bunu farkedince afalladı Ltmana gırince, ada ıssızdı. Tek kurşun ve top sesl duyulmuyordu... Ne fecî bır durumdu bu. Yalma tepede Turgudun boş çadın duruyordu Turgut Reis bir. akaı suyun yatagından ilerliyerek çektırme lerini, menbaa Kadar çenrmiş, leventlerm yardımiyle F^tihm Boğazdan Halıce aktardıgı ?ıbt, gemileri karadan çektırerph tepeyı' astırıp, arka sahıle ulaştırmıştı Bir de Andrea Dorya Avrupay8 «Turgutu. ikinci defa esir ettik» diye ace'le bir haber ulaştırmışü, Krala... T «Şa Malta şÖTalyelerine bakın. Korkndaa yanaklan sapsan olmus.. tgpanya'dan, ttalja'dan kopnp .gelen feryatlan dinle.. Yiğit korsan Turgut Reis Mehtiye sahilinden açıldı. Kadırgasından gürleyen top sesleri hıristiyanlara nasıl dehşet verecek. Kaçın, Denizler arslanı geliyor, Targut'un sanlı sancağı çekildl, Iste toplar gürledi. denizler fizerinde her göriintü yok oldn.. Turgnt'tan kaçmak da, gavaşmak da tmkân8iz, düsmanlBn dehset içinde..^ Barbaros kardeşlerin, Oruç ve Hayreddin Reisler ocağında yetişmiş, Fatihler kuşağınm en değerli incisi Turgut Reis, Fatih Sultan Mehmet'in oğlu Sultan Bayazıt devrinde dünyaya gelmi5ti (S90). îzmlr'in Menteşe vilâ>eti (Seroluz) nahiyesl, çiftçilerinden Veli adında bir köy*lünün oğlu idi. Daha küçük yaşında bir savaş eri olmayı diliyor, güreşte, ok atmakda ustalarla yarışıyordu. Yurtta denizcılik yaygın meslek olduğundan e da genç yaşta evini koyünü terketti, gemılerde korsanlığa başladı. Kısa zamanda «Tekne Reis» liğe yükseldi. Topçulukta üstün hale geldj. İzmir, Akdeniz, Karaman sa hillerlnde dolaşan Kemal Reîs, rçddin Paşa sbnunda kendisinden 25 yaş küçük olan Turgut Osmanlı Devletinin Kaptanı îçin «O benden Ueridir» diyeDeryalığına yenl atanmıştı. Oruç cekti. Hemen ilk gündo TurReisin, Hızır Reisin deniz üzerindeki destanlan dilden dile do • gutu baş yardımcısı ilftn etti. İaşıyor, gençleri kendilerine çeBundan sonra Turgut denizler kiyorlardı. Aydin Reis, Sinan üzerinde nice destanlar yazdı. Reis, Salih Reis, Kurteğlu MusliZafer üstüne zaferler kazandı. hid'din Reis, kendi filolan leventBir keresinde, bes alü tekne ile lerile, 'denizleri îspanyollara, îhıriştiyanlann 18 parça kadırgatalyan ve Fransızlara dar etmis • larrnı yedeğe alıp limana getirleraı. di. Yine Selanik körfezinde bugday ytiklü iki Venedik gentisinl Hfrisiiyanlığın Ueri karakolu savaşsız ele geçirdi. Rodos zaptetilmişti. Turgut Reis de, özgürlük kaFakat, 1540 yuında Korslk» zanmak için bir fllo sahibl ol , sahilinde, Cerallata sularmda mak istedi. Korsanlık savaşlan bır> donanma demirli duruyordu. sonunda dileğine kavuştu. ŞimFıloda Turgut Reisin kancağı di artık flç kıta sahilini, adalan vardı. Her vakit burava gelir, pervasız dolaşıyor, hıristiyanla% lımanı tanırdı. ra aman vermiyordu. Fılosu 20 Turgut Reis güvertede seccakadırgalık olmuştu. desinl yaymı? namaza otunmıştu. Ama ibadet esnasında göz' CESUR VE leri çevrede dolasıyordu. Ansızın çördü, burundan ikl düşman BİLGİLİ gemisi çıkıvfcrmişti. Anl saldın ile Turgut'u sıkışünp esir aldılar. Bu donanma • Şarlken taraARBAROS Hayreddin' lieis fından Turgut'u esir veya , ölü CezayirTîeydi. Dna gidip, ele geçirmeye memur edilmişti. müşterek çaJıştnalannı tekAmirali de genç bir denizciydi. Hf etti, isteği memnuniyetle kaTurgut Reis de 56 yaşında düşbul olundu. Akdenizl gözü kaman gemisinde, küreğe mahkurn palı her yerini sahilini, adasını, edilmiş, prangaya vurulmuştu. sığ ve' derin yerini, havasıru rüzgârını tanıyordu. Cesur Te Denizcilikte olurdu bu gibi vabilgiliydi. kalar... Oruç Reis de Rodos şöCihan amıralı Barbaros Hayvalyelerine yakalanmıştı. Salih Zaf er üstüne zafer ve destan nistnne "fidye • onun ^urtulmasma kâfi gelmez» cevabını verdi. Turgut Reis devamlı dövülüTEKLİFLEB VE yor, aç yorgun çalıstınhyordu. . 1543 Milâdi yılında bir gün CÎeneve sahill açıgında birdenbfRED CEVAPLARI re bir Osmanlı dpnanması 'be. lirdi. Barbaros ' Hayreddin'in ÜTÜN hıristiyan ftlemi Turmtthis fılosngörfinmüştU. . Hagut'un esareti ile şenhk yani bombardım'an başlarsa , ?eparken, müslümanlat dahırde tas taş üstüne'kalmazdı. Turgut'un kur.tulması çarelerıne Halk dehşet içinde kaldı. Derhal Ceneve Senatosu toplandı. baş vuruyorlardı. Pidyeye yaBarbaros'a elçi gitti. Ne isters* naşmadılar. Hattâ ellerinde.bulunan bütün • hıristiyan esirleri vereceklerdi. Sade şehire dokude azat edeceklerdir. Bu da ka nalmaması Istenıyordu., Barbaros tek şart koştu: bul edilmedi. Osmanlı devletinin Turgut Reis serbest bırakjlmaricası da reddolundu. Ceneve lıydı. Aksi halde bütün Italyan devleti «Bütün Cezayir hazinesi sahil şehirlerini ateşe Terecekti^ Istek yerini buldu. Turgut Reis kurtanldı. Kaptan Paşa gemlsine çıkarken törenle karşılandı. Sevgi gözyaşları döküldü. Artık 80 .yaşında oAYNAN lan Barbaros, geleceğin demz , emniyetini Turgufta görüyordu. , Tam üç uzun yü sürmüştü esaret hayatı. Reis de forsaük yapmış, İle kurtulmustu. destan ta... Sonunda kaleye Turgut Reisin beyazlanma zemin ttzerır.e rnavi bilâl bulunan bayrağ» çekildı. Şarlken artık Turgut Reısle ba şa çıkanuvacagını anladı. Buradan Avrupa sahıllerinı daha rahat, kolay talân edebilecektı. O, nun içln, buraya daha yerleşme den, Türkü tedirgin etmek düsüncesine vardı Napoli Diıkası, Papa ile Malta Sen Jan şövalyeleriyle birleşti. Andrea Dorya'ya hareket e m n verildi. 140 şoval, yo kalyonlarda yer aldı. ' Turgut daha onlar haretete geçtneden, Ceneve körfezini târumar ettu Andrea' Dorya da «Bon» burnuna asker çıkardı Halk, Türklerle birleşip oijla/a büyük kayıplar verdirdiler. Buna 'rağmen,* düşman Mejıtlyeyı muhasaraya yürüdü. Avrupa kuv vetleri kapılara dayanınca, Tutgut Reis açık denizlerde vakıt geçirmedi. BI BI GİZLÎ BİR YOLDAN CŞMAN, yerli halkı bunsltıcı savaşiar sonunda şehn ışgâl etü. Fakat kalede korsan lar dayanıyorlardı' Ozun yorucu muhasara, kanlı savaşiar ehr lısalibi yıpratıyordu. Kala ıstihkâmlanna kadar geldiler. Türkler sakin savunuyorlardı. Duşman, Mehtiye duvarlarını aşamı yorlardi. Fakat, bir yerli Arap, düşmanı kaleye gizli bir yoldan sokına ihanetını göstennlştı, gedikten hisara doldular. Müdafner a» kahramanca şehıt duştüler Turk tarüıleri bu olayı nedense sayfalanna almamışlardır Turgut bu ışın Malta şövaiyelerinin esen oldugunu görünce öfkesı büyük oldu Bundan sonra zahire gemilen Sıcilyadan geçemıyeceklerdi Malta savaş ve tüccar gemileri de bu sulardan yok edileceklerdi Onlan yuvala rında boğacaktı Mehtiyenin elın den çıkması düşmana daha pahalıya mâl edilecekti. Sen Jan şd valyelerl nasıl Rodostan sürüldülerse, Maltadan da kaldınlacaklardı. Hayri Reıse emir verdi: «Kos, Hazreti Halifeye bildir» dedl FHo, yanm saat ıçın de Doguya doğru kanat açtı Mehtiyenin ele geçirilmesı bir za fer sayıhnazdı Kaleyi oturulnaaz derecede harap ederek Mehtiyeyi terkettiler. Aradan dört ay geçmemişti, Osmanlı tersaneöınde yeniden muhteşem bir fıloı.un hazırlandıgı Avrupada öayretie duyuldu. D KARANLIKTA VE GİZLİCE ENtZLER arslanı Turgut Akdenız ve Avrupa sahil sulannda bmstiyanlara anıan vermiyordu. Sonra Turgut Reis Y A R I N: Efsane kahramanı şehit düşüyor O ÇALINAN TAÇ Yoiöit ve çaon: ŞÖVALYELER GÖÇ EDİYOR ARBAROS Kaptan Paşa ge, mısıni ona hediye etti. 19 ' parçadan ibaret bir korsan donanması vardı eünde şimdi.. 1548 de Napoli körfezl baştan başa harap edıldi. Kasül Lamaro ile bırçok ilçe ve köyler bastana ugrapp yakıldı. Bir yıl sonra da Sen Jan Malta' «ŞoraJyeteri kadLırgasından 70 000 duka altın ele geçirdi. Rbdos'un zaptile bu şövalyeler Malta'j'a gbçmüşlerdi. En büyük düşüncesl, Barbaros kardeşlerin fikri üzerine, Guney Afrika sahilini İtalyan, İspanyol ve Malta", şövalyelerinden temizlemek, Osmanlı Devletıne bağlamaktı. " Barbaros öldügü vaklt o Cerbe adasındaydn Bu ada halkı istıklâline . düşkündü. Tunus'a bağlı ölduğu halde, müdahalelere kary isyankârdı. Yabancı hükmune 1 . karşıydı. Çoğu ziraatle nıeşguldtS. Bağ bahçeyle geçimlenni temir> ediyorlardı. Turgut Reis ünlü kalesıne yerleşmlşti. Arkasındakı galdV gemüeri barınıyordu. B 75 Ayakkabılan ayağıma ölçcrken klrleteceğira, bclkl de bu yüıden ağır bi^ söze ınârut kalacağım diye bir türlü cesaret edcmiyordum. Nihayet ay»kkabı alablldim; fakat ıslak çoraplarla ayakkabı beğenirken döktüğüm teri, çektiğira sıkıntıyı bcn bilirim. Aç kaldığim, fındık ünirale karuı doyurduium günl*r de olmuştu. O Ise basit Hr meseleyi söıünde büjütüyordu. Geldik. Bu apartıman. (Yurdusev apartımanı) yazıyordu üzerinde. Demek apartıman kcndilerinlndi. . Benim yerlmi öğrendiniz. Six bang) yurttı kalıyorsunoz? • Yurtta kalan talebelerden oldtığuman ftrkma varmıştı. Kaldığım yurdu târif ettim. Şimdilik Allahaısmarladık. törüsürBı herhalde.» Güle güle! Hatırlaraanıı blle saadet olnr benim için. Şaşırmadan böylc tflrşeyi nasıi söyleyebilmiştim. Vakışıklı ciımleye komplimana bir türlü akıl erdi> remiyordura. Ne tatlı sesl vardı! O ana kadar kadınları ciddi olarak duşünmcmiştim dersem yalan olmaz. Bir iki defa kenaı mahallclerdeki kadınlara gitmiştira. Kadın dcyince aklıma bir cıvıltı, bir >umusaklık,'gıoirdayan bfr karyola, öpmek, ısırmak parçalamak geliyordu. Çoktan kaybolmuştu >anım. dan. Gozlerl dudaklan, sesl, her seyiyle hâlâ karşımda gibiydi.'tçimde bir ürperme. bilinmeyen bir sıcaklık vardı. Ortalık kararmış, ışıklar yanmaya baslamıstı Nereye gidiyordom? Bu sokağa sapmayı aklımdan bile geçirmemiştim. Yalnız başımajdım sokakta Pencerelerde kadınlar vardı. Evlerden birisinin kapısı açıldı; iki sarhoş birbirine dayanarak sokağ» çıktılar. Birisinin aklı biraz olsun ba«ındaydı fakat öteki iyice sarhoştu. Şişirdi gan». YIRTICI BİR KAPLAN GİBİ Şarlkene karşı, Frasuvaya jar dım için Fransaya gitmekte olan Osmanlı donanması, Ceneve'de Turgut Reısi, Jorsahktan kurtar.dıktan sonra, Barbarosun ona verdıği küçük ve kuvvetli bır fılo ile Turgut Reis, yarıda kalan fetihlerine yenıden başiamıştı. Bu de£a intikamı da buyuktu. Afrika sahillerınde hıriatıyan bakımıyetını tamamıyle yıkacaKtl. Muslüman esir kürekçHerıne yapılan zulum ve işkenoeyı, tam uç yjl kendi sırtında yaşatmışlar dı. 1548 de Napoli sahilleruıı ha' rabe halıne getırdi. Akdenizı yırtıcı bir kaplan gıbr pençesine almıştı. Avrupa sahillerini talandan .sonra, Afrikadaki kalelerinl birer birer yeniden ele geçııdı. Asıl hedefi Alrikanın en müstan kem şehri olan Afrikiye deniıen «Mehtiye» yi almaya karariısdı. Bu suretle, hıristiyanların ayağını Afnkadan tamamiyle kesmıs olacaktı' «Mehtiye» Roma'ular tarafuıdan harap edilmişti. Anibal, Kar taca'dan kaçarken, bu sahil kalesınden gemisine binmış. küçük Asyaya • Anadoluya geçmıştl. Bu kalenın yenıden kurucusu Mehti admda bir hükümdar olduğu söylenmektedır. Kale yarımadanın üzerındedır. Berberıye ülkesının en sağlam üssü idı Kuvvetli sur üstünde sekız kale vardı. Ikmci derecede burçlarla takvıye edılmişti Kara cıhetindeki hısar çıfte duvarla sağlama alınmı^ tı. Demır kapıları altı yb'ne açılıyordu. Ve bu kapıların ila tar<«fından Bros Aslan heykellen hey betli bır ıfade veriyordu kaloje DİŞJ BOND Ben sana söyledim o garıynan çıkma diye. Neriman var ya Neriman; Onun gibiyok Onlann çıktıklan kapının biral aşagısında blı kapı daha Bçıldı. Gençten bir adam çörülmekten korkuyormus ?ibi sokağa fırladı Bclki Ae böyl» bir yere ilk defa gcliyordu Ben sankf o kapı şjmdi.ve kadar açılmamış «ibi. acılan iki kapının arasın dâki kapm çaldım. Besleme kılıklı bir kadın dislerini jtöstercrek: Hosgeldin! dedi Sankl senelerden beri tanıfıyorduk kendisiyle. Şöyle bir etrafıma baktıra. Bu evlerin hepsl birbirine benziyordu. Daha ev\cl bir başka eve gitmiştim; bununla onun arasmda pek az bir fark vardı. Göziime ilişiveren kanapcve ilistim Merdi» venin yanında üç kadın oturmuşlar. hem koouşu» yor, hcm de aralanna aldıklan mangalda bacaklarını ısitıyorlardı Bir tanesi ivice sişman biraz da yaşhydı. öteki ikisi orta yapıda gcnççe kadınlardu Bunlardan bir tanesi esmer fakat Kİizeldi Bana ka. pıyı açan kadın evin hizmetcisi olsa eerckti Sişman kadın sigarasını mangalda yaktı. Goılerini baygın baygın süzerek dumanları havava doğru iifledi.: Duydun mu Sahanmvpdiği b.> u? Ne beklenİT ilin itindcn Bıçağman kabadayıhcı herkes vapar Razlye kıskırrmıs diyorlar. Bıçaklı mıcaklı btr meseledcn hahsediyorlardı. Runlann babalarımn otnmnbillcri yok^u, belki babaları da voklu: kendi hnlimi düsündüm; kaçmak istcdim. Korkma deli Recep onun yanına. Anam a\radım olsun dimis. temizleyeceğim, onu Sişman kadın sİRarasının dumanlarını savarmakta devam ediyordu Bir adatn fistünü başını dü zelterek merdivcnlerden indi Mangahn haşındakilera basiyla selâm verdi: , ' Allahaısmarladık Güle güle canımın içl yine uğra. Bizı ds nnutma! (Arkası var) 32 Bu, insan anlağırun harika bir konstrüksiyonudur. Ben yagantımı, buna hayrân olmak va hizmet etmekle geçirdim. Sen, bana karşı neden bu denli acunasızsın? Bu inandığım ve sevdığim şeyleri niçin sarsmaya kalkışmaktasıri? Benim son yıllannu kuşku Ue zehirlemek mi istiyorsun? Beni, yürek rahatlığı içinde brrakl Fakat gerçek; ya onu ne yapaCaksın? Onu 'öğrenmek istemiyor musun? Cremonini sarsüaraktan şu kar şılığı verdi: Hayır, ben mutlu ve rahat yaşamak istîyorum Evet, anlıyorum. tlginç bu: Ben, rahatım ve mutluluğumun dEtima, gerçeğin araştırılmasmda ve savunmasmda yattığını düşündüm Görüvor musun Cesare, biz insanhğın yansınımıyızi O, Cremonini ve Galileiierden biçimlenmektedir. tkinciler birincilerden çok daha az sayıdadır; fakat onların yengîlerini hiç bir şey engellemeyecektir • Ya sen ne zaman yengin o lacak; dünvanın. diğerleri gibi bir küçiik gezegen oldugunu ve insanhğın orada rastlantıyla geliştiğini ne zaman kanıtlayacaksın' Bununla eline ne geçecek? Sen Tann'nın seckin kulu insanı. bir tonrak kurdu sırasma indirtemiş olmaktasın Kecler ve senin aratfısınız bu mudur' Astronominin ereğini bu mu sanmaktasınız Bunu hiç düşünmiis değilim. Ben gerçeği arıyorum zira bir matematisyenim, Şuna inanmısımdır ki onu bulan, yanılgılar Yazan; Zsolt HARSANY Çeviren: Tank ÖZBİLGEN üzerinde yapma rahatlıklar kuran kimseye görelıkle, Tanrı'ya daha yakındır Tanrı seninle olsun Cesarel Tanrı seninle olsun 1 Bir au birbirlerinin göz,lerine baktüar, sonra kollajmı açıp kucaklaştılar Galile, ertesı gunü devmdı. Küçük Livia'yı da birlikte götürmekteydi. Çocuğu arabaya bındirdiği vakit, boğazı düğümlenmişti. Maria'nın, kızı gözden kayboluncaya kadar, Vincenzo ile sahanlıkta kalacağını düşünüyoı du. Oysa hiç de öyle olmadı Henüz daha atlar devinmemiştı ki, kadın adyö dedi ve geri dönmeksizin içeri girdl. * * * Gahle, mutlu ve gururluydu. Gdzlemlerıni sürdürerekten bir bulumda daha bulundu ki bu ona, uzun süreden beri aradığı bir sevi petirTiektevdi Bir kanıtı. Bunu kendisine sağlayan güzel akşam vıldızı Venüs'tü Bilgin, gezegenin kp"" üzerinde, pnnden güne artan bir karartı eormüs: övlesine kî. <;onunfla gezegen vanmay bicimini almıştı A=tronom fenomen Ü7erinrip u?un TİFFANY JONES rekten yatagında oturdu. Gajile ona, Venüs'ün bu evrelerinm an cak, peripatesyenlerın sandıgı gi bı gezegenin yer çevresınflc değıl "ve fakat tıpkı yer gıbı gü neşın çevresınde donmekte olu şuyla açıklanabileceğını gösterdı ve sevınçten uçarak. şu sonuca vardı: Bu apaçıklıgı Kabullsnmeyen fcımse, ya aptal ya da tersleşme eğılımlıdir Copemıcin ıpotez) tanıtlandı, Filippo! Yenl dünya sıstemının bır kıs gecesl Şalve villasınm bır odasında dogduğu yüzjıllar boyu soylene cek Evet diye homurdandı Salvıattı yenıden uykuva dalarken. Galile onun!a uğraşmaksızın, yenıden Venus'e donmüştü Ertesı gunü Clamus'a uzun bır mektup yazdı ve öfle yemeğıne çağnk buiunduâu sarayda bulgusundan sözetm«»vi kararlaştır dı Vınfa da oradaydı Yemek çok nnştu Galile soz temlerım açıklamıştı S « goklerde gezı yapıyorsunuz Mesır dedi ona ânne duşes tıpkı Chrıstophe Colomb eıbı Ve sene tıpsı onun gıbi oen de tradesel Korlen tnar.dırmanın rahatsızlığı ıçındevım. Ben «Medirts Yıldızlan» nı buleuladım ve işte Sızzl adlnds bl n .benı azız Yazı nın öngörülerını ıhlâlle suçluyordu. < «ar) SoNU 3u L D U M . S U EN \ BAYRAK ÇEKİLİYOR EHTÎYE kalesmin eski adının «Herakliye» olduğu ve Kartaca devnnde «Turras» diye anıldığı söylenmektedır. Turgut Reism bu kaleyi almaya karar verışı, buranın ehlısa libe en dayamklı* sed oluşaydu Tarıhı ve stratejık önemını anlamıştı. Korsan yatakhğına çck elvenslıydı Gemılerın barınması na limanı müsaıt ve emindı Mendireğınde de ttadırga ve Kü çuk çektirmeler yatabilırdl. Mehtiye şehri Tunusa bağîı o) duğu halde ahalısı hür tablatlı yabancıya zulme karşıydılar. Tuı gut Reis bu kaleyi bir haın çatan dasın yardımiyle ele geçlrmiçtir. Bu adamıu adı Ibrahim Beraf I N! Salviatti'nin. yattığı adaya fırladı. Hırsız mı var? diye sövıcnmışt) berıkı gözlertni ovuştura raktan. Hayır Ptlippo. büyük nır bulum yaptım. Oyan! Aralık ayıydı ve gece ao oır hayli soğuktu. Salviatti, tıtreye uzun H"""J~ Rit •»!••