Katalog

SATFA İKÎ: :CUMHTJRÎYET= 18 Mayıs 1971 Cumhuriyet aslıktaki «Silent leges inter arma» sözii Latinee olnp, bnnu eski Roma'nın ünlıi hatip, hukukçu ve dü«ünürn Çiçero, tsa'nın dofnmundan yanm yüıyjl önce «öylemistir; «Silâhların sakırd'adığı yetde yasalar susar» demektir. O çağda Roma'da siyasal ve sosval karı. Siklıklar sürüp gidiyor, «Patrici* lerle «Plcb» ler arasında genis Slçiide süâhlı çatısmalar olnyordu. Işte ba dönemde sivasî hasmı «Clo». dins» ile çatısırken onun ölnmüne sebep olmakls suçlanıp yargılanan halk tribünii (1) «Annius Milo» yn mahkemede Çiçero savunnyordn. Savunmasımn bir yerinde knllandıfı yukanki sör. o tarihten bn yana bütün nygar dünvada, özellikle savaş, ihtilâl ve askeri yönetim dönemlerinde çok kullanılan bir özdeviş nitelifi almıstır. Şn sıralarda Türkiye'nin kültür merkezIeri sıkıyönetim altında bulnnuyorsa da. bu vönetimi yürütmekle görevlendirilen korantanlann, düştince özgnrlüfiine sayrı gösterilecegi konnsundaki bildirilerinden ve yarrılamalann açık yapıldığindan anlasıldığma göre, ülkemizde henüz «yasalar susmus» ve. ya «sustnrulmns» değildir. Maderaki sıkıyönetim Anayasal bir knrnmdnr; bn rejim a l . tında yalnız hükiimetin icraatını detfl. sıkıyönetimin yasa sımrları dısına tasan icraatı olursa, onn da elestirmek hakkımızdır sanı. yorum. Komntanlann bildirileri ve yetkili hfknmet üyelerinin demeçleri bizde bn izleııimi nyandırmaktadır. Bir yazıda «tezyif, tah. kir ve tahrik» kasdı olmayınca onda «uç nn. surn da olmamak gerekir. Bir %ün hava değiüir ve öküziin altında buzagı aramak zihni. yeti hâkitn oluverirse. o zaman «Yajmur \ağaeak» diyen insanı, meşhnr fıkrada oldnğu glbi, «Sen bana Brdek dedin» biciminde soclamak her zaman mürakündiir. Ancak bötle bir nyrnlama baslarsa. artık Ciçero'nnn yu. karıki sözfi geçerli olnr ve anayasal rejimdrn •özetmeye irakin kaltnaz. Tanrı aziz ynrdumnzn ve halkımızı böyle bir karanlıktan esirfesin ! B ANAYASAYIDEGIŞTERME SORUNU «Silent Leges İnter Arma»' tepesine varan insanın birdenbire öbör yandaki ufku gsrmesi gibl, her sınıftan halkın karsıstnda aydınlık olarak görünüvennistir. Ne var ki, bütün bunlan görmek başka sey, çözüme ba$Iamak vıne baska seydır. Amaç bellidir: «Türk nlusnnu çağdas uygarlık düzeyine ulastırmak». Iste 1961 Anayasası tuı amacâ* alasroak ıçin hazırlanmıştır. Bu Anayasa bir zumre ve> a sınıfın değıl, butun Türk halkının ozgürluk ıçınde ve meşruıvet yolunda ka!kınma«ı ıçın >on çızmıptır. Bu Anayasa bu nıtehğıyle gejçekten mıllıyetçı. sosyal ve halkçı bir Ana. jasa'dır. Ne romantiktir, ne de, Sayin Basbakanın deyimivîe. «lüks. tür. Turkiye gerçeklerine tam uygundur. "Öğretmene eğitim ödeneği çok görüldü,, Yıüar öncesi büytik emellerle öğretmen okullarına başladık. Ve sonra bir mezunıyet günü diplomalanrma elimizde, kulaklarımızda sonsuza değin silınmezcesine, bir marşın gurur veren nağmeleri ve kafalanmızda vatana adanmışlığın düşüncesiyle azad olu yoruz; yıllarca .vaşantımızı sürdürdüğümüz yuvadan. Sonra uğraşlar icerisinde «tki tekerlen, bir yuvarlan» a uyarcasma kaybolup Uğraşmda yenilmezlıği kabul edenler yemiştir silleji yıkılırcasına. Bız. atölyesi okul olan işçıyiz; Bız, anasından aynlan yavruva bılinç veririz. Biz. ağacı insan olan fidanlara bahçıvanız. Bıziz. karanlık köyde, tek başma meşaleyle yürüyen: Bızız, başına yular takılarak dövülen çilekeş. Velhasıl hiç bir örgütün çekmediği. çekemiyeceğı üzüntülü yaşantının kahredlci yükUnU, biz tasınz ezilireesine. Törpüleyıcı günlerin. ölüme gıden merdivenlerini «her sey vatan icin» slo^anivle tamamlarken. Bırisı çıkıp da şu ilkokui öğretmenlennin halı nicedır» Çıjt pbi zittıkçe artan hayat pahalılığının vükünü nasıl çekıyorlar' En çok haksız'ıŞa Ugrayan ilkokul öğretmenidır devip te. düzeltmeye giden bır yetkili var mıdır? Simdiye kadar olmamıstır Kövde doğup köyde buyüdukse Kiinahımız ne? Sosval şartlardan uzak ögretmen okullarını bıtınp vıne köve döndükse suç mu oldıı' Anlasılmıvan bır nokta varsa o da bızlenn avnı kosuHara tâbı o'mamıza ragmen birlıtt ve berabertıkten uza*ız tnsanlar aoı ve menfaatlerde daıma bırIık ve beraberlige gıtmışlerdır. Dogustan mı sefaletı kabul ettık"5 Nedır bu halımız'' Bır çok teşkılâtta çalışkan klşıler bızlerin maaşlan Mdar brkaç tane ek ödenek alırlarken, bi7im avda vuz Hra olan Çok acı gerçek değil rru"' Muhlis TAŞKIN Kılıçkaya tlkokuln ÖgTetmeni l'usufeli Artvin Ord. Prof. Dr. H.V. VELİDEDEOĞLU c'3 Arahk 1876), • tkıncı Mesrutiyetın ılânı ve Anayasa'nm değıstırilmesı (23 Temnıu7 1908) • Er?iırum Kongresi kararları (23 Temmtız 1919). • Sıvas Kongresı kararları (4 Eylul 1919), • Turkiye Büyuk Mıllet Meclısının Ankara" da toplanması ve ulj^un egemenlıği ilân etmesı (23 N'ısan 1920). • T'jrkiye Büyük Mıllet Meclisının kabul ettıği ilk Anayasa'nın iları (20 Ocak 1921), • Ssltsnatın kaldınlması (1 KaMm 1922), • Kapiiülasyonlarâ son verilerek Türkivı»' nın tam bağımsızlığa kavusmasını sağlavan Lo?an Antlasmasının ımza'i (24 Tem» muz 1923). • Cıımhuriyetin ılânı (29 Ekım 1923), • Hılâfetın kaldırılması (3 Mart 1924). 0 flk Cumhurivet Anavasasınm kabulü (20 Nisan 1924) Tnkarıki olavlar bizim tarihimizin <on birbuçak vüzvıllık tkısı içindeki en önemli köse noktalarıdır. Bn siyasal, sosyal ve tfisesel evrim ve dev. rimlrrden her biri kendisinden sonraki devrimlerin zfminini ve biiliin bnnların heosi de 37 Mavıs 1960 devriminin mervasi olan 27 Ma. yıs 1N1 tarihli barünkâ Anavasamızın teın)llerini hanrlsmıstır. Bn Anayasa. Türk nlnsnnnn bütfin tarihinde almıs oldajta en önemli ve en keskJn virajdır; çtinkü bu Ana. yasa Türk halkinın topvekun kalkinma<ı, yuzyıllar boyunca uyuduğu uykudan ve için. de buluntfugu karanlık ve yoksulluktan kur> tulup a> dınlığa ve refaha kavu«ması ım;cıvle hazırlanmiü. millıvetçi. sosval. devrımcı ve halkç! bir Anavasadır. Ynkanki araaca nlasmak icin vapılmavı fereken «eylerl rörmek baska. bnnları gerçeklfstirmek iıi yine baskadır. 27 Mayıs Dev. rimı burlan^gerçekleştirmemıs. fakat kalkınmrf volunu açık ve net gorebllmek İçin dürbün ayan yaptnıv ve 1961'de bütün Turk halkının oyuna sunulup kabu) olunan Anava. sa üe bu yola açılan kapuiın anahtannı vermıstır Bu nedenle 1961 Anavasası. kanımı/ca Turkıve'nın Tanzımattan bu >ana surup gelen sıvasai ve sos>al gelısmesının, evrım ve de\rımlerının en onemlı ve en buyuk esendır Bu Anayasa Turk halkının ınsanlık havshet ve hsklarını ve düsünce ve vicdan özgurlu. ğunu koruyan demokratık bır düzen içinde ekonomik bır planla kalkınabılmesının saşmaz reçetesıdır. Bi* eskiden ben bn düşflncedeyiı. Bn t S rüfümfizü, Turkiye Is Bankası tarafından 3974 sayfa tutan üç büyük cilt halinde 1966da v ayımianmıs bulunan «TÜRKtTE CUMHCRtYETt ANATASAS1» adlı dokümanter ese. rin birinci cildinin başında bulnnan önsö. zttmfîzde de böylece açıklamıstık (î). yazık ki! •?^£ e vazık ki. 27 Mayıs'ın devırdıfi güçler ^ onun mevdana koymus oldufu Anavasa'va düsmaıı oldııkları halde ülkemizde demokrasinin isleyîK tarzındaki cilveler dola.vısivle yeniden siyasal hayatımıza hâkim olmnslar ve bfiylece düsraan oldukları Anaya. sa'vı vürütmek çörevini vüklenmislerdir. tste Türk ulusu İçin büvük talihsizlik. sıvasal hayatımızdaki bn ters çidisle. hemen 1982'dîn sonra baılamıs ve nlusal havatımız bu gidisin «sathı mailinde» yeni bir bunalıma dofru. hızı çittikce artan bir kaymanın. bir yuvarlanmanın ırine dü.smüstür. Bn vnvarlanma 13 Mart MuMfrasına ve ardından da Sıkıyönetlme He*in sfirmnstür. Avukatlık sfajına başlamak işin sıraya giriliyor Hukuk Rakültesinden Aralık 1970'de mezun oldum ve ^'•al!k 1970'de Istanbul BBrosuna Avukatlık Stajı için başvurdtım. Barodan evraklanmı Man 1971 başında aldım ve İstanbui Adalet Komisvonu'nn basvurnufrum halde halen staia baslavamadım «Bu sene çok mnun var, kontenian dolu» gerekcos: ıla haV°n bızım gıbt bır çok Hukuk me7unu beklivor ve 23 ay daha beklevece&i muhakkak Adalpr Bakanlığınca eönderiİen ek kontenian da bu durum» carc bulamamıstır. Barova başvural] 2 avdar faa la olmasin8 ve 2 av kadar dnha bövte boşt8 aezecefcımı?e z6 re (cünkiı Aıukatlık K.na eüre herhanei bir vazi/ede vf iste çalışamiToruz) bızım sibi Hukuk mezunlanm bekleten tu îumun vanlıs oldufu bır eerçektir. Sayın Adaıet Bakanı Istanbul Adalet Komisyonu Istanbul Barosu ve Türkive Bartılar Rırüfcinden bızı bu durumdan kurtaracak ek kontpnıanı mr an önce çıkarmalarını bı^ aenç lerın havafa atılmalarını ^aglamalarını savın ile rıca edprı? tsim ve adres «aklı YARIN:* Suçlu bir Anayasa (1) îlk 7amanlar Roma kentı üc mahalleVe bolunmıistu. Bu mahallelere «Tribus» denılirdı Zarranla. kert buvüvunce mahalle sayısı 35'eî çıktı Her mahallenın ken. dın» 07gu «Comitia Trıbuta» denılen ve halk tarâfırdan seçılcn bir Mec^isı oluo. hunlann basksnına «Trlbün» denilırriı Sonralan «Patrici» lere. yani ayrıcaliklı soylulafa karsı «Pleb» leri vani ba«ıt halkı temsil eden ve ancak hu halk arasınden seçilebilen kimseve «halk tribSnS» adı verıldi. Genis vetkıye ^ahip olan halk trıbünlerinın hukuksal bakımrian dokunulma7İıklan vardı (2) THMM Kanunlar Kalemı Müdür Muavlni Kâzım öztürk tarafından derlenen bu eser. •27 Mavı» 1960'ta îvtpnbul Universiteslnde kurulan A'iaya^a Bılım Komisyonunun önta«sn=ındarı ba^layarak bütun öbur ta«a. rı ve önerılerı. Kurucu Meclıs'tekı butun calısmaları. çerekçe. belpe ve tutanaklan kap^ayan ve blr eun 1961 Anavasasınm felsefe'inı varacaklar için en önemli kav. nsk olan belgpse! bir eserdır Kâzım Ö?türk ve Turkı>e tş Bankası bunu yavım. lamakla Türk külturüne ve Türk hukuk tarihıne gerç'kten buvuk ve unutulmaz • bir hizmetle bulunmuşlardır. Iktisadî unsur ^ Siyasal ve sosyal virajlar TCJTer nlgıon siyasal tarihinde önemli bir**takım dönüm noktaları. birtakım köseler oldnğn gibi, Türk ulnsnnun tarihinde de böyle önemli virajlar vardır. Eski devirleri bfr yana bırakarak, geçen yüzyıldan bn \ana birbirlni izleyen taribsel sivasai ve sosval olaylara gözatarsak, ilk bakısta sunlan göriirüz : 0 Gülhane Hattı'nın ilânı ve tanzirnat (3 Kasım 1839). 0 Bırinci Meşrutıyetın ılânı ve ilk Anaya;a , tesınde ne bulundu£nnu bilmediti hir eneelin vanından ftiden insan o engelin kösesinî döndii|G zaman birdenbire öbiir ta. rafı nasıl acık ve seçik çörürse, nluslar da kimi köse ooktalannı döndöklerl taman. y e . ni ufuklar, yeni sorunlar ve yeni gereksinmelerle karsılasırlar. Bır dönemeç noktaları. genel olarak bnnalımlarla asılır; daha dotrnsn banabmlar dogartır \r bnnalımlarla gf. drrilir. Türk nlnsnnnn taribsel. sosyal. siyatal ve ekonomik olnsumnnda hem yomusak, hem keskin virajların bnlnnması dofaldır. Bn virajlardan herbiri birer aşamadır. Fakat bunlardan çoğn halkın ekonomik sornnlariyle dofrudan dotruya iliski knramadığı. ekonomik temel ile desteklenip beslenmediii icin, hütün bu olns ve zvlismelerden simdive drt'ın toplnm yaranna tam bir sonuc. daha açık bir deyimle, halkın yayçın ve genis keaimle. rinde bir avdınlık ve refab elde rtmek olanığı bnlnnamamıttı. , Aneak 27 Mayıs 19«0 virajı dönüldfikten •onradır ki. çok giiç ve karmaşık da olsa, ekonomik sornnlar, ekonomik gereksinmeler^ ekonomik reform ve düzen ihtiyaeı bir dağın' UIMDEM UNE Suça ortakhk olmaz mı? Bir gazetede, Tunceli Sa\cı îardımcısı Sezal Der.el'in gön. derdiği açıklamayi okudum. Haberi bilivorsnnuz; bir gün İsmet înönü Başbakan iken. onun Basbakanhktan çıkmasını kollayan ve kendisir.i katletraek üzere uç tane kufsun sıkan bir Mesut Suna vardı. Bu Mesut Suna. duruşması sırasında hiç bir pişmanlık alâmeti çöstermemişti. Yirmi > ıl hapse mahkum olduktan sonra da her fırsatta. bu baprs işinin kendisi için yerine%etirllmesi s«rt ohın bfr förevi yerîne fetinneye mâni oJmıyacafını da söylemekten geri kalmıvordu. Nihayet öfrrndik ki, bu «*rt ve azılı Jnönü düşmanı hapisten kaçmış ve kendisince kutsal förevi yerine getirmck üzere gözü kanlı bir hırsla yola çıkmıştır. Haberi okuduğumuz zaman. bu olayın da herhanji bir firar olayından farksız, idareci ve muhafız lâübaliliğinden ileri gelmis, bize hâs özelljklerden olan gevseme ve aldırmazlığın bir sonucu zannetmiştik. Oysa, Tunceli Savcı Yardırncısı Sayın Sezai Denel'in mektubundan öğreniyoruz ki, Mesut Suna, kapalı cezaevinden değil, Geyiksu açık cezaetinden firar etmiş. *** Bir mahkum açık cezaevine r.iye gönderilir? Bakılır ki, bu hükumJü yaptığı iştcn pısmanlık duymuştur, bu pişmanlığı samimidir. Unu topluma en kısa yoldan, iyi bir vataadaş olarak kazandırmak mümkündür. O zaman onun hapishanedeki yasantisı inceler.ir ve bu inceleme olumlu bir netice verirse, açık cezaevine gönderilir ki, hem zindan havasından kurtulsun. hem çalısarak vakit geçirsin. bir şeyler kazansın, en önemlisi de bir günlük hapis iki gün sayılacafından cezası, yarıya yakın azalsın dije . Açık cezaevleri bizîm gibi fakir meınleketlere hâs bir buluştur. 4slmda bu işi ortaya kojan rahmetU Saraçoğlunun Ceza tsleri Lmum tlüdür Muavini Mutahhar Şeref Başol. Şimdi Odemişte küskün bir avukattır, fakat, onun bu açık cezaevi sistemini kurarken düşündüğü ile bugiinkü uyçu. lama arasında hiç bir münasebet kalmanuştır. Çünkü, infaz sisteminı iyi jürüt«cek. psikososyal bilimlere vâkıf elemanlan ceza sosyolojîsi ve felsefeslni ha.vata tatbik' edecek kimseleri, bu cezaevleriyle beraber yetiştirmiş değiliz. Topluma insan kazandıralım, diye kurulan bu açık cezaevleri simdi. topulmun içine kısa zamanda sabıkalılai ıade eden ters bir iş gormeye başlamıştır. tste delili: Mesut Suna olayı. Bir Hükttmet Baskanına öldürme kasdı ile Uç kurşun sıkan. üç kursur.u sıktıktan sonra hiç bir pismanlık alâmeti göstermiyen. islahıbal ettiği farzolunarak gönderildiği açık cezaevinde. «Çıkar çıkmaz ilk vapacağı şeyin, yarım kalmış cinayeti tamamlryacağını!* söyliyen. mütemerrit, inatçı. suçtaki redaeti kabul etmi>en bu hükümlüve, acaba. kapaiı cezaevinden açık cezaevine geçiş vızesır.ı kım ve lomler verdiler? Efendim takdirlerini bövle kullanmışlar! diyebilirsıniz: ama. bövle kuUanılan takdirler, veni suclara. veni cinavetlere sebep olursa, bu takdirlerini kul lananlar, istemiyerek de olsa suça ortaklık etmiş ounazlar AYIS ayı başında başlayan sen para buhranı, bütün sanayileşmiş ülkeleri sarsmış bulunmaktadır. Önce Almanya'da patlak veren bu buhran, tsviçre, Avusturya, Hollânda ve Belçika'ya sıçramış, Japonra da bu buhranm etkisinden kurtulamamıştır. Para buhranlannın dünya piyasalarında gittikçc daha sık görülmesi, hastahğın ağırlaştığını jöster mektedir. N Para buhranının nedenleri . ı f" A A r~ ^^Köyümüzde içme suyu bulunmuyor,, tki yıldır Erzincanın Kemah ilçesine baçlı Yahşiler (Babu) kö.vünde öğretmenllk vapmakta\ım. Köy, sarp kayalıklı bir dağ köyüdür. YoKuzdur Köyün öteden beri mühim blr drrdi vardın rÇme suru Köylü, simdiye dek defalarca vetkili makamlara müracaat etmisse de derdine deva bulamamıstır. Yetkililer ancak adır.ı defiştlrmişler. Sanki bununla vaşantısı da deffisecekmis gibi Mevcut cu kireçli olduğundan: köyde bir kaçının vapılan ameliyat neticesinde böbreklorinden ta« çıkartılmıştır Ayrw» kftyHi, bilbassa yat mevsimmde soiat tyice latlaıjtıfın. dan temizliginî vapamamakta: pia dere »nyutıu hulhtmnak zorunda kalmaktadır. Bu vüıden de tifo çibi hastalıklar kendisine bulaşmakudır. Saflık ekibinin de köve geldijinı biç förmedim ki bari bîr yararları olsıın. Köyden çıkmış bir de bir milletvekili vardır. Kendlsıne bu derdimizi ilettikse de bir cevap alamadık Her halde büyük dâvalarla mesrul olmuş olacak ki boltesinin uf»k kn% »o runlan ile ilgilenemijor. Nurettın Mty yahşiler Kövü tlkokuln Md Kemah YAZAN : Ziya KAYLA : T.C. Merkez Bankası eski Genel Müdürü dan yararlanmakta gecikmedi. Ül kesinden çıkan dolarların,"" altına çevrilmek üzere kendisine gönderilmeyeceğinden emin olduğundah, başka ülkelere bol bol borç vermek ve o ülkelere yatınmlar yapmaktaa çekınmedı. Bunun sonucu, dünyada bir Dolar he^emonyası kurulmuş oldu. Bir süre sonra. ABD'nin bu yol dan başka ülkelere yaytMh Dolarlarının miktflrtnın çok büyük rakamlara **rdığı, bunlann altına çevrilmek üzere ibrsz edilmesi hal^pde. Birle'ik Anıcrlksnın bunlan karşılayacak altıh rezervine sahip olmadığı anlasıldı. tlkin bunun farkına varari Fransa, ıezervlerinde ABD Doları bulundurmaktan vazgeçti. Dış ödeme bilâncosunun müsait bulunması sonucu eline geçen Dolarlan Amerika'ya göndererek altına çevirtmeye başladı. Bunu gören ba; ka ülkeler de bu yola başvurmağa başladılar. Dolara karsı ıtımatsızlık uyan ması onu, aranan bir para olmaktan çıkararak, mümkiin olduğu kadar çabuk elden çıkarılması gereken bir para halme getırdı. olara Karşi uyanan bu itlmstsızlık uzun sure devam etmedı Fransa'nın ödeme bilfinçosu açık vermege ba$layınca Amerika'ya dolar gönderemez hale geldl. Diğer taraftan Birleşik Amerika, dolarlann merkez bankalannda rezerv parası olarak saklarulmasının yanında, bunlan özel kisiler elinde borç verme aracı ol&rak bulundurma yoluna gittl. Bu şekllde saklanarak. kredl vermek için kullanılan dolarlar gittikçe büyüyen bir miktara yükseidi. Birleşik Amerika cUşındakl kişilerin elinde bulıuıan bu dolarlara Eurodollar ve bunlann borç alınıp verildlğı piyasaya Eurodollar piyasası denildi. Bu dolarlar yüksek faizlerle borç olarak verilebildiği için, kimse bunlan merkez bankasına ibraz ederek milll paraya çevinne yoluna gitmiyordu. Birleşik Amerika bir süre de ödeme bllflnçosu açıgını bu yoldan sürdürme olanağına kavustu. Ancak, olaylar blr başka yönde gelismeğe baslamıştı. Her Ulkede fiyatlar aynı hızta yükselmlyordu. Batı Avrupa Ülkelerinin bazılarmda çok yavas bir tempo ile artarken, bazılannda hızla ilerliyordu. Fiyatlaruı bu blçimde arttığı ülkeler, ürettıği malları dış pazarlarda satabilmek için, paralarının degerini düşürmek zorurüuğunda kaldüar. Fiyatların sabit kaldığı ya da başka Ülkelerden çok daha yavaş arttığj ülkeler de. ürettikleri mallar uluslararası pryasada çok ucua kaldığından, paralannın delerini artırmak zorunluğumı duydular. Birleşik Amerika parasınm d«fterinl hiç detlştirmemekte. 1934 yılınrlanberi 1 ons altın = SS dolar paritesınl muhafaza etmekte Hasta olan uluslararası para sistemidir. Dünya ülkelerinin paralannın birbirlerine sabit ölçülerle baflanmasını öngören ve Bretton Woods konferansmda alınan kararlarla lturulmuş bulunan bu sistem neden ve nasıl hastalanmıştır? Son para buhranınm nedenleri nelerdir? Bu derdin giderilmeil için bir çözüm yolu var mıdır? Tazımızds bu konular üzerinde durmak istiyoruz. irinci Dünya Savaşmdan önce altm, merkez bankaları arasmda tek ödesne ar»cı idi. Bu sistem savasın ortalarına kadar uygulandı. Altm sisteminm faydası, ödeme dengelerindeki açıklan otomatik olarak kapatma olanağma sahip bulunması idi. Ödeme dengesi açık veren ülkelerden altınm çıkması, fiyatlar ve ekonomik faaliyetler üzerine etki yaparak dengeyi yenıden kuruyordu. Ama, dengenin yerine gelmesi sarsıntısız olınuyordu Bu yüzden, 19'uncu yüzyılın sonunda sanayi alanında oldukça tızun süren buhranlar meydana gelmişti. Bunlar ekonomik geli;me üzerinde olumsuz etkiler yapıyordu. B rarlara uğradılar. Yavaş yavas, her ülke yine altın sutemine yöneldl tkind Dünya Savaşında, ekonomik sistemin yeniden altüst olması üzerine iktisatçılar yeni bir para sistemi aramağa koyuldular. Bretton Woods'da yapılan toplantılar sonunda, her ülkenin parası altına ve başka ülkelerin parasına göre sabit bir pariteye bağ landı. Ayrıca uluslararası Para Fonu kuruldu. Ülkeler hem altınla hem de kendi paralarıyla bu Fon'a katıldılar. Ödeme bilânçoları açık veren ülkelere, paralarmın değtrini düşürerek uluslararası dengeyi bozmadan önce. Fon'a başvnırarak kredi almalan imkânı sağlandı. Sterlin ve Dolar alanlarmdaki ülkeler rezervle. rıni bu paralarla bulundurabüeceklerdi. dır. Bir başka ülkenin parası dolara nazaran daha degerlı bır hale gelirse, onun deferinin arttınlması yoluna gidılmekte, bır ülke parasının dolara nazaran degeri düstügü zaman da o ülke, parasım devalue etmektedir. Ancak, bu lşlemler sarsıntısız olmamakta, eurodollar piyasasında bulunan ve mlktarı 35 • 40 mılyar olarak tahmın edılen dolarlarla yapılan spekUIâsyonlar nedeniyle para piyasası altüst olmaktadır. îşte içinde bulundugumıuî buhran. boyle bır nitelık taşıyan bir «Para deferinin degiştirilmesi öncesi buhranı»dır. Nasıl başladı? on avlarda Aiman Merkez Bamasına büvük ölçıide dolar ibraz edilerek karşılıjfında Alman Mark'ı ahnmakta idi. Bundesbank'ın 60 milyar Mark deSerindekt rezervleri ara smda dolann büvük btr vekün tutması üzerine. buna çare ara mak Uzere Almanya'nın beş bü yük mall müessesesinin temsilcileri toplandılar Yaptıklan ko nuşmalardan sonra Hükümete Alman Mark'ınm degerinin başka paralara gore. serbestçe dalgttlan masma müsaade edilmesı tavsı vesinde bulundular S VEFAT Merhum Şakır Paşa kerımesı. merhum KorgeneiRi Emın Koral refikası, merhum Asım Kabaagac, HalıkH1n»s Balıkçısı, Ayşe Erner; Suat Şakır Kabaagac. Fanrinusa Zeyıd, Ahye Berger'ın kardeşı. Füreya ve $akir'in annesi. Afife Korarın kayınvfllıdesı. Sara Tursan'ın bövükannesı HAKtVE EMlN KOİİAL Hakkın rattmetme kavuşmuştur. Cenazesı 18 Mayıs Sal: günü (Bugünı ogle namazından sonra Şişli Carniınden kaldınlarak Büyükafi» aıi»1 kabrıstanma defnedilecektır \ İ t FS 1 «Radaı Reklam. 483 ı Sistemin sakmcaları Slk bakışta çok basit ve eski I sisteme gore daha emniyetlı Igörünen bu sistem kurulurken, bunun ileride belli ülkelerin çıkarlarına hizmet edeceği hesaplanmış mı idi? Bu soruya karçıhk vermek kolay değildir. Ama, olay. lar sistemin hızlâ Bu yola yöneldiğini göstermekte gecikmedi. îkinci Dünya Savaşmda yıkılan Batı Avrupa ülkelerinin onanlması ve kalkmması için. Birleşik Amerika'nm gönderdiği Dolarlann bir bölümü, bu ülkelerin merkez bankalarında rezerv parası olarak saklanmağa başlanıldı. Bu dolarlarm her zaman altma çevrilebilmeleri, ayrıca faiz getirme olanağma da sahip bulunmaları merkez bankalarını bu yola doğru itiyordu. Dolarların, Birleşik Amerikaya, mal satm almak ya da altma çevrîlmek üzere dönmemesi, bu ülkeye ödeme bilânçosu açığmı sürdürmek imkânmı verdi. Boylece, uluslararası Uişkilerde genellikle olumsuz karşılanan ve o ülkenin altm rezervlerinden fedakârlık yapmasını gerektiren 5deme bilinçosu açığı verrne olayı Birleşik Araerika i"*in sakıncaaız bir hale geldi. ABD bu durum. D İSTANBIX TEKMK ÜNİVERStTESl ELEMANLARI YONETİMİNDE <i<scrlend.rmcl< icln v cosıceceU ı s i t.,irı Ünıversiie hazıılık kurslan Kurs öncesi ucretsiz seminet \e test ujgulaması Danışma : EVRİM DERSfcVl Tel: 44 31 31 . Istıklâl cad 421/2 Tünel / Galatasaray TJCZIRAAT BANKASI olacaktır. Sava;ın ortaya çıkardığı imkânsızlıklar nedeniyle bu sistem bir sure sonra kendiliğinden bırakıldı. Savaş sona erdikten sonra aynı sisteme dönülmek istenildiği zaman, fiyatlann büytik ölçüde artmı? oldufu ve eldeki altın stokunun uluslararası ödemeleri karşılayacak durumda olmadığı anlasıldı. 1922 de Cenova'da toplanan uluslararası bir konieransta her ülkenin altınınm yanındı, reîerv parası olarak. yabancı ülkelerin paralannı da bulunducmalan tavsiye olunması üzerine böyle bir sistem uygulanmaya konuldu. Aradan çok geçmeden bu ristenrün sakmcaları belirmeğe başladı. Her ülke parasının değerinl korumakta aynı ölçüde başarılı olamıyordu Önce tngiliz Lirası, sonra Dolann değerlerl düşürüldü. Bunu 1937 de Fransız Frank'ının devaJüasyonu izledi. Rezervle. ri arannda bu paraları bulunduran merkez bankalan büyük za Pıyasada. bu tavsıyerün duyuiması üzerine. Mark'ın dejferinin er Reç artınlacağını tahmın eden spekülfttörler. eurodollar pivasasından sailadıklan dolarlan Bundesbank'a ibraz ederek, Mark'la değıstırmege hız verdiler. 3 Mayıs 1971 günü 100 mılyon do'.ar, 4 Mayıs 1971 günü ıse 300 milyon dolar bu şekilde, Alman Merkez Bankasında Alman Mark ma çevrildi. Durumun kötüleştl tini gören vetkiüler kambiyo borsasını kapatarak bu Işlemlere son verdiler. 1969 vilı Eklm ayında bas gösteren para buhranında da aynı yola başvurulmus ve Alman Mark'mm deferj Uç hafta. ser best piyasada dalgalandıktan son ra değeıi arttmlmıştı. Bu kez de aynı şekilde davranılacagı kuşku sunu duyan spekülatörler, fiyatm yükselmesine rağmen, dolar kaT şılığında mark satın almaktan vazgeçmemektedlrler Dolann değerine karşı olan Itlmadın azai ması dolayısiyle, kendl parası ile değiştirilmesini önlemek için tsviçre ve Avusturya paralannın değerlerini bir miktar yükselt> mişlerdir. Federal Almanya'nuı beş büyük malî müessesesinin tavsıyesi ve Ortak Pazar tktisat »e Maliye Bakanlan toplantısınm müsaadesiyle uygulanan dalgalı kur sistemi ne kadar devam edecektir? Almanya Ekonomı Bakam Karl Schiller'in düşüncesine göre, Mark degerinin dalgalanması bu kez 1969 Ekimındeki gibi olmayacaktır. Bundesbank birbuçuk yıl önce vaptısını yapmayacak ve Mark'ın değe rinin yükseltilmesi vönünde dav ranışlarda bulunmayacaktır. Bakan, ilk Rünler gcçtikten sonra Mark'ın resmî parite üzerindeki kurunun çok yüksek olmayacafını, bu nedenle Alman ihracatr> lanna zarannın fszla olmayacağuıı tahmin etmektedir. r >çın O O K I U H Tarık Z Kırbakan / Hrrt » a »e £önrrv> H»«l» » *ç lıklan Mfıfpnat'i^ı Uttktüı . CaO t'irnmkhnpı M> «* f » l'hü H I! 1 3 t Dahilıvr l^'K'luh Mustafa O2DILER 1 T£.2lRAAT BANKASI Oİ.ıtaVır. u Lâıeıı U i/ NO l > * I el: tl » «0 (Basın: A: 8652 15013) 41U9 da dolann degerine karsı olan ıtımatsızlıftm bır sonucudur L o > larların yalnız Alman Mark'ı tle değıl, tsvıçre Frank'ı Avustur va yihn'ı, Hollânda Flonn'ı ve Belçika Frank'ı İle de degışrml mek istenilmesi bunu açiKcs Köstermektedir. Dolann dege"! nin düsürülmemesı nalınde bu ülkelerin paralarımn degerlerim vükşeltmek zonınluSunda kaıa caklannı tahmın eden spekülâ törler, elleıindekl dolariarla bv paralan satın aimaktariıılar ts viçre rrank") ve Avusturya Sı lın'ınin değerlerınin arttınlması voluna gidilmesl speküıâtörlerir eörüşlerinin doâru olduSunu gö« termiştir. Değerlerl aerbest pıyasada d9ı tralanmağa bırakılan Almar Mark'ı, Holllnda Florint ve Beı çıka Frank*ının bu durumlsr. daha ne kadar sürebillr' tiv eUnler eeçtıkten sonra. serbc!' değenn reinıi Kurdan ayrılma oı>ın».ıın a ç j n 'ahmınıeı eerceKıesenıieopk mı6ır v Yoksa dnlara Karsı oıan 't>matsızlıgı «Brtmnst «onuru »urodollar oıvisafınır SDnsıız Oenılecek kadar apms olanaKlarından vararlanan SD"Ula'oner nu tarkın eilndep eıinp tnziflia^mfisına mı spbe»; olacaklHrrıır'' HJtun bunlan infımlizdPk' uuni^rde söreopfı? Arırak r.ıırHda f<*lırtmemı? ser»>kPn nokta Hmesık Ampnlrs'nın >i<ipmp nıHrırosu anklarım «ı'ırdiirorpK nn dpferınnv nıc mt dpç busrünküne neri7Pvpp oarp mıhranlannın orfadan KalkmavatA»ıdır. (Cumhuriyet 4121) (Basın: A: 8652 15013) 4110 NİMBÜS SONUÇ i ara deeerinin ' öncesi olarak nıtelpndırdigi miz bugünku buhran, asjın 1TARIN Dolar • Mark çatısnası ve gerisindekileı