Katalog

a uyjıvj.: CUMHURİYETs 17 Aralık 1! ESİ ÖFKELtTBt: «Siz» dedi. «Siz, bilir misiniz kezzap nedir?» «Biliriz» dedik, «nitrik asit; yakıcıdır» dik dik baktı: «Gâvur casını bilmem, onu, siz bilin. Kezzap deriz, biz. Aldatüan kadınlar, erkeklerinin yüzitne dökerler, yaksm diye: Hah, işte, o kezzap. Ben her akşam onunla ellerimi yıkanm, onu da bilir misiniz?» RÖporlaj MAHMUT ALPTEKİN AYKAN UZOĞVZ göç yok. Hemen hepsi çahşırken şalvar giyiyor, şalvarı üste çekiyorlar. Hanife Hanım, yaşh. ca, bu yüzden şalvan ve ustlCğü siyah. Az.çok lâf da yapıyor a|z!. Böyle olunca «usta» yapmışlar onu. Farkında değıl, kendinden olanlara karşı bekçi Jik görevi yüklendiğinden. Sürdürüyor konuşmayı: «Kolay değil geçim, hiç değil. tki kızım da benle birlik çalısır. Kocam da ayn... Güç hal geçiniriz. Kızları, benim isimde hiç çalıstırmıyayım dedim, dedim a. ma. olmadı. Dedim a, bir yerde kader. Çok istedim, bari kızlanm tavelci olsnn, bükiimcij olsnn, knrtulsun bu sıcak sndan, olmadı.» Artık sıra ipek çeken isçidedir. Kendisinc tembih edilen sayıda kozanın ipligini bir araya getirir Te arkadaki makinaya verir. ipek ipliği bnrada çile olarak toplannuktadır. Elde edilen ipefe tartılacak, kaJınlıfi filçülecek re bona göre işçinin başarısı saptanacaktır. S ' Çaştık kaldık, kezzap, e! ban. yosu ve de her gece. Şaşkınlığımızı yuzumüzcîen farketmiş olmah ki guldu, gulmek denırs«. Acılı bir gulmeydl bu, ağlamakla gulmek arası bir şey. Esmer, bir hayli esmer bir tent Tardı. Söylediğıne göre mancımkda hep belirli ailelerin men. suplan çalışırmış. Herke» yapamazmış. Erkek işi, zaten, hiç değılmis. Mancınık, ipeğiıı kozadan çeklldiği yer. Koza, çok sıcak suda iyice ıslatıhp yumu. çatılıyor ükin. Sonradan da uç elde etme yoiuyla ipek çekilı. yor. Ucu (karaçı başı) elde etmek için, o ellerin çok sıcak suda, saatler boyu kozalarla bir lıkte kalması gerekiyor. Akşam olup da cmesai» bittiğinde ipek çeken bu eller bu kez kezzapla (suUndınlmıs nitrik asit) yıkanıyor; bir tür «kezzap banyosu» na tâbi tutuluyor. Böylece, dennin açılması önleniyor, yanl eller yannki çahsmaya hazır duruma getiriliyor. «Ne alırsm peki?» dedik. «t?in îor, yıpraticı, ömür tdrpüsü • «Herkesin aldığını. Ne alacafım ki. Haftada 105 lira. Me. saisi dahü.» Fabrıkanın önünde komışuyoruz. Kadın erkek bir arada çalışmaya alışmıs tüm Atıadolu kadınlannd'a olduğu gibi kaç Tohum dağıtımını düzenlemek şart nesil sonra Çin ırkı ile Japon ırkının birleşmesinden meydana gelen bir hibrit, polihibrit bul. mnslar. Bir çesit melez ipekböceği, kısacası. Bu, her hibritte olduğu gibi döl veremiyor, neslini üretemiyor tabiî. Ancak, İPEK verir. KOZA örer. Pekı, bir de halk arasında yaygın bir terim var, damızlık diye. O nedir? Damızlık, polihibriti elde etmemizi sağlıyan tohnmlara denir. Japon ırkının erkeğiyle, Japon ırkının dişisi birlestirilir; birçok di?i veya erkek Japon ırkı ipekböceği elde edilir. Çin ırkı icin de aynı islem sürdürülür. En sonnnda üreyen Japon ve Çin ırkı, karsılıkh olarak birlestirilince bir polihibrat ipek böceği meydana gelir ki, döl güdemiyen bn böceğin kozasın. dan ipek böceği elde edilir. Polihibritin gelisine, lpekbbcekçılıği Enstıtüsünün direndıği soylenlyor, aslı nedir? Konn çok nznndnr, üzerin. de sayfalarca söz edilebilir. 1946 yılına kadar her ülke kendi yerIi ırkını besler ve ipeği de bnn. dan çekerdi. Dünya kocacıhğı. nın • «52'si Japonya'da yapıhr ve bn işe de onlar hâkimdir. Bilimsel çalısmalar yaptılar Ja. ponlar bn konnda ve 1946da Çin ve Japon jrkının birleştirilmesinden, deminden beri sözünü ettiğimiz polihibriti elde ettiler. Ettiler ama, bu buluslannı da büyük bir sır olarak sakladılar. Dısarı>3, bnnnn tohumunu ve elde ediliş teknigini vermediler. Japonya'da bn is çok ağır ve zorlayıcı kannnlarla düzenlenir. Ancak ne var ki, polihibrit cin. si koza, kozacılıkta bir «çağ de. gisimi» sayılacak derecede büyük bir olaydı. Bn cins, bayat devresinin kısalığı ile, bnnnn neticesinde daha az bakıtn ve yem istemesiyle, hastauğa da. yanıklılığıyla ve en önemlisi ipek randımanının yarı yanya fazla olnşuyla, kozaeıhkta t>ir devrimdi. Japonlar bonu gizlemekte haklıydılar. Biz bir yana, dünya devletleri ne dediler bu işe? Italya düştu isin pesint. Cznn nfraşmalardan sonra, bas. ka ticarî tavizler vererek, bn cinsin elde edilişini ve tohnmunn öfrendi Japonlardan 1953 yı. lınds. Oradan da dünyaya ya. yıldı. Bize gelınce? Teknik bir konndnr bn. Bn çetit her meselede oldnğa gibi, kiml teknisyenler direndiler. kimilcri tedricen getirilmesinl gavandn, kimileri ise hemen bn yola geçilmesi gerektijini söyledi. Meksik» bnfdayı konnsun. da olduğu gıbi. Biz, Enstitü o. larak tobnmnnun elde edili<ini öğrenmeden, girmesini istemedik. Tobnm için döviı ödensin istemiyorduk dışarıya. Nilıayet... Nihayet? Nihayet, 1962'de yfiı kntn toham ithal edildi. Derken, 1964' te Koza Birlik, Enstitü ile bir. likte Japonya'dan bir firma ile anlaştı. Katagnra adındaki bu firma, polihibritin tohnmnnn da burada elde edecekti. Çalısmalar basladı, ancak bn Katagnra fir. ması, bn işi Japon Hükiimetinden izinsiı yapıyordn. Daha d o | rnsn, hakikî damızlık (A.N'AÇ) elde etme yolnna gidildiğini bilmiyordn, Japon Hükiimeti. Derken difer Japon firmalan ihbar ettiler bn firmayı. Firma da ülkemizden avrılmak zornn. da kaldı. Ayrılırken, tüm anaçları bozmak, melezleştirmek, yoketmek istediler. Ancak, biz. İer, elimizden geleni yaptık ve rldekileri knrtararak anaç ipekböcekleri elde etmenin yolnnn bnldnk. Pekiyi, ipekböcekçiliğinin bugünkü durumu? En nazik konnya değindl. niz. Bn konnda. herkesten sikâyetçiyiz. îstatistik bilçilerin, nasıl istenirse. öyie okundaiu malâm. Herkes, «tpekböcekoiliii geriliyor» divor. Bnnn derken de, elde edilen koza miktannın azalmasını gösteriyorlar. Aslında, önemli olan ipek mik. tarıdır, bnrada. Elde edilen ipekte bir azalma voktnr. Koza azalnustır, ama ipek verimi art. mıştır. O halde bir gerilemeden s5z edilemez. Asıl dert baska.. Nedir asıl derP Biz, ipek ipli|i ihraç ede. miyomz. Dert bnrada. Kozanıu bir kısmını dısarıva koza olarak ihraç ediyoruz. Bnnn ipek olarak ihraç etsek en az vüzde 50 daha fazla döviı girer iilkemize. öyleyse ihraç edelim, kim bağhvor koluniuzu' Kolnmnzn haflayan bizde. ki ipek çekme nsnlü. Mancınık. hanelerde, babadan kalma nsoi. Iprle çekilen ipek, dünva stan. dartlarına nymnvor. Bövle o. lunca da kimse bizden ipek ipIiği almıyor. Bunun yolu? Standart ipek çekme nsul. lerinin ülkemize getirilmesi. Kim getirecek, öze] teşebbüs, ya da devlet? özel tesebbüs getiremtz. Çünku, bir defa ülkemizde ye. tisen koza, bngünkü dnrumuvla, bövle bir fabrikanın bam maddesini karsılıyabilecek nite. likte değil. Bnnn, devlet yük. lenmeli. Az zamanda çok değisir ipekçilik de. Bir defa, aynı kozadan alınacak ipek mikta. rında büyük bir artma olnr. Ay. rıca. kozanın ihracı baska. ipe. 5in ihracı daha baska döviz ge. tirir. Fabrika olunca koza üretimi de bir misli artar. Gelehm koza üreticısine.. Geçen aylarda (piyasadan önce) pek yakımvorlardı. kozanın para etmemesinden Siz ne dersinız? Bn yıl koza fireticisi memnnndnr, sanırım. Çünkü, koza ivi para eetirdi. Birinci kalite koza 30.36 lira edivor ba yıl. Bunda, geçen yılın büyfik rolfl var. Geçen yıl koza fîrah köylflvü tatmin etmemisti. Bir bn sebepten, bir de devaiüasyon sebebiyle ithal ipekböceği toiın. mn fiyatı yükseldiğinden, bn ise sarılan çok olmadı. Aynca, ilkbabar donJarının dut yapraklannı dondnrması sebebiyle de fazla verim alınamadı. Böyle o . Innca, öriin azhjından ve yirte para ayarlaması sebebiyle bn yıl, koza ivi fiyat bnldn. Bn, bir ce«ît tesvik olacak ve gelecek yıl: koza ve sanırım koza üreticileri çoîalacaktır. Son bir soru size, Sayın Müdur Bey, sizce bu konudailk alınacak tedbirler'.. Demin dedim ya; ilkin standart ipek ipliçi elde etme imkânlan yaratılmalıdır Türki. yp'de. Sonra, tohnm dağıtımının düzenlenmesi de sart. Bn yıl. bir kntn polihibrit tohnmn 52, TL. idi bizde. Anadoln'da, karaborsasmın yapıldıgını, fiyatın 60 75 liraya vardığını dnydnk. Bn önlenmeli. daha iyi bir da. fıtıma kavusmanın imkânlan bize verilmelidir. Geri kalan tedbirler, bnnlar yapılınca ken. diliiinden gelir zaten. Bir de köylünnn knrdr^u kooperati/lerin gereğince çalışması var tabiî. Katır ve polihibrit ÎME sorduvsak, polihibritm ne olduğunu hep aynı ör neVIe anlattı. Dinleyince inandık ki, bu konuyu. ^u ör. nekten daha iyl anlatacak bas. ka bir şey yok: Eşek cinsi at cinsiyle birleşince katır denilen yaratık rneydana gelir ve bu melez cinsin soyunu sürdürme olanağı yoktur. Bugün, dünyada ve Anadoiu' da yetiştirilen ve adına polihibrit denen kozanın aslmda «bir çesit katır» olduğunu bilir mivdiniz? Biz bilmezdik, ama ögrendik. Bu konudaki bilgileri bize, konuştuğumuz Bursa îpek çilik Enstitüsü Müdürü Hayri Çoskun vcrdi. Şimdi, biraz onu dinleyelim: Ipekböceği çesit çeşit, ırk ırk. En değerlisi Japon ırkı ve Çin ırkı. Japonlar, üznn yıllar çalışmışlar bn isin üstünde. Çeşitli ırkların dişi ve erkeklerini çiftlestirmişler. Neticede birkaç K Drîna'da Son Gün Yazan: 53 Selmanoviç tank palctlerinin yolda açtık. ları yeni çnkurlara bakıyordu. Bazı yerlerde kocaman kocaman yağ lekeleri vardı. Tazık bütün bunlara verilen paralara, dedi. Bunlann yerine hastaneler yapılsa, oknl. lar açılsa dab» iyi değil mi. Ama olmnyor i?te, olmnyor. Nezir atlan dehledi. Olur, dedi, koraünisder nhat dnrsa • da olnr. Bir kilometre kadar hemen hemen hiç konnşmadılar, sonra bir sn basında mola verdiler. Selmanoviç hemen arabadan asağı atladı, simsiyah bir kayanın, ortasından büyük bir taş yalağa akan sndan avuç avuç ıçti, yüziiuü eU lerini yıkadı, biraz başını ıslattı ve etratı gözden geçirmeye başladı. Nezir önce yerlerinde duramayan hayvanlannı snladı, kendisi en son. raya kaldı. Hep böyle yapardı, snsnzlnktan ölse bile hayvanlarından önce içmezdi. Vakit kaybetmeden yeniden hemen yola koynldnlar. Çünkü daha epiyce yol vardı. üstelik karanlık bastırmadan da dönmeleri gerekiyordn. Nezir birdenbire sapsan kesildi. Eyvah, tabancamı da yanıma almayı nnntmuşum, dedi. Selmanoviç de yanına silâhını almamıstı. Bıçak veya silâh tasımanın cezası çok büyüktü. Alman isgal komntanlığı sopadan baska her seyi bütün Yugoslavya'da yasaklamıstı. Talnız bn emrc gizliden gizliye nymayan bir çok in. san vardı. Bnnnn nedeni de Çetniklerden dn. ynlan korknydn. Tasagı göze alarak hemen hemen herkes yanında bir sey bnlnndnrny»rdn. Ba yasaktan beri ellerini kollarını sallayarak grzen Selmanoviç hâlâ arka cebinde tabanca. sını arayaıı Nezir'in korknsnnn biraz olsnn da» gıtabilmek amacıyla ona sakacıktan takıldı. Silâhı ne yapacaksın? dedi Sen de Ne. niç'ten mi korknyorsnn yoksa? Nezir yine geride kalmaya baslayan hay. vanı kamçısmın ucuyla dürttS, sonra başını çevirip sinirli sinirli güldü Nesinden korkacakmısım Neniçin? diye bagırdı. Talnız onlardan birini de gebertmeden ölmek istemiyornm. Tezitlerin bütün gücü surdan geliyor. Birdenbire bir yol kavşağından ya da bir mısır tarlasının içinden insanın kar. sısına çıkıveriyorlar. Tabancalannda ne kadar kursan varsa bemen bosaltıp tabana knvvet kaçıyorlar. Bütün yaptıkları bn. Onnn için in. san ne olnr ne olmaz, yanına bir tabanca almalı. Meselâ şnradan, şn çalılıfın arkasındaa bir Çetnik çıkıverse ne yapanz şimdi? Nezir'in korknsn boşnna defildi. Her an karsılanna bir haydot çıkabilirdi. îolnn iki tarafında uzayıp çiden mısır tarlaları, afaçlar ve diz bovnndaki knrnmns otlar, bir Çetnik için aranıp da bnlonmayan yerlerdendi. Haydut otların içine saklansa ve biç ayağa kalkmadan ates etse attığı kurşnnlar yine de hedefini bn. labilirdi. Afaçlann kalın gövdeleri de gizlen. meye çok elverisliydi. Bnnlardan birinin arka. sına saklanan bir Çetnik istediği gibi ateş ede. bilir ve kendisine atılan karşnnlardan da çok iyi bir biçimde kornnabilirdi. Bn tehlikelerin hepsini çok iyi bilen Selmanoviç soçnkkanlılı. ğını kaybetmemeye çalısıyordn. Gerçekte o da korkmaya ba«lamış ve yasağa ragmen slâhuıı yanına almadıgına pişman olmnstn. FAİK BAYSAL konu ve resim A Y H A N BAŞOĞLU 1 GÜNAHKÂR KRALİÇE DİŞI BOND l a filürüz ya kalınz, dedi. Ama kor ma, hiç bir sey yapamazlar. Yolun ortasında dnran bir kaplnmbaga ezmemek için arabayı ona göre dengeley Nezir, korkuyla ayağa fırladı. Suraya bak, diye bagırdı. Şu karşıda ağacın altına bak. Selmanoviç de heyecanlanmısti. Ne oluyor, ne varî diye sordn. Galiba Çetnikler. Hayır, onlar Çetnik defil benee. E Çetnik hiç bir zaman kendini göstermez. Çe nik insanı seoin dedigin gibi daima arkadı \urur. Benim anladıgım orada bir kaza olm galiba. Hadi, bayvanlan biraz deble de çabı gidelim. Agır a|ır gitsek daha iyl olur. Bn bi; Çetniklerin hazırladıklart bir tnzak da olabili Selmanoviç yerine otnrdn. Bildiğin gibi yap öyleyse, dedi. Ama or lar Çetnik değil. Bak, döndülcr bize bakıyorla Nezir de yerine otnrdn, Arabanm için sakladığı kalın sopasını çıkardı ve onn bacak larının arasına sıkıstırdı. Sopa tasımak da yasak değil ya, diy bafırdı. Çetnikler ortaya çıktığından beri b sopayı bep yanımda tasıyornm. Halis gurge tam Neniç'in kafasına göre. Araba sık bir afaçlığın altına girdi. Binleı ee yaprak birbirleriyle kncaklaşarak gökyüzü nü kalın bir perde gibi örtmüştü. Ufacık bi delikten asafı sızabilen ioeecik bir güneş 1 1 9 nının içinde binlerce göl sineği nçnşnp dnrn yordn. Adamların bnlnndngn yere gelir gel mez atlar kisnemeve baslamıstı. Nezir dizgin leri çekip hayvanlan dnrdnrdn, Selmanovi hemen indl ve saskın saskın kendilerine baka kalabalığın arasından birine yavas yavas yak laştı. Biraz sonra bnnlann hepsinin de Tür olduğnnn anlamıstı. Ne var? Niye ağlıyor bn kız? diye sordt Basına bir bere geçirmis olan mavi gözlö beyaz sakallı adam dnrmadan dövünüyordn. Cezasını bnldn ama, dedi. Pis kö'pek. Selmanoviç dal re yaprak yığınlannm ara sından çıkan ve simdive kadar farkma varma dığı yırtık yün çoraplı bir çift ayak gördi Korkarak hemen geri çekildi. Siz mi vurdnnnz bnnn? Kıvırcık saçlı, yfizünden kan damlayan bi delikanlı halabalıfı yararak hemen atıldı. So elinde bir tabanca vardı. Ben vurdum, dedi. Hem de alnının tsn orta yerinden. Neye? Çetnik. Elinde bir et satırı olan, kırmızı knşaklı v< beyaz gömlekli bir adam sopasıyla Selmano. viç'in yanında tetikte bekleyen Nezir'e soknlda Küreğiniz var mı? diye sordn. Yok, bn domnz için mi? Evet, gömecektik. En iyisi bir çnknra atm gitsin. Olmaz, sonra Alrnanlara lâf anlatamayı* helmanovic olan bitenden hâlâ bir sey an. layamamıstı. Biraz ötedeki ağacın dibinde sıs. ka bir at dnrnyordn, Otların üstünde kan iz. leri vardı. Sıcak sıcak escn rüzgâr Çetniğin sol ayafındaki çorabın kırmızı püskülüyle oynnyordn, Kız feimin kızı? (ârkuı TİFFANY JONES IV! Kl KULEVt GARTH A Rr N Dünya koza üretim politikası 5 • Diğer rasıta lcullananlara tcarşı müsamahakâr oiunuz. Türkive Trafik yüan hikâyeslne dönen, Ortaokul ınşaatı, 2 milyon TL. harcanarak 4 senede bitti. Tesliml de geçen gün Hakkâri Bayindjrlık Müdurlüğunde yapıldı. Daha doğrusu yapılmış. Okulun anahtan. Okul Müdurlüğüne gelince anladılt; hayırh olsun, taşımn denuiyor. Kapıyı yukan kaldırarak Kaymakam ve Okul Müdürünün telefon konuşmasından an çek. Cevap; «Sakın ha!..» Niye mi lasılıyon Teslimden ne Kaymakamlıgın, ne de Okul Müdürlü öyle?.. Meğer lcapüar geçmell değil, ğünün haberi var. Durum t>8yleyken okul 2çinden de kadeu 20 lik çivjye çakılmış. Elektrik seslerl jrükseliyor. Hiç Mmseye tesisatı bozuk, lâmba başlıklan görünmeden, sessiz bir şekilde ve torpuzlar eksik. Su tesisatı tamamen bozuk, okul duvarlangelip devir teslim sırasmda iç nın V» 60 1 su İçinde. însan oki içmek ne derece dogru olur? bulun içinde yürürken kayalılj Valiliğin göndermiş olduğu em yerde yürüyormuş gibi, mozare karşılık: «tlçelere gelen bil yik silinmemlş. Yapümamış, yafiil müdflr ve vazifelilerin ilçe pılmamış. mülkî fimirine nğrama ve îşbirBenden, Çukurcaya gelecek liği yapması mecburiyetindedir» arkadaşlara rica: denilmesine rağmen, Bayuıdır öğretmen Gelirken bir çift ördek getirsın hk Müdürü ve heyet geliyor, ler. Bodrurn katta yüzdüreceğiz kimsenin haberi yok. Ve okul Çünkü; bu durumda ilgililer okapısı, sınıf kapısı kapaiı, za kuida tedrisata başlıyabilirsinı? man mesal saatl, masada kı diyor. zannış tavuk butlan, yanında Bu durmn 6 ay 6nce llglll Ba içld kadehleri, birblrlerine oku kanhklara bildirildiğl halde lu ütifatla teslim etraekte ve ılgilenilmedl. Acaba şimdi ne teslim almakta. olacak? Merak edıyorum. Bu Ertesi gün gidip bakıyoru2. durumda okulu devir teslim e pencere camlan çatlak, kapı den mi, yoksa devlr alan mj ve pencere doğramalarj ne açı suçlu? lır, ne kapanır. tçeriden arkaÜnMİ BORAN daş sesleniyor: öfretmen çukurco Orlookulü nasıl leslim alındı Hemşehriler Belediyeye yardımcı olsun Gazetenizin 9.11.1971 tarihli nus hasında yayuılanan ctstanbul'un temizlik sorunu» başhklı yazı ilgi Uler tarafmdan incelenmiştir; «Muhtelif vesilelerle izaha ca tışıldığı üzere şehir dahilinde ya pılan paklama faaliyetleri geçmiş yıllara oranla çok daha Ueri bir düzeye çıkarılmış, araç ve gereç ler arttırılmıştır. Ancak vatandaşlann şehir temizliği konusunda Belediyelerine de yardımcı olmaları belediye emir ve yasaklara uymalan gerekir. Bu nedenle cadde ve sokaklann kirietilmemesi. çöplerin çöp toplima saatinden önce kapı önlerine çıkarılmaması. çöplerin bo; arsalara veya gelişi püzel bir yere ddkülmemesi lâzımdır »