Katalog

AHİFE DÖRT 3 Mayıs 1970 ' Bir lise öğrencisinîn HIFZI VELDET VEÜDEDEOGLU MiUet Meclisi «heyeti | tabririvesi» nin amiri olan ' Baskâtıbımlz Recep (Peker) Jey, yilzü hemen hlç gUlznlyen, akat asık suratlı ve ters blr dam da olmıyan, görev konuunda çok dıkkatlı ve tı'17, goünden vlrgül ve nokta kaçmıan, hepımıze omek olacaK deecede çalışkan, durust bır mandı Şakaklanna hafıfçe ak uşmuş olmasına rağmen, genç e çok dınamlkti. Uzunca deecek boyda, vücutça toplu faat çevik, h&fif esmer yüzlü top ıyıklı, çok zekl gözlü bır gbuntusü vardı. t ş hususunda, aman zaman çok şert olurdu. Başkâtibimiz Recep Bey ğlda' «Muttali olduğum mahrem hususton kimseye ifça etmiyeceğime dair AUahım ve şerefim uıerine yemin ederim» cumlesinı yazıp bana yuksek sesle okutmuş, ondan sonra kendlsizun kaleme almıs olduğu blr yan müsveddesıni bana vermıştı. Aradan yanm yüz yıl geçtığl ve sonraM olaylarla gizlilığı kalmadığı ıçin şundi söyliyebılırım Bu yazı Çerkez Etemie ilgıliydl. O güne değln bir kahraman o larak bıldiğim, Reis Paşanın otomobümde ve onun yanında gordüğüm. Buyük Mlllet Meclisı dinleme locasına gelince butün mebuslar tarafından ayakta allaşlandığına tanık olduğum Çerkez Etem'ın, Yunanlılarla ve Istanbul Hukumetıyle temas aradığından kuşkulanıldığını oğrenmeklığım, genç ruhumda âdeta şok etkısı yapmıştı Bunun yanında, böyle blr devlet sımnın bana güvenle eçıklanmış olmasından ötıirü içimde bUyük blr gurur duygusu dogmuştu. O zaman gerçekten blr sır olan bn olayı, hlç bir gizlilik yanı kalmadığı halde, bugUne değln kendimdo saklamış ve hiç kimseye anlatmarmşımdır. ODASINA GELENLER eeep Beytn odasına bir çok milletvekıli gelir gıderdi Her halde Mustaîa Kemal Paşanın gUvemni kaz&nnus bır insan olduğu içın olacak, mebuslardan çoğu onun yanında çekıngen dururdu Zaten Becep Bey mılletvekillenyle bir «Meclis Başkâtibi» gıbi değıl, eşıt, hattâ kimi zaman, rütbece sankı cnlardan ustun şartlarla konuşurdu. Ben buna şaşakalır, Recep Bey benim gözumde da BİR GÜN R lr gtin benl odasına çağırıruş «Bugün gizli bir yazm temize çekeceksin. Şnnn bil J. Meclisin mahrem işlerinin lısanda ifşası çok buyuk cczai muciptir. Zaten sen aklı baında, vatanperver bir gençsin, apmazsın. Fakat usulen yemin •tmen de lâzım» dıyerek bır ka B konu ve resitn: AYH AN BAŞOĞLU rlncl nedenl, onun, daha Meclls açıimadan bır gün once rahmetli amcazadem Halıl Şerafettin ıle bırlıkte, memurluk sınavınm sonucunu öğrenmek lçın, kendisinin çağırtması Uzerıne, odasına gıttığımde, klşiligınln benim üzerimde büyus blr etkl yaratmış olmasıdır. O, bir sıra adamı olmayıp, çok belirgm bır Mşlllge sahlp seçkln blr ınsandı. Recep Peker, prensip büdlgl konularda hıg blr tâvlz tanımıyan, dik başlı, pek yurekli, haikın «dört dörtluk> dedıği türden blr adamdı. Bu nedenle Atatürk ona «peker» den gelen «Peker» soyadını koymuatu d ) . Paraya . pula, mala mülke düşkün değıldı Mebus oldukha da büyür ve ona ksrşı olan, tan sonra Keçıoreade, o zakorkuyla kanşık, saygun günmanlar çok ucuz olan bır bağ den güne artardı. Benim, geaimış, içındekı bınajT onartrektığinde, tatü saatlerinde bimıştı ve kendısi orada otururdu. le çalışarak, ijiml duzgtln yapIstanbıüda ise Sultanahmet mey tıgımdan memnun ohır, Mml danında Yuksek Tıcaret Okulu zaman sert duruşu arkasmdan karşısındakı sağ koşede, sanıyumuşak bir ruh meydana çırun refıkalanna aıt, ahşap ıkl kar, takdir ve teçvlk edld söskatlı b^r evı vardı. Istanbula ler soylerdl. geldıği zamanlar orada kalırdı. Arkadasça ve senll benli konuştuğuna tanık olduğum milRecep Peker'e bu anılarda geletvekülerınden yalnız, her za nışçe yer ayınnamm ıkıncı neman şık giyınen ve kalpağını deni de, onunla aramızda 22 da yanlamasına değll, kbşeleri Nısan 1920 perşembe gunü ılk öne ve arkaya gelmek Uzere Turkıye Bujoık Mıllet Meclısı diklemesıne taşıyan Trabzon bınasında başlıyan «en büyuk raebusu Hüarev (Oerede) Beyl kalem âmiri . en kiıçük kalem hatırlıyorum. Ne caman bir iş memuru» ılışkısının, sonradan için Recep Beyln odasına git da hıç kopmadan, çeşıtlı ıbskısem, çoğunda, HUsrev Beyl o ler halınde surup gıtmesıdır. rada görUrdUm. Gerçı o, Meclisin ikınci dör.emlnde 1923 te Kutahya mılletn anılarda rahmetli Recep vekılı olunca artık kalemle ıLş (Peker) Beye başhbaşma kısi kesılmış, bızım odaya seybır yer ayırmaklığımın bırek ugrar olınuştu. Fakat eskl memurlanm tanır, Meclıs bınasında rastladıkça, Başkâtıplığı zamanındakınden daha çok ıltıfat ederdı. • MECLtS'in ilk dBnonblde Kecep Peker Başkâ tıplık görevini yaparken ikıncı fotografta goruiduğu gıbı apoletsiı asker kıyafetinde ldi. Birinci fotograf, Hcctp Peker'i Kutahya MDletvekiU iken gostermektedlr insanlann yazması memleket 1 çin her zaman faydabdır» demıştı. Bence Recep Peker, kafasmın içmde tılki dolaştıramadıSı ve duşuncelerlnl açıkça ve dobra dobra soyledlği lçın, bır şark ülkesi olan Türldyede, butun ül küculüğune rağmen, basanlı bır devlet adamı olamamıs, fakat namuslu bır devlet adamı olarak olmüştür. (1) Duvduğumuza göre At»tfirk, Recep Beyln dü^manlannın ıtammazlamasiyle onun 6zpl bir işine karıjmak lsteyince: «Pajam vatan İşlnde yüzde yüz ölüinle Ronnçhmabilecek bir B CEM SUITAH ZAMAX GEÇTİ am&n geçti. Ben 1928 sonunda Meclis memurluğundan aynlmış Adalet Bakanlığının açtığı Imtıhanı kazanarak, hukuk doktorası yapmak üzere, îsvıçreje ve sonra Almanyaya gıtmıştım. 1932 de ben Berlinde ogrenci ıken Recep Bey oraya geld! Bütün Türk oğrencılermı oğrencl müfettışllgınde toplıyarak bır konuşma yaptı O sırada Halk Partisı Genel Sekre*en ıdı Oğrencıler arasında benı gorunce memnun olduğunu gozlermden anladım. öğrencı Matettışi rahmetli Cevat (Dursunoğlu) Beye bir şeyler sordiı O da jüksek sesle: «Hıfzı Bev çok iyi çahşıyor, yüzfimflzü ağartıvor. Kendlsivle if tihar edhoruz» deyınce Recep Beyın «Daha ilk Mecliste küçuk bir memur iken de iyi çalışırdı. Kendi kendısini yetiştirmiş bir halk çocuğudur» demesi, bugünkü gıbl kulaklanmdadır. Z tılanna kanşmara alışrrus » görer reriniz, emrinizi derhal lan Cumhurbaşkanı, Millî Şef yerine getirerim. Fakat bu>nrdugunuz şev benim özel bır i Inönü bir gün ona: «Recep Bev, ne var, ne ^ok? Işlerdcn haşimdir. Emrinizi maalesef \eberdar olamı> oruz» deyince, vas» rine getiremiyecefim» cevabını vermiş ve btmun uzerine ofkeBereği devlet işlerinden sorumlenen Atatürk onu C.H.P. Genel lu olmıvan Cumhurbaşkamna, Sekreterliğinden uzaklaştırmışRecep Bc\, sorumluluğunu bılen tı. Bu haber gazetelerde buyuk gcrçek bir Başbakana >araşan manşetlerle «Atatürk Recep Peşu karşılığı \ermiş: «Reisıcumker'i Cumhuriyet Halk Partisi hur Hazretlerine arzedilmesi goGenel SekreterUğinden affetti» reken hususlar olursa arzedülr diye çıkmıştı. Rivayete göre aslı efcndim». «azletti» imiş; rahmetli Saffet YAKlN: Ankan'ın ricast üıerine Atatürk «affetti» ye çevirmiş. Yine rivayete göre Recep Bey Başvekil REtS PAŞA iken eski Ba^vekiller zamanm da devlet işlerinin bütün »ynn DEFINE TALİP APAYD1N Tlksmır gıbi baktı bunlara. Nerdeyse «yenmil yok» dıyecektı. Ama az once var dedığım hatırladı. Çaresız defterın başına çoktu, adlannı Ulaa. dedl Yarbay dayı. Buralarda adam memleketlerını yazdı. Bırıncı katta helânın karkendini kaybeder be. şısına gelen buyuk odayı bunlara ayırdı. Orada Kajbeder ya' GBzünfl açacaksın. zatı kovlulerden baskası yatmazdı. Ula etme yeğen, bi otele yerle?tir bizl. Hemen çıkacak mısınızj dıye lordu. Boyle gezdirıp durma. He ya oŞul, yorgunuz. Kotu mü dayı, gezdirlyoruz l?te. Alttnız Gelm ojlevse. d'a bedava araba. Arka^ından yuruduler. Seylt Alı çuvah ku« Vazgeç y»vu, dedl Seylt Ali. Basımız cağında sıkıca tutuyordu Öburlerını belh etdondu Çabuk bl otele indir. 2ati yorgunuz kı meden yan yan onu kolluyorlardı. kotu oldum ben. Merdıvenı çıktılar. Kâtıp anahtarı sokup ka« Şımdi ağa, hemen. Az kaldı. pı>ı açh. Dıreksıyonu bükup cipi dondürdü. Bir yer Aha burası, dedi. Buyurun. lere soktu, tekrar dondürdü. Sonra durdu. Çuvala hıç bakmadı. Siz bi d'akka bekleyın tele, deü. ^oşarak tSağol efendı, allah razı olsun«itti. 4 Ula bu herlf bize bell olttmlr. 9a$nmnr '.."'. „<OCuznumara ?u karşıda. Tamam. Bız buluruz gayrl. ekşıyecek. Seyıt All Rustem'e göz kırptı, «su yataja He ya, n« haltettik da btrau tuttuk. Aygel» içareti yaptı. Yan yana ıkı yatağa sahıprılmak ıstemiyor bakıana? lendller. Sevıt All çuvalı kendı yatağının altı Keşke otobusl» geleydik. na, başucuna gelecek şekılde yerleştırdı Sonra Durun bakalım. Hayırhsı allahtan. oturdu yatağın ustune. Çok yorgundu. Parasını venp lavaydık «unu. Şoför ömer; Burun Ömer koşarak geldi. Ben gıdıp cıpi yerleştıreyim, dedi Sıx Tamam, dedi. Buyurun. D8rt kiçilik oda rahatıruza bakın. var. öburlen cevap vermedi. O gidince bırbirle lyı bari. Hadi 1nin. rıne baktılar. Se\ıt Ali cuvah kucakladı. «Ula mubarek Yavu bu herlf kotu tebelleş oldu başımı» öyle de ağır. Indirip bindlrmek mesele. Hay za. Parasını versek de gıtse iyi olacak allah' > Cık, gıtmez, dedi Yarbay dayı. Sen olsan Şofor elinden almak iıtedi. sen de gitmezsın. Yok yok, dur «erv. Ben indlririm. Ne olacak ya? Kapacakmıç gıbi çuvala yumuldu. Arkasını Mılyonluk ış bu Seyıt Ali. Haracmı vereceğir ne yapahm döndurdu, kucaklayıp lndırdi. Pejpeje yurudu Ohoo, ıyı valla. ler. Otel kâtıbı güf façlı, gençten bir adamdı. (Arkatı var> 88 DİŞİ BOND TİFFANY JONES 1934 yılı başında îstanbul Hukuk Fakultesıne doçent olmuştum. 1935 de butun fakulte ve yuksek okullann son sınıflanna Turk tnkılâbı Tarlhi derslerl kor.uldıı Bu dsrsler o za» manki Edebıyat Pakliltesinın «sirk» denılen yuvarlak anfısınde yapılırdı. Mılletvekıllerınden Yusuf Kemal Tengırşens, Hıkmet Bajoır, Mahmut Esat Bozkurt, Recep Peker bu derslere profesor olarak atannuşlardı. Bu profesörlere yardımcı olarak doçent Rüçhan Naci, Enver Zıya Karal, rahmetli Yavuz Abadan ve ben atanmışük. Ben, «partiler ve ideoloji» bahsini anlatan Recep Beym doçenti olmuştum. İlk Turkiye Büyük Mll let Meclısınden on beş yıl sonra fakat bu defa ünıversitede Recep Bevle' yeniden bır çeşit &m:r memur durumuna gelmiştık Fakat bu defa o bana karsı, kımı zaman beni mahcup edecek derecede, alçak gonüllü davranır, her defa derse geldığnde yanında bulunan ve ber tiırlu dalkavnklnk fırsatmı kaçırmıyan mebuslann yanında, beni ustiın tutardı. Bu dersleri vermek ıçın bu konulardakl formasyonunun eksıkligıne rağmen, çok çalışır, «vatan, mUlet, bayrak» edebıyatı yapmaz, hazırladığı notlanna gdre ders verırdı. Sonradan bu notlannı yaymlamıştı. YÜKSELME ve 5 BİRİ i BÜIÜ4 , KlLlO DUŞME ecep Peker, Atatürk devrinde mılletvekılliğı, çeşitli Bakanlıklar, CHP. Genel Sek reterliği vapmıştı. O devırde 1 talyada Mussollni, Rusyada Stalın, Alrnanyada Hıtler, kendl partilennın ideolojisını yaparlar ve kıtaplar yayınlarlardı. Bızde de CHP Genel Sekreterı olarak, bu ışı Recep Bev ;.ap maya çalışırdı Yu:arıda bel.rttığım giDi, formasyonu bu ış f e yeterli değildı Fakat çok yakından bılıvorum kı, TurKiyenin lâıklık sayesınde kurtulacağına \e devletçılık ıle kalkınacağına yürekten ınanmıştı Soven değıldı. Irkçılık+an âdeta netret ederdl. Recep Beyln gözden düştüğü zamanlar da olmuştur Kımı sözüm ona devlet adamlan koltuklanm yıtırınce ortadan sılınir, nam ve n.şanları kalmaz, klmsenın yüzüne bakamajs duruma gelır. Recep Peker «menkup» olduğu zamanlar hıç aldırmaz, sankı b r şev olmamış gıbı, her zaman gıttığı yerlere gıder, milletvekıllerıvle, yme eskisi gibl, üstten konusurdu. Mebuslar Recep Peker'l sevmez,. fakat ondan çekinlrlerdl «Korkarlardı» demiyorum, çünkü intlk&m duygvjsı nedir bllmez, kımseye blr fenalık yapmazdı. Mılletvekili profesörler 1940 da profesorlolvten aynldılar. 1942 den sonri. ben Cumhur.vet çazetesinde zaman zaman ulu sun hakları, hukuk devletı \e demokrası üzerıne vazılar jazmaya başladım. Ankaraya gıttı ğımde Recep Beyı her zaman zıvaret ederdım. Bu ziyaretle rımden bırınde bana «Yanlarını mmm mm TÜRKİVE VAKIFLAR BANKASI •••••.« t W • * » 9 ^ ™ • * B M R mm* USKUDAR 50.0 O O LİRALIK İŞUBESI! .".••"."t"ı W¥:WS ••• • i • * » , o v erıcı îf BuLUMDüâu aö^e'ye. caiaoı 8üMCWU SOMSA m •:•:•:•:•:•:•:•:•:• KAVAKLIDERE : J&M» r^,~ AAANİ.M E6OU KtE. 50.0 0 0LİRALIK ÖZELÇEKİLİŞLERİYLE TARİHİNDEN İTİBAREN SAYIN HALKIMIZIN HİZMETİNDEDİR. Vadeli 50, Vadesiz her 100 Liraya blr kura numarası, paranıza emnıyet, ışlerınızde kolaylık, ıstikbalinızde garanti, ŞUBESP V/üE LAEIN « M E :X'X«*ı... 4 5 1970 •sssM \VLÂK MUSA •.•.•.•:•:•. mmm • ••••;••• mmm XXX!XMW TURKIYE VAKIFLAR BANKA