Katalog

SAHİFE İKİ 8 Eylül 1967 CTJMHURİYET • » • • •m i M i m ' " l •• • • TESIS, VAKIf ve 903 SAYU KAHÜH Burhan GUNGOR Türk Eğıtim Vakiı hayatında hizmetl anlamı alam genişlemekte ve hiıT oplam günden günekamu artmaktadır. bn ve metlerin malî yükü gittikçe Bugün Genel Sekreteri Ierle çözumlendiği şeklinde yonımlanabilir ki bu • ••• göriişte gerçek payı vardır. Bununla beraber bugünün hızla gelişen toplum hayatında da, özellikle memleketimizde devletin ve belediyelerin kendiledtvlet, belediyeler, köyler ve diğer kama karorinden beklenen hizmetleri gereği gibi yapabildiklaşlan tarafından yürütülen (veya gerçeğe daba leri söylenemez. Zaman zaman bazı resmi müesn>gun bir söyleyisle, dar imkânlarla ve binbir •«•a seselerin (genellikle hastahanelerin) dernekler kugüçlükle yürütülmek istenilen) çeşitli kama giirarak bagış topladıklan ve bu yolla devletin verevleri, bilindiği üzere, dün Osmnlı lmparatorya belediyenin dar imkanlarına bir şc\ler kaltmaya luğunda «tnüessesatı havriye» diye anılan vakıfve daha iyi hizmet görmeye çalıştıklan bilinmeklar tarafından görulmekte idi. Onüç asırlık bir tedir. «Okul • Aile birliği» diye anılan kuruluşların ömrü olan «vakıf» müessesesi, özellikle Tanzida, devletin imkâıüarına insanlanmızın aynca mattan önceki dönemde büyük bir gelişme kaybir şeyler katmak lüzumunu duymalanndan doğdetraiş, âmme hizmetleri hep «vakıl»lar marifedu|unn kabul etmek lâzımdır. O halde diğer âmme tiyle karşılanmıstır. Bu hizmetler e|itim, bayınkuruluşlarının görevleri arasına girmesine rağmen dırlık, sosyal jardını ve sağlık gibi çeşitli alanistenen ölçüde yerine getirilememesi hallnde eklarda kendini göstermiştir. Gerçekten tstanbnl sikliğin yine vakıf müessesesi üe doldurulmasını tiniversitesinin başlangıcı saydıgımız Fatih Ünisağkunak pek yerinde olur. Şu var ki geçen uzun versitesi de bütün kuruluşu ve gelirleri yönünyıllar zarfında Medeni Kanundaki «tesis» müesseden bir selâtin vakfıdır. Bnndan başka camiler, sesi işlememiş ve gelişmemiş ise bu konuda bir medreseler ve mektepler, imarethaneler, yoksul e\leri, misafirhaneler, köprüler, hastaneler, ha teşvikin ve yeni hükümlerin gerektiğini kabul etmek lâzımdır. Gerçekten kanun koyucu bu görüsü mamlar, mezarlıklar, su tesisleri, çesmeler, sebiller yollar gibi çeşitli eserler padisahlar da da benimsemiş ve Medenî Kanununumuzun 73. ve ondan sonraki maddelerinde yazıb «tesis» ile alâkalı hil olmak üzere az veya çok varlıkh kişiler tahükümleri değiştiren, bazı madde ve fıkralar ekrafından vakıf olarak balka ve bizmete arzedilleyen, malî kolaylıklar getiren bir kanunu kabul tniştir. etmistir. Bu kanun 24 Temmuz 1961 tarihli Resmî Osmanlı tmparatorlugunda «devlet fonksı Gazetede yaymlanan 903 sayılı kanundur. yonlanndan sırf sıyasi mahıyette olan ve otorıteye ıhtıyaç gosterenler hukumet elı ıle ve bu903 sayılı kanunun özelliklerinden biri «tesis» tıun dıs'ndd kalan genıs bir saha tutan âmme hızkelimesini mevzuatımızdan çıkamaası ve yerine metl<rı de vakıflar vasıtasıyle gorulmuştur. Bı«vakıf»' sözünü getirmesidir. öyle anlaşılıyor ki var.aenaleyh ıdaıe ve âmme hızmetleri tarıhımizle kıf mefhumu vatandaşlanmızm ötedenbert bildiği sanat ve znedenıyet tarihimiz, vakıf muessesesıyve anlamjna îşina bulunduğu bir terim olduğu le paralel bır Uerleme ve gerıleme seyri takıp için tercih edilmiş ve «tesis» kelimesinın günlök etmi'tır. Bu mühim vakıa maalesef aydınlarımıhayatta çeşitli anUmlarda kullanılmasından doğan zm gozune çarpmamıştır ve çarpmamaktadır. Bu tereddütlere son vermek istenilmi^tir. muesseseyi, ıdare ve medemyet tarıhimizdeki Kanun defisikliğinde, Türk halkının vakıflar fonksıjon ve rolu bakımından tetkik ve ulah kurmak suretiyle sosyal dayanışmayı çoğaltmak • ••• etmek ıcabeder. • ••• • •*• yolunda tesvflci amacınm gözönünde tutulduğu, Sosyal müesseselerin gerçek tnahıyetlerine bSylece topluımm ihtiyaçlartmn bit kısmının da nufuz etmeden ve muesseselerı fonksıyonlan baimkân sahibi olan ve bu imkânları Türk toplumu kımından tetkik ve mukayese eylemeden sathi içînde kazanmıs bulunan vaUndastanmız tarafıngoruşle ve daha zıyade yabancılann telkınlerıydan karşılanmasına elverişli hukuki ortamın ha)e hukum verenler koca Osmanlı împaratorluzırlanmak istendiği anlaşılmaktadır. ğunda sadece sıya^i bır faalıyetm cereyan ettiğini ve bir âmme hızmetı fonksıyonu olmadığını zannederler. OsmanU Imparatorluğunun «reanunun getirdiği imkânlardan bazılan özet naissance» devnne kadar dığer devletlerden çok jlerı olduğu ve âmme hızmetı mefhumu Avruolarak şöyledir: pa'da ıdrak edılmeden bızde mukemmel bır su0 Kamu yaranna bagışlarda ve gelirlerüıin yalette karşılandığı muhakkaktır. Fakat maateesrısından fazlası kamu görevi niteliğindeki işlerin suf bunun taslarla tecessüm etmış maddi eserleyapımına bırakılarak kurolacak vakıflarda muasrını bıle kemırecek derecede kendi varlığımıza çıların mahiuz hisse miktarlan 1/3 e kadar uzatılkarşı bır lakaydi ve hattâ düşmanhk gıbı bır mıstır. felâkete uğramış bulunuyoruz.. (1) ^ Bir memleketin bütünü yahut gerçeklesmis Sayın Ord. Prof. S. S. Onar'ın yukarıdaki s5z veya gerçekleseceği aıılaşüan her türlü geliri veya lerinde büyük bir millî heyecanla belirttiği grr ekonomik değeri olan hakbtnn vakfedilmeleri çekler ber vatanperver Türkü duygulandıracak nl mümkün kılınmıştır. 0 Vakıfların perek tescili. gerekse gayelerinın tellktedir. Gerçekten yüzyıUardanberi memleketin veya idare organlannın değiştirilmesi hâkim hükçeşitli ihtiyaçlarına cevap vermiş, göz kamastıran müne tâbi kılınmıştır. âbidelerle Turk raedeniyetinin ilerüik derecesini A Teftiş makamı olarak Vakıflar Genel Müve sanat alamndaki eşsiz eserlerlni dost ve düjdürlüğü kabul edihniştir. 'înana kabul ettirmiş olan yurdumuzdafci vakıf usulünun başka ülkelerde henıerini bulnjak gü£tür. A Anonim şirketlerde çalışan kişilerin lchine yapılan vakıflara ait tîcaret kanunu hükümleri mehaz tsviçre Medeni Kanununda yapılan değisikliğe paraiel olarak değiştirilmiştir. akıf müessesesinin yukanda işaret ettiğimiz fl) Bakanlar Kunılu karariyle gelirlerinin en özellikleri dısmda sosyal açıdan. bugün çok az yüzde »ekseninl kamu hizmeti mahiyetindc gödaha iyi anlıyabileceğimiz başka bir yönü de var revlerin yerine getirilmesine tahsis eden vakıflara, dır. Merhum hocanuz, değerli hukuk biİEİni Ord. tahsis edilen miktar için \ergi muafiyeti tanına• ••• • ••> Prof. Ebül'ula Mardin bir raporunda (3) bu ciheti • ••• bilmektedir. şöyle belirtiyor: 0 Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanın«Içtımai sıruflar arasuıdaki üntizaçsızlığm duıı mış vakıflara bir çok kanunlara eklenen fıkralarl» ya medenıyetınj sarsacak bir hal alabümesi LÜLİçeşitli malî kolaylıklar sağlanmıştır. • ••m • ••• maline karşı medeniyet âlemınin son senelenie • ••• % Vakıfların, her takvim yılı başındaki malî • ••• • ••• duydugu büyük telâş ve endişeyi nazara alır ve • ••• durumu ilân edüecek ve siciline tescil olunacaktır. bizdeki vakıf usuhtoün içtimai sıruflar arasında Bu yolla kamunun takip ve kontrolu da temin e:::: *••• zenginlik, fakirlik dolayısiyle açılan derin uçurudilmektedir. mu doldurarak kin. tmset hislerini sevgl, minnetYeni kanun. bütün vakıfları Vakıflar Genel :::: tarlık, şukran duygularına tahvil eyleyen taraflan • •!• Müdürlügünün teftişine tâbi kılnuştır. Teftiş n l düşünülürse ecdadamızın milll mefahiri teşkll ekamı, vakıf senedi hükümJerimn yerine getirilip den ve bulunduğumuz yerlerde bize beka hakkı getirilmediginl, vakıf mallann gaycye uygun subahşeyleyen eserlerinin ve âbidelerinin sebeplerine rette idare \e sarfedilip edilmediğini denetliyecekve sırlarına daha ıyı nüfuz edılmış olur.» tir. Mali durumun her takvün yılı başında neşir ve Oftnı da kamu denetlemesi açısmdan faydalı olacaktır. Diğer taraftan Bakanlar Kurulunun bir akıf, İslâm hukukuna dayanan bir müessese vakfa vergi muafiyeti tanıması konusunda vereceolduğu içüı Medeni Kanunun yürürlüge gir ği kararlar da demokrasi ortammda Parlâmentomesi ve «tesis» ismi altında « akıflar» konusunu nun, basının ve ilgili evreleruı dikkatlerine konu % olacak, aynca kazaî murakabeye de tâbi bulunada düzenlemesi. devam edegelen vakıfların tâbi oldafa hukukî esasların defişmesi sonncunu do caktır. ğuracak niteliktc idi. Çünkü Medenî Kamındaki Bu nedenlerle demokratik düzenin çok cep«tesis» muessesesinin Isviçredeki «tesis» lerden heli denetleme fonksıyonu karşısında kanunun uyptk farklı olan bizim eski vakıfların işleyişine ve gulaması ve vakıf muessesesinin işleyişi ile alâkalı olarak tereddütlere ve olumsuz düşüncelere kapıluyusmazlıklanna cc\ap vermesi mümkün değildi. mamak yerinde olur kanısındayız. Nitekim kanun koyucu bu hususu gözönünde tutarak sadece Medeni Kanunun yüriirlüğe girmesinVakıfların bazı mali yüklerden uzak tutulmaden sonra kurulacak «tesis» lerin Medeni Kanun sının gelişme için faydalı olacağı ise şüphesizdir. hükümleriııe tâbi olacağını belirtti. lsviçreli tanınmıs hnkukçu Prof. Dr. Egger, Medenî Kanun şerhinde, ticarî tesebbüslerin persoSosyal açıdan büyük önem taşıyan ve bugünkü anlamda bir karnu hizmeti kuruluşu olan dün nele yardım gayesiyle vücude getirdifi tesislere ::• tahsis edilen fonlann harb kazancı vergisi ile fev : : : kü vakıf müessesesi 864 sayılı kanunun 8. maddesi kalâde harb vergisinden muaf tutulmasının bu gereğince Medeni Hukukun düzenlediği «tesis» ler ve «aile vakıfları» nın yanında günüraüzde de var «tesis» lerin gelismesine hız verdiğini belirtmektedir. (3). bfını devam ettirmiş, fakat Medenî Kanunun 73. ve onu takip eden maddelerinde ver alan «tesis» ••a müessesesi aradan geçen kırk yıl içinde fazla Ugi İİİ görraemiş ve işlememişler. Şüphesiz Medenî Ka* nsanların düşünebildıklen hukuki müesnunun kabulünden bu yana insanlarınuzın hayır" seselerin en hayırlısı» olan ve 13 asırlık severUk duygularını birdenbire kayhettiklerini, ömrü bulunan vakıfların 903 sayılı kanunun getirvalnız kendilerini düşüncn kişiler kesildiklerini ve diği hükümlerin teşviki ile Türk toplumuna yenibu sebeple hayır nıüessesplerinin kuruluşunda bir den yararlı hizmetlerde bulunması en gamimî diduraklarıa olduğunu düşünmek mümkün değildir. lefimizdir. Dün vakıflar tarafından görülen âmme hizmetleri :::: bugün çoğunlukla deUetin ve belediyelerin asli ve (1) Ord. Prcf. Sıddık Sami Onar, tdare Hukukumecburi görevleri arasında yer almıştır. Ayrıca bunun Umumî Esaslan II. Cılt, 3. baskı Sah. günün devleti diıne nazaran daha faıla sosyal bir 668, 1966. çehre kazannuştır. Diğer taraftan Kızılay. Çocuk (2) VakıfJar Kanununda deg151k.Uk kor.usunda muEsirgeme Kurumu, Verem Mücadele Cemiyeti gibl talâası sorulan Oîd. Prof. Ebül'ula Mardin'm •: bir takım kanıu yararına çalışan derneklerin gelişVakıflar Genel Müdürlügüne sunduğu rapor. mesi ve bağısları toplıyarak gereken kimselere ak f3ı Prof. Dr. A. Egger, Kışının Hukuku Tuzel tarması bugünün toplumunda ve bugünün düzeni Kişiler (Çeviren: Av. V. Çernıs). Adalet Bak. içinde dünkü problemlerin başka yollarla ve usulyayını Ankara 1948. PARA DARLIGI ve FİAT ARTIŞLARI A A * V V ı h n m birınci >arısınU h f da Türk ekonomısınae • " • kaydedılen eğilımlerden bıri de oidukça şıddetli bir «likidite bunalımı» nın ortaya çıkması ve fakat bunun yanında top tan ve parakende fıyatlardakı arti'ların devam etmesıdır. İlk bakışta çelışık gını guzuken bu durumun nedenlerı uzerinde durmadan önce bır gerçeğı burada kaydetmek isterım. l'ara ve kredi alanında orta;,a çıkan olumsuz gelismeler, 1967 Turkıyesınde para polıtıkasının becerıksız ellerde olduğunu ve ekonomik gehşmemızın gereklerine uygun bir para polıtıkasının geliştirilrnemiş bulunduğunu butun. çıplaklığı ile ortaya koymuştur. I Türk ekonomisi nereye gidiyor Devrim, devrim, devrim... Hatalı polHika Ibaşlarında alınan hazı ha ftâlı kararlar ve zamanında onlenemıyen bazı olumsuz gelişmeler dolayısile, Turk ekonomisinin «likidite dengesı» bozulmuş ve mevsimhk dalgalanmaların dışında ve onun çok üstünde bir «para daralması» yaratılmıstır. Klâsik göruşlerle ve modası geçmis usullerle yürütülmeye çalışılan b i r para polıtıkasının ilk ve en önemlı kurbanı sanayicılerimiz olmuştur. Çünkü, yaratılan likidite bunalımı en çok onları etkılemıçtır. Yılın ikinci çeyreğmde sanayi kesimınde ürctımin hızını kaybetmesı, satışların yavaşlaması, bazı alanlarda stokların artması ve üzellikle inşaat kesimınde yatırımların önemli gerilemeler kaydetmesı bu polıtıkanm sonucudur. Aslında, Turkiyede par» arzı uç önemli etkenin tesadüfi gelıs* melerine terkedilmıs gibidir: mahsul durumu, hazıne ihtiyaçları ve dış ödemeler bılânçomuz daki dalgalanmalar. Bu uç faktorun sebep olacağı para arzı artışları ya da azalıslan Türk ekonomisinı bazan «enflâsyon», bazan «deflâsyon» tehhkesı ıle karşı karsıya getırmekte, \e haltâ bazan da «sauna» adı verılen fın hamamlarındakı gıbı. bırınden çıkarıp difienne sokmaktadır. Yeni hükümler Sosyal denge faktörü Yeniden çamura ir çok bakımlardan 1967 >ılının ilk yarısında yaratılan ekonomik ortamı 1964'un ilk yarısındakıne benzetmek mumkundur. Hemen hemen aynı etkenler. bırıbinne çok benze>en sonuçlar yaratmı? ve Turkı\enın ekonomik polıtıtabinı yonetme sorumlulugurıu taşıyanlar 1964 un tecrubelerınden yararlanmasını bılememışlerdır. Aradakı benzerlığı ortaya koymak ıçın bazı ornîkler vertlım (î) Protesto edilen senetler a>ni oranlarda artmıştır. 19U1 yılın da 1963 yılındakine kıyasla Ocak Mayıs döneminde protesto edilen senetlerin sayısında J« 33 TL. olarak tutarında * 41 artıs ol> muştu. 1967'nin »yni döneminde ise, bir önceki yıla kıyasla, protesto edilen senetlerin s«yı« • « 44 TL. olarak tutan '• 46 artmıştır. V B Medenî Kanıın veVakıf iii Sonuç ••««••t••••••••a :::: «•••«•••a •••••••••••«•>•••• • • • • • • • » •••*••• (î) Banknot emısyonu azaimış ve para arzındaki artişlar yetersız ?e\n\elerde kı.lmışt'r. 1%"' nın ilk dort ayında emisyon r » 6 azalmıştır. Toplam para ar2i artı^ı ise °« 2 gıbı çok mutevazı bır sevıyede kaimıştır. 1364'de ae 0 cak Nisan döneminde para arzı ?adece '0 2 2 artmıstır. (3) Bankalardaki mevduat azal mıstır. Vadesiz mevdaattaki azal ma 1967'nin ilk 4 aymda *• 1.1 oranında, 1964 de ise ' . 34 oranın da olmuştur. A>rıea, 1%7'nin ilk üç ayında bankalardaki «tKarı mevduatın» 620 milyon liralık önemli bir aza lıs kaydetmesi para darlığının iş âlemini ne oranda etkileditinin bir diğer belirtisidir. (4) Para arzındakı ve mevduattakı daralmalara kar<thk ozel sektore açılan banka kredilerınde artıs olmuş; Merkez Bankası kredılerinın özel sektore giden kısmmda da buyuk aıtışlar ka>dedılmıştır. 1967'rın ilk 4 ayında ozel sektore açılan bsnka kredıleu '0 3 4. Merkez Bankası kreD dılerı ise ı 74 artmıştır. 1967 >ıhndakı bu ters yond» gelısmeler, > anı mevduat azalırken banka kredılerinın artması, tıcari bankaların lıkıditelerını tehlıkelı 0ranlarda düşurmu? ve onlarsn Alerkez Bdnkası k'iynaklanna bağlılık dereceleıını arttırmıs Nimbüs Targıtay Başkanı İmran Öktem, «Adalet Yılı» nı, beklenen konuşmasıyla açtı. Bir Targıtay Başkanı için devrimci konnşmadır bu. Tutucu iktidarın kula|ına kar suyu akıtacak bir söylevdir. Zaten Türkiyede Targıtay, Sayıstay, Anayasa Mahkemesi, Danışt»y gibi knrumlarla siyasi iktidar arasında bir çelişme başgöstermiştir. Bu çelişme olaylarla su yüzüne çıkmaktadır. tktidar haksız birtakım kararlarla milliyetçi genel müdürleri, memurları, öğretmenleri ezmeye yöneldiği zaman karşıstnda DanısUyı bulmaktadır. Haksız tâyinler iptal edilmektedir. Anayasa Mahkemesi, iktidarın, devrimci milletvekiline nygulamak istediği h*ksıs kararı ortadan kaldırmaktadır. Sayıstay ile Turizm Bakanlığı arasında son olarak ortaya çıkan olay fiıerinde durulacak önemdedir. A.P.'li bir meşhur Senatör, «Turkiyede Sosyalist ve Komunıst Faalıyetler» adlı pabalı bir SİYASAL BİLOILER rAKÜLIESİ ÖĞRETIM C kitap yazmış. Turizm Bakanlığı bu kitabı satın alarak yazarının kurtarmak ve daha istikrarh bir cebine külliyetli para girmesini sağlamıstır. Gerçekte kitap, butır. Mayıs ve Haziran aylannda günkü iktidarın ve Tttrkiyenin sömürücü çevrelerinin hizmetçisibankaUr sistemımn çektiği sı gelişme ortamı bazırlamak için para politikasım oyle düzenleöir; Atatürkçü ve devrimci cepheye iftiralar yagdırmak için yazılkmtılar ve kredıleri kısmak için mek zorundayız ki: mış bir propaganda aracıdır. Ne var ki, Sayıstay, kitabın yazansarfedilen gayretler daha once na yapılan ödemeyi kabul etmemiştir : 0 Para arzı tarım kesımindesıhhatli olmayan böyle bır gelış rnenın tashihi niteliğinı taşımak ki uretim dalgalanmalarınm aşı Devletin hazinesini, halkın parasını, iktidarınızın menfaatrı derecede etkisinde kalmasın. leri için kullaııamazsınıı.. demiştir. ta ıdı. • Para arzı hazmenin kısa ılının binncı yamında Maliye Bakanlığındaki memurUr, Millî Eğitimdeki öğretmenvadeli fınansman ihtiyaçlarınm Turk ekonomısınm lıkıler, iktisadi devlet teşekküllerindeki \e bürokrasinln her kesimindıte dengesının bozulma ve bütçe açıkiarının seyrme bıdeki milliyetçi ve devrimci görevliler iktidarın haksız tasarruflasma yol açan gelışmelerm neden rakılmasın. rını engelleyici nitelikler göstermektedirler. 0 Dış ekonomik ilişkılerimız lerı de 1964'dekme çok benzemek Komprador îktidarı bütün bunlardan deliye dönmektedir. Tiirdeki dengesizlıkleri düzeltmek tedır. Bir yıl once tarım kesımın kiyede sol» etilimli siyasi akımlar ve partiler, devlet örçütünün de çok ı>i mahsul elde edilmiş için sadece moneter tedbirlere ve 27 Mayıs devrim kanunlarının himayesinde gelişmektedir. Atave dolayısile tarım urürderınm başvurmak yenne tero«l dengetürk ordnsu T! Mayısçıdır. Anayasa da öyle.. Eski adıyla D.P., ve sizligi ortadan kaldıracak radıartan stok fınansmanı bankalayeni adıyla A.P. ise, Terakkiperver ve Serbest Fırka'lardan beri kal tedbirlere iltitat edilsin ve rın likiditesıni güç durumlara devam edejelen mirası benimsemiştir. tstiklâl Mahkemeleri ve duşurmuştür. Bunun yanırda yıl boylece dış ticaret güçlüklerinin Tassıada Divanı işte bu akımın azgınlarını Atatürk devriminin basında kamu kesimının fınans para arzını önemli oranda fctkıleilkelerinde hlzaya getirmek için kurulmuşlardır. Tepki ve karşı man ihtiyaçlarını karşılamak j mesi önlenebilsin. tepki çalkantıları içinde yaşamaktayız. Her devrim hareketi yasaçın l.D.T. mamull'nnin ve Tekel Bunlar sağlandıktan sonra elannı koyup geri çekilmektedir. Devrim hareketi geriye çekildimaddelerinin fiyatlarıma artukonominin ihtiyaçlarına daha iyi finde koltufa oturan tutucu iktidar karsısınd» devrim kanunlarırılmıs ve bazı yeni vergi mükelcevap verebilecek ve «ödeme anı ve bu kanunları uygulamakla görevli bir devlet mekanizmasi' lefıyetlerı getirilmistır. Boylece kımUn anali»leri» n* dayanan nı bulmaktadır. hazıne ıhtiyaçları için Merkez sağlam ve tutarlı bir para polıtıO zaman siyasi iktidarla memur asker çatışması yeniden deBankası kaynaklannı kullanma%a kası izlenebilir. rinlesmektedir. bır süre için lüzum kalmamışElbetteki bu çatısmanın temel nedenleri iktisadidir. Kompratır. Nihayet dış ödemeler bilândor iktidarı koltuğa oturdukça tutucu kanunları çıkarmaktan uzak çosunda beklenmeyen güçlukkalmıyor. Demokrat Partinin on vıl içinde çıkardıgı Vabancı Serlerle karşüaşılmış ve bu da para maye Kanunu (Mr. Randall Kanunu), Petrol Kanunu (Maz Ball arzını olumsuz yonde etkılemışKanunu). Millî Kurtuluş Savası vermiş bir ülkede emperyalitmc tır. yeniden buyur demek istiyen güclerin eseri; ve kökü dışarda yaGerçekten, 1967 yılınm başlabancı knmpanyalarla içerdeki kotnpradorların ortaklığının hukuk ukanda açıklamsya çalışrında artan dış odeme güçlukledayanatıdır. tığımız «para daralması» rı ve gecıken transferler Turk Ne var ki, milliyetçi yörünge üstündf yürflyen devrimci hana rağmen 1987'nin ilk yarılırasının davalüe edıteceğı soylen reket bu •rtaklıttn memlekette kurmak istediği saltayı 27 Mayıstılerını kuvvetlendirmış ve 1967 sında fiyat artışları devam etmıs la yeniden kırmıs, ve devrimcilikten yana yeni yasaları kabul etnın ilk uç ayında ıthal eğiliro tır. Özellikle buyuk şehırlerdekı tirmesini bilmiştir. perakende fıyatlsr vt havat palerının bu nedenle de artması halıhğı endeksleri çok buyuk ar Gerçi tutucu güclerin hâkim olduğu seçim sandıkları devrirnMerkez Bankası'nda toplanan ciler aleyhinde sonuçlar vermislerdir. Türkiyeye serpilmis 65 bin • nhalat teminat bakıyelerı» nın tıslar göstermiştir. Oysa, para darhğı ıddıa edıldığı gibi cıddı köytin sosyal ve iktisadi yapısı seçim sandıklarından çıkan oylann 1.2 mılyar lıraya çıkmasına seolsaydı fıyatların düşmesi gcıeapaçık nedenleridir. Buna rağmen Türkiyede devrimci ha reket bep olmuştur. Sırf bu yuzden kırdı dı>e düşunulcbılır. ezilemiyor. Türkiyede bugün milliyetçi akım en güclü akımdır. piyasadan çekılip Merkez BarıVe inanıyoruı ki, kökü dısarda kumpanyalarla komprador müFiyatların. 1967 yılının ilk yankası kasalarına hapsedüen para tegallibe ortaklığının milliyetçi gücleri satın almak için (iriştiksındaki para arzı ıle aynı yonde mıktarı 1967'nin ilk uç ayında 500 leri seferberlik çene yenilgi>e u^rayacaktır. milyon lirayı aşmıştır. • bır değışme gosteımemesının en onemlı nedenleruıdsn birı, bu Herhalde Targıtay Başkanı İmran öktem'in yeni yılı açarken Boylece, Turk ekonomısınde donemdeki fıyat sevıyesının datekrar ortaya koyduğu bir gerçek var ; para arzının ekonomik gcliçmeha çok bundan. 3 ilâ 6 ay oncekı nın gerçklerine uygun bir şekılde Türkiyede bugün sivasi iktidar o kadar tutucu ve gericidir ki, duzenlenemeyip. daha çok bu üç para arzının etkisinde bulunmagerçekte «mnhafazaktr» olması gereken Yargıtay. Danıştay, Sasıdır. Mart 1966 ı.e Mart 1967 a yıstay. Ana>asa Mahkemesi gibi kurumlar dahi Adalet Paıiisinin laktörün etkisine terkedilmiş ol arasında para aızının 0o26 oranın ması ve bu etkenlerin her uçuyanında devrimci görünmektedirler. Çünkü btl korumlar Atatürk da çok buyuk bir artıs kaydettınun bırden 1917 başlarında para devriminden beri kabul edilmiş yasaları uygulamakla görevlidirler. ğı ve bu aşırı genışlemenın çok arzını daraltıcı yonde tesır ttmıs Türkiyede her devrimcinin aklından hiç çıkarmaması gereken onemlı bır kısmının d» 19b6'nın olmaları buçunkü dutumu yakurallar vardır : ıkıncı yarısında yaratüdığı unuratmıştır denebıhr. Devrim sıireli bir iştir; dünden gelen \e yarına nzanan bir tulmamahdır. 1yı mahsul ve bol merdivenin basamakları gibidir. Dünkü devrimcller bugün eksik ıthalat dolayısile 1966 ıçınde faz görülebilir; bugünkü devrimciler de yarın eksik gttrüleceklerdir. la fıyat artışlarına yol açnvyan Ama devrimlerin dünden gelen ka\naklarını reddeden, bir millebu genışleme politıkası, fıyatıar tin milliyetçi güelerinden •oeunan. iç ve dış çtlismHerl Ivi değeruzerındekı olumsuz etkılennı da lendiremiyen, evvel ve âhir bu isi kendilerine Özgü zannedenler ha çok 1967'nin ilk yarısında sonunda hüsrana ufrarlar. Türkiyede devrimclllti Millî Kurtugostermıştır. lus harekftinln milliyetçi yörüngesine Mnstafa Kmnat oturtmunerçek durumun bu Dığer taraftan, 1987 ücak ve tur. Bu yörüneede devam edeccktir devrtancilik.. Ba ,«ıHli gerçegi n» rdjtanen bnş soruttılular Şubat «ylannda memur maaşlateneffüs edemiyen akımların Türkiyede basarı sansı yoktur. ve unlara gerekçe imâl e rında yapılan »rtışl.ir, İ.D.T. ve denler olayı ve sebepîerinı kamu Tekel maddelerinin fiyatların. • oyuna çok farklı akseltirmeye >apılan zamlar fıyat endeksierıçalışmışlardır. Tıpkı 1965 yıhnda nın yükselmesıne yardımcı ol aeçim yılı olduğu için her turmuşlardır. P>« •••««•••••• •«•«•••*»•• *•»••••**«•••••«•««•••• lu perhiz tedbnlerinı bir tarafa Bu konuda söyln»bilecek bır ıterek izledıkleri yanlış psra dığer onemh nokta üa 1967 başlapolıtıkası sonucu.ıda. oidukça rında alınan mali polıtika ttdşıddetli hir «enflâsyon» orU; a bırlerı ıle Turk tkononıısmdeKi çıktığı zaman, bunu ekonomimn tuketım harcamaları artıslarının Sevgili babamız emeklı az gehşmıslığine VÎ «yapısal» neyeterı kadar onlenemediğı; oy»a denlere bağlama hevesıne kapıl"gelır polıtıkası .edbırlermın gedıklan gibi. bu kez d» yaratıl;>n nısleme yönunde kullanıldığı ve hkidite bunalımını yapısal neden nıhavet para »rzındaıtı daralmahastalağı devam ettıği surece ve vefatm; mutaakıp yakm ilgilere. ya da mevsimhk dalgalan nın. daha çok sanayicı ve yatmm lerini pyırgemıyen Sayın Prof. Merıh Odman ve Sayın Dr. Asım malara bağlamaya kalkısmıslarcıları etkıledığıdır. Kısmen bu İ'tanbullu ile Üniversite Rektörlüğü ve Edebıyat Fakultesı dır. âedenlerledir kı, 1967'nın birineı Dekan, arkada^larina, buzat cenaze törenırıe ıştırak eden, çelenk Para darhğı kar?ısmda ileri 5Ü yarısında yatırımlarıla azalma egonderen; teigraf ve telefonla bızzat evirnizc kadar gelerek târulen başlıca gerekçeler sunlarğilımi belirmls; c a n iı?8at msldı: ziyede bulur.an akraba ve yakın dostlarımıza ayn ayrı t e zemesının fıyatlarında duşme (î) B« mevnimliktir ve ge kaydedilmıs; buna karşılık, fışekküre büyük acımız mâni oldjğundan âlenî minnet ve şükcicidir; her yıl olur. yatları yukselen maddeler araranlarımızı sunarız. ÇOCUKLARI (3> Bu yıl jağmuriar uzun sında «gıda maddeleri ye diğer surdüğu ıçm mahsul geç ıdrak tuketım malları ba^ta gelmıstır. Cumhuriyet 10606 edıldı ve mevsımlik para fee Hıç şuphesiz, bu ters.yönlü genislemesi de bnaz gecıktı hşımde 1967 butçesının yapısı da (J) Orta Doğu bunalımı MEKÎUPLA ve PUKLA bır ölçıide etkilt clmustur ve da par» darlığın» yol « a n psiko ha da olacaktır. Bıhndlğı gıbı, lojik bir ortam yarattı. 1967 butçesi kamu tuketım hsr(î) Yeni vergiler ve zam camalarında onemlı artışlar geHer dtrs 1G20 sayta ve 1 lica. Plâhlı mctodlar bp120 lırjdır. lar piyasadan parayı çaken tıren. kamu yatırımlarının «rtıs ncr;leti hıtirpnlor LONORA PARİSve BE.RLİN « gtindcdlir. bır «aspırator etkısi» yaptı hızını ise son derece kısan bır Broşurumı^u vcva b lıralıh damga pulu gorıdctereh ilk bet, dersııniii isteyınız. (5) Ekonotnlmiziıı yapısı de butçe nıtehğını taşıraaktadır; ve Jisivor. Sanayi kesiminin o bu yonu ıle plân ılkelerıne aykıVABANO DkLER EMSIIIUSU C U M H I I R U t l COU HS HSKBlVt I57AMBUL nemi artıyor. Un yapı de^ısik rıdır. ligi, butünkü par» uolitikası ile. gîtUkçe artan likidite bnReklâmcıLk: 3090 10603 nalımlanna yol açmaktadır. Başta sayın Başbakan olmak uzere para darlıgı kor.u^unda ae '.ınınS v likmcia T u yarısında meç veren bütun sorumlular bu v e 196 ll Kİ r k e k o " " gerekçelerın tamamını, ya da bunomısının genel dengesıyuk bır kısmını benımsemıs.ernın ve fıyat istıkraıının ne yöndır Oysa, gerçek durumun bu de gelışmesi beklenebılir? Türkiye Şişe ve Cam Fabrikalan A. Ş. ne, ihracat işlerinde nedenlerle ılgisı pek yok. Bır Hariran ve Temmuz aylannda isühdam edilmek üzere en az lise mezunu, askerlik hızmetini kere, bu yılkı iıkıdıte bunalımı ekonomimizın likidite îartlanm mevsımlık dalgalanrnaiarın ve yapmış, 35 yaşını geçmemış ve ı.vi İngılızce bilen bir eleman duzeltmek için alınan tedbırlerın, daralmaların çok ustundedır. A> alınacaktır. rıca. en şıddetli devresi Ocak vılın ikıncı yarısında etkısmi İsteklilenn, Şirket Pcrsonel Ştfhğine bızzat muracaatlan gostererek «para darlığı» sorunuMayıs donemıne rast'adığırıd gorica olunur. nu çozümleyeceğını sanıyoruz. re, yağmurların Hazırana kadaı Yalnız. yılın son çevreğinde, des uzaması ıle; ve 5111e Hıızıran ba> ADRES • Rıhtım Cad. Anadolu Sigorta Han larında patlak veren Orta Do tekleme ahmları için Merkez Kat 5 KARAKÖY ğu bunalımı ıle de ılgısi olamsz. Bankası kaynaklarınm aşırı derecede kullanılması, hazıne ihtiYeni vergılerın aspırator etkisı yaçlannın yarataca.tı baskının Reklâmcıhk: 3094/10608 •apma^ına gelince. bu ancak ka buna eklenerek enflâvyorist bir mu gelmndekı artısın kamu har ortamm hazirlanma«ı gerçek bır camalarındakı artıjdan fazla olDENİZCİLİK BANKASI T.A.O. tehîike olarak gözukmektedır. ması halinde söz konusu oiabılır. Genel Miidürlıiğünden Ovsa, Mayıs sonuıtıbarılç kamu Tvırk ekonomisinde «reel tasarrufların» artmasm sağlıvacak harcamaları kamu gelırlerının tedbirler süratle ahnmaz ise, bu 200 milyon lıra uzerındedır. Yanı arada devlet butçesinin «cari gıtam tersine bır durum vardır Tapu ve Kadastro Meslek Okulu mezunu olan talıplerin Son olarak sanayılesme ve fcKo derlerı» nde onemlı oranlarda ta e geç 0 9 i 9 6 7 ". . . ? .'. tarihme kadar dılekçe ile PERSONEL MÜnomık yapı değı^mesı bu \ılın o «arruflar sağlanmaz ıse. fıvat araylarda DÜRLÜĞÜNE müracaat etmeleri. zeilığı olamaz Yapı değı«mesı u tıslarının on'jmjzdelci h7İanarak devam etmesi bekTe^rada bulunanların sınav için İsUnbul'a dâvet edılmezun devreli bır olusiımdur. Bu leimehdır. j ıl olduğu kadar geçen yıl da leri halinde gelıpgıtme yol masrafları Bsnkaya aıt olacaközellikle 1968 yılında. enflâsvon t;r evvelki yıl da olmuştur. O\si. (Basın 22419 10563) tehlikesi karınılmaz gibi çözükEeçen yıl likidite bunahmı yokmektedir. Tıpkı 1964'den sonraki tu; evvelkı \ıl ise tam aksıne li1965 vılmın enflâsvon yılı olma(Basın 22419'10576) kidite bolluğu. vanı enflâsyon <ı eibi. 1987'yi izleren v e en a\ardı. Kaldı kı, gelışen bır ekozından iki seçimin bir arada vanomıde ıyı düzenlenrnış bır para pılacağı 1968 yılında da, bütün polıtıkasının en onemh gorevlefrenlerin çevsetilmesi ve perhiı rınden bırı de yapısal değışmemelere ve hızlı ekonomik gehş tedbirlerinin bir tarafa itilerek meye en ujgun dusecek tedbir alahildiğine bir enflâsyonist bir eidisin baslatılması kuvvetle lerı alabilmektır. Bu da gosteıimubtemeldir. Plâncılarn, ba=ı%or ki, 1967'nin bırıncı rarısmcia Kapalı zart suretiyle (90 0(10) adet CAM SD BARDAOI Turk ekonomisinin likidite den ıraı ve parlamentonun bu yonde'itın alınacaktır rahminı tutan f54(X)0) lıra olup çeçıeı te gefinın bozulmasınm basiıca so !;ı gehsmeleri önlomck için hukumete doğîu \olu gösterrrıp>e nıinatı (3950Î lıractır thalesi 15 Evlul 1961 Cuma srunü sa rumlusu, para polıtıkjsjnı moalı>;maları sarttır. » 11.00 de yapılacaktır rBkllf mektuplannın ınaleaen Dlr • dası geçmış usullerl e vurutmejc saat evvel Kom. na venlmeslnı Postaaalo geoUtmeler Ka çalışanlardır YARiN bui edtlmez Şartname Evsaf AnKars tsmir Lv Amlrlikleurk ekonomısıni surekh 0rinue ve nUmunesı tie otrllkte Kom da görülebilir DIŞ ÖDEMELERDEKİ l«rak ve bırıbinnı ızler bı DENGESİZLtK (1*95 sa\ıhd:r Basın 21730 10584) cımde «enflâsjo.i» \t «1ef ıProf. Dr. Besim USTÜNEL Fiatlar naden artıyor? Y Uydurma gerekçeler 6 T BŞEKK ÜR Ord. Prof. Ahmet Hâmit Ongunsu'nun İNGİLİZCEALMANCAFRANSIZCA Neler beklenir? Eleman Aramyor BİR TAPU UZMANI AUNAGAK îstanbul Levazım Amirliği (2) No. lu Satınalma Komisyon Başkanlığından SÎRKECİ DEMÎRKAPI lişyon» çukurlannâ t dusmekteo