Katalog

CUMHURİYET 10 Kasım 1951 öre.. Tarihçinin notlarma göre | Atatürkün sosı senesi Yazan: Halîk Y. Şehsüvaroğlu =haberİRri Almanyadan alacağı olan tacirler lo uncu olum yıldonumunde [HEM NALINA MIHINA HATIRALAR Falih Rtfht Atay Yazan: Vichinsky Yoldaşı katıltan teklif! Bizim «Akşam» gazetaoi «îkdam ı Yurdu» nun bitişiğindeki aşı bo| yaiı ahçab binada idi. Arka oda Boğazı ve limanı görür. Eski Harbden evvel Almanya>a siparlf e İttihadveTerakki merkezinden ve dilen mal bedellerine mahsuben 6de nen yuzde 25 avans alacakları hakkın Dördüncü Ordu Şifre kaleminden da Istanbul Tuccar Dernegi Ankarada tanıdığım Cafer, o sabah beni zi kat ettik. Alabildiğimiz intıkam, alâkalı makamlara bır telgraf çekerek yarete gelmişti. Temiz yürekli, sı bundan ibaret kaldı. alacaklı tuccarın elındekı banka mak cak gönüllü bir Rumeli çocuğu buzları karşıhğında kendilenne muna sib bir nisbette ödemede bulunulmuını idi. Fazla okumus, yaznuşlardân Fethin ikinci günü İzmir nht!istemijlerdi. değildi. Fakat pek sezinisli, gör mındayım. Karargâh Birinci KorOış Işleri Bakanlıgından bu telgrafa düklerini duyduklannı sevgi ve donda bir kösk. Alt katın açık cevaben gelen tezkerede Alman haricl borçlan meselesinl göruşmek üzere Ka inanış sırnna varan sağduyulu bir penceresinden ince, kuru, yanık bir sım ayında Londrada bir konferanı efendi idi. yüz görüyorum. Mustafa Kemalin toplanacağı ve bu avans roeselesiıün Monduros mütarekesini imzaladiğer Türk matlubatı raeyanında gö mıştık. Ancak loğuk ölüm nefe bajı. Karşısuıda ayak üstü selâm ruşülmek üzere bu konfreanaa aunulduran bir deniz komutanı. İngiliz sinin duyurabilecegi bir bitij, bir filosunun kurmay başkanı. Donanduğu bildirihnektedlr. sona eris hissi içinde idik. Vatan ma nhtıma yanajık denecek kadar perverliğinde hiç süph» olmıyan yakın. Genelkurmay Başkanı bir fikir adamımız: Ankaraya döndü İnanabilmek için gözlerimin se Parçalıyacaklar mı, toptan mı vinç yasını siliyorum. Şehrimizde bulunan Genelkurmay mesele bundan Başkanı Orgeneral Nuri Yamut dün alacaklar? Artık Atatürkün öldüğii oda Biraz sonra yangın, İzmirin aşağı a=keri özel bir uçakla Ankaray» git ibaret... Ah parçalamasalar da İnmahallelerini sflip süpüren büyük süıde, beraberinde Yugoslav Ge mıçtir. Atatürk hastalığının büyük buhgiltere bizi. toptan alsa, Mısır gibi yangın. Rıhtım üstü an binlerce inranlarma kadar, Anafartalarda vu nelkurmay Baskanı da olduğu hal Günseli Başar Türk ve İslâm olsak... diyordu. sanla dolu. Hepsi İngiliz donanmamştuğu, Sakaryada düsman ordu de stadyomda 19 Mayıs şenliklerineserleri müzesini gezdi Bu bir Türkçü, bir yazıa, biı larıru mağlub ettiği, 30 ağustos za de bulunmuştu. 19S1 Türkiye GuzeUik Kraliçesi Oün ünlversite profesörü idi. Osmanlı «ma sıgınmak çaresini aramakta» Bu Onun muzaffer hayaünda son selı Bajar dün Suleymanlyedekl Türk seçkinleri bir ümide benzer heı Fakat gemi merdivenlerine sokuferini kazandığı, Cumhuriyetl kurduğu ve inkalâblannı yaratbğı 19 Mayu olacakü. O gün gendik, ve Ialâm eserleri müzesini ziyaret et düjünceyi, Mıarr gibi bır sömürge lan sandallan süngülü neferler mijtir. gunler gibi vazifeainin basındaydı. Eb«dt Atatürke tükenmiyen alkış Naciden Kraliçe, müze müdurü ElU olmak fikrini bile zihinlerine uğ geri kovuyor. Aralannda bu sünmüzenln kıtab, ctld. halı ve Onun hasta ve mustarib olarak l«rmın, kesilmiyen (Var ol) nida diğer koleksiyonları hakkında lzahat ratmazlardı. Şehrin havasında sim gülere arkalannı vererek İzmire çıkmıs olan ordunun asker kage;irdiği son senesi, memleketimiz larının uğultularüe son defa selâm almıştır. diden bir sahib değiştirme hali var çaklan da var. için hamlelerle dolu yenl bir âevre lamıs ohıyorthı. Fen Fakültesi radyo istasyonu dı. tkid* bir caddelerde bir kalaMustafa Kemal açık otomobili rastlıyor, dünya hadteeleri bakıO aksam İstanbula hareket etti. faaliyete başladı balık... Çığlıklı bir kaynaşma... Sle Görtepeye gitmek üzere kamından da çok ciddi bir manzara Mayısm son günleri Dolmabahçe İstanbul Ünlversitesi Fen Fakültesin Gazeteye koşan birl havadis verir: labalığı yardığı vakit kalabalıktan: arzediyordu. Sarayında geçirilmiş ve 2 haziranda de ktlçük bir radyo İstasyonu kurulmuş Ayasofyaya çan takacakiar Mustafa Kemal... Mustafa Kev e lstasyon dünden ltibaren faaliyete Atatürk son komasına kadar yani gelen Savarona vatma geçilgeçmlftlr. 38,Z dalga uzunlugu üzarin mış. mal... memlekat ve dünya tneselelerile misti. Ayasofyayı kurtarmak üzere yoden nesrlyat yapan lstasyon, Rektor Sesleri geliyor. Panifin nasıl eşsiz dehasının bütün uyanıkhğı lle Yatile seyahate çıkmı» bulunan Prof. Dr. KAzım tsmail Gürkanın dlk kuştan çıkanlara bakardım. Yalmeşgul olmus ve kısa bir zarruın Rumanya Kralı Karol'u Atatürk 19 tafonm alınan Üriveniteyi tçif nutku nız halk idi. Kravatsız, ütüsüz, ba korkak olduğunu gözlerimizle görüyoruz. Yangının bir sele benzieonra tahakkuk eden gdrüslerini haziranda Savaronada kabul etmiş nu yaymlamıjtır. şıbozuk halk... yen alevi ile, denizi kaplıyan filo açıklamıştı. İdrobioioji Enstitüsü açıldı ve kendisile 70 dakika süren bir Cafer de bitkinlik içinde idi. Si arasında on binlerce Yunanlı ve fstanbul Onlversiteslce bağlı olarak gara paketimi uzatırım: Met'um bastalık ilk defa 1 ocak mülâkatta bulunmustu, Uludağda faaliyete ge«lrllen Kozmlk çeteci kalabahgı içinden Mustafa 1938 günü Yalovada Profeaör DokAtatürk haziran içinde Savarona Off... der. BaltaUmanında tOT Nihad Reşad Belger tarafindan lle bir Marmara gezintisine çıkmıs ŞuaJar Enstttüsü lle enstitUlerl, Rek tkram «ttiğim kahveyi getdrtr Kemal bir Tann iradesi gibi geçitesia «dUen Idroblolojl yor. teşhis edilmiş ve o günden sonra ve ayın 23 ünde Erdeğe gelinmlşti. tor Prof. Dr. KAzım tsmail Gürkan ler, hükumet ve hekfanler dddt bir a Burada Donanma Komutanıru ka tarafından açılmıstır. tdrobiolojl Enıtllâkayla sirozun sevrinl yavaçlata bul etmis. ve komutan vasıtasile de tüsüne bftlık aramada kullanılmak uıt Off... der.,.,^ „.. Bir müddet sonra gSzleri yafare 19 ar tonluk üç aded mot&r ılınmif cak tedblrlere bafvurmuşlardı. niz subaylarile, erlerine bir mesaj ve motörlera, Rektör tarafından, «Ge rarak: Fakat Atatürk yaradılısında bir göndermişti. ter», «Arar>, ıBulun» adları verllmlı Bak, dedi, beni pencereye çatlr. Bundan baska, 230 tonluk bir moinsanı mutlak bir lstirahatin kaRahatsızlığın ilk ıshrablı devresi tör daha siparlş edllmiştir. ğırdı. yıdlan altinda uzun bir müddet Erdek dönüşü başlamıçü. Atatürk İngiliz donanması limana giriyortutabllmek fankânsız gibiydi İki Amerikan filosu geliyor nefaa daruğmdan, havasızlıktan şidu. İrili ufakb tekneler Üsküdar Bırle$lk Amerika devletleri bahriye • Kısa bir istirahat devresinden kâvet ediyordu. Bu ıstırablanna ve Sarayburnu sularına dağıldüar. sonra Merinos fabrikasının açılma rağmen Başbakanla sık sık memle sinin Akdenlz 6 ncı filosu gemileri. 20 Kasım İİA 27 Kasım tarihleri arasmda En büyüğü ağır ağır geldi, Galata merasiminde bulunmak ve iktisa ket lşlerini ve dünya vaziyetini gö Is'anbul ve tzmlr limanlaruu ılyaret rıhtımına yanaştı. Hepsinin toplan di gelişmesile meçgul olmak üzertt rüşüyor, bakanlan kabul edip on edecekUr. Gemlik ve Bursay* yorucu bir *• lara direktifler veriyordu. istanbula gelecek gemiler sunlardır: havaya dikilmişti. Zafer, Osmanlı tmparatorluğunu US.S. Des Moines (ağır kruvazör), yahat yapmıştı. Rahatsızlığm fazlalaşması üzerine USS. Albany (agır kruvazör), U.S.S. yere serenlerin zaferi Padişahın oİstanbula döndükten sonra bunu yattan şikâyete başiami} ve 25/26 Franklln D. Roosevelt (uçak tasıt gediğer bir gezinti ihtiyatsızlığı takib temmuz gtcesi kendisi Dolmabahçe m!«i). Furse (muhrib). Ketıneth D. turduğu Dolmabahçe sarayının yaetmiş ve gripe yakalanmiftı. He Sarayrna nakledilmişti. Sarayın 71 Bailey (muhrib), Johnston (muhrib), rım veya bir mil açığına demirSovyet Rusyanın hiç bir sözüno Putnan (muhrib), Haynswortiı (muh lemişti. 1 men bu sarsıntılann arkasmdan da inanmadığuıı ve Kızıl Çarlıkla imAtatürkü, 20 ncl asrın dâhi anumaralı odasmda son günlerini rib ), Chukawan (akaryakıt tankeıiV O pençe, derin ve onulmaz utıBalkan Antanü toplanhsı münaseVlsamiral M. B. Gardner vc amlral zalanan andlaşnıalann, bunlann damlanndan biri yapan meziyeti, betile Ankaraya dönmüş, müzake geçiren Atatürk burada milleti için AM. Prid» de, filo ile beraber limanı. rabların pençesi, bütün tırnaklanyazıldığı kâğıd kadar kıymeti olen güzel hayallerini kuruyor, bazan mıza geleceklerdlr. nı boğazımıza geçirmişti. Hiç kı Onun istikbali görüş kudreti idi. relerle mesgul olmtış ve Balkanh madığını geçenlerde söyleyen Mr. Abdülhak Hâmidin meşhur «Türbei Başbakanı, bakanlan, Genelkur Amirallerln. tstanbuldan Ankaraya ramıyorduk. diplomatlan, gazetecileri kabul etTruman ile ingiltere ve Fransa, kagiderek hükumet erkânı lle de gorüşmay Başkanuıı kabul ediyordu. mişti. Bir aralık Caferi deli olmuş san Fatihte» manzumesinde Fatih için bul edilmiyeceği muhakkak olan Kammdan su alınırken ölmek melerde bulunacağı tahmin edilmek • dım. Birden gözleri kurudu, iki söylediği şu iki güzel mısra, Misafirler serefine 27 şubat patedir. 9 parçadan mürekkeb filo, limabu silâhlan sayma ve azaltma tekMâzi, o perdei gayb ekşadei 2ar günü Çankaya köşkünde bir ihtimalini düşünen Atatürk 71 nu nımızda bir hafta kalacaktır. Misafir yumruğunu pencereden zafer filolifini neden yaptılar? Her halde huzurun, maralı odada vasiyetnamesinin res f ıloyu karsılama programı hazırlan. suna doğru sıkarak: çay da vermisti. Atatürk o akşam Vichinsky Yoldaşı kahlasıya gülm! muamelesini yaptırtmış ve ken maktadır. Ati o rahi muzlim âmâdei Biz sana gösteririz, dedi. gazetecilerin Balkan Antanü hakdiirmek için değil! disine aynı yerde hükumet progragüzann! Hayri fpar aleyhine tazminat kındaki sorulannı veciz bir ifaÇıktı, gitti. mıru hulâsa şeklinde anlatan BaşFikrimce bu teklif, Moskovanın davası açıldı deyle cevablandırmıstı. İşte Mustafa Kemal 19 mayısta, aynen Atatürk için de söylenmiş bakanı büyük bir alâka ve heye Şehrimlzin tanınmış taclrlerlnden dilinden düşürmediği banşseverliFakat milletleri idare edenler canla dinlemişti. silâh ve kuvvet olarak, o sırada bü addedebiliriz. Atatürk maziyi bilirdi. Maziyi Hayri Ipar aleyhine Edebiyat Fakültesl ğin aslı esası olmadığını bütün hakkmdaki düsüncelerini daha geDoktorlarm müsaade ettiği vakit profeıorlerinden Mazhar Şevket Ipşlr tün halk, yokuşun halkı olan bu dünyaya, imkân olursa Demir Perniş bir surette bir akşam Ankara bittiği halde Atatürk Celâl Bayara oğlu 10 000 Uralık bir tazminat davası delikan'.ınm sıkılmış iki yumruğu tarih kitablannı okuyarak öğrenmek güç değildir; fakat tarihi yalde arkasındaki milletlere gösterPalasın paviyonunda açıklamıstı. sualler soruyor ve onun söylediği açmıjtır. ile Samsuna ayak bastı. nız okumak ve bilmek kâfi değilmek için yapılmıştır. Buna ihtiyac Atatürk bu uzun konuşmasında güzel sözlerden, memleketi refaha Davacının iddiasır.a gore. Şevket fp*** dir. Meselâ İstanbulun Milâdın var mıydı? Vardı. Çünkü Ameribilhassa şunlan söylemisti: (... Mil kavuşturacak projelerden büyük şiroglu temmuz ayında Boğazda banyo General Franchet d"Esperey Ga 1İ53 üncü yılmda kahraman Osyaparken Hayri Ipara aid Mahmud kada. Ingü'.ercde, Fransada, bütün letieri sevk ve idare eden adamlar bir haz duyuyordu. Buke ldaresindeki motör kendisine lata nhtımında beyaz zafer atına manlı Hükümdan Fatih Sultan demokrat Avrupa memleketlerinde tabiî evvelâ milletinin mevcudiyet Başbakan sözlerini bitirdiği vakit çarpmıştır. Bu alâka çekicl hâdisenin bindiği zaman, hayvanını ürküttü Mehmed tarafından fethedildiğini ve başta Hindistan olmak üzere, 14 ve saadetinin amili olmak ister, duruşmasına yakında başlanılscaktır. Atatürk kendisine, dünyanın büğü için, kendini selâmlıyan Osman ve Türk zaferinin Ortaçağı kapaAsya memleketinde, hâlâ Sovyet fakat aynı zamanda bütün milletler yük bir buhrana doğru gitmekte Otobiis bir kadına çarparak lı mızıkaşına: Rus> anın banşseverliğine inananyıp Yeniçağı açtığmı bilmek bir için aynı şeyi istemek lâzımdır. olduğunu ve bunun karşısuıda ahölümüne sebeb oldu Sus! diye kırbacı ile hakaret marifet sayılmaz. Tarihî hâdiselerin lar mevcuddur. Bu memleketlerin Bütün dünya hâdiseleri bize bu nacak tedbirleri işaret etmiş ve Şofor Mehmed Orgun ldaresindeki kızıllaşmış halk kütleleri veya kozaferlerin, mağlubiyetlerin, inkılâbnu açıktan açığa ispat eder, en u hükumete çalışmalannda muvaffa 129 plâkalı Belediye otobüsu. dun, In etmişti. nıünist liderleri değil, komünist olAda vapurundan çıkmıştım. Köp larm, ihtılâllerin, yükselen devletzakta zannettiğimiz bir hâdisenin kiyetler dileğinde bulunmuştu. gıllz sarayının onunden geçerken Samıyan devlet adamlan arasında da hure Golenç adında bır kar.ırm çarpa rü kalabalığı arasından onu bu be lerin, yıkılan saltanatların yıllannı bize bir gün temas etmiyeceğini 17 ekim gecesi ilk komasına giren rak agır surette yaralamıştır. Hastabö'le hakikî veya diplomatik safve devirlerini öğrenip ezberlemek yaz atm üstünde gördüm. bilemeyiz. Atatürk gözlerini açtığı gün gene r.eye kaldırılan kadın çok geçmeden diller de bulunmaktadır. Türkiye ve diğer doatlan kuv Başbakanı anyor, kendisile memle ölmiiş, şofor yakalanarak tahkikata Hiç bir kâbus, ondan sonraki ha bır hafıza işi olduğu halde butün bunlann derin sebeblerini araştınp Amerikanın ve Avnıpadaki devetlidirler. Bugün için hiç bir ta ket işlerini görüşüyor, Cumhuriyet başlanmıştır. yatımda bu mareşalin o günkü yübulmak, hâdiselerin kabuğundan raftan bize gelecek bir şey bekle bayramında bizzat bulunmaktan mokrat milletlerin, silâhlanmak için, zü kadar ürpertici olmamıştır. içine nüfuz etmek, maziyi mânamem. Beklemeğe de lüzum yoktur. bahsediyordu. daha brnük gayretler sarfetmeleıi Çabuk Padişahı çıkarmız. DolAtatürk İstanbulu ziyaret eden Kral Edvard ile birlikte otomobilde landırmak ve tarihten ders almak İşte bu sükunet içinde bütün dünlâzun gelen bir zamanda, mükellefTribüne bir asansörle çıkacak, ornabahçe sarayında oturacafrm, lâzımdır ki asıl mühim ve kıymetli Ordu Kumandanlığına tayin edil şartlannı okur okumaz yayı mütalea etmek fırsaü bizde radan milletinin bajTamını kutlaistikbali leri katlandıklan ve katlanacakları * ÖNÜMÜZDEKI haftadan itıbaren diye emir de venniş. olan da budur. Atatürk mazıyi ve diği zaman 1917 eyluiünde Enver gören ve «Devleti Âliyei Osma ağır askerî masrafların zarurî oldir. yacaktı. Terzisi kann şişliğine göre Imroz, Ayvalık. AntaJya hatlarında kış Devlet, bütün gün, mareşali baş tarihi işte böyle bilirdi. Onun çe Paşaya gönderdiği raporda, istikseferlerl programının tatbıkına başladuğuna inandınnak gerekiyordu. Dünyanm filân yerinde bir rahat frağını hazırladı, doktorlar evvelce nacaktır. ka bir saray seçmeğe kandırabilmek Hk meneviş'.i mavi gözlerinde te bali tam bir vuzuhla gören ve «haıb niye bu mütarekename ile kendini Vichinsky Yoldaş, üçlerin silâhlan bı^âkaydü şart düşmanlara tesiim sızlık varsa bana ne dememeliyiz. bu son arzunun yerine getirilebi* KARADENIZ iskelelerinden yapılan için uğraşıp durdu. celli eden zekâsı, tarihi masal ol devam ettiği halde karşısuıda bu etmeğe muvafakat etmi^tir; yalnız azaltmı teklifini kaülıncıya ve nyBöyle bir rahatsızlık varsa tıpkı leceğini fakat yolda anî bir kalb hayvan naklıjstının artınası üzerine. Sonra bir sabah İngiliz askeri durmasile ölebileceğıni söylemişler birlken hayvanları taşırrak için Dum kıliğmda iki Ermeni ile bir İngiliz maktan çıkarır, ıbret verici bir ders lunduğumuz en büyük tehlike, her muvafakat etmiş değil, düşıuanlann kusu kaçuıcıya kadar güldüğünü kendi aramızda olmuş gibi onunla haline getirirdi. taraftan çürüyen binayi muazzamı memleketi istılâsı için ona muave söyliyerek reddetmek suretile delupınar ilâve olarak alâkadar olmahyız. Hâdise ne ka di. Bu sebeble seyahatten vazgeçildi. seferine vapuru edılmıstir. Gemi. hayvan subayı «AJ<şam» matbaasına gelditahsis bugün Atatürkün mazinin hâdiseleri ve saltanatın bir gün dahilen birden neti de vâdetmiştir» diyen ve de mokrasilerin istediğini >apmış oluBaşbakan o yılm Cumhuriyet Karaüenize hareket edecektır. dar uzak olursa ols^n bu eostan ler, Aşağıda idare odasmda idim: tarihin sahife^eri arasında dolaşan bire ve hep birden çökmesi ihtima dıkleri de pek kısa bir müddet son yor. Bundan sonra silâhlanma yarışaşmamak lâzımdır. İşte bu düşü Bayramını Atatürkün, Türk ordu* DENIZYOLLARININ Hollanda tez Makineyi durdurunuz, resmî şı daha büyük bir hızla devam ezekâsı, ona istikbali görmek kud lidır» diyen O idi. ra doğru çıkan gene O o'.muştur. nüş insanlan. milletleri ve hizmet suna gönderdiği mesajla açmıştı. gâhlarına ısmarlami} olduğu buyük tebliğ var, dediler, decektir. retini de vermişti. Atatürkün çelik leri hodbinlikten kurtanr. Hod Türk milleti bu hazin vedanameyi rdmokörler gonderilen heyete tesiim Gene bu raporunda, O eartık her İngilizlerin İskendenma asker İstanbulun işgal edildiği hakkm menevışli mavi gözlerinin şimşek iş bitmiştir, bulunacak bir çare teessürü en edilmıştır. iki romorkor Çoruh vapubinlik şahsî olsun, millî olsun da Celâl Bayann millî Vichinskv'nin kahkahalarla gülçıkarmalan üzerine Sadnâzam ve hisli şekilde ifade eden sesinden runun yedeğlnde llmanırr.ıza getlrile daki tebhğ idi. Fakat hükumet ağ bakışlan istikbalin karanlıklarını kalmamışürı> demek istemediğini Başkumandan Müşir İzzet Paşaya mesine Relince. bibnem. ima fena telâkki edilmelidir.) Moskof cektır. zından yazılmış hissini veriyordu yırtar ve O'nun dehası, yarını bir söylüyor: «İmkânı halâs ve hayat dinlemişti. çektiği telgrafta, «Pek ciddî ve dİDİomatı. Fransız'ann «Son çülen * ISTANBUL vapuru DoğuGüney Askerlerden biri mürettibhaneye 1938 yılı ile başlavan bu yorgunkıtab gibi okurdu. mevcud olup ancak tedabiri sai samimî olarak arzederim ki müta iyi giıler» sözünü biliyor mu? Cumhuriyet bayramı şenliklerile hattı kıs tarlfesınln İlk seferini yapluklar ve sirozun ilk ânzalan Ataheyecanlanan Atatürk o gece ikuı mak üzere dun saat 14.30 da limanı çıktı, biri makinenin başına gitti Bazı kimseler vardır ki istikbali beyi bulmak lâzımdır» diyerek, a reke şeraiti meyanmda suitelekkitürkü bu rahats:zhemm mütehasBabıâliye koşarak Nazırlar Heyemızdan ayrılmıştır. hnmasmı luzumlu gördüğü idarî ve 6is bir yabancı hekime de göster ci komasına girdi. Ve bu rahatsızlık * ISKENDERUN vapuru, maklne ak tine haber yolladık. Hükumet de gördüklerini sanırlar; fakat onlann askert tedbirleri birer birer izah yab da izale edecek tedabir ittiancak bir gece devam etti. görüşleri, kehanet meraklılannm haz edilmedikçe ordulan terhis mek lüzumunu hissettirmiş ve Fran samında luzumlu görulen tamir&t «e kendine göre bir tebliğ verdi, geediyordu. Bu tedbirler arasında, Büyük Miliet Meclisinin 1 kasım bebile İstinyede ha\ruza girmistlr. Resadan Doktor Fisenje davet oluntird.k, Ermeni tercümanlar İngiliz ve falcılarm uydurmalanndan fark memleket haricinde tek nefer bı decek ve Irgilizlerin her dediğine lan cesaretle yapmış ve miliet da salı günkü açılışuıda Başbakan Ce vizyon on iki gün devam edecek ve sızdır; çoğu yanlış çıkar, milletleri boyun eğecek olursak İnailizlerin mu^tu. T ! i. lâl Bayar, büyük Atatürkün son blttikten sorvra gemi tekrar ser\ ise gl subayma tercüme ettiler: ve şahıslan için felâketler doğu rakılmaması ve ordularımızın, Tür ihtirasatının önüne geçmek için kabul etmiştir. recektir. Fransız mütehassısı da Türkiye nutkunu okuyordu. Bizimkini sahifenin başına ko rur. Çünkü bu gibılerin zekâları kiyeden ziyade Almanyanm men imkân kalmıyacaktır» diyen O, bu O, her zaman istikbali görüyor; •it DEVLET Denizyollarına aid Yozgad nin Kurtancısma perhiz, mutlak is(Memleketimizi her gün daha çok şilepl Filâdelfiyadan Hayfaya 6994 ton yacaksmız, hükumetinkini altma... yarını doğru olarak görecek kud faatlerini düşünmeleri tabii olan sözlerile gene istikbali görmüştü. O kararını ona göre veriyor ve tedtirah tavsiyesinde bulnuyor, fakat kuvvetlendirmek, her ihtimale karyuk getirmıştir. 8 kasımda dedi. rette değildir. Onlar maziyi bil Alman kumandanlar elinde bıra Sadnâzama çektiği diğer telgraflar birlerini ona göre alıyordu. Onun Atatürkün çok zeki suallerile kar şı koyabilecek halde bulundurmak kalkan gemi 686 Hayfadan 15 otomobil, ton yuk, ingiliz tebliğinde «muharebe» sö mezler ki istikbali görebilsinler. A kılmaması da vardı. O Suriye, Fi da da, ileriyi apaçık görüyordu; fa içindir ki Dütün hayatı boyunca şılaştıkça bu enerjik insanı gün ve dünya hâdisatuıı büyük bir te 6 yolcu ile pazar günü sehrlmize gele zü «mahrebeı şivesi ile yazılmışb. tatürk ise, dünün ruhuna nüfuz listin ve Hicazda emir ve kuman kat derd anlatamıyordu. Hükume başanlar ve zaferler kazanmıştır. lerce bir yatakta zaptedebilmenin yakkuzla takib etmek, sulhsever si cekür. Resmî tebliğin yabancılar tarafın etmiş olduğu için, bugünü ve ya da yüksek mesuliyetinin bir Müs tin verdiği emirleri tatbik ederek 1 20 yıl önce General MacArthur nr skülâtını hissediyordu. •• EVVELKİ gece uçakla jehrimize * dayandığı esaslarm gelmış olan Alman Wlesbaden Tiyat dan verildiğini göstermek için bu nnı da keşfetmek hâssasına, de lüman Türk kumandanın elinö? elde henüz kuvvet ve malzeme var ile kcnuştuğu zaman söylediklerinin Fısenie ısrarlara rağmen Türki yasetirnizin bulunması lüzumu üzerinde ısrar ken memleketi düşmana tesiim et hepsi birer birer dosru çıktığmı, rosunun orkestra şefi George Reinwaid kelimenin bu türlü çıkmasına dik hasına sahibdi. yede fazla kalamamış ve hekim başlıcasıdır.) ediyordu. 10 kasım 1938 sabahı. Mustafa dün Ankaraya gltmişrlr. Alman muzismeyi vicdanına yaraştıramıyan O ölümünün yıidönümünden iki gün dcstlanna şöyle demişti: (Atatürk 1910 da Fransız manevralannda yen, Von Kress'lerin, Von Falken Ylldınrja Ordulan Kumandanlığın evvel bir Amenkan Kemalin Türk milletinin aşkile do tâyin Devlet Operası orkestr» şefllğine dergisinden o kadar cazib bir kudret ve kuvveolunmuştur. henüz ecel beşiği bir uçurtma vazsTnan, O'nun MALÛL Gaziler tstanbul şubesinte sahib ki bir gün daha kalacak lu kalbi huzur içiıde durmuş ve ziyetinde olan uçağın istikbalini heim'larm, Von Sanders'lerin bir dan istifa etti ve istikbali görerek naklen okuduğum Hakikî olursam derhal onun iradesi altına âsuman gözleri birbirinden mesud den: Muaddel nlzamnameye gore, haygörmüş ve bu satırlann muharriri biri pesi sıra mağlubiyetten mağ yapılaeağından endise ettiği şeyler çelik menevisü mavi gözlerinde issiyet ve mümkabe heyetlerinin seçiml gırıvereceğim, halbuki bir doktor istikballere inanmış ohnanın haz yapılacağından subede kayıdlı üyelerln ne, insan zekâsının bulduğu bu ye lubiyete uğnyacaklannı O önce ve uğnyacagımızı haber verdiği fe tikbali gören bir ilâhî kudret olduğuna bir daha inandım. Evet, olarak benim ona hâkim olmam zile kapanmıştı. ni icadın harbde büyük inkılâblar den ve herkesten evvel görmüştü. lâketler birer birer vukua geldi. 17 kasım 951 cumartesl saat 15 te Toplâ/'m, üç ay sonra gelirim...) Teklifleri kabul edümeyince de 7 hanedekl yurdumuza tesrifleri rica oluyapacağını söylemisti. 1919 mayısında, İzmirin işgal e O'nun dehasmm ışığı, Abdülhak nur. Yeni O yıhn bahannda Çankaya köşÇanakkalede Beşinci Ordu Ko nci Ordu Kumandanlığından istifa dildiği o kâbuslu günlerde vatanı Hâmidin «rahi muzlim» dediği â* KIZILAY Kurumunun senelik gencl Falkeim Almanyaya kurtarmak azmile Anadoluya giden tin'n kEranhk'.armı yırtıyor ve Akünde istirahatte olan Büyük Ata ! ZEHRA KÜBUKAHVECİLER mutanı Müşir Liman von Sanders etmişti. kongresi bu ayın 26 sında Ankarada görüyordu. Onun döndükten sonra bir fedakârlık o Atatürk, felâketlerin pek çok dev tatürk yannı, türkü meşçul eden mühim hâdise ve onun fikrinde olanlar hilâfına ile Yüksek Ziraat Mühendisi toplanacaktır. Şehrimlzden kongreye ff Hatay meselesiydi. Hatayın biran ıştırak edecek olan delegelere daveCyeMüttefiklerin çıkarma yapacaklan arak kabul ettiği 7 nci Ordu Ku let adamını körleştirdiği, yeis ve bütün muv= 3kıyet sırn istikbali CENGİZ AKSÖYEK evvel Suriyeden ayrılmasını istilerıle raznameler gönderilmlştir. mevkileri iki defasında da doğru mandanlığmda iken İngilizlerin 18 ümidsizlik içinde bıraktığı, «artık gröüşünde idi. Nişanlandılar. yor ve Fransız gazetelerinin alevhDEMOKRAT Parti Tavşantaşı ocaolarak tahmin eden O idi; sanki eylul 1918 de başhyan büyük ta her şey bitti» dedirttiği sırada, gerl gının senelik kongresl 17/11/951 cuteki neşriyatıle iızü'üvor u. Bilİst. 8/11'951 İngiliz generaîi Hamilton'un kur arruzunda, bir sene evvelki rapo ne istikbali görerek, mücadeleye martesi sabah saat 9 da Lâlell Çlçek hassa bir gazetenin kendisine ııürunda bildirdiği feci âkıbet tahak atılıyordu. may heyetinde imis gibi. Palas salonunda yapılacaktır. Memleketimizde ilk defa zul isabet ettiği hakkındakı mpka* DEMOKRAT Parti Mecidiyeköy Çanakkale seferi, 1916 başında kuk etti ve Yıldınm Ordular GruO, o en ümidsiz günlerde «düşolarak satışa çıkanlmıştır. lesi ona âni karr' ru verdirmiş ve Nüshası 15 kunıştur ocağınm yıllık kongresi 2/12951 tarisılâhlanmızın zaferile fakat Türk pu mağlub olarak tâ Halebe kadar manı vatsnın harimi ismetinde boistırahatinı yarıda b'.rala^k 15 ' hinde Mecidiyeköyündeki ocak ;okaordusuna pek pahalrya mal olarak çekilmişti. Yedinci Ordu, O'nun e ğacağız» dediği zaman, gene istik Abone şeraiti Türkiye Haric linde saat 15 te toplanacaktır. • mpvıs günü Mers'ne hareket etsona erdiğl zaman, Almanya ile nerjik sevk ve idaresinde en az ze bali görüyordu. Pek az arkadaşuun rniti. Llra Kr. Llra Kr. delenerek bu mağlubiyetten kur jıandığı bu görüşü de doğru çıktı müttefiklerinin bu harbde muzafKASIM 10 SAFEE 10 42 00 Senelik 81.00 Mersinde çok heyecanh günler fer olmalannm imkânsızlığını, yani tulmuştu ve Halebde düşmanı dur ve dediği oldu. Kadıköy, Bahariye cadde22.50 Altı ayhk 43.00 geçirmiş, bil'mssa askerî kıt'alarm < duran O olmustu. Nihayet Yıldınm 12 00 .stikbali görerek kuvvetlerimizin Üç avıık sinde; kârgir ev bahçeli 660 24,00 Atatürk, istikbali gördüğü içinkırk dakika süren şeçid resimlerini. ve Kumanda>.'quıa dir ki Cumhurivet rejimini önce 4 50 9.00 Bır ay.ık raliçyaya, Makedonyaya gönderil Ordular Grupu Tobruk ve Anafarta çünlerinin ruh ' M2. a\Tica arsa 600 712 satılıkLüks Tuhafiye Mağazala D İ K K A T tır. Müracaat İst. Aşirefendi memesi lâzun geldiğini bir rapor tayin edilmişti ama iş işten geç j kurmuş, sonra i^n etmişti. Atatürk haieti ve zindelisi ile kabul etad Alyanak han 8 Saat 1016 nnda arayınız. a Başkumandanlık Vekâletine bil ikten sonra. istikbali gördüfü içindir ki baş Gazetemıze çonderılev evrak ve yazılar V: ] 6 42 11 58 14 39 16 56 18 301 5.01 rniştı arası diren O idi. nefredilsin edümesın ıade olunmaz YıMırım Ordular Grupu Kuman kalarmm «mi'let kabul etmez; isE: ] 1.46| 7.02 9 4312 00| 1.34^2.04] Ankaraya döndüğü günün erte | İık defa Filistin cephesinde 7 n«i danı iken de Monduros mütarekesi yan eder* dediği büyük inkılâb Bir Anerikan Dergisinin Neşriyatı Mönasebetile Atatürk istikbali görürdü Yazan: Abidin Dav'er ovyet Rusya, silâhlann sayılması ve azaltdması teklifini redrteti. Üsteük Vichinsky Yoldaş üçlerin bu teki;?ini okuduğum zaman gülmekten karününce, GenstEİin yüzü sapsarı tılacaktım diye alay da etmiş! Vikesüdi, sendeler gibi oldu. Yalçın yüzlü, uzun ve büyük bir chinsky 'nin alajT da cevabsız kalseferin bütün şanlannı ve şeref mamış, Kanada delegcsi de So\;et lerini bakışlannda dalgalandıran bas delegesinin sözlerir' «biraz daha Mustafa Kemal gülümsiyerek Ge çızırfası artan eski bir gramofon plâğına> benzetniş!... nerale yardım etti. Köşkün holünde oturuyorduk: v a r u Şakalar, nükteler. alavlar kahkaGalata nhtımındaki Mare§alin Ne i}i ^ donanmanın hayali gözümün önüne geldi. halar arasuıda sırıtan bir hakikat İzmir limanında? dedi. var ki o da, Sovyet Rusyanm silâhSonra aramızdaki ev sahibi haMustafa Kemalin kumandanını ların sayılmasına ve azaltümasma nıma: Siz fransızca yazar mısınız? karşılamak üzere İstanbula koş razı olmadığıdır. tum. Birinci DUnya harbinden sonra, diye sordu. Köprünün üzerinden, Eminönün H tarihinde gene böyle bir silâhlan Evet, cevabını ahnca: den Babıâliye doğru o geçişin a tahdid hikâyesi ortaya atılmıştı. O Yirmi dört saat içinde Izmir yakları altinda bütün acı hâtırazaman müteveffa Milletler Cemilimanmdan çıkıp gitmesi için filo lar çiğnenip havaya uçuyordu. yeti bu i|le meşgul olmuş, Cenevrekomutanına bir ültimatom yazınız, Çan takma günü yokuşu tırmade müzakereler, münakaşalar cere» dedi. nan halk, gene o halk, kadınlan ile, Zayıflar tekrar baygınhk geçir çocukları ile, delikanlı ve ihtiyar yan etmiş; o zarnan da başta Aldiler: lan ile geçiş yollanna dökülmüştü. manya olmak üzere, bazı devletler İngilizlerle harbe tutuşacağız, Bu fırtına gibi, kasırga gibi, ku mızıkçılık ernıişlcrdi. 15 lik top ile her şey bitecek... diyorlardı. runtu verici bir sevinç coşkunluğu denizaltı genım ınüdafaa silâhı mıdır, taanuz silâhı mıdır, diye uzun Mustafa Kemali vazgeçirmek idi. uzadıya çene çalmdıktan sonra: simümkün değil mi idi? «Akşam» m gene aynı odasına lâhlan azaltma işi suya düşmüş. bu Fakat yirmi dört saat sonra, Bi döndüm. Boğaziçi gene karşunda münakaşa tııfanından bir müddet idi rinci Dünya Harbini kazananlann sonra da müthiş bir silâhlanma ya*** zafer donanması, demir alarak, ve rışı başlamış ve nihayet 1939 da Türk sancağını selâmlıyarak, ağır Ağır bir hastalığın nöbetleri içintop patlamış; seller gibi insan kanı ağır limandan uzaklaşü. de ölümü iki gözleri ile görmüş giakmıştı. Caferin sıkılmif yumruklannı bi olanlar vardır. Ben iki gözümle hatırlıyordum. battığımızı gördüm ve kurtulduğuBirinci Dünya harbinden sonra, muzu gördüm. silâhlan azaltma bahsinde yalnız * ** Mustafa Kemali unutamam. 1922 de Washington deniz konferanAyni kSşkte öğle yemeğinfe daO sonra daha da büyüdü. Kendi sında bir anlaşmaya varılmıştı. O vetli idik: milletine tekrar o günleri göster zaman beş devlet, Amerika, IngilGeneral Pell£, Paşayı ziyarete mek için, asıl kurtulus. savaşına za tere, Japonya, Fransa ve İtalya, gelecek... dediler. ferden sonra girdi. deniz kuvvetlerini tahdid etmeği General Pelle, İstanbulda FranInkılâb nizamnıın Atatürkü za kabul etmişlerdi. 1930 da Londra sız yüksek komiseri idi. ferin Mustafa Kemalini gölgede bı konferansı, bu hususta ileriye doğru Köşkün dışında gelişini bekle rakö. Kendini gene kendi geçti. bir adım daha armış; fakat 1936 da dik. Arabadan indi. Tutumlu ve Gencler, bizim çektiklerimizi çek ikinci Londra konferansında, Jasert adunh bir yürüyüşle köşkün memek ve bu halka çektirmemek ponya oyunbozanlık etmiş; İtalmerdivenlerini çıkmağa başladı. için, siz de Atatürkü unutmayuıız. ya da aynı yolu tuhnuş; yalnız Mustafa Kemal ziyaretçisini kar Mustafa Kemal blzimdi Atatürk Amerika; İngiltere ve Fransa anlaşsüamak üzere sokak kapısında gö sizindir. mışlardı, fakat bu ikinci Londra andlasmasında; başka devletler, daha çok ve daha büyük gemi yaptıklan takdirde üç demokrat devletin de aynı suretle hareket etmeleri kabul edilmiş olduğu için, karada ve havada olduğu gibi denizde de silShlanma yanşı tekrar başMltltlllllH lamıştı. Bu arada Londra andlaşmasuıa sonradan iltihak ederek ingiliz donanmasmın yüzde 35 i nisbetinde gemi yapmayı kabul etmiş olan Hitler de, 1947 de bitmek üzere muazzam bir donanma programı kabul ederek işe başlamıştı. fKÜÇÜK HABERLER"} Ankara Yui.iii.tlen VAKKO EŞARPLARI CUMHURİYET EV ve ARSA SEN SAPKA