Katalog

15 Kasnn Denizcîlik Bahisleri Devlet Denizyollanna verilecek yeni şekil Dev et DemzyoPirı ve L'manları İdaresıne verilecek şekıl hakkında gerek Genel Mudu/ugan gerekse Amerikalı mutehassısların hazırladıkları rcporlar, Ulaştırma Bakan lığma v^ılmıştır Bu raponar, bır r kcmısyon ta aiındai tetkık ^dı'mış ve Ankaradan verıien DI. babore gire, yer>i şc'dın esas Hoar.'e Ancn m < lıat o l " : s : ksrarıaştır'i• rn >ır. Eu esas daıresınde ycm bır kanun tössrsı bazırlarıacakur. Csnel Tlu'iarluğun raporu da, Anıcr.kalı rnute.ıassıs'arın mutalea^rı da, bv^unku mu'hak butçcıi ce\"et r^dSEsecosı şeklmın, tıcarî rn°h'yct' bs;z olaı İdarenın istenır le~ı c ıMe ı<:'emesir>e ımkân vern "iı gt^termektscLr îşîetme'""e ticarî mahijet veriinelidır Csr.el Mudurluğvn raporuna gore, Devlet Denızyoılan ve Lımanları Idaresır.ıa el idekı ışletmelerın heiıen hepsı tıcarî manıyet ve vasuta ışletmelerdır. Bunlardan yalnız kıi ı emnıv etı ışletmesı bır ıst.sr.a teş.al edebıl.rse de mazıde Fenerler Idaresı adıle yabancı serma;elı hu^usi bir teşebbusun elınde bulunmuş olan bu muesssenm de f devlet tara ından idare edılmesine bır zaruret olmadığı mulâhaza edılm stır. Devlet Denizyollan ve Limanlan İdaresıne bağlı bulunan 20 kadaı muessesenin ıslahı ve daha verımli çalışması gaye olduğuna göre, seçılecek şeklın esas vasü tıcarî olmak lâzımdır. Devletçe yapılan müdahaîeler zararlıdır Vaktile Denızvollarının ve liırmlarının devletçılık sıstemıle ida»esı kabul eaılmış fakat bu devletçıl'k de en fena şekılde ve sakatlıklarla dolu bır tarzda cereyan etmıştır. Bır ta>a£an bu sakatlıklar, dığer taraftan ışletmelerın esas bunv cs ıe ya'cncı olan tesırîer ve maksadlar, baz^ın da bunlara ınzımam eden bılgısızlıkler yuzunden idarenın teşkılâtı ve faalıyetleri uzerınde luzumsuz ve zararlı mud'haleler yapılr.ıştır. A'Tica bu mudahalcler, ışıstme^rın hem karunen, hem de meslek sevgısi \ o hle rmnen rr~sul olan uzuviarmda mısıyatıvı azaltmış, hassasıyeti kc letmış, alâ^avı gevşetmış, umumî bır lâubîhhk yaratmak suretıle 15ın daha ıvı j urutulmemesıne de sebeb olmuştur Bu hal, devletır» takıb ettığı ışletme kanun ve prensro'crıne uymıyan bır işletmecüık pphtıka=ı veya polıtıkacı işletmeciLğı dcdurmuş; bunun tevlîd ettiği ve edebıleceğı korkunc rekabetm, neısve kadar gıdeceği malum olmadğmdan hususî teşebbus de de"' nızcılkte çekıngen ve korkak bu vazıjet almıştır. Politikadan uzak idare Bu bakımdan ışletmelere verilecek huvıyetm ve tatbıkatın politikadan, hususî goruşler ve mülâhaza'ardan mutlaka uzak tutulmasım bır ana prensıp olarak kabul etmek lâzımdır. Bu prensıpm kabulü, ticarî bır huvıyetı olması lâzım gelen bır ışın ıyı ve başanlı neticeler vermesı içın olduğu gibi, hususî teşebbusun emniyet ve huzur içinde işe atılmasını teşvik için de lüeumludur. Devletin işletme ile ilgisi, i » m t nizamı ve menfaati bakımından duyulan umumî ihtıyaçlann çerçevesd içinde kalmalı, devlet kendi malı olduğu iddiasile bu çerçeve dışında müdahaleler yapmağa kalkışmamalıdır. İdare memnrlan ve ücret politikası Denizyollajı ve Limanlan İdareBine bağlı işletmelerın başanlı çalışmalanna raeydan vermıyen mühım âmıllerden bırı de, İdaredeki tnemurlara aıd kanun ve nızamlarla ücret polıtıkasıdır. Butün memurlann ve hattâ ışçderın siyasî teşekkullere intisablan ve seçimlerde rey haklarını kullanmaktan başka hiç b<r siyasî faalıyette bulunmamaları, iş hayatına siyasî :tıhadlannı karıs+ırmamalan lâzundır I \ r ' d e n Ba^e*" " "unu kaldırılmah, fakat u c e t politıkası keyfî oinamahdır. Ücret taymındeki es='ar ar^smda tahsıl derecesme ve kıdeme talî derecede >er verılemlırse de C3.1 esas, ehhyet ve başan ds'cccsı olmalıdır. Bu e=a=lar konulurken, şimdıye kadar yapıldığeıbı ordu mensublarının ve devlet memurlar^ım bugunkü ucret esasları \e sevıyelerı olçu olarak alınrrmalıdır. İda'e gerek kendısi, geıe\se k=^unla konulmuş esaslar dında memur abp ç'karmak ıçın, v hiç bır muiahale ve tesire maruz fc >rkılmamalıdır. Buna karşılık rv•uv haklaıir > nsıl arar.aca t"Ji ve tasrıh e^ılmeli bunun <? ei<?3 rrercı ve te^ır ar3jan memurlar cezalandmlmpl'dır. En uygıın şckil İdareye vcrı'ecek muhtelıf şekillerden işe ^n maltul ve uygun gorj>ı, Umumî Müdürlüğun fıkrmce muhvelıf iç'^' 1 ^ '>n ıdaresı 1 b i idan şoyle tasnıf edılmış ve k1 vrr "tleidiTilmıîur* MvlVı' butceh ıd?re, yalnız kıvı e m i r sti için ıkirtci derecede uygun telâkkı edılmış; dığer ışletmeler ıçın rrdvaük goriı1crn ştır. Beledıye işletmesi, yalmz İstanbul ve Iznvr şehır hatlan içın ıkinc> doTcede muvaf'k gorulmuştur. I'.lı^adî Devlet Teşekkulu veya miıe£sesi, butun ıjletmeler içın bırıacı derecede uygun sayılmıştır. Devletin iştırakile anonım şirket de, butun ışletmeler için bırıncı derecede ve en muvafık şekıl addedılmıştir. Amrre mulku uzerınde hususî teşebbus ışletmesı, anı ışletmelerı hususî teşebbuse kiralamak şekli, yalnız Istanbul, Izmır, Trabzon li1 manlan ıçın ıkınci derecede uygun telâkkı edılmıştır. Hususî teşebbus, Istanbul ve Izmır |ehır hatlan içın uçuncu derecede, denız hatlan içın ıkınci derecede muvafık addedılmı^tu*. Boyîece Umumî Müdürlüğun fikrince en zıyade ıktısadi devlet teşek'tulu, veya devletin de iştırak ettığı anonım sırket şeklı en uyşun şekıl olarak mutalea edılmıştır. Arkaradakı kom'syonca kabul edılmış olan anonım şirket şekli hakkında faz 1 malumat verılmemişse de, bunun Umumî Müdürlüğun raporunda tavsıye edılen devletm ışti'aküe anonım şirket olduğu tahrrın edılebıhr Çür>ku Devlet Denizyollan ve Lımanlarına mılyonlarca lıralık devlet sermayesı yatırılmıştır Devletin iştirakile anonim şirket Umumî Mudurıuğun raporunda teklıf edılen devletm ıştirakıle anonım şirket şeklı hakkında şu mülâhazalar ilen sürulmuştür: «a Devlet ışletmelermm ıdaresıni hususî teşebbus üpıne mumkun olduğu kadar fazla yaklaştjrmak ve bu ışletmelerı muvafık bır zamanda tamanule hususî teşebbuse devretmek gayesi mevcud ıse, anonım ortaklık, aynı zamanda hususî teşebbusun iştirakini de sağlamak bakımmdan en uygun tip olarak mutalea edılebilir. «b Anonım ortaklıklarda jestiyonun (ıdarenın) kimin elınde bulunacağı keyfıyetı muhımdır. Sermayesı tamamen veya yüzde 50 run üstunde olarak devlete aid ortaklıklarda jestıyonun devlet elınde olacağı tabiidir. Bu tarz ortakhklarda hususî teşebbüyün iştirakini sağlamak guç olur. «Hususî teşebbusun bu çekingenliğıne, devlet işletmecılığinin bazı sakat esaslara ve göruşlere tebaan yurutulmekte olmasuun başlıca amıl olduğuna şuphe yoktur Bun'ar bertaraf edılır ve aşağıda ızah olunacağı uzere, hususî sermayeye garantı verilebtlırse jestıyonu devıet elırde kalmak suretile hususî sermayenın iştırak ettırılebıleceği anonım ortnklıklann teskslı ıhtımal dahihnde gorulur. İdare mechsı ve murakabe eksenvetını, mudur ve muavmlerınm tayınmı elde tutmakla ıktıfa edıp sermaye ekserıyetınden kaçan bu devlet jestıyonu, hem hususî teşebbüsu cesaretlendırmek, hem de pratık olarak ortaklığı (barem kanunu gıbı) bazı takyidattan kurtarmak bakımından belki de daha munasıbdır. «fc' ^Sermaye"' tkserfyefine sahib olmamak esası kabul olunsa dahı, etin istirak nisbetini muayyen nVİdetf^ür Vutmâmak" înuvaîık olur. Bu nisbetin yüzde 45 ile 49 arasında olması düşünülebıHr. «Yabana sermayenin iştirakini sağlayabilmek ve alelıtlâk hususî sermayenin iştirakini kolaylaştırmak makmdile hisselerden muayyen bir fcısmınm hâmüıne muharrir 0labileceği kabul cdılmelidir. Memur ve iffilerln prkete iştirakl cMemur v« Ifçilerin hususî sermayeye aid hisselerden bir kısmına sahıb olmasında hemen hiç bir mah zur bulunmamasuıa mukabil fayda vardır. Hlsselerin bir kısmı memur ve işçilere hasredilebilir. Hattâ bazı mall kolaybklar gösterilmek mukabilinda bu husus muayyen hadler için mecburf kılınabüir. <d Deniz işletmecıhği ve deniz endüstrisi her zaman kâr getiren isler değildir. Deniz işletmecüiği, mılletlerarası rekabette ve harb hallerınde jiddetli buhranlar ve büyük tehllkeler geçirebilir. Denlz endüstrisi de aşağı yukan böyledır. Bu ve benzeri sebeblerledir ki bu ıki nevı ışletmeyi, hemen her yerde devletin türlü şekillerdeki bimayesıne mazhar kılmıştır. Hususî sermayeyi teşvik için «Hususî sermayeyi teşvik ve teşçı için zararlann devlet tarafından deruhde edilmesi hattâ asgarî bır temettüun garanti edilmesi düşünü lebilır. Buna mukabil, hususî »ermayeye tevzı olunacak temettü İÇ«n azamî bır had de tayin olunabilir, Bu azamî hadlenn üstundeki kâr mıktan hazm'eye eya denizciliğın ınkışafma tahsıs edılebüu. Bunlar veya mutenazın kususî şartlar merrur ve işçi hisselen hakkmda da cârı olmalıdır.» İşletmeyi hususî teşebbuse kiralamak Umumî Mudurlüğün raporu âmme mulku uzerinde hususî teşebbus, yaru ıdarerun ışîetmelerını hususî teşebbuse kiraya vermek şeklmı uygun gormemekte ve bu 'ıususta da şu mulâhazalarda bulunmaktadır: «Öyle mevzular vardır kı âmme menfaatıle alâkalı olmak dolayısıle kulli olarak hususî teşebbuse tevdı olunamazlar. Âmme menfaatıle alâkalı olsun veya olmasuı, gene oyle rrevzulaı vardır ki çok buyuk tesıs serrra>es'ne 'h'ıyac gosterır'er. Ba s:beble hususî teşebbusun ıktıdan cı<=m(?a kalırlar. Bazı mevzalar se muhıtlerı için ıçtımaî ve ıktısadî faydalar sağlamakla beraber, bızatıhi kârlı değıldirler Bu bakımdan hususî teşebbusun alâkasını çekmezler. İşte bu kabıl mevzularda âmme mu"sseseleri tarafmdan vucude getırüen tesislerin hususî teşebbus elılc ışletılmesı bu şeklı doğurmuştur, denilebı'ır. «Kaplıcalar, turL'tık oteller, lımanlar mısal olarak gosterılebıhr. Bu misallerden de anlaşılacağı veçhıle bu şekil, fazla kâr sağlamak maksadıle kotu ve hoyratça kullanılıp kısa zamanda yıpranabılecek ve>a nakh kabd nevıden tesıs ve vasıtalara rruhtac olan ışletmelerde tatbık olunmamaktadır. Koldinş sistemi Umumi Mudarluk, raporunun sonunda devletm ıştirakile anonım Arkası Sa. 5, Sü. 8 de =haberleri Kesif sis iki gündür devam ediyor Sis deniz seferlerini sekteye uğrattı. İki de deniz kaza^ı oldu Evvelki gece saat 23 te başhyan sis, dun sabah saat 10 a kadar devam etmıştır. Bılhassa geceyansuıdan sonra kesifleşen sis, bütun deniz ve bazı kara vasıtalannı ınkıtaa uğratmıştır İskenderun hattında çalışan Erzunım vapuru sis yuzunden ancak dun sabah lımanımıza gelebılmıştu*. Saadet \'apuru sis dolayısıle yoluna devam edememış ve Gelıbolu onlermde demırlemışttr. Sus vapuru Mudanya hattına bır saat rbtarla hareket etmıştır Konya vapuru gece saat 22 de Bandırma seferine çıkamamış ve ancak bu sabah rotarla hareket edebılmıştır. Aynca, şehir hattı vapur'an da dün sabahın ı'k saatlerınde sefer yapamamışlardır. Kadıkoyunden ilk vapur saat 10 da, Üskudardan saat 9,30 da, Boğazdan 9 45 te, Ha'ıcden de saat 11 de kalkabılmıştır. Yalova vapuru jse Yalovaya uç saat rotarla varabılrmştır. Bundan başka kı de deniz kazası vuku bulmuştur. Sureyya vapuru Rumelıhisan iske'e^ıne çarpmış ve gemmin baş tarafı basara uğramışfar. Moda vapuru da Salacak açıklarmda sis yuzurdeu kara>a oturmustur Hâdıse derhal gemı kurtarma makamına bıldırılmıştır Tahrık edılen Galata romorkoru Moda vapurunu çe'erek kıi'termıştır. Dün sabah saat 8 de lımanımıza gelmesı ıcab eden Mchsmmed Alı ElKebır gemisı de rotor yapmıştir. Akşam tekrar limanımızı kapLvan sis şehır hattı vapurlarını ınkıtaa uğratmış ve bazı seferler yapılamanuştr. Şehir hatlarında bir suiistimal Şchır hatlan işletmesi bılet kontrol memurlarından b rı sıvıl aboneman bıletlenrı her akşam evme goturerek burüarın zımbalanmamış olanlarını toplamıştır Sonra da hafıf kolah suya sokup ütulemi» ve 50 va ;lı karneler halıne gctırmlşlır. Karneler bajka eUeıle yolcu'ara svrulmuşUır t Bu çeşıd bnetler vapur bılet kontrolSrlennden Ahmed Kankaşın nazarı dıkkatinı celbetmış ve bu memur, bir gencin elinde gordugü bu bıletleri tetklk ederek, kullamlmış oldugunu tcsbıt etmiştir. Polls îkıncı Şube memurları tahkıkata başlamışlardır Aldığınvz bllgiye gore bu suretle elde edılen para mıktarı 67 bm llradır Suçlu memu.un bu sahtekârhğı 6 aydır yaptığı anlasılmaktadır. Dun zabıteca kendıslnın evınde ani olarak bır arama yapılmıs, bınlerce aboneman bileti, ele geçirllmıştir. TahıkkaU devam olunmaktadır Son nüfus sayımının neticesi gonallerımıze ferahhk vererek hepımızı sevindirdi. 22 ekım 1950 de Türkiye nufusu, iyımser tahmmlerı de aşarak 20,9 mılyona ulaştı. 1927 öen ıtıbaren yapüan saj'mların netıceleıı mukayese edılırse, harb ıllarında yavaşlayan arüşın savaşı takıb senelerde tekrar hızlandığı koîaj ca anlaşılmaktadır {Cumhuriyet Nüfüsumuzun ve millî gelirimizin artışları arasında bir mukayese Yazan: Prof. Dr. Refii rulen sukutta ise on plânda zıraat memleketieri olmak uzere süt çocuklanndaki vefıyata karşı açıian mücadelenın buyuk 10lu olduğunu zannedıyoruz Turkıye nufusunun doğum ve olum nısbetlerı hakkmda henuz sıhhatli ıstatıstıkler meydana getinlmemiştir. Bununla beraber bızdeki doğum nisbetinin Avrupa memleketlerine nazaran hayli yüksek olduğuna tereddudsuz hukmedebıhrız. Fakat memleketımizde ölum nisbetinin bu arada sut çocuklarındaki vefıyatuıkabank olduğu da bır hasıkattir. Turkıyede nüfusun artısını hızlandırmak içuı doğumlan çoğaltmaktan zıyade olumleri azaltmağa gıtmek en makul yoldur. Mesele zaten yuksek olan doğum nisbetini zorlamakta değıl, doğanlan yaşatmaktadır. İHEM NALINA MIHINA Çocuk edebiyatı illetlerarası Çocuk Ki« tablan Haftası başlaciu İstanbulda da Çocuk Esirgeme Kurumu binasmda hazırlanan Çocuk Kitablan Sergisi açıldı. Serginin açılışmda İbrahim Hılmi Kitabcı ile Vali ve Beledive Reisimizin nutuklannı dinledim. 500 kadar kitab ve dergiyi ihtiva eden sergiyi gezerken çocukluğumdaJd okuyacak çocuk kitabı, dergisi krtlığuu düşündum ba sırada Ahmed Halid Kitabevine mensub bir genc, bana Editörler Derneği adına serginin açılışında okunmak uzeıe Ahmed Halid Yaşaroğlunun hazırladığı bir nutku verdi. Açılış törenini fazla uzatmamak için okunmamış olan bu nutkun benim duşuncelerimi daha ihtısasla ve daha knvvetle ifade ettiğini gorduğum için bazı parçalannı okuyuculanma sunuyorum. Şukru Suvla Halil Ethemi anma töreni Millî Muzelerımızin kurulusuna ve Inklşafına senelerce hızmet etmış olaT Muzeler Umun Muduru merhum Halil Ethem Bejın oljmunun 12 ncı yıh munasebetıle dun Arkeclojı Muzesl kutubhane salonuncîa bır anma torenı yapılmıstır. Törende Arkeolojl Muzeleri Müdürü Azız Ogan, abıdelerı konıma encü. menl azasından Efdaleddın ve Pofesor Arif Müfld Mansel İle ressam Ellf Nacl blrer hltabede bulunmuslardır. Bu su retle merhumun hfitırası anılan törenden sonra hazırlanmı; olan çelenk Muze mensubları tarafından Şehıdllğe goftirülerek Halil Ethemin mezarma konmustur. Turkıye nufusu 1927 13 648.270 1935 16158 018 1910 17 820 950 1945 18.90174 1950 20 902 628 Son bes yıldakı artışa dayanılarak vapılan hesab neuctsmde nufusumuzun senpde bmde yırmi bu nısbetmde çoğaldıgı gorulmektedır. Bızdekı artış başka memleketlerle mukajese er'Iııse durumumuzun muscıd olduğuna hukmetmek ıuab Nüfus artısıle beraber letkık edıltmektsdır. mesi gereken muhım mese'elerden Muhtelıf ıromleketlerde 194550 bın de millî gehrdır M'llî gelır nuarasında ruıusun yıllık artışı (1) fus artışmın ustunde bu: seyır takıb ederse memleke'm ıktısadaıı Japonı a bmde 32 gelıştısjıne v e vaşa\ ış sev >\ esının Meks<ka » 23 ı ukselme ımkânları buldu^ur.a Turkıye a 21 hu';metm«>k icab eder Millî gcıır Mısır » 20 nufus artısını takıb edemıyorsa twlAmerıak » 17 km hayat sevıyesının duşrr ;r l r ıc Isvıçre » 13 ıntızar etrrek lâzımdır Bu sebrbıe H>nd stan » 12 nufu ^ .ı;ından inşirah duvabılFıansa » 12 mek içın millî gelırdeVı cc^'nayı Ncrveç j 11 gozden uzak tutmamak gerckır. Ispanv a »9 Nufus ve millî pehr art ş'?rındaBelçıka » 8 ki farkı tesbıt ıçın nufus başına Bulgarıstan » 8 düşen mülî Re^ır mıklarının muaIta'ya > 7 Ikmci Dunya Harbınm akabınde tehf tarmîerde hesab ve mukayesekı yıllara isabet eden yukarıdaxi si en kestirme yoldur. Memleketm artış nısbetlerı bu: çok mcn'ekeıte yıllık safı ıstıbsabnın para ile ıfa1 savaçtan oncekı devreye nazaran desı olan m llî gelıri muhte'ıf vı hayh fark gostermektedj. Meselâ laıda muvaffakıyetle mukayese 2tr Amerıka Bıı'.eşık Devletlerınde, Is mek içın zâhırî temev vucleri bervıçrede, Fransada, Norveçte dt> taraf etmpk lâzırrHır Bu cıbctle umlarda vukselme gorulmek*ed>r. millî gehrın hesabmda mua>ven J r Yükselış Fransada (bınde 15 ten yılm fıat'anna davanmak ıcab e21 e), Amerıkada (bınde 17 den der. Bu v oldan yurunerek yapılan 24 e) ve Japonyada (bınde 28 den hesabl^ra nazaıan nufus başuıa ısa34 e) bılhassa bârızdır. Bundan bet eden rr.lli gelırımız 1936 ve ba=ka ele aldığınız memleketlcrm 1948 yıllarmda a=3«'d?k» rakamlarla olunrnaktadır (2\ çoğunda olum nısbetı, ha'b'en evMillî ^elır Nufus Nüfus başına velki yllara nazaran hajlı duşukluk gostermektcdır Bu n 'bet Fıan (mılyon T L ) (müvoM gefu» ( T L ) sada binde İS dan 13 "e, Hinc'ısfan2,294 20 114,7 da bmde 23 ten 16 ya, Japoivada 1948 îstatistık Umum Mu^urluğu tabmde 18 den 12 ve, Mek=ıkada bmde 23 ten 17 ye Ispsnvıda bnde 19 rafından hesablanan millî gelır radan 12 ye, Amerikada bınde 11 den kamlanna dajanan he^ablardan çıkan bu netıce pek genış ferab'k 9 a duşmuştur. vermemekle beraber oıdukça musaGöruluyor ki harbi takıb edcm ıddir. Bu hesablara r>?zaran millî yıllarda nüfustaki artış temposunun gelırimızdekı artış nufusumuzdaki hızlanmasında ıki âmıl rol ovnaçoğahnanın üstunde bır «;fyir tamaktadır: Doğumlann artması, okib etmış ve nufus başına isabet lumleıın azalması. Doğumlarda göeden mıktar on ıki yıl zarfmda %46 rülen artışı bılhassa harbe iştırak nısbetinde yukselmıştır. etmış olan men^eketlerde izah etMülî gelır hesablannda tam bu mek kolaydır. Olum nısbetinde s»ö Almanya ile Türkiye arasmda iktisadî isbirlıgi itnkânları Mamleketimizde devlet hizmetinde ve hususî teşebbus sahasında on iki yıl çalıştıktan sonra harbin bitmesile Almanyaya avdet eden ve halen Kiel Üniversitesinde iktisad profesörü olan Dr. Baade, üamburg'da çıkan tanınmış Wirtschaftsdienst mecmuasmda Almanya ile Türkiye arasmda iktisadi işbirliği imkânlan hakkında uzun bir makale yaımıştır. Makalenin öziintt karilerimize sunuyoruz: 14 mayıs 1950 seçimleri neticesinde Türkiyede iktidan Demokrat Parti ele almıştır. Eski iktidar partisi devletçi bir ekonomi siyaseti gütmekte idi. Demokrat Parti ise, devlet ekonomisi yanmda hususî iktisada geniş faaliyet sahası tanımakta ve mahiyeti icabı âmme işletmesine terki zarurl görülen işlerden maada bütün iktısadî faaliyetin hususî teşebbuse bırakılmasına taraftar bulunmaktadır. Hususî teşebbuse ve bu arada yabancı sermaye ve bilgiye azamî suhulet gösterilmesine ve bunlara her türlü emniyetin bahşedilmesıne bilhassa gayret edılmektedir. De | mokrat Partinin iktisadî programı ile Isveç Sosyal Demokratlannm programı arasmda benzerlık göze çarpmaktadır. Demokrat Parti devlete ve hususî teşebbuse ayrılan iş sahalan arasmda kesm bir huhud çizmek azmindedir. Devlete isabet eden saha dıjuıda kalan âmme işletmeleri hususî teşebbus ve sermaj eve devrolunacaktır. Demokrat Partinin iktisadî programını halkm ekseriyeti desteklemektedir. Programı Turkıyedekı Amerıkan yardım heyeti de hoş karşılamıştır. da YAZAN: Şehrimizde liraat sayımı Şehrimlzde yapılmakta olan zıraat aayımı bir İki gune kadar netıcelene cektir. Bu işe nezaret etmek uzera jehrimıze gelen lstaüstlk Umum Mudünl Şefık Bilkur. Amenka hesab mutehassısı Mr Lingule ve istatisbk mü. tehassıaı Nafl Enıs incelemelerlnl yapmışlar ve netıceden memnun kalmıslardır. MOnazara Millî Turk Talebe Bırlıgl Edebiyat Derneji ile Tıb Demeğl cuma günü saat İS te Emlnönü Halkevınde, «Atatürfc lnkılâblan tehllkeye dusebilir ml, dıişemez mi?» mevzuunda bir münazara yaptcakiardır. Münazarada müsbet tezı Edebiyat. menfl tezı de Tıb Fakültesi talebeleri mudafaa edecektir. Dr, F. Baade K ol Unı\e>'sitesınde tktısad Profesorü Türkiye ile Almanjanın iktısadî bunyeleri ıki memleket arasındaki tıcaretın genislemesı hususunda lüzumlu butun şartları ihtiva etmektedir. Türkiyenin Batı Dünyası için siyasî ve stratejik ehemmiyeti malumdur. Bu sebeble Türkiyenin Marshall Plânı dışınde Amerikadan yeni bir yardım gormesi muhtemeldır. Bu yardım kısmen üç tarafı mubadele yolu ile Alman yayı da alâkadar ettığı takdirde busbutun kıymet kesbedecekür. Şöyle ki Amerika ziraî mahsul fazlasmdan Almanyaya sevkiyat yapar ve bunu mukabilinde Almanya da Turkiyeye smayî mamuller ihraç ederse Türkiyeye yapüan Ame rıkan yardımından dolayısile Almanya da faydalanacaktır. Türkiyenin dış ticaret hacmi yakında harbden evvelki seviyeyi aşacaktır Türkiyenin hâlen sermaye yatınmma büyuk ıhtiyacı vardır. Bu ihtıyac, hususî teşebbuse saha açıldıkça daha ziyade belirecektu:. Turkıye ınkişaf ettikçe ziraî mahsuller ihracatmı arttıracak ve bu sayede bol mıktarda sınaî mamul bu meyanda istihsal vasıtan ıtiıalı imkânı elde edecektir. TurKıye mubrem addeddemiyecek maddeler olan tutun, üzüm, incir ve fındık yanmda bundan böyle buğday, hayvan yemleri, yağlı tohumlar ve pamuk da ihraç edebilecekttr. Bu mallar Batı Avrupanın sanayi memleketieri için pek lüzumludur. Almanya bu çeşit mah sulleri hâlen dolar mukabilinde ithal etmek zorunda kalmaktadır. Burları kısmen Turkiyeden ithal ettığı takdirde Almanjanın dolar muv azonesi duzelecektir. Marshall Plânı sonunda Turk ticaret bılânçosunun ithalât ve ihracatta 390 mılyona varması muhtemeldir. Almanyanın bu tic?,;tin 120 ilâ 150 mılyonluk kısmını başarması normaldu*. b) Almanya için Turkijede yatırun imkânları Konservaruar Türk musikisi konseri Konservaruar Türk muslklsl Icra he•vetı tarafından ünumuzdekl 21 kasım salı gunu «sat 18 de Şehir Komedi TIyatrosunda mevslmin ikmci Türk mu. slkısl konseri hazırlanan guzel bir prog. raml» verilecek ve bu konserde Segâi faslı icra edUecektir Millî Piyango bugün çekiliyor Millt Piyangonun 15 kasım 19S0 çekihşi bugun saat 13 te Ankaradm yaplla. caktır. Ikramlye kazanan numaralar Ankara rad\osu ile bu gece 23 te yaymlanacaktır Bugun saat 13 ten sonra yurdumuzun hiç bır taraf.ndan bu çekılışe aid bilet sat şı yapılmıyacaktır. Q KÜçiik Haberler • AMERÎK\NIN Ankara Buyuk E'ç ^ı Gecrge Wcdsv c'h. dür husust tır uçakla Ankar. dan sehrimıze g njştır. • BELEDIYE He«ab Iş'erl Mudur Muavınt Yaşar Tumbek Tramvay ve Elektrik Idaresı Mudur Muav ınlığıne nakıl ve tayin edılmiştir. • DÜN akşam Belednede Valinın Ba^kanlığında Beledive Daımî Encumen azalarlle esıaf teşctkul'erı mumcsıllerl uzun bîr toplantı japmışlar esnafın deıdlennı dmlemişler ve ahnması iktıza eder kararları tesblt < tanş. lerdlr. Bu kararların bır kı r r ı derhal tatbik ed'l»c=k bir kısmı da hukumete arzedı'ecekti' V E a) Turkıye ve Almanya arasmticaret, Almanya, yeni bir iktisadî rejime «uen Turkıye ile genış mıkyasta tıcarî mubadele^e npmzed bır me,Ti lekettır Almanya 1938 de Turkıyenin dış tıcarctırde Schacht' n bilatcıal sirıemı sjesindepek muhım bir mevki işgal ediyor Ithalâtm 7c47 sini, ı l v ^ t m da %42 SAFER 4 ÇARŞASÎRA ' sini elinde tutu'ordu 1945 te tamamıle ke«>'en ıkt ^^î muSet lere'?n soira buşun Alnrnya, Tarki"e dış ti""~e' ide yenıden %20 gıbı buyuk bır pa; a sahıb buîunmaktadır. Imkânlar gozonunde tu1 6 47 1 1 5 0 H 3a 16 51 18 26 fo5 tulursa bu nisbetin y?kmda ^c33 e 1 1 5 6 7 07 9 44 12 00 1 3 5 12 13 çıkacEgına aıtızar etmek icab eder. rv\ » sıhhat aramak doğru değildir. Bilhassa memleketımizdeki hesablar, türlü guçlukler yuzunden, geniş mikyasta tahmınlere dayanmaktadrr. Bu tahmmlör, temel istıhsalimız olan zıraatte muellıfin mü•Elll sene evvel, memleketımızda ellıfe bazan buyuk inhiraflar kayçocuk edebiyatı adına İstanbulda çıka. detmektedır. Nıtekım 1942 yılı mıllî rılan, Çocuklara Mahsus Gazete ıla gehnmız için üç istatıstık sırasüe Musavver Terakkl ve Selânikte çıkarı6,370, 5,500 ve 4,800 mılyon lıra gıbi lan Cocuk Bahçesi mecmualarından baş. ka çocuk edebiyatı adına bir seye bırbırmden çok farklı yekunrastlamayız. lan ıleri sürmüşlerdi. Bu raMeşrutlyetln UAnından sonra, taleb« kamlar arasmda %50 ye yakın Avrupa Tediye Birliğinin ilk he ve çocuklar İçin bir takım mecmualar inhiraflar bulunduğuna dıkkat edi sab devresi eylul sonunda kapan çıkarıldı. Küçükler için Çocuk Dünyalırse mdlî gekr hesablanm'zdaki mıştır. Verüen rakamlara göre tem sı, Çocuk Duygusu ve daha buyukçeler tahmın paylannın ehemmiyeti ken muz eylul arasında geçen üç ayda için Aıkadas, Talebe Defteri, Mektebli. Mekteb Aleml. Mekteb Muzesi mecmudılığmden belirir. Fransanın hesabı 190 milyon do lannı aayabiliriz. Aynca Çocuk DünŞımdi başka ' aynaktan (3) el larlık net alacak bırakmıstır (1). ası mecmuası 20 eserlik bir çocuk de ettığimız istatistıkleri de hesaba Birliğe mütedau anlaşma Fransa, kitablan lerlsl de vücude getlrdi. katarak 1938 ve 1948 yıllanııda alacağının 147 mılyonunu kredı haAsıl çocuk edebiyatı nejriyatının memleketımizde ve muhtelıf va lınde bırakmış, 48 milyonunu da lnkisafl Cumhuriyet devrlne naslb olmuştur. Bilhassa harf inkılâbından son, bancı ulkelerde nufus başına isa altın olarak tahsil etmiştir. ra çocuklar İçin yekunu blnleri aşaa bet eden mıllî gelıri goturu bir uİlk hesab devresmde Almanya 175 eser vücude getirildlğl glbl çıkıp basulle hesablamağa gayret edelım. mılyon dolarlık net borç altana gu tan çocuk mecmualarının sayısı da Nufus başına millî gelır mıştır, Bunun 143 mılyonu tutann yıizü geçer. Ancak, bütün bu gayretere rağmeh memleketımizde henüz ha. (Mıllî para ile ve 1938 ıştıra ca Almanyaya kredi verıimış, 32 yallmızde yaşavan çocuk edeMyatımn kudretıne gore) mıhonu da Almanya tarafmdan vücude gelmediğınl itırafa mectnıruz. 1938 1948 Fark BHığe altuı veya dolarla ödenmış Bunun ba;lıca sebebi de harblerin bırAmerıka 520 803 + %54 tır. Almanyanın açığı eylulden son bırinl tak'b ederek iktısadî bunyemız» Tu.kıye (') 82 £7 + % 6 ra da artmağa devam ettığinden bu de yaptığı tesirdır. Isveç 1.917 1995 + % 4 mpmleketın durumu guçleşmış ve Çocuk edebıyatını iki noktadan müIngıltere 97,7 98 2 + w<,0 5 dolar stoku şımdıden tehllkeye gir talea etmek kabildir Bırl, baskı, kâ. ğıd ve reslmler itıbarile çocuğa cazıb Belçıka 7 786 7593 % 6 mıştır. Bu durum karşısmda Allorunecek eserler japmak, bteki da Fransa 8,973 8,176 % 9 manyanın, Tediye Bırlığı anlaşma bunlan konuları bakımından çocuklaıa Italj a 3,173 2 471 %22 3'ndakı « bır uye, bırlıktekı he b'lgi ve fayda sağlıvacak bır duşuue 1938 ile 1918 arasıröa memleketı abında meydana gelen açığuı dur le hazırlamaktır Fakat sadece bunlan hedef tuttuğumuz ve luks kıtaba rnızds bazı sanayi branşlannda ıs madan arttığım ve dolar ve altın tığımız takdirde çocuklarımııa ucur tıhsal hajlı arttığı halde zıraatte ıhtıyaçlaruu tuketecek derecede kıtab gatmaya imkân olmıyacak ve bu henuz esaslı bir gelışme kaydolu îelıştığım müşahede ederse, dıa uzden çocuk bes kitab yerine va ıki namamı^tır. Bu sebeble nufus ba tıcaretındekı lıberasyonu geçıcı ola k tab alacak, yahud pahalı bulduğu İçın şına mıllî gelırimızdekı artışın yu rak durdurabilir» maddesınden hiç bir kıtab almıyacaktır Bırçok çocuk oabalnrının okul ders kar.dakı tabloda gorulen nısbet cı 'avdalanrrası beklenebılır. kıtablarını alırken k'tabcılara «Cere1 varında bulunması akla uygun gelO>le goruniıyor kı Almanya 1 n esı kiç k jruş > d " «ordukları bır mcktcdır. »mmda 30 sahıfs ık bır kitabı 60 kuiubat 1951 de tatbıkı gereken %75 ruşa satmanın ne rfciiiek oldujunu takNttıcc itıbarile sunu söyhvobilırız ki, Avrupa iktısadî camıası içındekı ıberasvonu tehır edecektir Bu dır ctm»k guç dpğılciır takdirde, kararlannı Almanyanın ta Er^anlığın tarrım'eıle ve oğretaıen'p'inızı almak ıçm mıllî gehnmızı. dolayısıle ıstıh>;alımızı bugun kmacağı vazıvete bağlayan Turkıve, l?'in zorlartle aldırılan mahdud kıtabar ve derg 1= b.r • ıret ve mana kundcn cok daha hızlı bır tenıpo Holanda ve Danımarkanın da lıbe ıiade elT"z Krzal.k, parasız da ol'a asyonu %60 tan %75 e çıkarmıile arttırmak zorundayız. çsmur gıbl bir kitabı çocuklar rııza yacaklan anlaşılmak*adır. %75 h ı.nrrik da aklımızc'an geçmez Fakat berasyon hususunda Fransa ve Belanaatırr zce luks ve pah?lı kıtablar(1) Hesablarda, Bırleşmiş Mılletler Teşkılâtı tarafından neşrolunan ıkanın da muhım ıhtırazî kayıd dan zıvade imla ve üslub b?kımndan ve mumkun tem'z ( M^nthly BuUetuı oi Staiıstıcs» tıdlı an bulunduğuna gore onumuzdekı hftası» ve res mlı ucuz mertebe kıtflblar.5kllı çocjk mecmuanın eylul 1950 sayısmdaki fubatta Avrupalılararası tıcaretın ıra eheiTn1 ' Bt verrremız l^"mdıt" nufus mıktT'an esas tutulmuştur. yeni bif serbestle$tırme hamlesınAfttted FaMd dostunnizan $onık (2) Washingtondaki Econoralc den istıfade edemiyeceği sezılmek debiyatı ve kitablan hakkındrki tedir. Coopcr"ation Administratıon tarau^r'ııceVrini hakh bulmamak kaAvrupa Tediye Bırhğmdeki he bil de^üdir. Avnı suretle Prof. fmdan 1950 de neşrolunan eNatıonal Income Accounts for the Parti sab durumumuz hakkında Devlet Gokavın nutkundaki temennileri de cıpatmg Countrıes» adlı eserden Bakanlığı ve Merkez Bankası tara ok vpinde ve çok hakh bulmaaldığımız bu istatıstık^er Turkiye fmdan henuz teblığ neşredılmemış mağa imkân yoktur. Vali ve Belekaynaklanndan verılen malumata tir. dive Reisimiz. çocuk terbiye sistedayanmaktadır. nıinin tekâmülunde kitabın ehem(3) Economıc Survey oi Europe (1) Rakamlar Economist'ten alın miyetini belirterek bn güzel teşebin 1949; Genevre 1950 (Bırleşmış. mıştır. büsu takdir etmekle beraber, geleMılletler Iktısad Işlerı Servisi nescek ydlarda daha verimli kitab sernyatindan). îsviçre Avrupa Tediye gilerile, çocuk okuma odalan ve (•) Turkıye için 1938 yerine 1936 muzik odalan acılması lüzrimu üzeBırliğine giriyor yılı esas tutulmuştur. rinde durmus: bi'hassa işçi çocukİsvıçrenın Avrupa Tediye Bırli ;me gırmesi içuı 19 eylulde Pa annı korumak için bazı devlet fabriste Marshall plânma dahil 18 rikalannda mevcud çocuk yuvaladevlet tarafından imzalanan anlaş rıııın çoğalmpsını dilemiştir. Çocuk milletin yannı demek olmanra mıllî meclisce kabulü lâzıra gelmektedır. Mechs tarafından bı< duğu için, onun uzerinde buvuk meselenın tetkıkı ıçm kurulan ko ehemmiyet ve itina ile dnrmamız mısyon, Konfederas> on Başkanı âzundır. Fakat evvelki gtin öğrenMax Petitpierre ı dmledıkten soma diğime gore, İstanbulda 60.000 çoTürkiye iktisadiyatuıda Alman anlaşmaya müsaid bir rapor hazır cuğa parasu süt tozu dağıtmak. yayı ilgilendiren cıhet sadece tica lamıştır. Öyle gorülüyor kı İsvıçre binlerce çocuğun dişlerinl tedavi ret değildir. Demokratlaştınlıp ser pek yakmda Avrupa Tedı>e Bırlı rmek gibi hizmetlerde bnlunan bestleştirılen Turk ekonomisi te ğınde fı'len yer alacaktır. Çocuk Esirgeme Kunımuna yapılan şebbus zıhnıyetuje, teknık bılgı>e jardımlar pek azdır ve Kurum pave yatınm sermayesme muhtacdır. lerinin çoğunda modern değırmen bakımından zaruret çekmektedir. Yeni kanunlar zıraî ve smaî saha yoktur. Bu iş de ortakl'k yohle Al Buna karşı da tek çare, Kurumun larda yerlı hususî teşebbuslerı hı man sermave ve tekn fjme çok el propagandaya ehemnüv et vererek maye ettığı gıbı yabancılan da ko verışlidır. Su kuvvetmden ıstıiade çalışmalannı baçın ve radvo vasırumaktadır. Halbukı şımdıje kadar suretile turbmle kurulacak değirtasile muntazaman halka bildirmeyabancılann Türkiyede ış gorme menler bu arada bilhassa kayda şayandır. Elde edılecek kuvvetten ci sinden ibarettir. leri hayli guçtü. Bütün bu kolaylıklara rağmen var ıçın elektrik temin edılebılur. Balıkcılık ve konservecilik yabancı mutebeşşısler Turkıyeye Turkıvede balık avcılığı ve konsermaye yatırırken işın butun muhatarasını bızzat yuklenemiyecek servecilik çok himmete muhtacdır «High School» un jüzüncü lerdır. Yabancı sermaye içm en mü Buna mukabil Almanyada bo<! <ıuyılı kutlandı said teşebbus tarzı Turklerle or ran bahkçıhk mutehass ikn çoktur. Ingılız Kız Orta Okulunun (IUgh taklıktır. Türkler içeride kullanıla Burada da Turk Alman işb'rhği School) yüzuncu yıldonumu münasebecak sermayeyi (mütedavü serma muvaffakıyete namzeddır. Bu iş, tile dün saat 14 te okulda bir toren yeyi, binalan ilâh ) ve memleket Türk Alman sırketlen taraftnjan yapılmıştır. Vali \e Beledıye Başkanı, şartlan hakknıdakı bilgilerini, ec modern vasıtaiarla başanldığı tak Ingılız Büyük El"isı, Teknik Urıvers to Rektonl, velıler ve nebiler de dışandan ithal olunacak dirde şirkete hıssedar olarak eıre bulu^dukları merafime talebelerin hazn Istıklâ1 Marşıla istıhsal vasıtalannm satm a'uıma cek Türk balıkçı ve muteşe' I ısıcri başlanmı;, bılâhare Okvıl Yoretim Ku* sında (makine vesaıre) dovız olarak de yüksek kazanc temın edecekler rulu Başkanı bır konuşma vapmış bunu Vali ve Beledıye Başkamnın konuşmakullanılacak sermaye ile tecrübe dir. sı takib etmiştır. Gokay, Anglo Sakden geçmiş teknik bilgilerini ortaAnlaşma şekli son terbıyesmden Turk Ingtlız mu. ya koymalıdırlar. Yabancılar sadece Bahsedılen Turk Alman i?birli nasebetlennin gehşmesı bakımından bu yeni ışletmelerle değü kurulmus ği içuı üu tarafın menfaatlerını ko gıbi okullann oynadığı rolden bahsetmıştir fakat pek düzgun yurümıyen işletruyacak bu anlaşma şekh bahınmelerle de alâkadar ohmalıdırlar. Okul Mudurunun okudjğu çalışma raması iktiza eder. Turkıye hıJcumeporundan sonra Ingılız Sefırı Sır Noel Zıraat sahasuıda ınkişafa pek mü ti yabancılara düşecek kâr paymın Charles, okulu \ı ds^ece ile bıtırensaid devlet topraklan vardır. Şım doviz olarak ıhracını şımdıdsn ka lere mukâfatlarım vemn ştır. Reşad Nurmln bır p jesı oynandıktan diye kadar bu çiftlıklerı devlet ış bul etmiştir Fakat bu işın n c muletmiştir. Demokrat rejim bunlan kavelede ayrıca emnıyete almması ve Shakespeare'den ashne'er gosterıldıKten sonra torene soi verılmıştn kiraya vermek tasavvurundadır. muvafıktır. Yatınlan Fermaye ıçın D. P. adına ilân toplayanlar Burada Alman tekniğine ve serma icabmda memleketı terketms ımkâDeiıokrat Partı II idare Kurulu Başyesine muvaffakıyetli iş sahası a nı da sağlanmahdır. Başka •cola>!ık çıktar. Türk müteşebbislerile ortak lar da temin edıldiğı takdiı le Al kanlığından teblığ edılmıştır Partımızln adını kullanarak ve par. olmak istiyen Almanlar işe makine man sanayi ve zıraatçilerıne Tur tımız adına hareket ettiklerını iddıa kıyede geniş iş ımkânları »çı'a cakcins ve damızhk hayvan vesaıre ederek resmî > an resmı ve husnsi de iştirak edebilirler. Bu çeşıd an tır. İşbirlığı hem Turk 'ısnı Alman muesseselere başvurup, album mecmua. laşmalarla yürütülünecek işler içm ekononusıne genış ufuklar açacak ve gazete cıkaraeaklarını soyleyıp ılân ve abone toplamak ıstendiğını oğrenmış Tıırkiyenln her tarafmda imkânlaı tır. Wirtschaftsdienst, Ekim 1930) bulunuvoruz. mevcuddur, bühassa Trakyada, OrPartimızin İstanbulda herhangı bır ta Anadoluda ve Toroslann cenunerşiyat işi ile alâkası bulunmadığını Müftülüğun bir tavzihi bunda (pamuk) ziraat çok inkifaşa açıklar, muesseselerin dlkkatlm çekeIstanbul MuftUoa Omer Nasuhı Bıl rız. müsaıddir. Bu işlerde tecrübe sahıbi olan Almanlar Türk çiftçilerüe be menden 5u mektubu aldık: «10/11/950 cuma gunu Fatıh Camıınde raber büyuk muvaffakıjet kamna Pakistan Muslumanlar Blrlığı Ortaşark bılirler. Mumessılı ve Karaşı Kukuk Fakultes Prolesoru Saıd Ramaian tarafırdar Nushası 10 kuruştuı Değinnencilik: ırad edılen hutbemn mevzuu Dın v< «îrkiye Haric Türkiyenin orta ve kü,ok şehir ahlâka aıdiır. Hatıb namazı müteakı Abone şeraiti »400 > 2800 a Türkiyede her zarran olduğu glbl Mus Senelik 60C K T 300 Kı lumanlığın çok ku\vetll olduğunu sby Biı ayhk 160b * 800 lcniiştıt K^tıb'T arabca olarak ira Üç ayhk 29'K' • 1500 • eyledığı bu hutber ve konuşmajı bolgı Altı ayhk S400 . 2800 gezicı vaızımiz te came etmiştir. Muh Senelik . terem gazetenızde hatıbln Türkıyedı D 1 K K A 1 İslâmın zaafıpdan bahsettiğine dalr lan yazı hakıka'e uygun değildir. Key nefrediUın edtlmesın Yan,> olunrntız öksürüğü keser. • • flyetın bu gekılde taihıh ve tavzıhlnl rjAnlardâc mc uiueı u *lıiruex ric« ederun.1 Avrupa Tediye Birliğinde ilk neticeler CUMHURİYET TURAL| ;