Katalog

CUMHURÎYET 10 Ikmckeşrm 1942 im siyasî kanaatler ve kahramanlık şahikaları "Türkiye Umuntî Harbe iştirak etmeliydi ve ancak yaptığı şekilde iştirak edebilirdi, fakat...,, Çaıtakkale Atatürkü doğurmuştur, denebilir Sakarya harbinden bir hatıra Bütün hayaü boyunca kendisinj tanıyanlara gore Atatürkun en bariz vasıflanndan blrl Kolağası Mustafa Kemal lle Yıldınm Ordular gnıpu Kumandanı, nihayet Türkiye Ordulan Başkumandanı ve Türkiye Cumhuriyeti Reisi Mustafa Kemal arasmda büyük bir fark bulunmayıjıdiT. O Kolağası iken memleket ve dünya siyasetınde, askerlik anlayıjlarınd» kendısine mahsus ayni geniş ve kesin ihataya malikti. Ittlhad ve Terakkinin kurulugunda en esaslı rolu oynamısken bu fırkada ilerl mevklleri ele alanlarla kendisl arasındaki tezad, faik fikirleriıün hıç bir oportünist siyaset» tahammül etmeyişindendi. Denebilir ki d&ha o T»TT>HT^ O yalnıs kendi gahsiyeti lle bir âlem Idl. Bununla bcraber kendlsile İttihad ve Terakki 1leri gelenlerl arasındakl bu tezada rağmen onun fırkaya hususf bir husumetl yoktu. Tenkldleri ldarenln kendl Idealin* uymaktan uıak olmasında ldi. Mustafa Kemalin hayatında O. Attilâ Yazan: ATATÜRK (MiIIt mücadele destanından) Gökler kıskandı ona ansınn aldı bizden, Ruhumuz bir kus gibi kayboldu içimizden. Katmıstı bes kıtayı ölürken arkasına, Garib kalan dünyanm nihayet yok jasına. O, göklerin yanmda, uyuyan bir a n gibi, Dün nasüsa bugün de dünjalann Mhibi. O göçünce bozuldn öliilerin sırâsı, Artık onu anıyor tarihln hahrası. Yolunda karanbklar gölgesinden kaçaıdı, Seslnde mndzenln hİMimlan vardu Ona bağlamrlardı sözlerini duyanlar, Yıldınm •anıyordu gür »esinl çobanlar. Kürsfiye blr çıkfa mı arfa çıkmıs giBütün hür gönüllerin biriclk sahibiydi. O, büyük doğdn, öldfl. Bugün heybetli dünden, Daha çok aydınlandı eseri ölütnünden Tabuhı omuzlarda alevlerden blr dağdı, O, gene, hcpimizden daha dik. daha sağdı.. Tarih cihangirlerin unutarak l«ini, Dinliyor şimdi arzın senden bahsedişini... Yeni bir kâinata çatı oldu vücudtm, Sağlamlaştı büsbütun tası, toprağı yurdun... Atatürk. İnönü.. Her şeyi beraber düşündüler, beraber yaptılar. Yukarıda, yakın arkadaslarile beraber ba» basa geçmi» çalısma günlerine aid hatıralardan birisini gorüyorsunuı insanlık ve Türk tarihinde Mustafa Kemal mucizesi Hamdi Varoğlu haletler ve sulniyetlerle mücadele etmekle, kendınden küçüklerin kalblnde emsalsiz bir sevgi yaratarak, millet ve memleket yolunda hayırlı telâkki ettiğl en tehhkeh işlere gozü kapah atılarak, yorulmak bılrrez b^r azimle çalışır buluyoruz. Trablus harbi, onu, karşısında buldu; Balkan harbi, hlç beklemediği bir sür'atle hezimete inkılâb ettikten sonra, Binbaşı Mustafa Kemal, Trablusta yapılacak kalmayınca, evvelâ İstanbula dönmüş, sonra, Sofyaya ataşemiliter tayın edılmişti. Cihan Harbi patlak verdiği zaman, Kaymakam Mustafa Kemal, memleketin karşılaşüğı büyük gailede faal hizmet görmekten geri duramazdı. Nitekim, düşmanın, Çanakkale kıyüarına çarpıp dağılmasını, memleket, Anafartalar kah| ramanına borjlu kaldı. dehanın eserı ı Bu hakikatin farkında olmıyan bir •at, İstiklâl HarHnln llk yıllannda Ankaraya gelerek Mustafa Kemalin ho§una gideceği zanm Ue îttihad vt Terakklnln merkezl devletlerl» lttifak ederek memleketl Umumî Harbe sokmus olmasını tenkid Içln hazırladığı bir sıra makalelerin ilkini, başına 1 numarasını kondurarak, neşretmijti. Bu zailn iddiasına göre tttlhad ve Terakki harbe latlrak Içln merkezî devletlerla ittifak etraij olmakla büyük bir hata irtlkâb etmijtl. Bu yazının 2, 3 ilâh... dlye ta Ölmec Atatürkun aon yülannı küçük Ülkfl çenlendirdi. Fotograf Florya Deniz kib edecek olan mabadl çıkmadı. Çünköskünd* bu levlmll geçen nes'eli bir anı tesbit elmiştir Döğer istasyonunun on kllometre klye ona iftlrak etmek mevki ve mecburiyetlnde ldi, v» onun işÜraki ancak simali şarklsinde bir düşman fırkası gittlği yolda olabllirdl. En esaslı blr görülmemiştir. Iyl bakınız ve bildıriniz. Filhakıka üç saat sonra gelen cevabda meselede milleti dalâlete düşürmenize müsaade edemem. Yanlış fikirlerlnizi Başkumandamn tâ Çankayadan goruşündekl doğruluk sabıt oluyordu. Türk kendlnize sakhyarak susunuz. Mustafa Kemal, İtalyanın Trablus ve Başkumandanı iki tarafın vaziyetlerini Bingaziye malum tecavüzü üzerine o kendi kafasına nakış ve tespit etmişü. raya kojmuj ve oradan dönüşünde Bal Hangi tarafın ne yapabileceğlnl ve ne kan Harblnin sonlanna yetişmiştl. Fa yapamıyaoağını üç dört yüz kilometrekat jahsiyetinin üstunlüğünü bilhassa den âdeta ezbere biliyordu. Çanakkale muharebelerinde göstermekle Sakarya zaierinin temeltaşı olan (mütemayüz etti. Kendl teşebbüsü lle ev dafaa hattı yoktur, müdafaa sathı varvelâ Kocaçimen tepesini tutarak, sonra dır) dusturu Millî Başbuğ Büyük Kudüsmanı Anafartalarda durdurarak Ça mandan Mustafa Kemalin dunya harb nakkalenın galib ve muzaffer müdafa tarıhine bir hedıyesidir. Bu dusturun asının baş âmili kendısi olmuştur. O manası muhakkak ölüm pahasına da kadar kl Çanakkale Atatürkü doğur olsa vatan toprağının karış karıs mümuştur demekte hata olmaz. Hlç şüphe dafaa olunacağmı anlatır, ve işte Sayoktur ki Sakarya Ue Dumlupmar Ça karyada öyle yapılmıştır. Burada büHakkalenin mes'ud mabaadleridir. •j'uk Mustafa Kemal büyük Tür1 milleti Şu hususiyete bakın: Fıtraten büyük ile kucakkucağa gelerek SF1 aşdolaş kumandan olan Mustafa Kemal, Ça oldular. Mudafaa sathı düsttu ^ııu dünakkaleden İngilizlerin çekflmek niye şünen Mustafa Kemal oldu ise onu Türk tlnde olacaklanna kuvvetle ihtimal va çocuklan ve Türk milleti tatbık mevrerek bu ricati bir hezimete kalbetmeK kiine koydular. Mustafa Kemal mensub İçin esaslı bir yoklama taarruzuna lü olduğu mllletin büyüklüğunü burada zum görmüştü. Bidayette kabul olunan bütün şümulu ile vc hayranlıklarla görbu fikrin bilâhare tatblkına mümanaat dü. Ona: Musfafa Kemal, 1919 da Samsuna ayak olunduğu için, kendisl biraz istlrahat Bu millet çok büyük millet. Ona ve tedavi lhtiyaclarının da tesiri altın lâyık kumandan olabilmek lâzım! basmadan bir mUddet evvel da, Istanbula gelmişti. Fakat bütün düDedirten harıka, İşte Türk çocuklakfi llk makalenin çıkmasını müteaklb şüncesi yapılmıyan taarruzun hasretirının Sakaryada gösterdikleri bu olabunu gören Mustafa Kemal derhal ma ne saplanmıştı. Ona hep düşman elini ganüstü kahramanlıklardır. kale sahiblnl buldurmus ve ona |u fcolunu sallıyarak kaçacak gıbi geliyorDaha sonra Buyük Ebedî Şef tarihî sözleri söylemişti: du. Ve tam o sıralarda İngilizlerln Çanutkunu Türk gencliğine hitabesile bi Benlm hosuma gideceğini sanarak nakkaleden çekilerek glttikleri gönildü. tirirken de hiç şüphesiz Anafartalan bir yan auslleslne başladığınızı gördüm. Kumandan doğruyu kuvvetle sezmis deve Sakarj'aları düşünüyor ve hayalen Size böyle sakat düşüncelerle maksa ğü, fideta gözlerüe görmüştü. tekrar yaşıyordu. dınızın tam akslnl istihsal etmekte olAskerî dehasma gösterilebilecek binMaddî ölümünün bu dördüncü yıldöduğunuzu haber vereyim. Türkiye U bir misalden bir tanesi şudur: Sakarmumî Harbe İştirak etmeliydi ve an yadan sonra düşman Eskisehir Afyon nümunde onun manevî huzurunda eğicak yaptığı jekilde iştlrak edebilirdi. hattmda bulunurken bir gün cepheden lirken biz hayatta olan nesil ve bızden Belkl harbe girmekte biraz acele edil Döğer istasyonunun on kllometre şimaii sonra gelecek butün nesiller, onun hamiştir. Belki her tarafa gönderilen Türk şarkisinde bir düşman fırkası görüldü kikat olmuş hayallerini ve butun idekuvvetlerl israf olunmuştur. Tatbikat ğüne dair blr telgraf geldi. Gazi Mus allerlni daima daha ileri hamlelerle taiçln eöylenecek sözler bulunabilir. Fa tafa Kemal bu telgrafı iki kere okut hakkuk ettirip gıtmeği ebette bir millî kat esas içln denilecek tek kelime yok tuktan sonra Çankayadan cepheye şu borc biliyoruz. tur. O harb İçln şunu iyi biliniz ki Tür cevabı verdirdi: O. Attilâ Büyük eseri üzerine titrerken, hepimiz onun yaratıcı ellerine yapışmış gibi, yüregimizde sonsuz bir kudret buluyoruz Bütün bir milleti ve bütün bir cihanı büyük ebediyet yolcusunun peşinde sürükliyen kara gunün üzerinden dort yıl geçti. Sadece ismi, varlığın, hayatiyetin, hareketin tâ kendısi olan o müstesna adamın olmüş, susmuş ve hareketsizleşmiş olduğuna, dort sene ev\elki bugün kadar, dort sene sonrakl bugün de inanmak güç. Fanı bir kulun bütün ömrünü doldurmağa yetip artacak kadar azametii bir eser, bütün cihanın gozlerini kamaştırmakta devam ederken, o eserin yaratıcısma ölü demeğe dü varır mı? Atatürk, tekrar doğmak üzere batan güneş; tekrar esmek için dinen rüzgâr; H. PEPEYl denize dokülen, fakat kaynağı tükenmıyen bir nehır gibi, baka ile ademi bir araya getlrmiş tabiat unsurlan kadar varlık ifada eden bir mevcudiyettir. Gökten dokülen ve toprakta kaybolur gibi görünen yağmur, hakikatte, yerden Bende fazla bir teşebbus görüldüyse nasıl feyiz ve bereket yükseltirse, o da, bu, bcnim değil, milletin muhassalasın toprağa Intikal etmlş fani bir vücud görünüşüne rağmen, hakikatte, mllletin dan çıkan bir teşebbüstür. vicaanına sinmiş bir rahmet oldu. • Atatürkun vecizelerinden Cumhuriyet fazileti ahlâkiyeye müstenid bir idaredir, Cumhuriyet fazilettir. Benlm için bir taraflık vardır; blr tarafım. O da Cumhnriyet taraftarlıfı, fikrî, içtimaî inküâb taraftarlığı. • • Bütün bu muvaffakiyetler yalnıı benim eserim de^ildir ve olatnaz. Bütün bu muvaffakiyetler, butün milletin tevhldi mesaisi neticesidir. Neticei kat'iye daıma taarruzla ahnır. trada ve hakimiyetten tecerrüde rıza gbsteren bir milletin akibeti elbette felâkettir, elbette musibettir. Maâtafa Kemal, Saınsuna ayak bastıgı gün, memleket, harbden mağlub çıkmış, ağır sartlarla dolu bir mütareke lmzalamıştır. Ordu süâhsız ve cepaneslzdir. Sıyaseti ldare eden acız eller, milletin şerefınl kurtaracak kabllıyette değülerdir. Bunu ancak, yüdınm gibi bir lrade, demlr gibi blr el başarabillr. Muatala Kemalin llk lsi, 33 temmuı 1919 da, Erzunımda, vilâyau «arkiya kongr^ınl toplamak oldu. O kongrenin verdiği, kendi arzularına uygun kararlar Uzerlne, Sıvaa kongresini toplıyan Mustafa Kemal, artık, memleketi düşman çlzmesl altından kurt&rmak yolunda, müsbet netlceler almaga baslamıs bulunuyordu. Vatanın felâhına dogru Samsun sahillnde açılan yol, Enurumdan Sivasa, oradan da Ankaraya dogru devam etti. Kendl etrafına toplanan, askerl, slvill, köylüsü, kadını ve çocugile butun bır Anadoiu, yanı butün bir memleket, Mustafa Kemalin sahsinda, kendl vicdanından yukselen isyanı, abldeleşmls gorüyordu. Yıldınm hızile geçen hâdıseler, 1920 senesi mayısının 23 üncü günu, Ankaracîa, ili Büjük Millet Meclıslnın açılması ve artık, Turk milletinin, kendi kendlnl idareye başlamaa şekllnde, büyük ve canlı bir netice doğurmustu. Düşmanın İ2aıüre ayak basmasile baslıyan felâketın, mületın bağnnda uyaadırdıgı aksülamel, bır taraftan Sarayı, blr taraftan da galıb devletlerl harekete getirince, Mustafa Kemali Başkumandan olarak, blr kere daha ates hattına İstiklâl Savaşı başladı. Türlc milletinin, bütün ümldlnl kendlsine bağladığı Mustafa Kemal, 5 ağustos 1921 tarihinde, Büyuk Mület Mecllsl tarafından, Türk ordulan Başkumandanlığma tayin edıldikten sonra, bütün cihanın hayret dolu gozlerl önünde, tarihin en haklı, en şerefll ve en ibret dolu harblnl, demir ellert arasında, hamur gibi yugunnuş, düşman askerinln İzmire glrdığı gunden iki sene, dört ay sonra, Türk ordusunun başında, en büyük muzaffer Türk sıfatlle, İzmire ayak basmıştı. • • • Ehvenl 5er, şerlcrn en mnzırndır. Türk mületlnln son senelerde göster. digi harikaların, yaptığı siyasî ve içtimaî inkılâblann sahibi hakikisi kendisidir. • • Benlm için dünjada en büyük mükâfat, milletimin en ufak bir takdir ve iltifatıdır. Milletimde bugiinku muzafferiyatı tevlid edebilecek hassayı gonnuş olmak^. Butün bahtiyarlıfım işte bundan ibarettir. 1 • • Anadolu zaferi, tarih arasmda bir millet tarafından tamamen benimsenen Hr fikrin ne kadar kadir ve ne kadar muhyi bir kuvyet oldrfunnn en giızel bir mlsali olarak kalacaktır. Hürriyetin de, musavatın da, adaletin de noktai istinadı Hakimiyeti Milliyedir. • • Azamî tasarruf, şıarı mülimiı olmalıdır. Harb zarurî ve hayatî olmalıdır. Hayatı millet tehlikeye marnz kalmayınca harb bir cinayettir. Bilelim kl millî benligini bilmiyen milletler, başka mil'etlerin şikândır. Hürriyetl matbuattan mütevellid mahazirin vasıtal izalesi gene binnefis hurriyeti matbnattır. • • • • Büyük şeyleri yau.ız büyük mületler yapar. Ebedî Şefin kırılmaz iradesinin misallerinden birini veren hatıralardan: Atatürk İnnir suikasdinin meydana çıkmasını ve duyulmasmı müteakib en yakım İnönii Ue beraber İzmire giriyor Çiftçi ve çoban bu millet için unsuru aslidir. • Başkumandan Mustafa Kemal Paşa ve Garb cephesi kumandanı İsmet Paşa büyük taarruzdan evvel Çay istasyonunda... Onu, ebediyete mukal ettığı gunun bu Mustafa Kemalin, memleketin iç ve dorduncu yıldonumunde, goçmuş bir dış güçluklerinde daima bir Türk neferi varlık gibi değil, istıkbal ufxunda doğ feragat ve cesaretile çarpışa çarpışa hamuş, yol gostericı bir yıldız glbı analım kıkî hüviyetini bulan şahsıyeü, 19 maAtatürkun, doğduğu gunden zıyade, öl yıs 1919 tarihinde Samsuna ayak bastığı duğu gun Turkun malı olduğunu inkâr anda kendini göstermiştir diyebiliriz. edebıhr miyiz? Beşlkte yatan kuçuk Ferid Paşa kablnesi, onu, Anadoluda Mustafa Kemal, Zubeyde Hanımın oğ üçüncü ordu mufettişhğine tayin edip, luydu, Ankaranın kucağına tevdi ettiğı İstanbuldan uzaklaştırmak için 15 mayıs mlz Atatürkü, Turk mıletinin babası di 1919 da vapura bmdirdiği zaman, Yuye anarken, yüreğimizın gururla doldu nanlılar da Izmiri işgal etmişlerdi. Mustafa Kemalin, Türk tarihine altın ğunu iüssediyoruz. Maddî varhğile bir Bu suretle, memleketi İşgal eden düş harflerle yazılan: «Ordular, llk hedefitek vücud olarak yaşıyan Ataturk, ta manın memleket toprağına ayak bas niz Akdenizdir: İleri!» emrindeki heyrihimizin en şanlı sahıfesini doidurduğu masile, müstevliyi vatandan kovması beti, o emrj alan ordunun bır solukta gün, on sekiz mllyon ruhta, on sekız mukadder Büyük Kumandanın, kendi o hedefe varması, başlı başına göstermilyon nura inkılâb etti. kendine verdiği bu şerefll vazifeyi ifa meğe kâfidir. *** için harekete geçmesl, aynl güne tesadüf Kumandan sıfatlle verdiği her emir, Atatürk, 1881 yılında, Selânikie dün etmiştir. istisnasız, harilcalar yaratan; inkılâbcı jaya gelmişti. Eski rusumat memurlaArtık, blr avuç askerle ve blr avuç sıfatile başardığı her iş, İstisnasız murından, kereste tuccarı Ali Rıza Efen cepane ile, bütün blr memleketin. haya vaffak olan Atatürk, mubalâğasız iddıa dlnin oğlu Mustafa Kemali, Türk mılle tını kurtaraıağa azmetmiş, tarıhte eşi edebiliriz ki, tarihte benzeri görülmitinin mukadderatım eline ahp onu, en yok bir başkumandanla karşı karşıya yen bir sahsiyetti. Kumandan sıfatıle, selâmetli sahile doğru götüimek yoluna bulunuyoruz. (Arkası Sahlfe 7, Sütun 5 te) lk adıımnı 11 kânunusani 1905 te atmış gdrüyoruz. Bu tarih, Mustafa Kemalin, tahsllinl bitirip, Harblye mektebinden yüzbaşıhkla çıktığı gundur. Sınıfının de ğil, bütün mektebın en zeki, en ateşli talebesi olan Mustafa Kemal, mektebden çıktıktan pek az bir zaman sonra, normalin fevklnde her gencin zekâsuıa musallat istibdad İdaresi tarafından Şama sürüldü. Meşrutiyetin ilânına kadar, Mustafa Kemali, gizli cemiyetler kuran, hürrlyet fikrini muhitine yaymak için azamî ayretle çalışan, bu uğurda, teşkilâtçı ruhunun bütün kudretile didinen, gene bir Türk zabiti olarak görüyoruz. Askerlik mesleğinln ve vatan emrindeki hizmetlerinin ilk büyük eseri, bu deirde yarattığı ve Idaresini bizzat ele Idığı Hareket Ordusu olduBundan sonra, Mustafa Kemali, kenInden yukseklerde tesadüf ettiği ce Atatürk İstiklâl Harbi zamanlnda, mücadele arkadaşlarile beraber, bir seyahatte