Katalog

13 İkinciteşrin 1938 CUMHUBÎYET Dünyanın büyük kaybı Bütün dünya matbuatı Atatürkün vefatı üzerine teessür dolu neşriyatta bulunuyor Atatürkün cenaze merasımı IBastaratı 1 tnct sahtfede] Matemimiz ve ecnebi devlet mümessilleri Elçiler Ankara muhabirimize Büyük Dehanın kaybından duydukları acıyı anlatıyorlar Ekselâns Ponso f~~~^ggt^^ > mt^^lŞtk ~~ [Arkası Sa. 9 sütun 2 de] yeni kabinenin teşkiline dair tezkere bu celsede okunacaktır. Başvekil Celâl Ba yarın bu toplantıda yeni hükumetin programını okuması muhtemeldir. nHTH FIGAR( Almanyada Berlin, 12 (a.a.) Atatürkün vefatından bahseden Völkischer Beobahter gazetesi, Büyük Devlet Adamını tâzimle yâdettikten sonra diyor ki: «Almanya, Türk milletinin bu ölçülemez derecede büyük zıyaından mütevellid acısına samimî olarak iştirak etmektedir. Gazi, 1918 de ölen milletler grupu arasında azimli bir hareketle milletini tahammül edilmez bir diktatd&n kurtaran ve bütün dünyanın hayran kaldığı bir kalkınma yapan ilk devlet reisi olmuştur. Atatürk, tarihin büyükleri arasında ebedî bir surette gözükecektir. Türk milletine yeni bir medeniyet, kuvvetli ve feyizli yeni bir devlet miras bıraktı. Türkiyenin, Almanyada haset edilmeksizin takdir ve teslim edilen bu mirası korumasmı temenni ediyoruz. Hitlerbu hissiyatı 1933 de Büyük Millet Meclisi Hariciye Encümeni Reisile olan görüşme^i esnasında ifade etmiştir. Hitler, Atatürkün muvaffakiyetlerinin kendisinin Nasyonal Sosyalizm muvaffakiyetine olan inanını teyid etmekte olduğunu bilhassa kaydeylemistir. Türkiyenin kurtuluş mücadelesi parlak bir nümunedir. Türkiyede ve Almanyada kuvvetli bir köycülük millî kuvvetin tükenmez bir kudretidir. İki milletin ayni politik gayeleri mevcuddur. Ve dostlukları kuvvetli ekonomik münasebetlerle tarsin edilmektedir.» Ayni gazete diğer bir makalesinde jöyle diyor: «Türk milleti en büyük oğlunu kaybetti. lcraa.t adamı olan Atatürk memleketin ihya ve imarını dahilî islâhatla ve komşularla takib edilen bir dostluk politika^iyle temin etmiştir. Dış polirikadaki büyük muvaffakiyetleri, Canakkalenin tekrar askerî hale konulması, Sancak meselesinin halli... ilâh. olmuştur. Bu büyük asker ve bu dâhî devlet adamı 1918 den 1922 ye kadar mücadeIelerde olduğu gibi pasifik işlerinde de zafer dallarile tetevvüç etmiştir.» «Onun muvaffakiyetleri yalnız mem leketin dahilinde Avrupalılaşmasına münhasır kalmıyordu. Daima ilham ve bazan da idare ettiği haricî politika, Türkiyeyi batı devletlerinin dostluk çerçevesi içine koydu ve eski düşmanlardan yeni dost lar yaptı. Evvelce A\Tupada bir tufeyli telâkki edilen Türkiye, onun idaresi al tında Avrupa politik heyetinin kıymetli vc müterakki bir azası haline geldi. Türkler için bir bahtiyarlık eseri olarak, o, diğer millet şefleri gibi eski arkadaşlannı uzaklaştırtnağa sevkeden şüphe ve hasedlere asla kapılmadı ve onun kurduğu sosyal ve politik abide sağlam temellere dayanmaktadır. Kendisi tarafından hazır lanmış ve idare edilmiş olan Türk inkılâbı, erkek, kadın bütün vatandaşlara Türkiyenin evvelki nesillerinden hiçbirine nasib olmıyan hür, tam ve emin bir hayat verdi. Yeni Avrupada harb ve ihtilâl karışıklıklarından ortaya çıkan şeflerden hiçbiri daha fazlasını yapmamış ve bu kadar zorluklan yenememiştir. O, bir milleti matem içinde bıraktı. Türkler, şimdi dostlan olan ve Atatürkü korkulur bir düşman sıfatile derin bir hayranhkla takdir etmiş olan İngilizlerin bu kadar büyük bir adamın ölümünün Türkiye ve Avrnpa için hasıl ettiği ziyadan dolayı pek ziyade müteessir olduklarını bilerek kısmen müteselli olabilirler.» Times gazetesi diğer bir sayfada Atatürkün tercümei haline beş sütunluk bir yazı daha tahsis etmiştir. Bu yazı şu satırlarla bitiyor: «Karan, cesareti ve şiddeti Türkiyeyi düşmandan kurtarmış ve sonra da yalnız Rusyada Pier ve Lenin tarafından yapılan sosyal değişikliklerle kabili mukayese değişiklikler vücude getirmiş olan hayret verici adam öldü. Asker, teşkilâtçı ve idareçi, onun modern Türkler arasında hiçbir rakibi yoktu ve çok eski zamanın harbcu sultanlan arasında da pek az rakibi vardı. Muvaffakiyetleri, Türkiyeyi bir Avrupa devleti yaptı, yakın doğunun tarihini değiştirdi ve müslümanlığın istihalesinde hâlâ da kat'î bir tesiri olabilir.» Gazete, bundan sonra, Atatürkün eserlerini adım adım teşrih ederek makalesine şu suretle devam etmektedir: «Atatürk bir defa cisminin toprağa münkalib olacağını, fakat Cumhuriyetin ebedî olduğunu söylemiştir. Yugoslavya hükumeti bu sözlerdeki hakikate inanmaktadır. Kemal Atatürkün eseri payidar olacaktır.» Politika gazetesi bilhassa şunlan yazmaktadır: «Tarih silinmez harflerle bu devlet adamınm adını hâkkedecektir. Atatürk bir halk adamıdır. Kırılmaz azmi, kuvvetli zekâsı ve kuvveti kendisini mağlub ettiği mukadderatm önüne getirmiş , bu suretle yeni Türkiyenin mübdii olmuştur.» Gazeteler bundan sonra, Atatürkün vefatı günü neşredilen resmî tebliğ ile cenaze programını yazmaktadırlar. Yugoslav Naibleri Sefarethanemizde Belgrad, 12 (a.a.) Dün öğleden sonra Kral Naibleri Stankoviç ile Peroviç Belgraddaki Türkiye elçisi Ali Haydar Aktay nezdine gelerek, Atatürkün vefatı münasebetile taziyetlerini arzetmişlerdir. Ankara 12 (Telefonla) Atatürkün cenaze merasiminde bulunmak üzere memleketimize gelecek heyetler hak • kında aldığımız haberleri bildiriyorum Feld Mareşal Lord Birdwoot bizzat İngıltere Kralı Sa Majeste Altıncı Jorj'u temsil edecektir. Lord, Umumî Harbde Çanakkalede İngiliz kuvvetlerinin kumandanlığını ifa etmiş ve geçenlerde de memleketimizi ziyaret etmişti. İngiliz hükumetmi ayn bir heyet temsil edecektir. Yugoslav sefareti, Hariciye Vekâle timizdeki komisyona, Yugoslavyayı temsil edecek heyetlere dair listeyi bildirmiştir. Heyet, müttefik devletin ge çenlerde Ankaraya gelmiş olan Genel Kurmay Reisi General Nediç, Yugos lavyanın Ankara sefiri Alimovic, Krahn fahrî yaveri Amiral Briço, Kolonel Yesromoviç, Ankara sefareti ataşemiliteri kolonel Tomas, bahrıye albay Lisiça'dan müteşekkildir. Bundan başka 80 kişilik* askerî bir ihtiram kıt'ası da sehrimize gelecektir. Kardeş memleketin uzaklığı dolayı sile Efganistandan b;r heyetin gelmesi gecikeceğinden Zâhir Hanı bizzat Efgan sefiri Sultan Ahmed Han temsil ede cektir. Japonyanın Ankara sefiri Takatonr merasimde Sa Majeste Mikado'yu, Mısırm Ankara sefiri de Sa Majeste Faruğu temsil edecektir. Mısır hükumetini Bükreş sefareti maslahatgüzan Mehmed Emin Fuad temsil edecektir. Yunan Başvekili General Metaksas ve refakatindeki zevattan başka 80 kişilik askerî bir ihtiram kıt'ası da buluna caktır. Romanya heyeti reisi General Neoderesko, Kralm yaveri ve Bahriye ve Hava Nazırıdır. Ordu müfettişi Motaşi, Kralm yaverlerinden Gritoresko. Ankara el çisi Telemak, sefaret müsteşarı îlyade, askerî ataşesi yarbay Teoderesko. 80 kişilik askerî ihtiram kıt'ası, Jubna Maria muhribile geleceklerdir. Cnaze merasiminde bulunacak heyetler Fransız elçisi Eks«lâns M. Ponsotnun sözleri : « Büyük nize karşı besledığim sevgi beni şahsan çok büyük bir acıya duçar etmiştir. Müteaddid defalar kendisile uzun mülâkatlar yapmak fırsatını elde ettığim için o dâhinin sahsiyetini yakından hayranhkla görmeğe muvaffak olmuştum. Onun ismi Fransada, yalnız memleketin tarihinde değil, belki cihan tarihinde çok şanh bir mevki almış büyük askere ve büyük devlet adamına lâyık ebedî perestişle muhat olarak yaşıyacaktır. Onun yaratıcı kudretile vücude gelen yeni Türkiye memleketin kendısile elbirliği yapmaktan bahtiyarlık duyduğu güzel, canlı ve kuvvetli bir millettir. Fransa şundan emindir ki Türkiye Cumhurreisi Atatürkün yüksek halefinin idaresi altında inkişafa ve terakkiye doğru olan yoluna muvaffakiyetle, şan ve şerefle devam edecektir.» Alman Elçisi Von Keller Yunan heyeti Atina, 12 (a.a.) Atatürkün cenaze merasiminde, Yunanistan Başvekili Geneneral Metaksasm riyaseti altmda büyük bir heyet tarafından temsil edilecektir. Heyet şu zevattan mürekkebdir: Başvekil General Metaksas (Majeste Kralın ve Kraliyet hükumetinin baş mümessili), Majeste Kralm askerî maiyet kumandanı General Demestikas (Majeste Kralm ikinci mümessili), Harbiye Müsteşarı General Papadimas (ordunun mümessili ve hükumetin ikinci mümessili), Ankara elçisi Rafael (Kralın ve hükumetin üçüncü mümessili), Başvekâlet Hususî Kalem Direktörü, üç yaver subay, Hariciye Nezaretinden bir ataşe. Yunanistanı cenaze töreninde ayni zamanda dört subay kumandasında 120 kişilik sancakh bir askerî kıt'a da temsil edecektir. Cenaze günü bütün Yunanistanda resmî matem günü ilân olunacak ve resmî binalardaki bayraklar merasimden bir gün evvel ve bir gün sonra dahi yanya çekilecektir. Polonyada ":r.." ' " İngilterede Yugoslavyada Belgrad, 12 (a.a.) Avala ajansı Londra, 12 (a.a.) Reutet ajansı bildiriyor: bildiriyor: Bütün Londra gazeteleri, AtaDün akşamki ve bu sabahki bütün Yutürke başmakaleler ve makaleler tahsis etgoslav gazeteleri birinci sayfalarını Atamektedirler. Times gazetesi basmakalesinde diyor türkün fotoğrafını neşretmek suretile Türk vatanının babası olan Büyük Adamın veki: «Kemal Atatürkün, yeni Türkiyenin fatına tahsis etmektedirler. kurucusu ve yapıcısı olan o meşhur Mustafa Kemal Paşanın şahsında büyük asker, büyük devlet adamı ve büyük şef ölmüştür. 1919 dan beri Türkiyenin tarihi, onun hayatımn tarihi oldu. Cesareti ve vatanperverliği onu ümidsiz görünen bir teşebbüsün başına, küçük, bitkin ve muzaffer müttefiklerin kahir istekleri önünde bütünlüğünü kaybetmiş bir milletin mukavemetinin başına koydu. Onun ruh kuvveti ve azim ve iradesi, kim olursa olsun diğer herhangi bir şefi sarsabilecek olan zorluklan yenmesine yardım etti. Onun daha evvel Gelibolu yarımadasındaki Epik mücadelede İngiliz müstevlilere karşı tajıhi tersine çevirmiş olan askerî dehası, nihayet kendi davasına tam ve parlak bir zafer temin etti. Bahtiyar ve galib asker adamı, cür'etli ve cesaretli, fakat ayni zamanda ihtiyatlı ve fcasiretli bir devlet adamı ve islâhatçı oldu. Ekseriya ha,sta adamın ölümü için âyîn yapmış olan Avrupa otoritelerini mahcub etmiştir. Bunlar, Türk milletinin harekete geçmek ve devleti tekrar canlandırmak için sadece şefin sihirli çubuğu ile temasmı bekliyen gizli kuvvetlere malik olduğunu unutuyorlardı.» Times, Atatürkün muhtelif islâhatını ^özden geçirdikten sonra şu suretle devam tdiyor: Gazeteler, heyecanh cümlelerle bütün Türk milletinin duyduğu derin acıyı tasvir etmektedirler. Belgrad, Zağreb, Lübliyana gazetelerile diğer büyük şehirlerde intişar eden bütün gazeteler, sayfalarında Atatürkün eser ve hayatını anlatmaktadırlar. Verme gazetesi, birçok fotoğraflar meyanında Yugoslavya hükumdarı müteveffa Aleksandr'ın Atatürkle mülâkatını gösteren fotoğrafını neşretmektedir. Bu gazete ayni zamanda Yugoslav Başvekili Stoyadinoviçin Ankarayı ziyareti esnasında Atatürkün yanında alınan fotoğrafını da neşretmektedir. Verme gazetesi, neşrettiği basmakalesinde bilhassa diyor ki: «Türkiyenin kederine bütün dost ve müttefıkleri ve bilhassa Yugoslavya iştirak etmektedir. Kral, Aleksandr'ın katlini müteakıb «Seferberlik ilân edeı/im mi?» cümlesini muhtevi bir telgraf çeken Atatürkün bu sözü Yugoslavyada hiçbir zaman unutulmıyacaktır. Bu suretle Yugoslavyada hiçbir zaman unutulmıyacaktır. Bu suretle Yugoslavyada nüfuzu Avrupada olduğu gibi Asya milletleri arasında da seneden seneye artmakta bulunan tamamile millî ve kudretli modern büyük Türkiyeyr» vücude getirmiş olan Atatürkün adını hiçbir zaman unumıyacaktır.» Varşova, 12 (a.a.) Modern Türkiyenin yaratıcısı Atatürkün vefatı haberi Polonya efkârı umumiyesinde pek derin akisler uyandırmıştır. Bu münasebetle her taraftan Türk milletine karşı hissedilen derin teveccüh hisleri izhar edilmiştir. Bu meyanda Cumhurreisi Moçiçk , Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisliğine, Mareşal Smigly Rydz Türkiye Büyük Erkânı Harbiye Reisliğine, Başvekil Skladkovski Türkiye Başvekiline, Hariciye Nazırı Beck Türkiye Hariciye Vekâletine, Harbiye Nazın General Kasprzyoki Türkiye Millî Müdafaa Vekiline, Erkânı Harbiye Reisi Stachiewez Türkiye Umum Erkânı Harbiye İkinci Reisine taziyet telgrafları çekmişlerdir. Bundan başka Polonya Cumhurreisi teşrifat direktörü Lubienskiyi, Varşovadaki Türkiye elçiliğine taziyetlerini bildirmeğe memur etmştir. Hariciye Nazırı Beck, Türkiye elçisine sahsî taziyetlerini bildirmiştir. Ordu müfettişi General Rommel, Mareşal Smig ly Rydz'in şahsî taziyetlerini Türkiye elçisine bildirmiştir. Hariciye Nezareti binasile Varşovadaki Krallık şatosu üzerindeki bayraklar yarıya indirilmiştir. Polonya matbuatı heyecanh cümlelerle Atatürkün hatırasını taziz etmektedirler. Gazeteler bu büyük adama aid resimlerle uzun tercümei halini neşretmektedirler. Yarı resmî Cazeta Polska tarihî bir şahsiyet olan Atatürkün büyük vatanperverliği ve askerî dehâsını kayıd ve tebarüz ettirmektedir. Bu gazete diyor ki: «Atatürkün faaliyeti fevkalâde vüs'atli olmuştur. Bu faaliyet Türk milletinin hayatma müteallik her sahada kendini göstermiştir.» Ordunun organı olan Polska Bbrozna, Atatürkün muharebe meydanlarındaki zaferlerini kaydederek bu zaferlerin milletin hayatındaki bugünkü yeni merhaleye yol açtığmı yazmaktadır. Kurjer Poranny gazetesi, Atatürkün muharebeden sonra Türk milletinin hayatındaki baslıca rolünü tespit etmektedir. Kurjer Varzaıüski gazetesi, şunlan yazmaktadır: «Uzun bir yol katedilmiştir. Azametli bir eser vücude getirilmiştir. Müteaddid zaferler elde edilmiştir. Bütün bunlar Atatürkün eseridir.» Alman elçisi von Keller şu beyanatta ulundu: « Başvekile ve Hariciye Vekiline hitaben söylediğim samimî taziyet sözleri, Türk hükumetinin Türk milletinin Ekselâns Telemak * büyük ve unutulmaz Romanya elçisi Şefinin gaybubeti ekselâns Telemak karşısında duydukları muazzam matem da şu sözleri söyleden aldığım derin sempati duygusunu a miştir: çıkça gösteren tezahürlerdir.» « Atatürkün Iran Elçisinin söyledikleri münevver yurdseverIran elçisi Ekselâns Halil Fahimi de liği, sebat ve azmi di ki : ve emsali bulunmaz « Atatürkün, bu ulvî ve büyük mil dinamizmi sayesinde kahramanın ölümünü bildiren elim ha yarattığı azametli eber Iran milletini ve bilhassa Şahinşah serleri gözleri önün Hazretlerini derin surette müteessir et de görenler, onun ölümü karşısında miştir. Iran milleti dost ve kardeş Türk çok derin bir teessür duymaktan kendılerr milletinin matemine teessürle iştirak eder ni alamamışlardır. ve azametli eserlerile, daima yaşayacak Bu itibarla Türk milletinin büyük acıolan şanh ve aziz Şefin elemli zıyaı mü sına ben de samimiyetle ve bütün kal nasebetile samimî taziyet duygularım su bimle iştirk ediyorum. Türkiyenin dostu nar. ve müttefiki Romanya, yaratıcı dehâsını Sah Hazretlerinin emirleri mucibince hayranhkla gördüğü Büyük Şefin va Iran hükumetinin ecnebi memleketlerdeki kitsiz ölümü karşısında sonsunz bir elem mümessilleri tedfin gününne kadar bay duymuştur.» raklarını yarıya kadar indirilmiş halde Efgan elçisi muhafaza edecekleri gibi, Iran Sarayı da Kardeş Afganis bir ay müddetle matem tutacaktır.» tanın Ankara Büyük yalnız dünya politikacıları değil, Türkiyeye asırlık tarihî bağlardan başka Ke mal Atatürkün şahsında temessül eden hissiyatla da bağlı bulunan Macar milleti de çok iyi bilir. Atatürkün milletinin fe lâket gününün arifesinde cesaretile, kuvvetile ve teşkilâtlçı kabiliyetile Türk milletinde daima mevcud ve asırlarca uzanan tarihinde ibraz etmiş olduğu meziyetleri uyandırarak ona yeniden hayat verdiğini bizde bilmiyen yoktur. Her milletin tarihinde bir sukut noktası vardır. Fakat o millet ki, kendisinden meknuz olan askerî meziyetler, hayatî kabiliyet ve atiye olan iman, kaderin ona bahşettiği kumandan tarafından ele alınır ve teşkilâtlandırılırsa ancak böyle milletler binlerce yıl yaşa mağa namzet ve tarihî rollerini oynamağa muvaffak olabilirler. En ağır tarihî anlarda Türk milletine olan sarsılmaz imanına güvenerek onun başına geçen kumandan Atatürk olmuştur. Türkiye için ne yapmıştır ve ne neticeler elde etmiştir? Bunu Türkiyeye gelen herkes görebilir. Türk milleti ona ebedî şükrn borcludur. Cihan Harbinden sonraki hâdisrlerin mansız ezdiği malum olan Macar milleti kardeş Türkiyenin Atatürk idaresinde canlanmasından hiç şüphesiz kuvvet al mıştır ve bunun için her türlü şeraite rağmen atisine emniyetle bakmaktadır. Kemal Atatürkün Macar dostu olduğunu Macar milleti iyi bilir ve onun ölümile faniler arasından yalnız büyük bir insan değil, büyük dostunu da kaybettiğini müdriktir. Macaristan onun için her tarafında matem tutmaktadır ve hatırasını muhafaza edecektir. Yugoslav elçisi Bulgar heyeti Sofya 12 (a.a.) Atatürkün cenaze merasiminde Bulgaristanı temsilen bulunacak heyet aşağıdaki zevattan mütekkeb olacaktır: Başmabeyinci General Panof (Majeste Kralm mümessili), Harbiye Nazırı General Baskalof (Bulgaristan hüku meti mümessili), Sofya garnizonu ku mandanı General Lukas (ordunun mütne:sili). Bulgaristanı cenaze töreninde ayrıca 72 kişiden mürekkeb bir askerî kıt'a dahi temsil edecektir. ilk sahifelerini Atatürke aid makalelere tahsis etmekte ve bu yüksek adamın as kerî ve siyasî dehâsını tebarüz ettırerek yeni Türkiyenin mübdii tarafından vücude getirilen eserin tarihî değerini kaydet mektedirler. Gazeteler bundan başka Atatürkün fotograf ve uzun tercümei hallerini neşre derek büyük adamın Türkiyede teceddüd sahasındaki fevkalâde faaliyetini yaz makta ve Balkan sulhu eserine yaptığı yardım üzerinde bilhassa ısrar etmekte dirler. Universul gazetesi, neşrettiği başmakalede, büyük asker ve dâhi devlet adamının uzun uzadıya senasını yaptıktan sonra şöyle yazıyor: «Atatürk belki de zamanımızın en büyük adamlarından biridir. Romanyanın sadık dostıı olan Atatürk Rumen efkân umumiyesinin sadık dostluğunu kazan mıştır. Yugoslav Elçisi Ekselâns Branko Aczemoviç'in sözleri: Bugün Ata türkten bahsetmek güçtür. Onun büyük şahsiyetinin hatıraları çok kuvvetlidir. Türkiye Atatürkün yapıcı mesaisinden aldığı intıbalarla dopdolu bulunuyor. Her tarafta onun dehası, Türk milleti çin büyük sevgi ve milletinin kalkınması için duyduğu büyük arzunun nişaneleri görülüyor. Atatürkün ölümü hepimizi derin bir mateme göm müştür. Onun yeni Türkiye için yarattığı emsalsiz esere karşı duyduğumuz hay ranlığı ifade edecek söz bulmak imkân haricindedir. Ankarada bulunduğum kısa müddet arfında Atatürkün huzuruna bir çok defalar kabul edılmek şerefine erdim. Bu an larıtn onun siyasî sahadaki yüksek kabiliyetini, yaratıcılıktaki büyük kuvvetini ve milletinin manevî ve fikrî kuvvetine karşı duyduğu sarsılmaz imanı derin surette hissettiğim dakikalardır. Atatürkün dehasınm yirmi senedenberi yarattığı işler, derin surette tetkik edilecek olursa bu büyük inkılâbcının asker ve devlet a damı olarak bir eşine daha tesadüf etmek mümkün olmadığı gün gibi aşikâr görülür. Atatürkün dehası tarihte Türk milletinin taşıdığı ruhun faziletine en yüksek misallerden birini teşkil edecektir. Lâkin Atatürkün şahsında bilhassa tebarüz eden nokta, yarattığı eserin ifade ettiği istikrardır. Yeni Türkiyenin istinad ettiği temel çok derin ve sarsılmaz bir temeldir. Atatürk tarihte ve milletinin kalbinde ebedidiyen ölmez bir varlık halinde nasıl yaşayacaksa Atatürk Türkiyesi de ebediyen öyle var olacaktır.» Elçisi Sultan Ah med Han îhtisaslarını şu suretle hulâsa etti: Atatürkün üful edişi yalnız Türk milletini değil, bütün medeniyet ve insaniyet âlemi bahusus kardeş şark milletleri için telâfisi kabil olmıyan büyük bir ziyadır. Ve bu herkesçe müsellemdir. Harekâtı Mılliye bidayetlerinde Türkiyeye yeni geldiğim zaman kendilerile şerefyab ve pek muazzam icraat ve muvaffakiyetlerine çok yakından şahid ve yüksek dehâ ve ulviytlerinin hayranı oldu idim. Kanaatimce o halâskâr, o büyük dâhi, o yapıcı her sahada eşsiz bir isabeti nazara ve harikulâde bir fıt rata malikti. Zira vatanın kısmı mühimmi istilâya uğramış, ordu inhilâl etmiş, bitab, parasız, silâhsız, mühimmatsız herşeyden mahrum, hatta Padişah bile müstevlilerin elinde esir bir vaziyette iken vatanı kurtarmak için ortaya atılarak az bir zaman zarfında bir avuc fedakâr hamiyetli ve değerli rüfekasıle yeni, canlı, mücehhez bir ordu yaratarak dahilî ve haricî düş manları kâmilen mahvedip yeni bir Türkiye yarattı. Bu on beş sene zarfında ordunun tekâmülüne, maarifin itilâsına, sanayiin inkişafına, ahalinin refah ve saadetine hasrı vücud ederek intihab ve takd'r buvurdukları kıymetli mesai arkadaşlarile Türkiyeyi medenî, müterakki, asrî ve tnamur vaziyetıne isal buyurdu. Romanyada Rumen milleti de bu acı günlerde Türk milletine dostane teselli hissiyatını izhar Bükreş 12 (a.a.) Bütün gazeteler etmektedir.» Söylıyebilirim ki, herşeyden ziyade meham umura ve yüksek makamlara de ğerli, kiyasetli ve faal zevatın ıntıhab keyfiyetinde pek büyük bir nüfuzu nazara malik bulunmakta idiler. Hatimei ke'âm olarak şunu da arzedeyim ki vaktile kendılerinin buyurdukları gibi Türkiyede yalnız bir Mustafa Kemal değil, Mustafa Kemaller vardır ki her hususta onun program ve asarını günden güne ileri götürmek için sarfı mesai etmektedirler. Macar maslahatgüzan Velhasıl arzettiğim Büyük Dâhinin zıya; Macaristan maslahatgüzan de Cindrie eliminden dolayı teessüratımın bipayan olde şu beyanatta bulundu: « Kemal Atatürkün kim olduğunu duğunu arzeylerim.»