Katalog

24 Mart 1936 CUMHURtYET TCLEFON TELCRAF VCTCLSİZLE Venizelosun ölümü de m e s e l e oluyor Atina 23 (Hususî) Dün Yunanistanm her tarafında bilhassa Giriddeki bütün kiliselerde Venizelosun istirahati ruhu için dinî ayinler yapılmıştır. Bura gazeteleri Atinaya yakın bazı semtle rin polis karakol âmirlerinin bir takım hâdiselere sebebiyet verdiklerinden şikâyet etmektedirler. Başbakan muavini General Metaksas Hürriyetperver partisi lideri Sofulise vazifelerini ifa edemiyen polis memur ve âmirlerinin şiddetle cezalandırılma sı için tahkikata başlandığmı söyliye rek şimdiden sonra Venizelosun cenaze merasimi yapıldığı günlerde en ufak Rumen san'atmda Türk tesirleri Prof. Mamburi çok güzel bir konferans verdi Edebî Musahabe Millî Roman a^^B İHEM NALINA MIHİNA Lâf ve iş 1 i Cenaze merasiminde hâdise çıkmaması için şimdiden tedbir alınmaktadır Yapı Kooperatifi Bu sene Ankarada 150 ev yaptıracak Ankara 23 (Telefonla) Yapı kooperatifi cemıyetı, yapı meselesını bir mahalle meselesi halinde değil, bir mcmle ket davası halinde ele almış ve çalışmalarını o yolda ilerletmeğe başlamıştır. Cemiyet yapı kooperatiflerini hrka programındaki (her Türkü bir ev sahibi yap mak) prensipini yerine getirecek bir teşekkül addederck yapı yapılmasını teşvik eden tedbirler almaktadır. Bu arada bir de kitab neşredilmek üzeredir. Cemiyet bu kitaba konmak üzere Başvekil İsmet Inönünden rica ettiği mütaleaya, İsmet İnönü şu teşvikkârane iltifatla mukabele etmiştir. (Memleketimizde yapı kooperatifle rinin kurulduğunu ve muvaffak olduklarını görmekle memnun oluyor ve yurdun bayındırlığında atılmış önemli bir adım bilirim.) Diğer taraftan Ankara yapı kooperatifi, istasyon arkasında aldığı 3 bin dö nümlük arsa üzerinde bu sene 1 50 ev yaptırmağa karar vermiştir. Plânlan hazırlamakla mesgul olan Yansen yakında mesaısıni bitırecektır. Edirnede Sular çekilmeye başladı Edirne 23 (Hususî) Sular tamamen çekilmiş, fakat su baskınına uğrryan yerlerde dolaşmak ımkânı olmadığından zarar henüz tesbit edilememiştir. Şehirdeki felâketzedelerle Bosnaköy halkına bugün de ekmek ve peynir dağıtılmıştır. Evlerı su altında kalan halk daha üç dört gün evlerine dönemiyeceklerdir. Asi Yunan zabitleride affedildiler Atina 23 (Hususi) Geçen mart isyanında alâkadar olup ta mahkum edilen zabitlerin evvelce cezalan bağış lanmış, fakat siviller gıbi affı umumiye ithal edilmemişlerdi. Bu defa bunlar hakkında da affı umumî verilmesi için hükumetçe hazırlanan kararname Kral tarafından tasdik edilmiş olduğundan bugünkü resmî gazete ile neşredilecektir. Bu suretle bu zabitler için ittihaz edilmiş olan ihtiyatî tedbirlere de ni hayet verilmiş olacaktır. Atina 23 (Hususî) Yeniden ihdas edilen Deniz Müsteşarlığına tayin edilen Rediadis ile Ekonomi Müsteşarh ğına getirilen Hoydas bugün tahlif edileceklerdir. Ziraat Vekâleti Neşriyat müdürlüğü Ankara 23 (Telefonla) Ankara Tavuk Islah Istasyonu müdürü Nihad Basri, merhum Cevad Rüştüden açılan Ziraat Vekâleti Neşriyat müdürlüğüne tayin edildi. Berlinde büyük bir tayyare bayramı Berlin 23 (A.A.) Dün, öğleden sonra, Berlin civarında Staaken tayyare Utasyonunda tertib edilen «hava kuvvetleri günü» ne 200,000 kişi iştirak etmiş, General Gb'ring, yabancı devletlerin hava ataşelerinden bir çoklan ve Nazi li derlerinden pek çoğu hazır bulunmuşlar dır. Meşhur hava kahramanı albay Ludet tayyaresıle akrobasi hareketleri yapmış tır. Kırk kadar askerî tayyarenin yaptığı hava muharebesi oyununu halk alâka ile takib etmiştir. Galatasaraym güzide muallimlerinden profesör Ernest Mamburinin Romanya ; san'atları hakkındaki konferansı geçen akşam, büyük bir kalabalık huzurunda, Unyon Fransezde verilmiştir. Konferansçı, mevzuu yalnız sözle izah bir uygunsuzluğun bile başgöstermeme ederek bırakmamış, Romanya kiliselerinsi için lâzım gelen tedbirleri almış ol deki san'at eserlerini projeksiyonla gös duğunu temin etmiştir. termiş, bu suretle eski Bizans âsarile Atina 23 (Hususî) Meşhur tarihçi Türk mimarî eserleri arasında bir mukaLutving yazdığı bir makalede Venize yeseye imkân vermiştir. Romanya kiliselelosu Briklis zamamndanberi Yunanis ri üzerinde büyük tetkikat yapan profetanın yetiştirdiği en büyük adam olarak sör Mamburi bütün Rumen san'atlanna tevsif etmiştir. Yunanistanın kaplıcalarile maruf mense olmak üzere Türk san'atını bul Lutrakinin büyük caddesine belediye makla beraber, Romanya kiliselerinde nin kararile Venizelos ismi verilmiştir. bulunan çınilerin, mozaıkların ve diğer Parlamentonun ilk toplandığı gün es bütün teferruatın ibdaında Türk san'a ki cumhuriyetçi partilerin liderleri Ve tından ilham alındığını söylemiştır. nizelosun eserini takdiren ayrı ayrı Filhakika konferansçının gösterdiği gibirer nutuk söyliyeceklerdir. bi, bütün Romanya kilise sanayiınde, Beyazıd, Süleymanıye ve yahud da Edirnedeki Sultanselim camileri nümune teşkil etmiştir. Bizanslılann bunlar üzerindeki tesirine gelince, profesör bu tesirin ehemmiyetine rağmen, en büyük tesiri Türklükte bul makta, Romanyayı tezyin eden bu san'atlarda Türk dehasının rehber olduğunu Atina 23 (Hususî) Martın 22 sinde göstermektedir. Bu çok mühim konferans, bize birçok Belgradda toplanacak olan Balkan Antantı konseyinin Yunanistanı bizzat eski müverrihlerin garazkâr isnadlarını temsil edecek olan Başvekil Demircisin hatırlatmıştır. Türk tarihinde, ve muazkonseyde bulunabilmesi için içtima gü zam Türk medeniyetinde hiçbir varlık nünün tehiri Yunan hükumetince taleb görmek istememeğe alısmış olan eski müedilmişti. Bu defa Atinaya gelen ce verrihler, medenî Türk varhklarını, ve vabda konseyin nisanın 13 üncü günü tesirlerini baska kavimlere atfediyorlardı. içtima edeceği bildirilmiştir. Emest Mamburi; Romanya kilisele rindeki san'atın, bazı yazıcılann iddiaları gibi kat'ıyyen eski Ermeni ve Yunan stılı olmadığını iddia ederek, böyle bir Ankara 23 (A.A.) Bugün Nuri iddianın büyük bir yalan olduğunu söy Conkerin başkanlığında yapılan Kamu lemiştir. tay toplantısında 1935 yılı umumî mu Mumaileyh bu güzel konferansını şu vazenesine dahil bütçe ve cetvellerde de sözlerle hitama erdirmiştir: ğişiklik yapılması hakkındaki kanun ka« Romanyada verdiğim konferansbul edilmiştir. larda netice itibarile su sözleri söyle Bu kanunla bir kısım daireler bütçe miştim: Büyük Atatürkün güzel memlelerinden 108,200 lira indirilerek 85 bin ketine gidı~ız; oradaki güzel san'at eserküsur lirası diğer tertiblere ilâve olunmak lerini görünüz, o vakit Romanya kiliseleta, 20 bin lirası îstanbul Üniversitesi rad rindeki san'atın tamamile bir Türk eseri yoloji ve biyofizik enstitüsüne, üç bin li ve Türk eserinin izi olduğunu tasdıkte rası da dişçi mektebine mütedavil serma kat'ivyen tereddüd etmezsiniz.» ye olarak verilmektedır. Konferans alkıslarla bitmiştir. Gene bu kanunla, 1935 malî yılı Maarif Vekâleti ücretli müstahdemler kad rosunun îstanbul Üniversitesi kısmına 75 lira ücretli 25 asistanlık konulmakta ve bu kanunda bulunan 60 lira ücretli asistanlann sayısı otuz beşe ve müteferrik müstahdemlerin aylık ücreti 7,500 liradan 10,500 liraya çıkanlmaktadır. Londra 23 (A.A.) Japon Baş Cumhuriyet Merkez Bankası kanunu bakanı, Sunday Chronicle gazetesi munun 92 nci maddesinin tefsiri hakkındaki habirine verdıği bir mülâkatta demistir ki: kanun tavzih edilmek üzere maliye encü « Japonya ile Sovyet Rusya arasında menine verilmiş ve gene ayni banka ka harb çıkmasına ımkân yoktur. Japonya nununun 96 ncı maddesinin tefsırıne aıd nın istediği sulhun muhafazasıdır. Japonmazbata kabul edilmiştir. yanın emniyeti ve mevcudiyeti merkezî Askerî ve mülkî tekaüd kanununa ek Asyada sükunun idamesile kaimdir. Beykanun lâyihasının encümene geri verilen nelmılel bakımdan Japonya, sakin bir tnaddeleri müstesna olmak üzere diğer komşu olmak arzusundad.'r. Fakat ka maddeleri kabul edilmiştir. nunun ihlâline ve Uzakşarkta ekonomik Devlet Demiryolları ve lımanları iş nizamı bozabilecek olan sosyal karışık letme umum müdürlüğünün 1935 yılı lıklara karşı durmaya azmetmistir.» bütçesinde 210,000, tahlısiye umum müîran gazetelerinin dostane dürlüğü bütçesinde de 1,800 küsur liraneşriyatı Iık münakale yapılması hakkındaki kanun Tahran 23 (A. A.) İran matbuatı lâyihalarile Suriyede Türklerin ve Tür Şehinşahm doğumunun yıldönümü mükiyede Suriyelilerin emlâkine müteallık nasebetile Türk gazetelerinin yazdık mukavele müddetının bir yıl daha uza lan dostane makaleleri hararetle mevtılmasına aid kanun lâyihası da bugün zuubahsetmekte ve Şehinşahın TürKamutaym kabul ettiği kanunlar arasın kiyeye yaptığı seyahat neticesinde iki da bulunmakta idi. memleket arasında kurulan sağlam Kamutay çarşamba günü toplanacak dostluk bağlarını ehemmiyetle kaydeylemektedir. tır. Matbuat bu vesile ile iki memleket arasmdaki sıkı dostluk münasebetlerini ve Türkiyenin şanlı Şefinin idaresi altmda elde ettiği muazzam terakkileri Ankara 23 (A.A.) Ortamektebler tebarüz ettirmektedir. de muhtelit tedrisatm kaldırılacağına Amerikadaki su baskını dair bazı gazeteler tarafından yapılan Nevyork 23 (A. A.) Yeni İngitere neşrivat üzerine. Kültür Bakanlığında yaptığımız tahkikat, bu neşriyatm cid ve Pensilvanyadan sular çekilmekte ve dî hiçbir esasa dayanmadığmı göster hayat normal şeklini almaktadır. Fakat Ohio'nun fazla yükselmesi miştir. Portsmut ve Çinçinati şehirlerini tehlikeye sokmaktadır. Yeni felâketlerin önüne geçmek üzere hararetli bir faaliyet gösteriliyor. Londra 23 (Hususî) Japon tmpa ratoru son isyan hareketile alâkası o lan 38 generalle 2 miralayı azletmiştir. Bunun ne demek olduğunu bilenler sır gibi saklamayıp ilân etseler de bundan sonra hikâye yazacak gençlere yol gösterseler!.. Yazan: Halid Kaç zamandanberi şu satırlara başlık olan tabırin manasını, delâletini, şumu lünü arıyorum. İzzetinefsime pek ağır gelmekle beraber itiraf edeceğim ki idrakimin ihata kuvveti bu arayışta ıflâs ediyor. Millî Roman?.. Bu ne demek olacak acaba?.. Bunun hiçbir vakit memnun edecek bir cevabını bulamadım. Aczımı böyle meydana vurmaktan duyduğum hacaleti tahfif eden, hatta sade ta'nfif değil, büsbüstün izale eden bir sebeb var: O sualin cevabını yalnız ben değil bugüne kadar hiç kimsenin bulabıldiğıne tesadüf etmedim; hatta: «Bizde millî roman yoktur, millî roman yazmak lâzımdır» dıye bağıran, kımbilir ne genış ehlıyet ve salâhiyet sahibi olan zevat tarafından bile su yok dedıklerı ve yazılmasına lüzum gösterdıkleri roman çeşidinin nasıl bir nesne olduğunu gosterecek bir söz işitemedim. O halde, ne utanmağa, ne de dövünmeğe hacet yok, böyle elbirlğıle meydana çıkan bır cehılden dolayı yüz kızartmak pek fazla bir sıkılganlık olur. Bu nokta böylece halledilmekle mesele bitmiş olmuyor. Mademki millî roman dıye ortada bir feryad var, demek ki bunun ne olduğunu araştırmakta devam etmelidir. Millî ahlâk, gayet anlaşıhr birşeydir, millî secaya ve meziyyat, millî adat, bunlar hep kendi kendilerini anlatan tabirlerdir; hatta millî edebiyat, pek iyi biliriz ki herhangi bir milletin irfan, san'at, fıkir varlığında kabiliyetlerinin muhassalasıdır; nesilden nesle intikal ederek mukadder tekâmül safahatmı takib eden ırkın deha mirasıdır. Fakat millî rcman ne demek olacak acaba? Bunun doğmasına iştiyaklarını bir şikâyet sayhasile haykıranların bekledıkleri nedir? Ve hakıkaten bugüne kadar milletin irfanından bu harıka doğmak fırsatını bulamamış mıdır?... Edebiyat meselelerini kurcalıyarak, fikirlerine itimad ettikleri zevatla mülâkat yapmak zahmetıni ıhtıyar eden genclerde de bu sualin cevabını araştıran bir merak var. Bana da kaç kere «millî roman hakkında ne düşünüyorsunuz?»diye sordular; ben de kaç kere derlenip toplanıp, olanca talâkat yollarının kaçamaklı dolambac larında dolaşa dolaşa, suale muhatab olur olmaz hemen bulunuvermiş cümlelerle cevab vermeğe yeltendim; ve hiçbir zaman mülâkatı zapteden genclerde bu cevabların kanaat tevlid ettiğine delâlet edecek bir emare görmedim, nasıl kanaat edebilirlerdi ki ben bizzat verdiğim ce vablardan, yürüttüğüm mütalealardan memnun olamamıştım. Millî Roman?... Bugün, iste şu satırlan yazarken bile, hâlâ bunu arıyorum. Bakınız tarihî ro man, cinaî roman, hissî roman, fennî ro man, daha bilir miyim nasıl bir roman mevzuu bahsolsa bunlan hemen anlıya Balkan Antantı Konsey 13 nisanda içtima ediyor Meclisin dün kabul ettiği kanunlar Rusya Japonya Japon Başbakanının mühim beyanatı Üçüncü Umumî Müfettişin yaptığı tetkikler Muhtelit tedrisat kaldırılmıyacak! evlet Denizyollan ldaresinin yeni vapurlar yaphracağmı bir seneden fazla zamandanberi gazeteler yazıp duruyor. Bu vapurlar, siparış edildikten bir sene sonra, birincisinin inşaatı ikmal edilip limanımıza gelecekmiş. Biz, bir senedir, sade, vapurların lâZiya Uşaklıgil kırdısile vakit geçiriyoruz, hâlâ sipariş cağım, ve anlayınca da soranlara anlata veremedik. Onlar bir senede koca bir gebileceğim. Son haftalar içinde Fransada miyi yapıp bize gönderecekler. işte lâfla iş arasındaki fark! intişar eden bir roman için: Roman Poetique ilânını görünce buna bile, eseri görmeksizin, bir kulp taktım, «mutlaka Avrupa gazetelerinin yazdığına göre, şairane bir mevzu etrafmda baştanbaşa Amerikada bir hastanede 1 5 aylık güzel şairane hayalâtla dolu bir hikâye ola bir kızcağız, minimini vücudünü granitten cak..» dedim. Fakat millî roman?.. bir heykel haline sokan müthiş bir hastaBunu fransızcaya da çevirerek belki Iığa tutulmuş. Bu garib hastalığın ismi her neviden bol bol mahsul veren Fransız «myosite ossifiante progressive» imiş; inedebiyatında buna bir örnek bulmak sanın adalelerini tedricen kemik haline mümkündür, dedim: Roman National... getirir ve hiçbir tedavi ve ilâc bunun ödiye kendi kendime sordum, sonra haya nüne geçemezmiş. Küçücük kız, şimdiden limde bir geçid resmi yapan Fransız fikir başmı çeviremiyor, kollarını kaldıramıyorerbabına da soruyorcasına gözlerimi ka muş. pıyarak cevab bekledim. Ve hep onların Çocukluğumuzda, Sultanahmed meysaskın şaskın bakarak bana sapıtmış bir danındaki Dikilitaşın altında bulunan kabicare acıyışile gülümsediklerini gördüm. bartma insan heykellerini bize gösterirler: Bunlar bana demiş oluyorlardı ki «ro« Anasına, babasına pay verenler, man national demek eğer herhangi bir işte böyle taş olur.» derlerdi. milletin ahlâk ve adat, maişet ve hayat Zavallı Amerikalı yavrucak, daha ahususiyetlerine mütallik, yahud herhangi nasına, babasına pay vermeden taş kesilbir muhitin, bir kıt'anın, bir memleketin meğe mahkum olmuş. Demek ki bizi korkendisine has ahvaline dair bir etude ka kutmak için söylenen sözler, pek te yalan bilinden bir roman ise buna etüde de değilmiş! maeurs diye yahud buna benziyen bir şerhle işaret olunur, yoksa ona milli roman demekle hiçbir mana ifade edilmiş Geçenlerde Ajansta gördüğüm bazı olmaz. Hatta garibdir ki fıtratları, mai çetrefil sözlerden bahsetmiştim. Son günsetleri pek maruf olmıyan milletler için, lerde gene böyle iki şey gördüm. meselâ Haiti adalarına dair bir hikâye Bunlardan bir tanesi fransızcadaki için roman Haitien denilebilir, yahud ge «tirailleur» kelimesinin «tirendaz» diye ne bu neviden olmak üzere bir roman ja tercümesidir. «Tirailleur» eskidenberi vanais, bir roman laponais yazılabilir ve «nişancı» diye tercüme edilir. Şimdiki bunlarla Haiti, Java, Laponya hayatları harb silâhları arasında «tir» yok ki «ti nı tasvir eden bir levha yapılmış olur am railleur» lere «tirendaz» diyebilelim. ma sizin şu roman national dediğiniz şeyîkincisi de şudur: «Vaziyet olduğu giden bir mana anlıyamıyoruz.» bi durmaktadır.» Hayalimin bu muhatablannın anlıyaVaziyet değişmemiştir cümlesinin bilmadıklannı ben kendi kendime izaha ça mem ki ne günahı var! Bu gidişle temiz lışarak düşündüm: Bu millî roman tabi türkçe yerine çetrefil türkçenin moda olrinden maksad meselâ tstanbulda yahud masından korkuyorum. Türkiyenin başka bir parçasında, Türk eşhas arasında, Türk muhitinde, Türk âdet ve maiseti içinde, Türklüğe aid hu susiyetler daire?inde gecmis bir vak ayı mevzu ittihaz eden eserler ise işte dünün hikâyenüvisleri bugünün yazıcıları da başka bir iş yapmıs değillerdir. İşte Reşad Nuri, Peyami Safa, Mahmud Yesari, Bürhan Cahid. Etem tzzet ve emsali muharrirler, mutlaka & namı vermekte ısrar (Başmakaleden devam) edilecekse, millî roman yazmaktan başka ne yapıyorlar? Aynile dünün üstadı Hü netice için, bir buçuk milyona yakın evlâdını tekrar fedaya razı olur mu? Bugün, sevin Rahmi gibi... 1914 teki kadar hiffet ve cinnetle hiçbir O halde millî roman bu da değilse, milletin harbe atılmıyacağımn en büyük acab nedir o bir türlü mahiyeti anlaşıla delili, son buhranda gösterilen sükunet, mıyan garib nesne ki künhüne vukuf itidal ve teennidir. lşin gidişine bakılırsa Almanyanın red mümkün olmuyor. Onu istiyenler mutlacevabına bazı teklifler ilâve etmesi ve ka bunun ne olduğuna da vakıftılar, artık Lokarno devletlerinin de bu yeni teklifleri sunu herkesten saklanacak bir sır hük müzakere ederek işi tatlıya bağlamanın münde kendileri için alıkoymasalar, ilân çaresini araştıracakları tahmin olunabilir. etseler de bundan sonra hikâye yazacak Gerçi, bir îngiliz gazetesi «Sunday Times» tngiltere ile Fransa arasındaki olan gençlere yol gösterseler... HAÜD ZİYA UŞAKLIGİL noktainazar ihtilâflannın halledildiğini ve garb devletlerinin şimdi müttehid bir cephe arzettiklerini, Almanyanın kendisine yapılan teklifleri kabul etmekten «••?* başka çaresi olmadığını biraz tehdidkâr bir lisanla yazıyorsa da, Lokarno devletlerinin tekliflerini ikinci bir Versay muahedesi addeden İngiliz gazeteleri de yok değildir. Hulâsa, Almanyanın vereceği cevabm, bir red cevabı olmakla beraber yeni müzakerelere yol açacak şekilde olacağını ve Lokarno devletlerinin de bu müzakere ve tekliflerden kaçınmıyacaklannı ümid edebiliriz. ABİDİN DAVER Yalan değilmiş! Gene çetrefil sözler Almanyanın Beklenen cevabı Ne olabilir? Türk Rus dostluk muahedesi münasebetile Akçaabad (Hususî) Üçuncu Umumî Mufettiş Tahsm Uzer. kazamıza gelmiş ve halkm ihtiyac ve dileklerile yakından alâkadar olmuştur. Umumî Müfettişin, memleket işlerile yakından alâkadar olması halk üzerinde büyük bir memnuniyet uyandırmıştır. Gönderdiğim resim, Umumî Müfettişi halkla hasbıhal yaparken göstermektedir. Ankara 23 (Telefonla) Moskova muahedesinin imzasının 15 inci yıldönümü münasebetile Dış Bakanı Vekili Şükrü Saracoğlile Sovyet Hariciye Komiser muavini Krestinski arasında çok samimî tebrik telgrafları teati olunmuştur. 38 Japon Generali azledildi Yeni İran Hariciye Nazırı Tahran 23 (A.A.) İstifa eden Dış Bakanı Kâziminin yerine İranm Bağ dad elçisi İnayetullah Sami tayin edilmiştir. Yeni Dış Bakanı iki güne kadar Tahrana gelecektir. Hatırınızda Tutunuz: Bestekar Glazounov öldü Paris 23 (A.A.) Meşhur Rus bestekârı Alexandre Glazounov ikamet et mekte olduğu BoulogneSurMerde vefat etmiştir. Glazounov. genc yaşmdanberi en gözde talebesi olduğu RimskyKorsakov ile birlikte çalışmıştır. PARİS BORSASI Paris 23 (Hususi) Paris Borsasının bugünkü kapanış fiatlan şunlardır. Londra 74.98^ Nevyork 15.13 1/4, Berlin 609,87 1/2, Brüksel 256.12 1/2, Madrid 207,25, Amsterdam 1030.75, Roma 120,30, Lizbon 68,25, Cenevre 494,87 1/2, bakır 40 1/4 40 3/4, kalay 213,10, altın 140,11, gümüş 19 13/16. Üstad Halid Ziya Uşaklıgilin \ edebî hatıraları ! 1 I Kırk Yıl