Katalog

!İ5Birincikâmm 3' Türkiy e en kısa yoldan en geniş varlıklara gidiyor Fırka genel yazganı Receb Peker dün akşam radyoda bir nutuk söyledi Ankara 14 (Trlefonla) Ulusal güçlükleri, darhklan içinde en onde Ekonomi Arttırma yedigününiin başîage!en ulusal konuna . millî müdafaa • ması miinasebetile Cumhuriyet Halk duvarlarınm örülmesini gecîktiremez • Fırkası genel yazganı Bay Receb Pe • dik. ker bu akşam radyoda bir nuhık soyliOndan sonra gümriik duvarlanm y e r k ezcümle demistir ki: ördük. « Ulusal Ekonomi ve Arttırma haBirinci duvar smtn, yurdun toprakreketi yeni Türkiyenin kurtuluş ve di • larını, ikinci duvar zinciri yurdun parilisi çalışmasının ana kollanndan bi • zarlannı koruyacaktır. Yeryüzünün yeridir. Yurdumuz düşmanlardan temiz • ni ileri anlayıjına göre ulusal bir pazalenerek kurum güçlükler! yenildikten rın denkletnemis bir genislikle yaban sonra yrni devletin özleşmesi, kuvvetmanifaktürüne açık kalması ulusal bir lenmesi ve korunmasi icin ekonomi yotoprağa yabancı bir ordunun ayak baslunda hız almak gerekti. Gözyaşsız, masmdan az tehlflceli deiîldir. yürek acısız şen ve güleryüzlü bir yaTürkiye kendi yasayısımn iste* sama ancak bu şartlarla mümkün oînr. diği seyleri kendi ilk maddelerile Yenî devlet yorgun, düşkfin ve bitkin kendi fabrikalarında kendi if adanv bir imparatorluğun kül yığınlan üze • ları ve isçilerile yapacak bir çizgi rinde işlere el koydu. tlkönce yurdu ve içinde sanayi memleketi olma yoonun bütün varlıklanru korku altında lundadır. tutan düsman ayaği kınlmalı idi. Etek Bu gidif yurdun ziraat memle • çeken bütiin f'na gerileme unturlan keti olması halini değistirecek, topiç çalışmada engel olacak gfiçten ve raklann isleme gucumi küçfilte • <!eğerden düsürülnvli idi. Ancak on cek değildir. Bunun tam aksine isdan sonra ileri atılma ve yfikselme için lenmesini genişletecek v e toprak «>n açılryordu. emeğinin karsılıgını değerlendireYıllardanberi en sıcak dilekler!e iscektir. tenen bu devreye de çoktao girmis Bu konusmanm ilk sözlerini son bulunuyoruz. Benim içten göriifüm ve sözier olarak ta alacağım. Tek yasa • inanifimla yeni Türkiye idaresi hiçbir yısın ve ulual yaşayışm ideali.. O • zaman plânsız ve programstz çalıçma nurlu ve varlıklı olma. di. Ta baştanbrri her basanlan is, her Türkiye en kısa yoldan en genis atılaa adım yeni devletin önce tutun • varlıklara gidiyor. ması, sonra güçlenmesi, flerleı«*sll, geYasasın milliyetçi, halkçı, dev niş yasaması amaclanna nlaşhracak letçi, mkilâpçı ve lâik Türkiye Cum • büyiik suurun sıraladığı ana plânı • buriyeti.» nın bir parçasulır. Bk günlerin çeşidli •m,1m,,,nn,uniHinıııııııııılılllinılılimill!l!iıııınif"niOT""" TELGRAF HABERLERİ Atatiirkün anasının Oz dilde araştırmalar bayramı Mutlu, kutlu bir gündür kavuştuğumuz bugün, Mermi, gülle taşıyan Türk kadını gül, öğün! 5/12/34 senin bayram güründür, Bugün sana yaraşan en iinlü bir dü gündür. Atatürk senin oğlun bîr çesid kala mazdın, Yalnız sayıklıyarak geçmisi anamaz dın, Oğlun bir acun kurdu, bir ulusu di riltti, O yıkar, yaratırken dalıp uyuyamaz dınEşsiz önder Atatürk kurtardı anasını, Görsünler onda diye acunun maksadını Çalış, durma, ilerle, lâyık ol bu ut kuya! Tarih. saygile ansın oğlun gibi adını. MEÜHA AVNI SÖZEN "Hakk,, ın ash nedir? Yazon: NAIM ONAT (Akıtmak): Para harcamak. (Akı akkı) : Eli açık (ahı sahî). (Aktığ Aktu) : (Sagay, Koybal, Kaç): Kabahatsiz (hakh). (Agı): Değer, değerli nesne, kazna (hazine), eli açık. Orhun yazıları, Divan (Ağrı) : Para Tuhfet üz Zekiye (Aktı): EI emeği, kesenek ahçı) (maktu ücret) Radloff (Akça): Para (Akşa, söylenişleri de vardır. İHEM NALINA MIHINA Söz ayağa düşünce... apazlann cübbesi işinin Yunanistanda muhalif partiler tarafmdan bugünkü kabineye karşı bir hücum silâhı olarak kuljamlmak istenildiği ve sözün ayağa düşürülerek sokak adammın ayaklandınldığı anlaşıhyor. Ilkönce Venizelosçu gazete lerin körükledikleri eteş birdenbire saçağı sarmış; halkın taassubu ayaklanmca hükumetçi gazeteler de, galiba afaroz edilmek korkusile ses çıkaramıyarak muhaliflere uymuşlardır. Şimdi anhyoruz ki eskiden taassublan körüklüyerek iki milleti biribirine düşman eden «kara cübbe» bu defa da Türk Yunan dostluğunu, az kalsm, bo zuyormuş. Venizelosun eski kötü politikacılık illetine kapılarak yaptığı bu uygunsuz işten sonra, şimdi, bu meselede kabinenin tuttuğu yolu beğenmemesi yeni bir siyasa ma nevrasıdır. Venizelos ve muhalif arkada? ları, Yunanistanda halkı o kadar heyecana getirmişler ki Yunen Başbakanı Çaldaris bile, «papaz ların cübbesi hürmete lâyık ol makla beraber, giyilmesi dinen mecburî değildir» sözünü ancak gürültü yatıştıktan sonra söyliyebilmiştir. Böyle karışık bir zamanda, muhalefet yapmak ve hükumeti sı kıştırmak için Türk Yunan dostluğunu yıkacak işlere kalkışmak, sonra da zeytinyağı gibi suyun üstüne çıkmağa çalışmak, Venizelos gibi görmüş geçirmiş bir politika adamına yaraşmaz ama anlaşılan Giritli dostumuz eskilen «hırsı pirî» dedikleri illete tutulmuş!... Dün, bir Yunanh tanıdığım, ta matbaaya kadar gelerek bu iş için bana şu sözleri söyledi: « Papazlann cübbesi için Yunanistanda koparılan gürültü çirkin bir muhalefet manevrası dır. Bütün Rum ve Yunan metropolidleri Avrupaya seyahate git tikleri zaman sivil elbise giyerler. Londrada, Pariste, lsviçrede, A merikadaki ortodos papazlan da hep sivil giyinirler. Hatta saç ve sakallannın fazla taraflarını keserler. Işte size isimlerile misaller: önce Kumkapı, Arnavutköy kiliseleri piskoposu, şimdi Sen Sinod azasından olan Helyopolis metro polidi Genadiyos kaç defa Fransaya gittise sivil olarak gidip gelmiştir. Gene Sen Sinod azasından Beyoğlu kiliseleri despotu, İrinupoleos metropolidi Konstantinos ta ayni suretle Avrupa seyahatlerini sivil kıyafetle yapmıştır. Gene Sen Sinod azasından, Kadıköy metropolidi Maksimos ta Avrupaya sivil kıyafette gidip gelmiştir. Şimdi, ben bir Yunanlı sıfatile, yurddaşlarıma soruyorum: Niçin, bu metropolidler, siyah cübbeleri ni çıkarıp saçlarını sakallarmı kısaltıp Avrupaya gittikleri zaman hiç seslerini çıkarmamışlar da şimdi lâik Türkiye Cumhuriyeti, bü tün ruhanilerin kisvelerini yalnız mabedlerde ve ayinlerde giymele rini emreden çok medenî bir ka nun yapınca neden kıyameti kopanyorlar> Yunanistandaki muhalifler ve Yunan matbuatı, bu me'selede çok hafif hareket etmişler ve her iki memleketin çok muhtac olduğu iyi dostluğu bozacak işler yapmışlardır. Sokak politikacılığı yapa cak zamanda değiliz. Yurddaşlarıma gözlerini açmalannı ve Türk dostluğuna dört elle sarılmalarnn tavsiye ederim.» Doğru söze ne denir? Bütün acun dillerine çok eski den kaynak olan zengin, köklü dilimiz, yabancı kültürlerın baskuı altında gittikçe küçülmüş, daral mıştı. Bu yüzden birçok sözleri nÜT büsbütün unutulduğu gibi birçoğu da ona yad dillerin bizden ezip bozarak aldıkları kıhklarile sokulmuştur. Dilimize arapça, farsçadan ge çip te bugün karşılıklarını bulmakta güçlük çektiğimiz sözlerden p°k çoğunun türkçesi, ince'ersek. gcne o sözlerin kendisidir. Oz sözleri miz, bu dillerde sesçe, kıl'kça az çok değiştik • n sonra yeni bir yü^le yeniden dilimize girmiştir. Işte arapçaya ahndıktan sonra, pek az bir ses değişmesile gene dilimize pek yaygın olarak gecen (hi>kk) sözü, bunlardan birisidir. Türk budunundan çok eski kurunlarda ayrılarak Arap kültüründen uzak kalan yakutlarda: (Ah) «hı ile»: Değer vermek (Agıs): Biribirile sayışmak (hesapla?mak, haklasmak). (Aksı) : Sayı, değer, biribirine karşt alacaklı (hakh) olmak. Pekarskinin yakt. Dili sözlü&üPekarski, bu kökü (sak = say) kökiyle karşılaştırarak araların da birlik bulunduğunu söylemektedir. Uygurca, kırgızcada: | ( A k ) : Hakikî, hak; (ak din): Hak din. Kazancada da (ak yol) : Hak yol demektir. 2 (Kırgızca): Tanrı. 3 Değer, kıymet (akı çus) : Detjerli Kutatkubilik 4 Ücret, yüküm (vazife) karşılığı «Agığnı ödeyemedim men senin Bayat ok ödezüsenin akların'» Kutatkubilik (Radloff. 1. 90Radloff, bu anlamdaki sözlerin uvgurcaya arap dilinden geçtiği ni sanıyor. (Ah): 131 (Hı Üe): Ak Rad. 1. İngiltere ile ticarî münasebetlerimiz Ava"i Kamarasmda bir meb'usa verilen cevab Londra 14 (A.A.) Avam Kamarasında bir meb'us Türkiyede tngiliz menafiinm kâfi derecede temsil edilip edilmediğini ve bu vazifenin iyi ifa edilip edilmediğini soı muştur. M. Colville (evet) cevabını ver miştir. B&^ka bir meb'us Tîcaret Nezaretmden Türk tarifelerinin fack gö • zeten mahiyetini gözdecı uzak tutmamasuu istemi^tir. M. Colville cevap olarak: i tngiliz ticaretinin halen maruz kaldığı rüçhansız vaziyetini tamamen gözönünde tutuyoruz ve bunun içindir ki Türkiye ile faal bir surette müzakerata giristik.t de • maşttr. Divanü Lugat gibi eski Türk kaynaklarında da (para) demek olan (yarmak) bunun (yarımak) kılığı da vardır bak Dergi sözünün de (yarım ak) tan geldiğini sanabiliriz. Radloffun (Uigurische Sprachdenkmöler Leningrad. 1928) adh bitiğinin Malofça yapılan endek sinde (sa. 274) (yarmak) sözü nün doğusal Türkistanda en ufak paraya söylendiğini yazmaktadır. Bu söz de arapçaya çok eskiden girmiştir. Yalavacın bir sözünde (Peygamberin hadisi) geçen bu sözün türkçe oldugunu (Lisanülarab) gibi eski bir kaynakta gö rülmesi eşi pek az olan bir gerçeklemedir. En eski Türk dillerinden çuvaşçada: (Ah): («Ka» ya yakın bir sesle): Hıristiyanlıktan önceki Tan nlardan biri. Avarlarda da böyle bir Tanrı vardır. Aşmarinin Çuvaş dili sözlüğünden I I . 180 (Akaltu) : Ödemek Aşmann (Aksa) : Akça Radloff (Ak) m ak renk anlamında kullanılması ise bütün Türk ağızlarında birleşiktir. Bunun (Ah) (hı ile) söylenişi de vardır. Rus bilginlerinden (Anohin) in yazdığma göre Altay Türklerinin inanışlarında iki türlü Tann var dır: Aknemeler = iyilik tannlan, kara nemeler =• kötülük tannlan. (Yakutlar, Sumerlerdeki (ar) da böyledir. Bunlan başka yazılanmda göstereceğim.) Arapçada tanrı da demek olan (hak) sözünün bunlarla bağhlığı vardır. Türkler eskiden babalannı, en eski atalannı tann sayarlardı. Işte Orhun yazılarında: Baba, bir çok Türk dil oymaklarında büyük baba, ulusun en büyüğü demek o lan (aka, ağa,) gibi sözlerle uy gurca (akmak): Yükselmek = ağmak, (akarı): Yukan, (akış): Yokuş sözleri arasında bir ilişiklik aravabiliriz. Yakutların artoyun iyilik tanrısı, sözlerindeki (ar) ile (er) (ki bunun eskiden (ar) söylenişi de vardır) arasında bir uy gunluk olduğu gibi. Yukanda türlü sözlüklerden aldığım türkçe sözler, (hakk) ın bizim (ak) tan alnmış oldugunu açıkça gösterebilir. Bu sözün biz den geçmiş olduğuna başka tanıklar da vardır. (Sonu yann) Yurda gelen yeni vatandaşlar Elâzîzde 2453 göçmen yerleştiriliyor Elâziz 14 (A.A.) Romanyadan son bir ay içinde gelen 643 hane den ibaret 2453 göçeoin iskân i«leri er mmiyetle ilerlemektedir. Bunlara sıcak yemek verilmekte ve istfrahatleri hec surette temin edilmektedir. Şehirde kurulan mi safirhanelerde Hcametlerinde» sonra muntazam bir plin dairesinde kazalardaki mahalli mürettebleri • ne otomobillerle yollanmaktadırlar. Vilâyet bu t*le bizzat alâkadar olmakta ve tskân mmtakalarmda teft i l e r yapmaktadır. Muhacirlerin sıhhî vaziyetleri de daima murakabe edilmektedir. Siyasa işlerinde Türk kadınhğı Otel yangınında ölenîer LansingMişigan 14 (A.A.) Bir otel yangınında ölenlerin sayısi, ?imdi otuz kişi olarak tesbit edilmiftir. Altmif kifi daba kayıptar. Liverpul 14 (A.A.) Bir evin yıkılman yüzünden bir kaduı ö'müştür. 31 kisi yaralanmif, hastaneye kaldınl Fırkaya azahk için müracaatler başladı Sarastm 14 (A.A.) Samsun kadınlan bu gece Halkevinde toplana • rak kendflVrine saylav seçmek ve se çflmek hakkının verilrnesinden Ötürü sevinç tezahüratı yapmıslardır. Bir agızdan Istiklâl ve Cumhuriyet marslan söylendikten sonra Bayan Seyen ve Mezriye Melâhat kadmlara bu hakkın verilmesinin ulkenin sosyal varlıgtn • da bir dönüm olacagına dair oruçlu (hryecanlı) söylevler verdiler. Toplantıyı geç vakte kadar siiren bir «glence takip etmistir. Bolu 14 (A.A.) Saylav seçroe Sslerini kontrol edecrk teftiş heyeti kurulmuştur. Heyet defterleri tetkike bashyacaktır. Yni yasaya göre seçme islerine kansacak olan kadınlar ikinci seçici olabüm'leri için Cumhuriyet Halk Fnkasına yazılmağa baslamıs • lardır. Pek çok kadınlar yazılmak için Fırkaya müracaat etmislerdir. Amerikaya harb borçian verilmiyor Vasington 14 (A.A.) Belçika hükumeti 15/12 taksitnü odiyemiyeceğini rrsmen bildirmistir. lngfltereden sonra Fransa da taksitleri vermiyecektir. Şimdiye kadar yalnız Finlandiya bu taksiti ödiyecegini bildirmistir. (Ahtamak) : (Teleüt, Şor, Le bed, Kırgız, Kara Kırgız, Sagay, Koybal, Kaç, Küer) 1 Suçsuz bulmak (fîaKÎı ^ r mek), arıtmak (tebrie = hakh çikarma) Teleütçede: «Karaludı aktaba, aktudı karalaban: Karalıyı akla ma, aklıyı karalama = haksızı hakh, haklıyı haksız gösterme. 2 Ak yüzle kazanmak (hak etmek). 3 Bir ozanın kötülettiğini başka birisi öğmek, yüzünü ak çıkarmak (hakh göstermek). Radloff, Budagofun, lugatinde bu anlamdaki (ak) m arapça (hak) tan alınmış olarak göster mesini yanhş sayarken kendisinin de uygurcadaki (ak) ların arapçadan alınmış sanmasındaki büyük yanhşhğı düşünemiyor. (Aktanmak): (Teleüt, Altay, Sagay): Suçsuz (hakh) olduğu nu göstermek, yüzü ak çıkmak. (Aktanu): Arılanma (beraet= hakh çıkma) Rad. Iktısad Vekili Kayseriye gitti Ankara 14 (Telefonla) tktısad Vekili Celâl Bayar; Sovyet Sefiri Ka rahan, Sümer Bank Umum Müdürü Nurullah Esad ymnmda olduğu halde bugün Kayseriye gittiler. Istasyonda Vrkiller, Saylavlar, Sovyet sefareti erkânı tarafmdan uğurlandılar. Orada fabrikalanmızı gezeceklerdir. Buhrandan zarar göreniere yardım Londra 14 (A.A.) Avam Ka marası, ekonomik buhrandan zarar gören mıntakalara iki müyon ingiHz lirası verilmesini teklif eden kanun lâyihasını üçüncü okunusunda 53 reye karsı 221 rryle onaylamıstır. Saylav Emin Fikrinin cenaze merasimi Ankara 14 (A.A.) Saylav Emin Fikrinin ölüsü bugün kaldınlmısbr. ölü alavmda Kurultay Başkanı Kâzım özalp, Basbakan tsmet İnönü ile Ba • kanlar, saylavlar, bakanlıklar ileri gelenkri ve çok kalabalık bir halk bu lunmuştur. Alayda asker, mızıka da bulunmakta idi. ölünün mezarma çe • lenkler konmuştur. Türkiye Dış Bakanı Atinada iki giin kalacak italyanın Sara gönderecegi asker Roma 14 (A.A.) ttalyanın Sara gönderecegi kuvvetlere Je neral Paska kumanda edecektir. Bu kuvvetlerin yekunu 1300 kisi ola caktır. AHnm 14 (A.A.) Türkiye Dıs lşleri Bakarunm yann buraya gelmesi beklenilmektedir. Kcndisi burada iki gün kalacaktır. Atina 14 (A.A.) Türkiye Dış tşleri Bakanmm Arinaya gelmesini beklemekte olan Yunan gazeteleri Türk ulus adammın Yunan uluş adamlari le yapacağı görüşmelerin iki ülke ara»ındaki dostluğu berkiteceğmi yazmaktadırlar. M. Zaimis yemin etti Atina 14 (Hususî) Bugün »aat 11 de Millî meclU huaurunda, yeniden Cıunhurreisliğine intihab edilen M. Zaimis cumhuriyete • • & dakat yemini etmiftir. M. Zaimis, âyan ve meb'usan meclislerine gidip gelirken ahali ta*rafından alktflanmıstrr. Aîmanya taahhüdlerini bozuyormuş Londra 14 (A.A.) Almanyanın hiç beklenilmediği bir zamanda yeni bir kruvazorü denize indir • mesinden ötürü Deyli Telgraf di • yor ki: «Almanyanın yaptırmağa bakkı olduğu iki son kruvazörün hacimleri ve silâhlan «Doyçland» sistemindeki ceb kruvazörlerinin hacim ve »ilâhlarından fazla olacaktır. Almanya bu hareketile andlas • masının kendisine yükletmis ol duğu taahhüdleri bozmus olacak tır.» Müteşebbis bir Türk müessesesi Yunanistanda umumî grev hazırlığı SALİHNECATİ B A H C fc" Asılsız şayialar Atina 14 (Hususî) Ban gazetelerin Acnavud çetelerinin hududı geçtikleri hakkmda verd'ikleri ha berler resmen teeyyüd etmemistir. Arina 14 (Hususî) Amelenîn bazı metaltbi amele teskilâtlarile bükumet arasında müzakere edil tnekte idi. Hükumet bunların istediklerini reddettiğinden bunlar bütün Yunanistana şamil olacak u • mumî bir grev hazırlamağa başlarr.ıslardır. ingilterede tayyare postaları Londra 14 (A.A.) Deyli Herald gazetesine göre posta, telgraf ve telefon baskanı, bütiin Britanya İmparatorluğu içinde bava postalarınm inkişafı îçin bir plân hazurlamifbr. Bu plâna göre, Avustralya için haftahk üç servis, Hindistan ve Afrika için gündelik birer servis ve Kanada için de ayrıca bir hava »er visi yapılacaktır. SAL.HNECAT1 JIHKECf Türkİsveç hakem misakı Cenevre 14 (A.A.) Türkiye ile tsveç, 26 eylul tarihli genel hakem misakım kabul etmislerdir. Eski bir harb vesikası Londra 14 (A.A.) Morningpost gazetesi bugüne kadar ortaya çıkma • mif ve M. Baldvtmn «tngilterenin hu dudu Ren nehri üzerindedir» sözlerinden sonra bilhassa dikkate d<~ğer gizli bir harb vesikası nesretmektedir» Bu vesika 1918 senesinde Alman Amirali Şer tarafmdan yazılmıs ve Ludendorffa göndrrilmistir. Vetikamn gayesi Alman askeri makamlaruu Heligoland adasının Ingil • tereye karsı bir hücum üssü olarak çok nzak oldugunu ikna ebnektL Amiral Şer, Flandr sahillerinin, tngütereye öldürücü bir darbe vurmak için Alman donanmasma çok müsaid oldugunu söylüyor ve diyor ki: « Bir hava hücumu için de bu böylcdir.» Bir tayyare kazası Brüksel 14 (A.A.) 2 av tayyaresi çarpısmıstır. Pilotlardan bi» ri paraşütle kendisini aşağı atarak kurtulmussa da diğeri yere düserek ölmüstür. Bir Yunan yelkenlisi battı Atina 14 (A.A.) Benzin yüklü bir Yunan yelkenlisi, Carystos açıklarında ates almıshr. Kaptanla tayfa kurtarılmıssa da gemi bat mıştır. Hindistanın ana yasası Londra 14 (A.A.) Hindistan ana yasasma aid müzakereler, nihayet Lordlar Kamarasına gelmistir. Canterbury baspisikoposunun müdahalesi kendi sinin parlamentolar komitesinin pro jesine taraftar oldugunu göstermistir. Piskopos Hindistana diğer dominyon • larra ana yasalannm ayni bir kanun verilmesine «akıl erdiremcmekte oldugunu» söylemistir. 8 Ramazan 1353 ! Cumartesi 15 Birincikânun 1934 • Uzun seneler üsküdarda doğ>ru • lukla çalıstıkian sonra geoe birçok samandır Bahçekapıd*aki müe*sesesinde ayni yolda hareket eden ve bütün piyasaya, ayni zamanda İs tanbul halkma kendisini sevdirmis olan eczacı Salih Necati dünden itibaren yoini değiştirmis, biraz daha yukanda Dördüncü Vakıf Ha nınm karsısına geçmi«tir. llâçlan nın taze ve ucuzluğundan başka bir çok müstahzaratile sıhhat üzecinde büyük hizmetler yapan bu müteşebbis Türk müe»s«sesme bundan sonra da ayni yolda muvafrakiyetler dileriz. Resmimiz Salih Necatinin yeni müessesesini göstermekt» dir. İmsak Cfiaeş Ogte Ikradi Aksam Yatsı Ezanî t2,$O *»37 7*» 9^« 12 Vasatî «»3* 7,1» I*,9 14»*9 16*41 1800 ' | iabeşistan Milletler Cemiyetine müracaat ediyor Londra 14 (A.A.) Habesutanra ulusal suur hâdisesi ttalya tarafmdan hakem kuraliyle halledilmek istenil mediği takdirde meseleyi Uluslar Dernğine göturmek istediği haber verü • mektedir If39