Katalog

s Cumhurîyet' • | Cengiz Han !• Liselerdeki ıslahatla TEFR1KA. 93 Yazan: M. TURHAN Maarif Vekili geldi meşgul olacak Birinei sahifeden vrtabat dairesmde geç vakte kadar nlahat iş • lerüe meşgul ohnuş; ulahat müşaviri profesor Malstan ba hususta izahat alnustn*. Bugun Üniversitede Hikmet Beym riyasetmde büyük bir içtima yapıla caktır. tçHmaa ıslahat müşaviri pro fesör Malş, bütün Üniversite profe sorleri, faküke dekanlan, Üniversite rektörü, umi'mî kâtibi iştirak edecek tir. tçtimada Üniversite ıslahatınm heyen omumıyesı gorusalecektır. Üniversite ıslahahna sarfedilmek ozere Maarif Vekâleti tarafmdan aktedilen istikraz isi bkmistir. Ba para fle Üniversite fakükelermde nlahat için yamlmaM lâzım gelen tesisat yaphnlacak, lâboratuvarlar. senvnerler tesis edıiecektir. Tıp fakültesi lâborahıvarlannddd alât ve edevatm mühim bir kunn smaris edılmiştH. Bu bir mîlyon dort yüz bm lira Zîraat Bankası tarafmdan Üniversiteye taksitle verilecekaV. Şim diye kadar Üniversite idaresi bu paraya mahsuben Ztraat Bankasmdan iki yüz bm lira anmstır. Bu ısnkrazm aktmden sonra önümüzdeid hazirana kadar olan rrmvakkat b&tçe hazırlanarak Ünfversiteye gönderihnistir. Hazirandan sonra tatbîk edilecek 1934 senesi Ü niversitenrn tabiî bütçesinin hanrlıklan da bir ava kadar ikmal edîlecektir. On üçüncü asırda papalar, imparatorlara katırlarının topuğunu öptürüyor, hocalar da vicdanlar üzerinde taht kuruyorlardı! Cengiz, kadm boDuğu arasmda bir nevi kadm yoksullugu çekerek somurturken, Buharah boca ile hasbihaUer yaparak avtmmağa çahşırken işte ba işlerle de ugra*ıyordu, oğullan aracm da movazene tesisine savasıyordu, Cud meselesmi de ba «uretle balletmis tf. Fakat böyük bakanm isi bir değü • di, ySz değildi. Kıhç ve fadr kuvvetüe elde edüen o engin, hatta enginden de de engin ülkenin idaresi, ftrada burada bazan patlak veren isyanlarm ya • bştınlma», dört tarafta dolasan ordularla merkez arasmda sıkı bir rabıta bulondurulması, ecnebilerle ticarî ve «ya«î münasebetler tesisi ve bu nrimasebetlerde İmparatorluğun kazançlı mevkide tutulması çok yonıcu maala • hatlardı. Cengiz, bütün bu işlerl tek bir temele bağlaımş gibiydi: Yasa!.. Millî an'anelere istmat eden türelerden ilfaaın alarak, uzun tecrübeleri göz önânde tutarak ve ber bhi bafka bir mizaçta, baska bir »tidatta ve bafka zOmiyette olan ySzlerce kabileyi, kavmi ve mfl leti manevf bir elekten geçirerek yapılan ba ya«a Cengizm pek kıymet verdigi bir eserdi. O, birkaç kereler sSyledik, hiçbir muletin dnune kanşmazdı, adetleıine mfidabale etmezdi. Fakat ontm ba bareketf, maglup mOletleri basıbos btrakmak mmMmı iradedea çok uzak bir •eydi. O, hîçbir şeye kanşmaz gorünerek her şeyi bir kap içinde eritınek h(erdi Bodistlik onon nazarmda hiçti, zerdnştltfe hScâyeden ibaretti. Hıristiyanlık masaldı, muslümanlık yürek işi Idt Çinli, Tibtetli, Harzimli, Horaaanh, tranlı, Kıpçaklı, Rusyah, Lehistanlı, Tonalı, Vutollu, Bohemyalı, ve berkes onon naaannda tek bir vazire için yarafalnwş insaalardı; Turkii sevmek ve •aymak!... yafaman, atalar yadigân vaziyetinde ohıp sönüktü. Bu sebeple Han, yasa nm en ba^ma din iyinJ geçirdi ve şa maddeyi yazdıt < ; «Tek bir Tanrı vardır. Ba Tanrrya tapılacakta. Tek Tannya tapan dinler serbesttir.» Bu maddede Cengizm Çinlflere, Tibetlüere, atlaruu anmadan bir darbe vurdnğu da görülüyordu. Çfinkfi on lar, tek ilâh akidesi beslemiyorlardı, ayni zamanda dini siyaaete alet yap makta pek Ueri gidiyorlardı. Halboki hımtîyanlık, «AUahm hakkmı Alla ha, Kayserin hakkmı Kaysere vermeği» telkm ebnek auretile hukümdarfa ğı yük»ek tutuyordu. Islâm hocalan da pek kolaylıkla dünya kuvvetine boyun eğiyorlardı. Bu üdnci cümlenin tarihe ne derece oygun oldognna aynca göstermek hem faydalı, hem de ibretli olacaktor. Ba kanaatle tarihten ve gene Cengiz aflesi tarihinden iki misal alıyoruz: Cengizin olâmunden henüz yarnn asır, günS gunune 57 *ene geçmifti, torun • larmdan Argon Han Ilhan tahhna, yani tran MoğoIIan denflen yubenin baçma getirilmiffa*. Ba adam, Sadfiddevle atlı bir yahodiyi maliye nazın yaph. Nazn, omzona yükletilen ifuı ehli idi, hakScaten çalışfa, dirayet gosterdi, tlhanbk maliyesindeki yolsazluklan duzelt • ti, hazineyi para ile doldurdu. Fakat ba kadarla ve ba hizroetle Sctira et medi, Argon Hanm yalanm basbii tfin d e almak için ona tuhaf bir fikir teMdbe giri$H: Peygamberlik!... Ingiltere ile Japonyanın iktısadî anlaşmaları Japonya, kayitsiz şartsız olarak Hindistana 125 milyon yarda pamuklu mensucat ithal edebilecektir c 21Kânıınusani iktısat Bsl@ri Tuhaf bir çalgı Yansı canlı yarısı cansız Argonao tlhan olduğa tarih, hicretin 6f 3 ancfi yihdır. Ühanhğın tebaa n da ruzde doksan nisbetinde maslömandır. Müslnmarlar, Hazretî Mu • hammetten sonra bir peyçramber da ha geimiyeeegme mamrlar. Şa hale ve o devrin taassubuna gore yahodî naıam DiDeri ayrî, dinJerl ayri ve ekse • teklifî ya b&yuk bir hamakat, ya açdc rlyetle adetler! de avn ohm ba mfl Hr ihanet demekn'. Fakat o ne ahmakjronlarca Âdem oğlunu, ayni vazife 8h, ne de goz gSre göre efendisini fe zerinde hareket ettirnvek için Cengizin lâkete sürükiiyecek kadar cesurda. Ba bullandığı yegâne silâh, iste ba yasa • takdirde oyle bir fikri Aırgon Hana telkm içm istinat ett$i bir nokta olmak Aw. ÇcRşçı%f yssBsmı yttzoırniflK içtn ftcc icao ederdL le etmedi, bîlakk buyük bİr teemj ggsAcaba yahudi naxo, Cengizm toroterdı, ber kavmnı nuzacmı öğrenaî, nunu peygamber yapmak içm neye g&lSrelermi gozden geçîrdi ve sonra o tvenıyordu, nereden kovvet ahvor • % mnaçlarla ve o türelerle uyKuıısu* düs da?.. Hemen sSylryeüm ki Sadüddevmlyeoek bükâmleri tesbit etti, dfmvaleyi tesebbSsande eeaaretlendiren ho • nm yanmM, Asya fle bGyük bn* knnu calardı. Evet, hoeahr!... Mahametten Avrupaya tek bir kamm verdi. Bugün sonra peygamber geimiyeeegme, geleCengizm eseri, o meşhar yasası tam mıyecegme dinen înanmalan lâzım gemetm halinde elde degfldir. On bes on len ve mannns ta goranea bocalar, yaa!h maddesl tarihlere geçebiknistir. hndi nazırın boyle bir fSâr besledigmi Fakat ba eksik parçada bîle Cengizin sezer sezmez ySzlerce famalı ba* layiha nekadar amelî dâşandüğâ ve sddz on yazmıslardi, Argon Hana verilmek •atar içine en böyük îbtiyaçlann tat uzere Saduddevleye takdim etmişler mmme medar olacak bükümler koy • di. tste ba Iâyihada hocalar, o birkaç makta nanl ıınıvaffakiyet gösterdiği yüz hoea, «dfinyanm yeni bir dine mohgorulâr. taç oldağona ve tlhan hazretlermin ba Evet, Uhı Turk hakanî, on BçSncü •arda din meselesinin flımal olunannyacagmı apaçık gormustu. Henuz te • meddun efaniyen Avropa ve bemen butün Asya din için yasryor gibi bir vaziyet ahufh. Papalar, nnparatorlara katırlarmm topugunu optSruyoriardı, boealar vicdanlar uzerinde taht kuruyorlarth. Sarfyede haçlı ordularm artdclan vardı ve birçok yerUrde tesbih, ezan ve çan sesi, bir ordunun yapamryaca gı peyi yapıyorda, vicdanlan ayaklandvıyuf uu. Ayni zamanda Cengiz, tek ilâh akidesmin yeryiîzünde kökleştiğinî de gormuştS. Insanlann çogu ba aldde fle heyecanlanıyordu. îkili, üçlü ilâh akideleri kıymeÜerini kaybetmişti ve onlarm dini karabilecek yegâne adam bolan • duğomn» söylemekten çekSnmHmisIerdü... Eğer Argon Han, yeni bir dm kurulınak saretile giderîleb3eceği iddia olunan yokuzluklan kılıçla duzelteceğme irimat beslemefntş ve hanlığı pey* gamberHcten yfiksek totmannf okaydı tranda, Azerbaycanda, Irakta mâslu • manhk agır bir darbe yemis okcakh, ba darbeyi de bir yahudiye ho* gör&nmek için bizzat müslüman hocalar in dirmis bulunacakb. Argon Han, böyle bir tecrâbeye tenezzul etmedi, Sa • düddevlenin de askerî bir ihlüâl so nunda bası kesrldi, ba saretle maslâ manlar içinde yeni bir din korulmak meselesi kapandı!... (Mabadi var) Japon emtiasmm dünyantn her ta • ithal edeceği Japon mensucah aeağıdarafmda bütün diğer memleketler ma • ki nisbetler içinde dört smıfa ayni mulâtma fiddetle rekabet etmesi yü • mışbr. Boyasız % 4 5 ; boyalı % 3 4 ; zünden tngiliz Japon iktasadî müna kenarlan boyah % 1 3 ; istampah % 8. sebetleri de son zamanlarda pek fenaUmum kontenjan miktanna tecavüz et* lasnvs, Japon emtiasma çok ağır memek şartOe flk iki smıftn % 1 0 ; son gümrük vazedflmesi ciddî suertte meviki sınıfm da % 20 derecesmde eksik zuu bansolmağa başlanuşh. Hatta, tnfazla obnasma muvafakat edOmiştir. distan piyasalarmda indsen Japon mal< Bilhassa bu nisbetler tesbit edilir • gfliz emtiasma en büyük darbeyi Hmken müzakerat müşkül safhalara girmiş, distan piyasalarmda mdiren Japon malhatta Japon efkân umumiyesinin taz • larmm, bilhassa pamukhı kamaflarnnn, yikı altmda inkıtaa maruz kahmş, 3d ba memlekete ithalinin tamamile mememleket arasmda gümrük muharebenedümesi bile duşünüknekte idi. sfaıe bilp müncer ohnasmdan korkul Hmdistan hükumetile Japonya ara muştu. Fakat, en nihavet ver al smda epey zamandanberi cereyan etesası dahilinde ve her iki tarafm da mekte olan 3chsadî mürakVsreler son menfaatlenni mucm bir sekilde, ana zamanlarda 3ri tarafı da memmm e hatlanm vukanda izah ettigmhc anbşdecek bir şekflde neticelenmistir. Ya • m» husule erelmîstir. pUan itilâfm esası şudurt Yeni anla«rrmm» azamî konetnîan Japonvadan Hindistana kayitsiz ve mik+»n olan 400 milvon yarda 1930/31 şartsız olarak 125 müyon yarda pa ve 1931 /32 senelerfnde Hindistanm muklu mensocat ithal edilmesme mü Japonyadan pamukfa mensacat ¥*» • saade edilmiştir. Bu rthalât için JaoonIâtı umumTvesm^e her nekadar daha Vekü Bey liselerle de meçgul yantn Hrndistandan ham pannJc almaçok ise de; şimdiye kadar görülme olacak n gibi bir mecburfyet yoktur. Ancak mis bir dereceyi bulan 1932/33 seneHSonet Bey burada bulandaga müd Japonyaya vertbniş olan bn kontenjan si khalâtı umumivesine yani 570 mil det zarfmda maarif nlahahmn tetki mtktarmtn mukabilînde 1 milyon balyon yardaya msbetle hayli azdır. kile de mesgnl olacakhr. Galatasaray, ye ham pamuk ahnak sartüe 325 milDiğer taraftan Japonyantn Hndiststanbal Erkek ve Kız liselerile diğer yon yardaya iblâg edOmesi; hatta Ja bazı liseleri teftif edecektir. Bunun için tandan ham pamuk ı'thalâh 1930/31 ponyanm Hindistandan ham pamuk maarifte bütün liseler müdörlermm işmobayaatı 1,5 milyon balyeye yüksel ve 1931/32 senelerinde çok düserek tîrakile bir umumî içtima daha yapıla • 301,000 tondan 193.000 tona, takridigi takdirde mezkur kontenjamn 400 cigı söylenmektedir. Ba îçtimalarda ben 1,000,000 balyeye mmistir. Ba i milyon yardaya çıkanlması da kabul liselerin tahdidi ve tedrisatm dort se edihniştir. tüâf, tngilterentn pamukhı mensucat sane obnası gibi yeni ulahat esaslan g5Bu konetajan dahilinde Hindistana nayünm merkezi Lanksayer meh^fHinrfisolecektir. de iyi karsıIanmi'tM. Çünkü, ba rtilâ Vekfl Bey bugün gene ıslahat ma girecek Japon mallan en ziyade mazşavirliğinde meşgul olacaktır. Islahat is han müsaade mület muamelesi göre • fm bir taraftan Hindistan piyasalarmda lerinin aon vaziyeti hakkmda kendisfle ceği gibi krymet ozerinden % 50 gümJapon eşyasmm rekabetini tahdit ede gorüşen bir muhat ı u ııunce müsavir pro* ruge tâbi tutulacakür. Gümrük tesbit ceği gibi, diğer taraftan Japon rekabefesör Malş demiştir ld: edflirken Japon parasmm krymetinde tini eJyevm tngîlterede tetk3c etmekte « Ünfversitenm nlahatma devam olan Japon ve tngiliz erbabı sanayim edflmektedir. Bflhassa Vekil Beyefendi husule gelebflecek temevvuoler naza • n dikkate ahnacakbr. den mürekkep beyetm işlerini de çok bonanla çok yakmdan meşgol ohnak • kolaylaşbracağı umit ediknektedir. tadır. Kendtsi şimdiye kadar yapılan Ba kontenjan dahilinde Hmdistanm ve yapılacak olan işleri yakmdan tetkSk etmek Szere borada meşgul obnakPariste on binlerce genç ve gtizel tadır.» ICâğltcilÜc V« Mntbaacllılı Türla kız arasından seçilen Resmini g&rdüğihtut ku« bir Çin gnivercinidir. Bu cin« jüvercinleTİn kuyruklannın ihtizaz neticesi gayet hof »es çıkardıklarmı gören Çinli ler su çekilde bir çalgı vücude getirmisler, yansı canlı ve yansı cansız tertibatla mükemmel bir ımtsîki aletine sahip olmu«lardır. Kont Betelenin kızı Ivtacar bafvekîlt Kont Betelen bir Türk dostudur. tsmet Paça, Butapeşteye seyahat ettiği sırada kendisile çok saminu görüçmüştü. Kont Betelen gerek Macaristanda gerek diğer memle ketlerde ne derece t«uımttuş ise kızı Kontes Andreas Betelen de o kadar maruftor. Ba genç yaftnda bevnp lel şöbreti baiz bir gazeteci ve mecmua muharriri olmuştur. Macpırca bîrçok gazetelere ve mecmualara makaleler bir de ingilizce mecmua neçretme^e başlamifhr. Bu mecmuada Macarista m diğer miUet'ere tanıtmak, »yasî ve içtknaî sanada onun haklanm müdi> faa etmek gayesini taldp eylemektedir. • Kâzım Paşa Hz. 366 genç, gOzeiıyle sevlmH, Birinei mahif*d*n mabat isHgine intihaplarm memaanlyetle ktarşıladıklarmı söylemişler ve kula • be imsah bir resânlerini ihda edecek lerini vadett9deri gibi bütün Galatasarayhlara selâm ve fltifatlanmn tebli ğini emir buyurmuslardır. Böyük Mület Meclisi Reisi Paşa Hazretlermin, kdübân fahrt riyase • tmi kabul bayonnalan, Galatasaray hlar arasmda büyük bir sevinç ve şfikranla karsilanmıştır. 366KARILI KRAL filmindc bir kahkaha varatmişttr tufanı ARMAND BERNÂRD Kâzım Pa?a Hazretleritdn yarin avdetlerî mahtemel Şehrimizde bulunan Büyük Mület Meclisi Reisi Kâznn Paşa Hazretleri dün b a a ziyaretlerde bdunmu»Wdır. Kâznn Paaa Hazretlerinin pazartesi günü Ankaraya avdetleri mahtemel • dir. Kadıköy SÜREYYA Sneması Bugün den itibaren büyük muvaffakiyeti mevsimin en Anonim Şirketi Meclisi Idare Reisi ve sabık Evkaf Nazırı edibi muhterem HÜSEY1N KÂZIM BEYEFENDİ irtihal etmiştir. Cenazesi bugünkü pazar gü nu öğleden sonra saat 14 te Beylerbeyindeki yahlarından kaldınlarak Beylerbeyindeki aile kabmtanma defnedileceği, merhu mun bütün sevdiklerine kemali teessürle ilân edilir. Mevlâ gariki rahmet eylesin. Kâçıtcıhk ve Matbaacılık TürV Anonim # * • Mançuvuo tahtı CangÇun 20 (A.A.) Prens FuYi Mancuri tahhna çikmagi ka • bul etmiştir. Bugün yapılan merasrm Mançuri tahtının Baçvekil tarafmdan prens e teklîf ediljnesinden ve Prens FuYinin bu teklifi kabul etmesinden rbarettir. Eohsör Karnera Nevyorl.ta Nevyork 20 (A.A.) Meşhur boksör Primo Karnera, Nevyoka gelmiîtir. Karnera, 12 şubatta Miamide karsılaçacağı Lung'hramı mağlup ede ceğinden emin olduğunu gazete muhabrrleirnden brri ile görüştüğü sı • rada «öylemiştir. Hayatım Senindir (Back Street) İRENE DUNNE ve JOHN BOLES taraftndan Fransızca sözlü film llâveten ı En son FOX dünya havadisleri. (12492) Balkan TOtfln Ofisi Balkan Tütün Ofisinin merkez 1 hakkmda henüz kat'î bir karar verilmis degildir. Tütün konferansın daki Türk ve Bulgar murahhaslan ofis merkezinin tstanbul olmasinda anlaşmışlardı. Yunan murahhaslan ise, bu hususta konferanstaki mu rahhaslann d'eğil, hükumetlerin anIaşarak bîr karar vermesini istemislerdir. Maamafih ofisin faaliyete geçmesi yolunda alâkadarlar ara smda hazirhklara başlanmışfcır. Ofise dahil memleketlerin tütün mahsullerinden yapılacak ihracatta kilo başına yanm tsviçre frangı alınması takarrür etmiştir. Bu para, Balkan tütünlerinm ci • handa revacım artırmak için ya pılacak propagandalara sarfedilecektir. MELEK VALS MUHAREBFSİ Fransızca buyük söperfilm. Sinemasmda se nenn en zeng n filmini gördönöz mfl? Şirketimiz Meclisi tdare Reisi muhteremi HÜSEYİN KÂZIM Beyefendinin ufulü dolayısile kederdide ailesine şirketimiz mec lisi idaresi derin teessürlerle beyanı taziyet eyler. •ç KâŞıtçılık ve Matbaacılık Türk Anonim Şirketi Merlisi tdaresi Sinemasında : 2 sevimli 50 cinayet işlemş Berlin 20 (A.A.) Berliner Tageblattın bildirdiğine göre Esiende bir cinayet muhakemesi esnasında »uçlulardan birisi, birdenbire reisi olduğu çetenin Vestphalie havalisin* de elliden fazla cinayet Ulediğini söylemistir. Dava sadece üç cinayet üzerine açılmıştı. ARTiSTiK Gustav Froehlich v e Anna Bel'a tarafmdan artist G UNE Ş DOGARKEN Fransızca sözlü ve şarkıh şiir ve neşe filmi devara edlyor KARlLERlMtZE KOLAYL1K önümözdeki çarşamba akşamından itibaren Beyoglu'nda Pangaltı'da Sinemalannda birden : Mühim ve a'âkabahş bir mevzua malik Baş rolde: Ayhk abone Hususfle vilâyetlerdeki bir çok karflerimîz gazetelerinî munta • zaman kendi adreslerine alabfl • mek için bizden bazı kolaylıklar is temektedîrler. Bu aziz karflerm arzulannı yerine getirmek Bzere Camhnriyet için aylık abone usulö ittihaz etmeğe karar verdik. Ay lık abone bedeli yalnız FERNAND GRAVEY ilâveten: FOX JOURNAL ARTîSTaK VE TAN Fransızca sözlü ve şarkıh filmi gösterilecektir. Oynayanlar : Bü a k ş a m saat 19,30 da LUCIEN MURATOR VERA KORENE MAXUD5AN Bugüne kadar yapılan en güzel türkçe sözlü, şarkıJı filim Büyük operet Yazan : • krem ve * Ccnal Reşir Hevler U MU M A LUKÜS HAYAT JehipTıyaÎFosu fstanbuf Belcdiyesi Sarı Pijamalı Kadm Pek yakında sizi mestedecektir. RENATEMÜLLER6E0RGES ALEKSANOE En zengin musiki en şen ve kahkahalı mevzu 150 kuruş... tan ibarettir ve tabiî pecin olarak gönderflmek îâzmıdır. Bu asul idarece fazla mesaiyı icap eden külfetli bir meşgale olduğu için abonelerinin inkıtaa uğramamasnu istiyen karflerimizin paralartnı idareye vaktinde yeti şecek veçhfle göndermekte devam etmeleri iktiza edecektir. Operetin son iki günü Türk Bir hatta zarfında sinemasında ipek ve E l h a m r a Sinemalannda Misiisiz bir muvaffakiyeÜe devam ediyor. Fiatlerde zam yoktur. Üsküdar Hale sineması VALANSYA YILDIZI Rrigitte Heim Itâveten. Dünya haberleri B06AZİÇİ 15 bin kişi tarahndan ha^et ve takdirle seyredılen ŞARKISI deıam ediyor. Bugün seanslar saat 13, 14,5 16,15 • 18,15 ve 21 de 6 U S T A V F R O E H L İ C H ' in Istanbulda çsvirdiği yegâne muaızam şaheserdlr