Catalog

16 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu ve Kafkasya Araştırmaları Masası cveliev@tusam.net Türkiye’ye komşu yeni bir bölgesel yaklaşım C S TRATEJİ pozisyonlarını kuvvetlendirmektir. Bu bağlamda ABD, AB’nin enerji alanında Rusya’ya alternatif arayışını bir fırsat olarak kullanıyor. Dolayısıyla Genişletilmiş Karadeniz Projesi’nin diğer iki önemli amacı, enerji kaynakları ve boru hatlarının çeşitlendirilmesi ve bölge devletlerinin silahlı kuvvetlerinin mevcut ve geleneksel tehditlere karşı güçlendirilmesidir. B üyük Orta Doğu, Büyük Orta Asya projelerinden sonra Türkiye’nin dış politika önceliğini oluşturan bölgelere yönelik yeni bir proje de Karadeniz bölgesinde ortaya çıktı: Genişletilmiş Karadeniz Projesi. Bu projeler Türk dış politikasındaki öncelikli bölgeleri kapsadığı kadar dost ve müttefik devletleri de içeriyor. Bu nedenle söz konusu projeler, Türkiye’nin adı geçen bölgelere yönelik atacağı adımlardan büyük ölçüde etkileniyor. ABD’nin Türkiye’ye bu projelerde rol vermek istediği biliniyor ve hatta Amerikalı yetkililerce açık açık ifade ediliyor. Genişletilmiş Karadeniz Projesi’nde de, yakın çevresi özellikle de Güney Kafkasya ile olan tarihi, kültürel ve siyasi bağları dikkate alınarak Türkiye’den "destek" isteniyor. Projenin hazırlayıcıları özellikle projenin Ermenistan bölümünün başarılı olması için Türkiye’den bir takım "fedakârlıklar" bekliyor. Proje, Kasım 2002’de yapılan: NATO Prag Zirvesi’nden sonra Romanya Dış İşleri Bakanı Mircea Geoana tarafından ortaya atıldı ve ABD kuruluşu olan Alman Marshall Fonu tarafından desteklendi. Proje, Karadeniz ve çevresine yönelik NATO ve AB’nin çabalarını birleştirmek ve bu bağlamda sadece Baltık ülkelerine değil, Karadeniz’in batısına doğru bir genişleme sürecini içeriyor. Diğer bir ismi de "Karadeniz Bölgesine Yönelik Yeni Avroatlantik Strateji" olan proje Moldova, Karadeniz ülkeleri, Orta ve Doğu Avrupa ile Güney Kafkasya’yı kapsıyor. Projenin destekleyicisi ABD Alman Marshall Fonu projeyle ilgili biri 2004’te (New Euroatlantic Strategy for The Black Sea Region) diğeri ise 2006’da (Next Step In Forging A Euroatlantic Strategy For The Wider Black Sea.) olmak üzere iki adet makaleler topluluğu yayınladı. Amacı Genişletilmiş Orta Doğu ve Büyük Orta Asya projelerinden farklı olmayan projenin hedefi, bölge devletleri arasındaki sorunları çözerek ortaklıklar ve bu ortaklıkları tamamlayacak bir bölgesel üst kimlik yaratmak; demokrasi, liberal ekonomi, insan hakları Genişletilmiş Karadeniz Projesi KAFKASYA, BRÜKSEL FORUMU’NDA ABD’nin girişimiyle başlatılan Büyük Karadeniz Projesi’nin Kafkasya’ya önemli yansımaları oluyor. Bu sürecin dışında kalmak istemeyen Ermenistan’ın yeni taktiklere yöneldiği gözleniyor. gibi kavramları bölgeye yerleştirerek böylece Batı değerlerini benimseyecek olan devletleri tek çatı altında toplamak. Bir diğer ve belki de en önemli amaç da bölge devletleri arasında kurulacak ortaklıklar yoluyla Batı’nın bölge üzerindeki etkisini Rusya ve İran’a karşı daha da kuvvetlendirmek ve hatta söz konusu devletleri toplu bir şekilde Batıya entegre ederek Rusya ve İran’dan koparmak. Projeyi destekleyenlere göre, Genişletilmiş Orta Doğu ve Orta Asya projelerinden farklı olarak projenin başarılı olma şansı çok yüksek. Çünkü bölge devletlerinin bazıları NATO ve AB gibi Batılı örgütlere üye olurken, bazıları üye olmayı hedefliyor, bazıları ise üye olmayı hedeflemeseler bile bu örgütlerle yakın işbirliği içerisinde bulunuyorlar. Fakat AB ve NATO arasında halen var olan gizli rekabet, ortak Avroatlantik çabaları engelliyor. Zaten bu projenin ana amaçlarından biri de bölgeye yönelik politikalarda NATO ve AB rekabetini ortadan kaldırmak ve Rusya’ya karşı Brüksel Forumu yılda bir kere toplanır, ABD ve AB arasında dış politika koordinasyonu sağlamak için Atlantik’in her iki tarafından resmi yetkililerin katılımıyla gerçekleşir. 2729 Nisan 2007’de Brüksel’de ABD’nin Alman Marshall Fonu tarafından düzenlenen AvroAtlantik Yeni Mücadele Alanı: Baltık Devletleri ve Genişletilmiş Karadeniz başlıklı Brüksel Forumu’na Güney Kafkasya’dan üç resmi temsilci katıldı. Forum’da ABD ve AB’nin Genişletilmiş Karadeniz Projesi’ne yönelik politikalarının koordinasyonu da ele alındı. Basına kapalı gerçekleşen 28 Nisan toplantısına Azerbaycan Milli Meclisi Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Samed Seyidov, Gürcistan Dışişleri Bakanı Gela Bejuaşvili ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan katıldı. Forum’da Güney Kafkasya ile ilgili aşağıdaki konular tartışıldı: ? Bölge devletlerinin dış politikalarında NATO ve AB önceliğe sahip olabilir mi? ? Dondurulmuş çatışmalar çözülmeden Gürcistan NATO üyesi olabilir mi? ? Azerbaycan NATO üyesi olabilir mi? ? Ermenistan stratejik bir dönüşüm gerçekleştirebilir mi? Toplantı sonrası Azerbaycan basınına demeç veren Seyidov, toplantıyı, AB ve NATO’nun Güney Kafkasya’ya ilgisinin artmasının göstergesi olarak değerlendirdi. Ermenistan Dışişleri Bakanı Vartan Oskanyan, Ermenistan’ın AvroAtlantik kurumlara entegre olmak istediğini ifade etti, ayrıca, TürkiyeErmenistan sınır kapılarının açılması ve KarsGümrü Demiryolu’nun BaküTiflisAhalkelekKars Demiryolu’na alternatif olduğunu söyleyerek yetkililerden bu konularda destek aradı. Ermenistan’ın dışlandığı BTC’nin açılış töreni...