Catalog

6 2 OCAK 2005 PAZAR Pembe tabloda kara delikler konomi Servisi Makro anlamda verilerin göreceli olarak iyileştiği Türkiye ekonomisinde bir yıl daha geride kalırken çizilen pembe tabloya ilişkin soru işaretleri giderilemedi. İhtalatın dizginlenemez artışı ve iç piyasadaki ertelenmiş talebin realize olmasından kaynaklanan rekor büyümeler istihdama yansımadı. Yılın tamamında gerçekleşmesi beklenen yüzde 8.5’lik büyüme büyük oranda sıcak para girişi ile finanse edildi. Ekonomi büyüdükçe cari açık da büyüdü. Ekonominin yüzde 6 civarında büyüdüğü 2003 yılında 6.8 milyar dolar dolayında olan cari açığın bu yılın sonunda 14.4 milyar doları bulması bekleniyor. Türkiye’de 2004 sonunda kişi başına düşen milli gelirin 4 bin doları aşması beklense de bunda doların yıl boyunca süren değer kaybının etkili olduğu biliniyor. Veriler ışığında ekonomide bu yıl yaşanan gelişmeler, konu başlıkları halinde özetle şöyle: Enflasyon e A A KP’nin IMF destekli ekonomik politikaları, 2004 yılını dış ve iç sermaye çevrelerinin alkışları ile kapatıyor. Yılın son ayına sığdırılan IMF ile yeni standby anlaşması ve Avrupa Birliği’nden tarih alınması, 2005’e yönelik iyimserliğin de temelini oluşturuyor. Enflasyondaki düşüş trendi, ihracatta kırılan rekorlar, hızlı büyüme verileri, Yeni TL’ye geçiş, pembe tablonun ana unsurlarını oluşturuyor. ncak bu ‘parlak’ tablo, ardındaki gerçekleri saklamaya yetmiyor. Büyüme, işsizlerin sayısındaki artışı engellemeye yetmiyor. Enflasyondaki düşüşe karşın özellikle ücret ve maaşlarıyla geçinen işçiler, memurlar, emekliler için hayat pahalılığında değişen bir şey yok. İthalat ihracattan hızlı artınca cari açık tehlikesi büyüyor. TL’nin aşırı değerlenmesi ihracatçıyı ürkütüyor. Boç stoku azalacağına artıyor. arttırmadan verimliliği arttırıcı önlemler almalarında yatıyor. Sanayi üretimi, geçen yıl ocakekim döneminde yüzde 7.9 oranında artış gösterirken bu yıl aynı dönemde yüzde 10.5 oranında artış gösterdi. 2004 yılının on ayındaki üretim artışı, imalat sanayiinde yüzde 11.2, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 7.0, madencilik sektöründe de yüzde 2.8 oldu. Konsolide bütçe gerçekleşmeleri açık verdi. 11 ayda bütçe harcamaları 123 katrilyon 117 trilyon lira, bütçe gelirleri ise 98 katrilyon 723 trilyon lira olarak gerçekleşti. Söz konusu dönemde, önemli performans kriterlerinden faiz dışı bütçe fazlasında 27 katrilyon 906 trilyon lira oldu. Dış ticaret 2 004 yılının 10 aylık döneminde ihracat 50 milyar 568 milyon dolar, ithalat 78 milyar 159 milyon dolar dolar, dış ticaret açığı 27 milyar 591 milyon dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 64.7 düzeyinde gerçekleşti. İhracatçı birlikleri kayıtlarına göre ise 2004 yılı ocakkasım döneminde ihracat 57 milyar 340 milyon dolara yükseldi. Kasım ayı sonu itibarıyla 12 aylık ihracat tutarı da 62 milyar 269 milyon dolara ulaştı. Ödemeler dengesi açığı büyüyor 2 003 yılı içinde aylık bazda eksili rakamları yakalayan enflasyon, 2004 yılında da düşük seyrini sürdürdü ve toptan eşya fiyatlarında (TEFE) 27 yıl 11 ay, TÜFE’de ise 32 yıl aradan sonra yeniden tek haneli rakamlara ulaşıldı. Enflasyon, kasım ayı itibarıyla yıllık TEFE’de yüzde 14.40, TÜFE’de yüzde 9.79 oldu. Buna karşılık enflasyondaki düşüş, özellikle işçiler, memurlar, emekliler başta olmak üzere sabit gelirlilerin hayat pahalılığından yakınmasını önlemeye yetmedi. erkez Bankası’nın açıkladığı ödemeler dengesi bilançosuna göre, bu yıl ocakekim döneminde cari işlemler dengesi 10 milyar 719 milyon dolar açık verdi. Geçen yılın aynı döneminde cari açık 4 milyar 579 milyon dolar olmuştu. M Döviz rezervleri G Stokları şişiren büyüme ürkiye ekonomisi, bu yılın dokuz ayında yüzde 9.7 büyüdü. DİE’ye göre, gayri safi milli hasıla (GSMH) cari fiyatlarla bu yılın 9 ayında 306 katrilyon 643.4 trilyon lira oldu. Yılın tamamında yüzde 5 olan büyüme hedefinin bir ara yüzde 10’u bile aşacağı bekleniyordu. Şu sıralarda beklentinin yüzde T 8.5’i aşacağı tahminleri yapılıyor. Ancak DİE’nin resmen açıkladığı büyüme rakamlarının yaldızı, özellikle ekonomist Selim Somçağ’ın hesapları ile döküldü. Somçağ, DİE’nin 2002 yılından itibaren hiçbir ekonomide görülemeyecek boyutta stok artışı hesaplayarak milli gelir hesaplarını şişirdiğini ileri sürüyor. ‘İstihdam dostu büyüme’ hayal yüzde 9.5’e yükseldi. 2004 yılının üçüncü çeyreğinde toplam istihdam 22 milyon 874 bin olurken işsiz sayısı 2 milyon 390 bin olarak tahmin edildi. 2003 yılında, işsiz sayısı ise 2 milyon 328 olarak belirlenmişti. Büyümenin işsizliği azaltıcı boyutlara ulaşamaması, TÜSİAD’ın aralık ayı içinde açıkladığı işsizlik raporunda da dile getirildi. Sanayi üretiminde artış sürüyor eçen yıl sonunda 49 milyar 793 milyon dolar düzeyinde bulunan, altın ve dövizden oluşan Türkiye’nin uluslararası brüt rezervi, yüzde 15.5 artışla, bu yıl kasım ayı sonunda 57 milyar 534 milyon dolara ulaştı. Merkez Bankası’nın döviz rezervleri ise yüzde 3.7 artışla, 10 Aralık’ta 34 milyar 895 milyon dolara yükseldi. 2003 yıl sonunda Banka’nın döviz rezervleri 33 milyar 639 milyon dolar idi. İç borç stoku büyüyor 004 yılında ekonomi gündeminde en çok öne çıkan olayların başında Yeni Türk Lirası çalışmaları, Tüpraş’ın özelleştirilmesi çalışmaları, Uzan şirketlerine el konulması, Sakıp Sabancı’nın vefatı, AriaAycell birleşmesi, halka arzlar, Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu’nun (BBDK) el koyduğu şirketler, 36 ile teşvik verilmesi ve iç piyasada Euro/dolar dengesi oldu. YTL çalışmaları 2 Y ılın ikinci çeyreğinde yüzde 9.4’e gerileyen işsizlik oranı, üçüncü çeyrekte B üyümenin işsizliğe çare olamamasının bir nedeni de işletmelerin mevcut istihdamı 2 004 yılı konsolide bütçesi, ocakkasım döneminde 24 katrilyon 394 trilyon lira EKONOMİDE 2004 YILININ ÖNEMLİ OLAYLARI 003 yılı sonunda 194 katrilyon 386.7 trilyon lira olan iç borç stoku, bu yıl ekim sonu itibarıyla 225 katrilyon 581.9 trilyon liraya ulaştı. Geçen yıl sonuna göre bu yıl 10 ayda stoktaki artış yüzde 16 olarak hesaplandı. 2004 Ekim sonu itibarıyla iç borç stokunun 192 katrilyon 362.1 trilyon lirası tahvil, 33 katrilyon 219.8 trilyon lirası da bonolardan oluşuyor. 2 Dış borçlar artıyor 003 sonunda 145.8 milyar dolar olan dış borç stoku ise bu yıl haziran sonu itibarıyla 148.2 milyar dolar oldu. Dış borç stokunun 122 milyar 116 milyon doları orta ve uzun vadeli borçlardan, 26 milyar 97 milyon doları da kısa vadeli borçlardan oluşuyor. 2 Özelleştirme 5 Ocak’ta, TL’den 6 sıfır atacak yasa tasarısı TBMM’ye sunuldu. 31 Ocak’ta, TL’den 6 sıfır atılması ve para biriminin ‘‘Yeni Türk Lirası’’ olmasını öngören yasa, Resmi Gazete’de yayımlandı. 25 Ekim’de, YTL kampanyası çerçevesinde yeni banknot ve madeni paralar, fiziki olarak kamuoyuna tanıtıldı. Buna göre banknotlar 1, 5, 10, 20, 50 ve 100 YTL olacak, madeni paralar ise 1, 5, 10, 25 ve 50 kuruş ile 1 YTL olarak tedavüle verilecekti. 20 Kasım’da ise 1 Ocak 2005’ten itibaren kullanılmaya başlanacak Yeni Türk Lirası ile Yeni Kuruş basına tanıtıldı. TÜPRAŞ özelleştirilmesi TMSF Uzan ailesinin borçlarından dolayı mallarına el koyarken Emniyet güçleri Cem Uzan’ı bir süre gözaltına aldı. 12 Ocak’ta Zorlu Holding, TÜPRAŞ ihalesine teklif veren Rus şirketi Efremov Kautschuk GmBh ile yüzde 5050 oranında ortak şirket kurarak ihaleye girme kararı aldı. 13 Ocak’ta, TÜPRAŞ’ın yüzde 65.76’sının özelleştirilmesi için açılan ihalede en yüksek teklifi, 1 milyar 302 milyon dolar ile ZorluEfremov ortaklığı verdi. 9 Şubat’ta, ÖYK, TÜPRAŞ’ın EfremovZorlu Ortak Girişim Grubu’na satışına ilişkin kararı onayladı. Fitch, Türkiye’nin B olan uzun vadeli yerel ve döviz cinsinden kredi notunu ‘B artı’ya yükseltti. 24 Mayıs’ta, Ankara 10. İdare Mahkemesi, TÜPRAŞ’ın satışında yürütmeyi durdurma kararı verdi. 25 Mayıs’ta, ÖİB, bölge idare mahkemesine başvurarak Ankara 10. İdare Mahkemesi’nin TÜPRAŞ ihalesine verdiği yürütmeyi durdurma kararına itiraz etti. 3 Haziran’da, Ankara 10. İdare Mahkemesi, kamu yararı olmadığı gerekçesiyle TÜPRAŞ ihalesini iptal etti. ÖİB Ankara 10. İdare Mahkemesi’nin TÜPRAŞ’a ilişkin kararına karşı Danıştay’da temyize gitti. 24 Haziran’da, Danıştay 10. Dairesi, TÜPRAŞ’ın satışına onay veren Rekabet Kurulu kararının yürütmesini durdurdu. 26 Kasım’da, Danıştay 10. Dairesi, kamu yararı bulunmadığı gerekçesiyle Ankara 10. İdare Mahkemesi’nin TÜPRAŞ’ın satışının iptaline ilişkin kararını onadı. Piyasalarda rekor üstüne rekor lara yükseldi. 13 Ağustos’ta, dünya ham petrol arzındaki belirsizlikler nedeniyle, ABD’nin Batı Teksas türü hampetrolünün varili 45 doların üstüne çıktı. 28 Eylül’da, uluslararası piyasalarda petrol fiyatları ilk kez psikolojik sınır olarak kabul edilen 50 doları geçti. Amerikan Dow Jones, ‘‘Dow Jones İslamic Market Türkiye’’ endeksini oluşturdu. 22 Ekim’de, ABD hafif petrolünün varil fiyatı 55.35 dolara çıkarak yeni bir rekora ulaştı. 8 Kasım’da, Coca Cola İçecek’in halka arzı ertelendi. Bayram nedeniyle memur maaşları erken ödendi. 25 Kasım’da, Türk Telekom AŞ hisselerinin yüzde 55’inin blok satışı için ihale ilanına çıkıldı. 2 Aralık’ta, uluslararası borsalarda 50 dolar sınırında seyreden petrol fiyatları hızla geriledi. Altının onsu 456.75 dolara çıktı. 8 Aralık’ta ise, ABD hafif petrolünün varil fiyatı 30 Ağustos’tan bu yana aldığı en düşük fiyat olan 41.43 dolara indi. PamukbankHalkbank tınTütsab Ortaklığı, Mey Sanayi ve Tic. San. adı altında yeni bir şirket kurarak alkollü içki tesislerini tek çatı altında topladı. Kentbank’ın devri iptal 004’te satışdevir işlemi tamamlanan özelleştirme uygulamalarının toplam satışdevir bedelleri 1 milyar 260.5 milyon dolar olurken bunların tahsilat tutarı 867.2 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Ayrıca geçen günlerde gerçekleştirilen araç muayene istasyonları özelleştirme ihalelerinde de verilen en yüksek tekliflerin toplamı 613.5 milyon dolar oldu. 2003 yılında özelleştirme işlemlerinin tutarı 171.6 milyon dolar düzeyinde olmuştu. Bu yıl gerçekleştirilen özelleştirme çalışmalarının en önemlisi THY’nin halka arzı olurken, Sümer Holding’in özelleştirilmesi de tamamlandı. Tüpraş ve Petkim ihaleleri iptal edilirken, Telekom’da ise halen ihale ilanına çıkılmış durumda. 2 Dolar düştükçe ihracatçı zorlanıyor 13 Temmuz’da, Danıştay 10. Dairesi, Kentbank’ın TMSF’ye devrini öngören BDDK kararını iptal etti. 17 Temmuz’da ise TMSF, Kentbank’a 84 trilyon liralık borcu nedeniyle Sıvas Demir Çelik Fabrikası’nın malvarlığına el koydu. BDDKÇukurova anlaşması 15 Ocak’ta, Euro 1 milyon 700 bin liranın altına geriledi. 1 Haziran’da, dolar, 1 milyon 487 bin lira, Euro, 1 milyon 817 bin lira civarındaydı. 7 Mayıs’ta, petrolün varil fiyatı 40 dolara yükselerek 1990’dan bu yana en yüksek seviyesine çıktı. İstanbul serbest piyasada dolar 1 milyon 500 bin liradan, Euro 1 milyon 793 bin liradan işlem gördü. 10 Mayıs’ta, yüksek çıkan cari işlemler açığının ardından, dolar ve faiz tırmanışa geçti, dolar 1 milyon 540 bin lira oldu. 14 Mayıs’ta, ABD piyasalarında hampetrolün fiyatı 41 do 25 Mart’ta, TMSF ile Halkbank yönetimi, Pamukbank’ın Halkbank ile entegrasyonu konusunda ilke olarak mutabakata vardı. Yargıtay 11. Ceza Dairesi, Korkmaz Yiğit’in de aralarında bulunduğu 39 sanığa ‘‘emniyeti suiistimal’’ suçundan Şartla Tahliye Yasası uyarınca verilen erteleme kararını bozdu. Sakıp Sabancı vefat etti 10 Nisan’da, iş dünyasının duayenlerinden sanayici Sakıp Sabancı vefat etti. 12 Nisan’da, Esenboğa Hava Limanı’nın iç ve dış hatlar terminalleri yapişletdevret ihalesini, AkfenTepe Ortak Girişimi kazandı. 19 Nisan’da, TEKEL alkollü içki tesislerini Özelleştirme İdaresi’nden satın alan NurolLimakÖzal 20 Temmuz’da, BDDK ile Çukurova Grubu arasında alacakların yeniden yapılandırılması ve erken ödenmesi konusunda yürütülen görüşmelerde anlaşma sağlandı. 4 Ağustos’ta, TMSF ile Çukurova Grubu arasında, borçların erken ödenmesi hususunda sağlanan şartların ek bir sözleşme ile imza altına alındığı bildirildi. 5 Ağustos’ta, BDDK, Çukurova Grubu ile anlaşmanın imzalandığını duyurdu. 13 Ekim’de, İran hükümeti, Türk şirketi Turkcell’in de hissesinin bulunduğu İrancell anlaşmasını meclise gönderdi. Çukurova Grubu ek sözleşme gereği 130 milyon dolarlık ilk taksiti ödeyemediği için sözleşmenin feshedildiği ve ilk hale dönüldüğü açıklandı. 004’te ABD Doları, Türk Lirası karşısında düşük seyrini sürdürürken bu durum özellikle ihracatçıların tepkisini çekti. Merkez Bankası dalgalı kur uygulaması çerçevesinde piyasaya zorunlu haller dışında müdahale etmezken zaman zaman döviz alım ihaleleri açmak durumunda kaldı. Serbest piyasada, yıl içinde 1 milyon 400 bin liranın altını gören dolar, uluslararası piyasalarda da özellikle Euro karşısında son aylarda hızlı bir değer kaybına uğradı. Euro ise serbest piyasada yüzde 5 değer kazandı. Geçen yıl sonunda serbest piyasada dolar 1 milyon 407 bin lira, Euro 1 milyon 773 bin lira iken, 2004 Aralık ayı sonu itibarıyla dolar 1 milyon 360 bin lira, Euro da 1 milyon 847 bin lira oldu. TL ’nin dolar karşısında sürekli değer kazanması ise Türkiye’ye en çok döviz kazandıran ihracat sektörünü makasa alıyor. Bu nedenle ihracatçılar, yıl içinde sürekli olarak aşırı değerlenmiş TL ’nin bir gün önemli sıkıntılar getireceğini hatırlatmak zorunda kaldılar. 2 Faiz Sakıp Sabancı 10 Nisan’da öldü. ankaların Türk Lirası mevduatına uyguladığı faiz oranlarında da düşüş kaydedildi. 2003 yılı sonunda yüzde 2330’larda seyreden mevduat faiz oranları, bu yıl sonunda yüzde 1525 düzeyinde bulunuyor. Hazine ihalelerinde geçen yıl sonunda yüzde 2533 civarında seyreden yıllık bileşik faiz oranları, 2004’ün Aralık ayı ortasında 3 ay vadede yüzde 21.4’e kadar düştü. Bileşik faiz oranları, en son 14 Aralık tarihinde yapılan ihalelerde 567 gün vadede yüzde 23.36, 224 gün vadede yüzde 23.69 düzeyinde gerçekleşti. B CUMHURİYET 06 CMYK