Catalog

ts BÖM ttn belge olarak "NUTUK,, Gazı Musîcfa Kemal Paşa. 15 ekırı 1927 cuTıCrtes günC saat 10da sureklı oUışlor orasınaa Buyu< Nutku r u veımek uzere. dokuz v Hı< b r donemın (1919 • 1927) ce'm enaellenm aşrvş olmanın heyecanıvla kürSüye dcgru ılerledı Abdü'iaTiit ıs'ıbdcdı U rcı MeşrLtıyet Bi'ircı DuijO Sava^ı ve Vı areke r)o"err!erı nın agır gorevlerı ve acı deneyierıyle dolu Crdu rrufetlışlığı, Erzurum ve Sıvos Kongre lerı baskanlığı Heyetı Temsılıye Başkaniığı, Ankaro Mebusluğu, Turkıye Buyuk Millet Meclısı (TBMM) Reıslığı. Istıklâl Savoşı Boşkomutanlığı, Musırl k ve Gozı'lık Cumhurbaskonlıgı basamaklarıno basa basa yukseldığı bu kursude Anadolu ve Rumelı Mudafaa ı Hukuk GrubJ nun eskı reisı, bugun Cumhurıyet HaU F rkası (CHF)nın «ReIsı Unumifsı (Genel Başkanı) olarak, koniişrviGya baş'adı Yalnızca asker olmadığını a , n 7amonda ve ozellıkle, dokuz yıllık ulusal »e uluslararas) gellşmeler ıcınds de/let adom çapını kanıtlamıştır Nutuk bo/lece cepıgı bakım ndon bı rırcı plondo bır sfyaal belçe ve tarıhsel ka/ na<tır O k = u r " j bak rr r "on da cy'edır Gazı Nut' j n j b r partı ! oer olarck CHF (daha sonra CHPjnın ıkıncı büyuk kongresınde soylerrıştır Bu sozlu yapıt bugun ceşıtli baskıları >opıiarak yazılıya do nuşmüş bır kıtap olarak elmızdedır Kongre 1523 ekım 1927 arası dokuz gun surmüstür Nutuk bu surenın oltı gununü alnıştır Erzurum mebusu, Turk Tarıhı ve Turk Dılı Profesoru Necıp Asım (Ya zıksız) Bevın verdıgı onerge mebuslcrla vıloyet delegelerımn oluşturduğu Kongre Ge nel Kurulunca oybırlığı ıle kabul edilerek «Gazl Hazretlerın n nutuklonnın tamarpen ve harfıyen tasvıp edılmesı (tek harfınl değış tırmeden onanması! ve mıllet namına tum uyeler tarafından ımzalanarak kendıslne teşekkür edılmesı> kararlaştırılmıştır. Kongre üc gun daha çalışmış ve CHF' nin ıdeoloıısı bakımından olağanustu onemde karorlar almış. metınler yayınlamıştır Nutuk partı kongresı tarafırdan b« nımsenmekle, siyasal nıtelığınl pekıştırmıştr tafo Kenal Pa$a «Mütarel'eden Meclisin oc I •pasına kadcr gecen sıyası anval (gelısmeler» hokkndakı» soylevınl vernrıştı O tanh te tumunün aynı portıden oimalarma o'csıIIK bulunarrı,an rrebuslcr da o.bırlıgıvle b j nut/un «nesren tarrım tr< (/cvınlararak yoy 'mcsın ) larcr cltına nlrr = crd r BJvuk bo>dc yırmı IKI iZaoıt Cendesı» sa/fası tutan bu soylev. Mustafo Kemal Pa şo yo gore bır hesap /erme belgesıdır Yontemı de bugune kadar olanları izlemek ve bugune ncsıl geimdığmı saptaTiak gıbı tarıhsel bır acıya ve «perspektıfe» dayandırıl mıştır Bu/uk Nutuk da aynı anloyıs VP aynı gerekceyle ele alınmıştır «Yıllcrdap berl suren ey em'erın ve yaptıklanmız n hesab nı vermeyı» Gazı gorev saymıştır Bo,lece Ntuk Ataturk un olağanustu savdıgı r'onenlerde başvurduğu bır hesap verme ey emı ve belgesıdır Sı/asal ve tarıh sel onemı bu nı'el öınden doarıoktadır. Örneğın b r ycbnncı henüz f [ızlenen Mudo faa ı HukuK harecet ne bakso ne gorebılırdı 7 Hele bu yobancı Is'anbul'dakı Ingıhz Işgal Ko rr serı Anral oe Pooeck (do Robe^l oljrsa Amıro' tHcrıcıye Nozırı» Lord Curzon'o (Kor zınl yo ladığı raporda bu hore'/etın cumhurı \ete donı <=eceı5 nı yaznaK'ccfı Sorun. ocıkca orlaya k o n t l ^ a 1 dır Turkler bır tarıh kavşağındadırlar Istık lâ1 Savaşı sonunda Osmanlı devletı ve sc sal reıımı surduruiece't mı, yoksa yenı bır dev let ve reı me m q dı'ecsktır'' Tanhın okısını <=ezenle' Cumhjrıyetc ıerdır f/us'afa Kemcl Pa$o da Mderler riir Karşılanncia cntı empervalıst ve Mudafanı HbkLkcu o dı kları to'tısıtmıyarok tu'ucu bır grup 1920 de olusmaya basıam =f> Işte Nulı k bır yandar bağımsızlık sovaşın' an atır Bır yandan do bu ıkı qnıp crcsındo zaiian zornan çok cetın ve ıdam seh palarına kaciar aıfnış olon catışmavı anlatır Gczı Wu=tafo Kerral Pasa'va o^re. Cı mhurıyetcılerın korş s nda bır mur'alefet oluşrıuştur Soltanatcı ve hal fecılerı ttıhatcı'or do desteklemışlerd r Aiadolu ve Rurıelı f ' u dofaaı Hukuk Grtbu karşısıno Ikıncı Grup bırıkımı cıkmıstır TBMM ıkıncı donemınde 1924 yılında b j bırKim Terakkıperver C j m hurıyet Fırkosı nı kurmu$tur Fırka l^tanbul un bazı gazetelerı tarafından de^teklenmışîır Fır ko kapatılmış Istıklal Mahkeme'e' ccl smayc7 başlamıştır Fakat, Ittıhatcılar n bır kı«T)i bu seter ızmır suıkastınf duzenlemı^lerdtr ve ıdam ed Imışlerdır Bu sıroda tarıh 1927 yılıno geımış cctmıştır CHF. artık sıyasal hayatto tek'ır /erı donemde TBMM sılme Halkcıdır Atatork butun bu engellerı aşr ış o'ra nın serbestlığı ıcmde buyuk Nutkunu vern s tır Hesap verme gereklılığınl. doku^ yıllık bır f rtınonm dmmesınden sonro riu/muştur 1927 den sonro 1938 e degm tek parti lıderı dır Prof. Dr. Tarık Zafer TTNAT\ (Kc'ocnl l e ka'Şiloştırmak gulünc bır >nsafsızlık olur Nüîuk bır torıl" Kıtabı da değıldır Sosyo ekonomık bır dokt i ı de ıcerrrez Nu'uk belırttığım z gıbı, bPlırlı bır donerrın hesabi'ı veTie orıacıno vonel k cok onemlı s ya e al ve tarıhsel bır beıçeaır TLrkler r bc3 ms zliKİcrı ıcn dısler.nı tırnaklanna a^ara'L savastıklcrı bır donemı anlatır Ve b j donem ıcin vazgecıl"iez bır kaynaktır Atatjrk, kendısının de bugun pek ozı ho \otta o cn dınleyıcılerının de «ebedıs oldukla nnı ıle r l surmemıstır Ve geleceK k^^aKları ,aptık]orı ve \aprrad k an «o/ledık'erı ve soy lemeo erı uzerırde elestır ye kendısı cagırmıstır Ve so',lemıgı gjnaen bugune değın eılı /ıld r sureklı olarak eleştırılrrekted r BJ ,azım zda NUÎKUH uUe ıc nde ve d1 Siyasal bir belge Nufuk cltı günde tomomlonmıştır (1520 ekım 1927). Günde oltışar saatten Gazi. toplam olarak, 36 saat 31 dakıka konuşmuş tur. Son gun (20 ekım) altı oturum yapılmış tı Saat 2O25'te. genclığe «hitabesını» söyleyıp kursuden ınerken, Gazı de dort yuze yakın delege de ağlıyorlardı Gazı (O tarıhte Atatürk soyodını almamıştı), Nutuk'ta. Turk mılletının kurtuluşunu ve Turkıye Cumhurıyetinın kuruluşunu tarıhsel (ve kronolopk) sıraya uyarak anlotmıştır. Bu tanhın her sanıyesınde O vcrdır ve hozırdır Yaşamı anlattığı tarıhle bütünleşmıştır Obıektıf bır tarıh akışı ıcinde kışisel yargılonnı. zoman zaman ığneleylcı bır uslupla dıle getırmıştır Gozı Nutuk ta savaş «menkıbeleri» an laton bır boşkumondan degıldır Ankara istanbul dıyalogu. dıplomat k ıllşkıler, barut dumonlarından secılmez olan siyasal ya şam icındekı, ozellıkle TBMM ıcındeki dengeleşmeler. kopmalar kaynoşmolcr savoşlar kodar uğra$tırmıştır O nu Bu bakımdan Gazı cephe gerısındekl sı/csal strateıı yopıcılıgını bılerek ve ısteye rek ortaya koymuştur. Nıçin 1927'de? 1927 yılna nasıl ve nerelerden gecerek varılmıştır'' Daha doğrusu nıçm Gazı Mustafa Keıral Paşa 1927 yılında yıne bır hpsop verrre gereksmmesını duymustur Soruyu ya da soruları Nutuk'tan o lavlara değıl de olaylardon Nutu^ o gıderek cevap'and rmak bu belgenın gerceklere ne derecede uygun duştuğunu ortava ciı<ancı o lobılır Boylece peşın yargılardan hareket etmeyerek serbest bır arastırma sonucu Nu tuk u değerlendırme olasılığı doğacaktır Mıllı kurtulus hareketının s yasal gelış me cızgısı şoyle saptanabılır D sta emperya lıst saldırılarla savasmak ıcte de «rııllı hakımıyet» (Ulusal egemenlık) ve «ıstıklâli tam» (tam bağımsızlık) ilkelerıne dayaian Turkiye Cumhurıyetını ve muesseselemı kurmok Demek oluyor kı. Turk orduları «yedı du veUlık errperyalıstlerle carpışırken. cephe gerısındekiler yenı bır devlet ve hukumet şeklı, yem bır siyasal reıım crayışı ıcındedırler Bu şekıl Cumhurıyet olocaktı ve demokrotık bır reıım kurulacaktı Olaylorm gıdı$ı Mtidafaoı Hukuk hareketını bu yolo goturu >ordu Cumhurıyet'e gıdış tanhın emrıvdı Tabloyu dışardan seyretmek gerekryordu sıda jvandırdıgı tepkı'en ve el»stırılen ele aıma olanogımız vok Gazı rın kısısel etestırrrele'i zaTcnın akışı ıcırde ken^ısı ve Ino•j tcrcfından barışçıl cozumlere bağlonmıştır Bu ayn ve ıiaınc bır ınce eme konusu olacokıBuntn a beraber sultanlık ve ha ıfel k âş f an lo/ıklık ve Cumhurıyet mjhaiıflen Ata f j r K duvrranlıgını sıyaset pazannda almak s edıklerı ovların faturacı olarak ku icnma yo lunu secenler Nutkun karşıstnda, bır cep .e kurmusiardır Asıl sorun bu değı'dır Asıl sorun, Turk mıl'ı kurtulus hareketının devrımcı ve sağlıklı ilkelerıne ınondıkıarın soyıeyen'erın Nutku tabu sanmaları. o ı u ır"ancıl bo/utlar ıcme yerieştırmemış yenı belgelere ve kaynaklara dayanarak, bılımsel ' e elestır cı gozle degerlendırmemış olnaıarı d r Tarıhsel onem boylesıne bu>uk bır yap t, buguns maled Imelıdır Nutkun. ceşıtli hatta luks baskılarını ya\ınlomakıa hatto bugunkj d le aktarmakla bu ış /apıiomaz Bugunun gencı c t a yoşlısı 1919 • 1927 donemının olo/'arını ve bunal m larını bılemez. Nutkun notlu. oc'klamalı bır basKisı yap Imalıdır Bu gorevl de Nutuk tan dort yıl sonra kurulai maddı ve manevı vclığını Ato'urk e borclu olan Turk Tonh Kurumu nun ye'ine ge tırmesı gerekır Hesap verme görevi Nutuk un bır «hatırat» o nad ğı açıktır Yıne Nutuk bır doktnn kıtabı değıldır Bununla beraber, Atatörk'ün devrımcl bazı onemlı ılkelerıni ve geleceğe oğutledıği devrımcı yöntemını. olaylonn gelışmesmden cikarmak olasılığı her zaman vardır Nutuk, Atatürk'ün, Istıklâl Savaşı sırasında başvurduğu bır eylemın devarm sayılabllir. Bu eylemden de onun tarıh anlayışı saptanabılır Bu bakımdan Nutuk Mustafa Kemal Poşa'nın ikıncl buyuk nutku soyılmolıdır llk ve zamanın koşullarına gore uzun soyılabilecek Nutuk. 23 Nısan 1920 tanhlıdır TBMM'nın acıldığı ılk gun ve ılk oturumda soylenmeye başlamıştır Turdeş olmayon bır mebuslar kuruluna. yalnızca Heyetı Tem sılıye Reisı ve Ankara Mebusu olarak Mus Elestiriye açık Nutuk bır tek parti liderinm tüm topİJmu benımsemeye zorladığı resmı bır ideoloıı değıldır Bu bakımdan onu. mem'eketımızde 8 baskısı yapılon Hitler'ın «Meın Kompf»ı Dil ve anlatım açısından Büyük Söylev Emin OZDEMÎR Bır yopıt ve yaratının anlatım örüntusü sözcük ve cumle dokusuylo turu arasında s<kı bır eîkıleşım vardır Buna ycpıt ve yarotının hangı zoman dılımı ıcinde. hangı erekle oluşturulduğunu. yaratıcısının kışılığını de ekleyebılınz Cunku bunlorın her bırı ya doğrudan doğruya ya da do laylı bır b C rnde anlatırrı ett ıler Soz oe'ımı anlatım c b c t ı ı du,gusal bcsıt'uysa bızı qe r ceklerden loparıp L^aHa<;tırıyorsa cnlatıcınm kışılığıyle ccık ovcbı ırız buru Bo,le degıl de kuru duyguoon \oksun, renksız ve so'uk bır nıtelık taşıyorsa yıne anlctıc m kıs I qıne baglayabılırız Dıl ve anlatmıı et'ıleyen bu etkenier soyo/ turunde d a i a belırgmd r Belırgn ık so levı va pılardıran oge erden geİTekt»dlr Şoyle kı va lın bır lanınla so,'lev dınleveilcre bel'ı bır duşunu\u o'a/ e olqu,u anlatnck bır du\gu vs ulku 1 u CiilcTak ıcın yapılon coşk'ilu koıusnndır Bu bog.a^i ıcmde dtşunulurse soylevlerde d l VP c l c t ı m <lonleno rpp ık o;s d e/ıcı too luluqjn n C*L.ZP cır N'oc I b'r dnie\ıcı f op ul ıquna ssblenerer<*ır so/ evcı17 Tırdes bır toaluluk mu&jr bu"2 Etnsel (kultbrel) b rıkırrı scsTmsal «•fereMtnı n e d r 9 E'e olınocOK konj/la vosont la rı oros ndo bır ıi'.kı var mıdır? Soy evc nın bunl c ı ve buı'a a benze* sorulon i"ge r l°idırrres . cn otımın b j dçaerlenoırmenı" scnurunn gore ovorla^csı g c rek r Soi levlerde d l \" cnlat mı vonleiclren < ın oneriı oge oe soylavn konusu ve yapılış e r e aıdır Ncs I bır konu/u ele olroktadır soylevc f Bu Vcruvu ışleyero dıp'eyıcılerde rasıi bır duj n ve cavran'ş değ şıkl ğı ya r atmak ısten ektecfır' Bu sorulcın van tıra aa bagna r sovlevlerde cilat n Şundon kı her konunun gerPkt r d n onchtor K n v a r ve ler nler vcrdır Konj,u acnak ı<=lev p ae1t rmek ıc n so,'e'cının bu anj'i tar kavrarn ve terı'Pn secms^ı tullaT^o < ;ı qere kır Anlctıl~*ın sozcj< doku^unj e'kı °y°n bır ol gu&'u' bu da Anlat'nvn sozcLk dokjstnun so/'3vde belırlı ania ım b c PI erme (ccıklano betımleme tartışı oyî'ulere) donuşrresmı sovlevın vapılış e regı sajlcr Soyle^cı ogretne va bılgı'erdırme/ı ıstcse so?cu<'aıırıi. cjmieler.nı buno go r e secer 'z'enım kozcndırn a va da ıncic ve kamlcrı ceg şlırme ıs'erss sozcuk erın n secıının cumle lerın n kortlusuru o doâru ÎJCG olusıurur A/rınMara vonelrscen kı a aco be ırttıgınız b j e'kenler n Buyuk Soylev m sozc>> ve c t m e a c k ^ u n j anlatiTi o r u n ' u ^ j p j \ap laicîırı nos i m OTSTII b r ye r ı varnır C ^ n j Ataturk Buyuk Soylev ını Cumhu vet Ha k Partıs n n 15 20 ek n 1Q27 tarıh e'i arasmao Ar4İ%ara da tcplonan Ikıncı Kuruitav ınoa vermıştır Kurulta/ı olusturan deie ge er bos<a bır deyısle aınleyıcı tcplulugu. ekııı sel b rıkım ve yetış m yonunden tj r desl k goster mez Bu gerceg n o,rımındadır Atoturk Turdes o'nayan nıemur eşraf, halk kesınlerındeT gelen bır tcpluljgo Ulusol KLrtuluş Savasmızı. b j savasın gecırd gı t j r l u csaTaları Cumhurıyetın ılan r ı de> rımlerı ve bbların ıvgulaı aya f o i u luşunj anlatacoktır Sozcu< ve cumle do^usu vorunden Buyuk Soylev zanan nın dılnı t j n ıncelı^lerı ve zen gınl klerlyle vansıtır C j n k j 1927'e degın bırcck atılım yopı'mıstır Ankara boskert olmus cumhurıyet ılan edılmıs Mustota Kemal Cumhurbaskonı secılmış hclıfehk kaldnlmıstır Ancak dılırrızı ozleştırrre calışmalanna fcasion'lmaT>iştır daha Bu yüzden Buyük Soytev'ın sozcjk dokusu ugtmsal bır ozell k çcs'eır Gın'ük konusma dılının soz degerlorıyle Osmanlıca sozcukler ıc ıce kuılanıl r Yabancı urai cro gore yopılmış t a r l a malar. sozcuk otek erı cogullcnd rma or bu \ ğışımsallığı hazırlor Soylav'ın sozcuk orgusu yonunden bır ba? ka ozellıgı de odlordı^raya b ıyı k olcude ver verllmış olmasıcfır Bu da cnlat mı gene le'neler aen. üstu kapalı soyleyış va da oış*ırmc'ardan kurtarmış acıklık ve be gtniık <a7ordırm ştır ona Samsun'a cıki'îiodan so/ievın veniışın* oe f ı n (19191927) gecpn sjre ıcerısınde ortaya cı kan olaylor ve sorunlorı bu oloy ve sorunlora karışan kışı ve kuruluşları ozel adlara bağloyorak ccıklomıştır Ataturk örneğın Söylev'ın cBaşkumandanlıktla llgılı bolumunun bır yerlnde şöyl» der cVâsıf B*y bır mütalöasındo demış kı biz Sakorya muharebeslnden sonra. ışte hâlâ kıpırdayamodık, kıpırdıyomıyoruz Bu soz, bazılarının brovo sesleriyle ve alkışlarıyla karşılonmış Efendıler. bundan cok muteessır ve muteez zı oldum Cok hıcap duydum Ordunun kıpırdamcmasını ve kıp rdamayacagmı ıddıa eden bu gaf I n sozlerını clkışiamak cıdden cak gar ptır Rıca ederım, bunu buroda gome'm, kımse ışıtTes n'> Bu ornekte go'dugu^uz adlondırrroyt U'uscl Kurtulus Sovos mız n yan ^da ve kcrsısınd.a olan kışı ve kuru uşlarm tL.Tiu ıc n vapTiıstır A taturk. Alıntıladıgımız örnektekı gıbı. KurtUuş Savaşımızın karsıs rda o cn kışıleı kurulLŞ'arı adlandırıp belırtırken djyqusol boyjtlu sozcukle r kLİianmış'ır «Gcfıb «TLtered^ı tcebın» «zo vallıs, «haysıyetsızi «Tiıırtecı» . gıbı Acıklık ve beloınl gın \anı sıro Buyuk Söylev'ın aniatımscl ocıdan belrlevıcı \on'ennden b rı de akıcılıgıd r SozcuKİerın sectmı \e ıstı f lenşı bakımından ses kakışTasıno düşj'ncdığf qıbı vurguyu kola/ca belır'e/ecek \ckın onlaTiIı ıkıiemelerden bol bol yarcrlanıl r Su orneW|erds Büyük Söylev'un onlatımsal özell'kferlnden birı de kesınlıktır Sallantıh. duraksamalı cınz soyleyışlerden ozellıkle kacmmıştır Ataturk Bu ozelllğı, genış zamanlı dlr ek eylemınin kullanım bıcımı oıuşturmoKtadır Ek eylem hen eylemsı'e nn Jxam d« cff vfl •>isçvjAJSQjtQ>)l<lerıo sonuno gelerek onları yukiı mleştırmektedır Öte yondan yuklemlerın anlamına da kesınlık katmaktadır «Bızım vuzuh ve kabılıyetı tutbıkıye gorduğu muz meslekı sıyası miilı sıyosettır Dunyanın bu gunku umumı şeraıtı ve asırlarm dımağlorda ve karaster'erne temerkuz ettıraıgı hokı<atler karşı sırda hayaloerest o mak kadar buyuk hato olarraz Tcrıhm ıfadesı budur ılmın a"lın mantıgın ıfadesı boyledır » Soylevlerde so'u cumlelerının onemlı bır ya r vardır Duşunce ve duyguyu soru \oluyla ortaya koyna oınleyıcılerı duşurdurneye yoneltır. ılg sını uyanık tutar oiların Buyuk Soylev'de da hem sozde hem gerçek soru cumlesınden sık s k ycrarlcm mıstır Ornegın Ata'urk «duşunu'en kurtulus carelerını» sa,ıp dokmeaen once dınleyı c lere şoyle bır soru yoneiîır «Ş mdı, Efendıler, n usaoe buyurursanız sıze bır sual sorayım. bu vazıyetı şeraıt karşısında halas ıcın nosıl bır karar varıdı hatır o'abılırdı9» B J soru dogrultusunda one suruıen kurtulus vollarını sıralar Ataturk. Bu yo la'ın hıc bırının cıkar bır yol olnadıgını belırtt kten sonro şu sorjları yoneltır dmlevıcılere «Nemn ve kırıın masunıyetı ıcın kırrden ve ne muavenet to ebolunmak ıstenıyordu 9 . cO halde cıddî ve hakıkı karor ne olabılırdı 7 » Soruların yanıtını kendı kararı olarak şoyle acıkiar. cEfendıler, bu vazıyet karşısında tek bır karcr vardı. O da hakımıyetı mıl lyeye mustemt. bılakayduşart musta*ıl yenı bır Turk Dev etı teS's etmek1» Soru yoneltme ve bunlan yanıtlama Soylev"In anlatımını renklendıren yollardan blndır Karşıt durumları bırlıkte verme. dınlsyıcıyi surek ı bır gerılım ıcinde bu undurma da bu vol'or orosında sayılabılır. Sozgelımi «Samsun'a cıktıgım gun umumı vazıvet ve manzara» bolumunu «mukabıl halâs carelerıı bolumü ızler Boy ece umut la umutsuzluk, karanlıHa aydınlık Soylev e drarratık bır yaoı kazondırır Sözcük ve cjmle orüntCsu yonunden gözleTİedığımız değısık dokuyu onlatım bıcimlennde de gormekteyız. VLrgulanmak ve belırtılmek ıs'enılen oiaya olguya, düşünce ve duyguya gore anlatımın yapısı değ ŞT Oiaylam ortaya cıi şı gel sıml anlatılırken sık sık «acıklamalı oykuıemesye başvurulmuştur «Ordu ıle Ile temas», «Erzurum Kongresı». «Sıvas yolundas. «Amasya •nulaKatı», «Ankora ya gelıs», «Dafiiı ısyaifcr», «Yeşll OrdL» bolumlerınde olducu gıbı K nı bolumlerde ıse acıklama'ı oyKuleme solt «acıklama<ya donusur «Turk Mılletının tac betmesı lâzınn gelen sı\asî prensıp Mıllı sıyaset», «Lausan ne Sjln Konferansn, «Menlekette su<un ve asayışı tesıs ıcın tatbıc ed len fevkalade tedbırlerın lyı nettcelen» bolumfennde acıklan anın da'ıa ağır bastıgını gorüruz Ne ki bu acıklamonın ıcıne yer v e r «betımıeme»nın q rdığı cfe olur iıandrıcı ayd nlık bır havası ardır Soylev' n AnlatılmaK ıstenen duşunce ve diıyguar, o a / ve olgular kut b r b cımde bıraKi!mamiç,tr. Ornekleme karşılaştırmc, tanıklaıra . g bı duşjnceyı geiıştırme yollarıyla boyutlandırıln ştır anlatım Soz ve anlam sanatlarına cok az yer verılmıştır Coşku ogesınn tonu lyı korunmustjr An n k du/guları kamcılamonın bır zorurluk oldugu verlerde cSamsun'a cıktıgım gun UTUITII \,az yet ve manzorc» «Başkumondonlık karununun tir hcesı>, «Genclıge hıtabe» bolumlerınde bu oğenın belırg nlestığını goruyoruz Ne kı bu, duv gusal b r yoğun^şrro blcımndp olusur Yoğun cır soyleyış cıkar ortaya »Ya 'stıklâl ya ölCm1», »r/uhtoc o'duğun kudret damarlanndaki a?d k a i aa mpvc ıt^ur » orneklermde olduöu q b Yazınımızcfa so/lev turünun anıt yapıtlarından bırıdır Buyuk Soylev. Ycsanılonı tam bır gercekcıl ısle yansıtrroktadır Anlatım oruntusu sozcıık v« <bil© dofusu r la r«"tı kofolara hem de yurek 'er« seslenebiien zenglnllkler, Ince ıkler taşmaK tad r . ATA'NIN BÜYÜK SÖYLEVİ. . O'NUN ÖĞRETİ VE EYLEMİNİ ORTAYA KOYAN EN ÖNEMLİ BELGEDIR ATATÜRK PUHALEFET CEPHE5İNE KAR5I KEN Dı EYLEMıNı VE ESERıNı BUYUK SOYLEV OE IıTıZllKlE SAVUNMAKÎ4DIR. rlhsel metlnlerln en unlüsü ve en önemlısıdlr Söylevde 1919 1927 yıllarının ola/ lan zengın belgelerie anlatılır. yargıya bağ lanır «1919 senesl Mayısının 19 uncu gunu Samsun'a cıktım Vazıyet »e marzaraı umumlye. » dıye başloyon met n ye nı horflerle son basımlorında belgelerıyle bırlıkfe 1280 sayfolık üc cıltten oluşmo*t o d ı r ^ ^ ^ Söylevde Muiarekeden sonrakı Turki ye nın genel gorunuşu, siyasal ve askerı durumu kurtuluşu sağlamağa calışcn orgjtler. söz konusu edı e\ kurtulus yolları anlatıldıktan sonra 3 Ordu Mufettısı Mus tafa Kemal ın Samsun dn baslo/an eylemi cdım adım tanıt lır Amasvo censigesı, Erzurum S vas Konare'erı M I ı Fviısac, Istarbul Ğa Mebuson Mecl«: nın topianmas Inonu savas orı Sakcrya ve Ba$komutanlık savaş L o i i r o Konîear^ı An u ara itılâfnamesı Mudanya Kcnferansı, Lozan onlaşmosı Soitancttn kaidın'ması. CL.mhurıvetın ılanr Halıfel gın kaldırılmas . MedPnı kanunun kabulu ve o tarıhe KO dar uvaıılonnn ripvrım hareketl«rı Butun bunlar gerceklestırılırken karşıiaşılan guclukler d"etmclPr nuialefet hareketlen de Söylevde genıs bıcımde yortsıt Imıştır Ali Galıp clayı Svas K o v çresınde soz konusu edılen Amerıkan Mandası sorunj Bozh' Anza/ur OL.Z ce Yozgat Konyo ısvcn'an vb Yecı ordu qırısırrı Cerkez Efiem olo^ı ve b" ize r lerının eylemı ver yer ve zaman zc^an cksotışlan fakat durdurama>ış an hı/aye 3dMır BÜYÜK SÖYLEV O GÜNKÜ DILIN TÜM ZENGINLIK VE INCELIĞINİ YÂNSITIR o dugu gıbı C Z L . T 0 ! ve rrupheTiı,e'j imınnet ve meşakkat», «mutı ve sadık», chalâs ve nosunıyet», cmantıksızlık ve akılsıztık», «hırraye ve sahabet>, «ıllm ve fen». crıukavemet ve muhal»fet» . Acıklık, belgınl k ckıcı K Soylev !n sozcük cokusuyla ılgılı ozellıkler o ougu gıbı, cüTile du zenıyle de ilgılıdır Cjnıoj anlotm m temel bırımı cumledır. Cumle yonjnien=e oldukca cesıtlılk ve zengınlık: goster Soylev Değışık yapıda od ve eyıem cumielerı dengeiı bır bıciTide kul'anıln st r «Efendıler artık Alı Fuct Paşanın Garp Cephesıne kumanda edenıyeceg ne xanı olmuştum O g t i i e r d e Moskova'ya bır sefaret heyetı gonderrek luzumu karşısında bulunuyorduk O halde Fuct Paşa sefırı kebr o arak g debılırdı Garp Cephesı de cok ctddı ve dirckatlı mesaı ta ebettfgmden bu cephe ^urranocrlıgını da zoten hare katı umumlyeı aske'i ( e ıle ıştıgal etmekte bulunan Erkânıharbıveı Umum/e Re sı Ismet Paşo\a zonımeten teudı etnek en serı ve rruvafık bır tedbır olacoktı » Uzun. bıleşiK gırişık cun!elere karşın anlotım duruk değıfdır Bu ria »clmustum», cbulunuyorduk», «gldebı'ırd •>. «c'acaktı» g bı dağışlk kıp'ı. zaman ve kışılı yu^lemlerin ard ordo kul'on ImaS'nın sonucudur Avr ca teVsl b 'nrl kışllı anlatımın hemen coğt'a donuşresl sorra uçüncu kışıye gecmesı anlatım teKduzellkten kurtoron etken'enn basmoa sa.ıabılr 8u değ skentlgı Söylev'ın her kes mnde goz'em'e\ebı'ırız Muhalefete karşı sert elestiriler Savaş boyunca karcr lo^uta 'Ptkı sorunları yuzunden belırmış a r l c ^ r oziıklcr. bırbınne veya lıdere karşı csp e olan komutonlor sı/oset adon lan So/ie de genıs bıcımde /onu edmı mıst r Bun ların tutum ve goruşıer nın elestırıldıgı, yargılondıgı sayfolar Söylevde buyuk bır /er tutor Kazım Karcbekır Rcut O'bay Alı Fuct Cebesc/ Refet 8ele g,bı K j ' tutus Sovoşırn onoe gelen colan Nurettın Pasa Ah lı san Sabs Kara v'3 s f Ceıalett n Anf Be< r S o n be sr g bı KOTUtanla ve s yaseî odoiılor n r p c r relerı cızılır Bunlcrdcn b r ıs," T hale'et cepheien olus*ururio r Kncı G ' L O Terokkıperver Curr jrı^et Fırkcsı o c ia reketlere katıli'lor SOV'P dP v er ver sert eleştırıİPr yoneltılerek bu u ı? ere v° f hareke 'e'e korsı Ataturk kendı e/ eı • ı ve eserını savunur küRTULUŞ SAVA5! NIN ONDE GELEN ADIARI, KOMUTANLAR VE SfYASET ADAMURİHİN PORTRELERI BU/UK MKKAILE ÇIZILıR Konur ERTOP Atatürk'ün dıkkat cekıcı yonierınden bır, ıcınae ycşadığı tarn ocylarıriın bel aelernı dara ola,iar tazelıgını korur^eT degenendırmesı bLn'ara dayanorok olay lan okı cı elestırıcı b r gorus'e yorum lcncs cır Aiafartalar sa.cşı/la ııg lı o'a rox yczdıgı tAnafortalar Hatıra orı», Yı dı rım Orduıan korrutanı '^en kaleme aldıgı «Mutareke Defterı» b j tutumunL.n Kur t b l j s Savaşı oncesne aıt örunlermdena r Savas ıoır"oe ve kurtuluştan sonrakl yıllarda ^ırası ge'dıkce e/lemırı Meclıste veva halkın onunde genış ayrıntılcrıyla acı/lamış, olcyıarın yo'urrunu vermıştır. Ornegın TBMM nın ocılışmın ertesı g u r j yaotıgı uzun kcnjşma Mutarekedei MecI bin toplanmo^ na kadar gecen zaman ıC ndeKi sı/ascl olayları konu edınlr Sakcrya Savaş ndcn Ankaroya donuşjnun e r 'esı g u n j Vec ıstekı uzun soylevınde >~ıeydan savcsının ayrıntı a'in dıle get r r Buyuk Zaferden sonrakı Meclls konuşması ıkıncı yıldonLmunde Dumlupınar cckı torende yaptığı kcnuşmo cephe rar^Ketlerını kendı gozlem'eri V8 siyasal s'rateısıye bır crada ortaya Koyar. 1 Ara ık 1921'de Bakantar Kurulunun gore^ ve yetkılerı/le ıigı1 aorLSmedekl konuşmosı Mec'";!n 3 toplanTia yılını a c ş kondsrrası s yasoi horeketın geMşmelerınl be'a o len ye oyprt ları< la oc t ar Bfı\Lk Soyl*v Ataturk'üT eytemlnl v« cğretısını dıle gpfıren bu tur siyasal ta Kurtulus Savasımıza yön veren ilkeler B U J 'aoorken ' c bsğiTs zlı* ho k Cilık de »rımcılırt ı ke'erınaea hıc uzakıosnaz odun vermez Yorg lon ılkeler >''s tLtarlılık ıcındedır Hcreket n mcntığı kc/ nagım bugjn de aecerlı ı kelerden c l i gı ıcın hareke'ı crlatan beqe!e/°T Sa/le^ bugun de orgTt taşıyan bır rıetınd r Ondo Kurtulus sovasımızm ve ılk ie« nm adımlarmn lı kâyesule o r l a n von ve ren Mkelerle ve lırJerın kısıi'<5mı /an<^ı an küv'etlı cızgılerle ^a'şılaşınz 50 Vıldopumun'ie C j r L r ı\et *crtı rın bu oneTilı neın nı en aen çoz'ien g1»Ctrpre< a^cınların yenı Tjr.ıyeyı dol~a sağlıHı b cımde tanı/ocagına r a n ,oruz