Catalog

D Ü S Ü N C E L E R K İ T A P L A R Ormana gömülmüş güneş Octavlo Paz'ın şllrlne, ancak onun İmge dünyasına girerek varabilirsiniz; bu dünya ne bir süs dünyasıdır, ne de Istenerek kapalı kılmmıştır, neyse odur o. M. CEVDET ANDAY O clavlo Paz'ın jiirine varmak için (anlomak için dcmiyurunı, çünkü jiirin anbışılacak bir yaııı yuklur) çif te anahtür kuUanmamu gcrekir kanısındayım. Ama bu anahtar bize hiçbir kapıyı açmayacaktır, çünkü onun jiiri dcmektir bu çifte anahtar. DUşle gerçek, nesne ile söz, bilgi ile büyü, imge ile duz söz, dünya görttfU İte şiirsei dünya onda birbirlcrinden ayrılamayacak ogeler olarak biı anlamyapı birligini yaraiırlar. EntelektUel bir ozandır Octuvio Paz ve böylc olmasının kendisini bir iç catısmaya sokacağını bilerck serüvenini göğuslcmijtir. Çagımızın yaraıtıgı yenibir ozan tipidir bu ve ba$arıya cremezse ya zekânın ya da duygunun mezarına gömüleeckıir. Bunu bilen Paz, gerceJi düşe, nesneyi söze, bilgiyi bUyuye, imgeyi duzsoze cevirmcz, onlara, yer değiştirerek, birbirlcrini tcnuil etmc olanağmı saglar. Işinin bilyükftDçlUftuburadadır. Bunun gibi, onda ülkescl olanla dünyasal olan da nöbetle$ir sık sık. Meksika'ya hap&olmaz, ama ondan kopmaz da. f gccc TcvUhuscan Ustttne / MuribuanH çeker çocuklar pframidio lepesinde Tinlar boguk sesll gliariar. / HanKİ ol, hangi bengisu hayal verir blıc, / Neredra çıkarlmalı söıü, Kim ayariayacak dengcsini ilıhinln, söyleyln, / daıtKin, kenlin ve lerazinia? / Böyle pallar Meksika tUrkUstt, / Söner renklerin yıldızı, / Taş kapamakladır bizc dnkunuşnn kapılannı. / Topraksa bilir kocamı^lıgını. (Çev: Adnan özer) Her şiirinde oldugu gibi. burada da Octavio Paz, şiirini tamşmayt sıirdUrür. Neredcn (ikartmalı sözii / Taç kapamakladır bize doknnnşun kapüannı. Vozgeçilmcz nesnc kendini boyuna anımsatıyor ("taş" sözcUgtl, Paz'ın en dllşkün oldugu sözcüklcrden biridir) ve ozanı "söz"Un kaynağı konusunda tek ba$ına bırakıyor. Ve "sflzcük" bir gösteren olmaktan çıkıp "göütcriten" durumuna geçer. (Yukarıda, "birbirlcrine çevrilmezler" dedif im buytlu). Başka bir Laıin Amcrika ozanı, Vicc nif Huidobro (Şili), jöylc diyor bir SÜrinde: Şairler, neden gülleri yazıyonunuıT Slirinide yaralın gülü. Ute, jiirscl yaratmamn gizine geldilc; Octavio Pazda bu, bir imge simyacılığı ugraşma dönüşilr, fakat onun en dikkatli, en titiz yanı, imgenin, simgeyc kaymajıuuuoda gösterir kendini. "Son Sabah" adlı $ürinin ba$tan beş di/esini okayaiım: Sıoıra kadar uzanmif jimdi / Ormanda yittp giden uçlano, / Ayaklann benim aymklarınıda. / Gecedrn bile biiyUluiin uyurkcn / Ama bir odaya diişlcr de «ıgar. / (Çev: Ülktt lamer) Octavio Paz'ın jiirinc, ancak onun imge dünyasına girerek varabilirsiniz; bu dünya ne bir süs dünyasıdır ne de istenerek kapalı kıhnmıstır, neyse odur o. "Dostluk" adlı kısa şiirinde "yalnıziık" ile "Adsız yaratık" bir arada. Nedir bunun anlamı? Ya$anun anlamı ne kadarsa onun anlamı da o kadar. Oclavfo Pu Entelektüol bir ozan DOSTLUK Btklcyiş saaii / Diişer masanın üülüne / Bilevîye / I>«ner gect sonsu/lu(*a p«ncere / Kimw yok / Adüiz yuralık kıifaiır benî. "Yalnızlık Dolambacı" ya^aııııın esprisi hcmen bUtün şiîrlerine sinnıis gibidir. Yalnı/.lık i/lcği sOylenmez göstcrilir, bunu aramanıza bilc gerck yoktur. Kaya ve ucurum Taflan fazla zaman Zamansı/ Orlalık karardı caddede klmseclklcr yok yimdi ne dc $« köpegln yalnulıgı ile korkak yüriiyttşii Korkulacak hlrl.il kıtpasa göılfrini. Ezr* Ponnd, Çin iiiriııJen vc on birinci yuzyıl Provence $iirinden esinlenmijti; Eliut, esin kaynakları arasında Danle'yi. Jules Laforgue'u sayar. Octavio Paz'ın da vsin alanı otdukça yaygındır. lspanyol yazını dışında Fransız şiirini ve Doğu'yu bilir. Fransa'da bulunduğu yıllar gcrcektlsfücıılüğün güııcel oldugu yıllardı ve Paz, Brelon'un dosiu idi. Fakat özcl bir konıışmasında, "oıoıııatik yazı"yı bir lürlü anlamadığını srtylernişti. Bunu sürlerinden de v'ikarabilirsiniz: Bilinçallı oyunlan yoktur onda, imge dizge&i tumden bilinçli ve yaratıcılığa diiyanır. Fakat onun büyilk ba$an.sını bu imge dizisinin yapısmda aranıalıdır. Çarpıcı, $a;ınıcı, scvindîrici, anlıftı tazeleyen imgelerdir bunlar, ama sözü boğmaz, birbirinc donüşür ikisi, öyle ki söz imgeleşir. BÜTÜNLEMEK Dagları ıırıyorsun gövdemde Ormana KUtnülmüf Kuncşimi. Ben »enîn KÖvdende lekncyl arıyorum Gece yansı yilen o lekneyi. Octavio Paz, antamı a$mı$ bir ozandır; onu ilgilendiren anlamın anlamıdır. Onun verdigi örnek, çagımız $iirinin Batıtıla^maya (Weslcrııiziiıion) dcgil, dUnyalaşmaya (Planetarisation) yöneldigini gösıeriyor. L J Ocak 1969 ÇERÇEVE •/ Jl 11 •»