Catalog

B İ R S A İR Çağdaş sanatın sorunu Çağdaş sanatçı tutkudan söz ediyor. Resim sanatmm önemli sorunlanndan biri. Fakat tutku ne zamana ne de sonsuzluğa alttir. Tutku anlıktır. Anını yaşamak ise ölümie yaşamak demektir. OCTAVIO PAZ L'Expres$'ten çeviren: AYKA SUNKAR ski fllozoftarın deyimiyle kıyameı gününün bortıtarı çaldigında, son güeümüzu de yilireceğiz. ÇünkU gcleceğiıı kapıları kapanmış olacak. ÜrkütücU... üunilıııü/dc kim bu sözü tekrarlamaya, hatta ifadc etmcye kalkabilir? Zira Hnisiiyaıı toplumdan kopmuş olan çagdaşlık için. gcçerls olan sadece gelccektir. Çağdaş düşuncenin dayarıdığı ilke sonsuza dek süren dcğişmcz gcrçek değil. Eskîlerin hir kusur olarak gördükleri dcgişimin gerçcği. Bura/Jaki yapıcı tutum; elejtirinin ölc dOnya cennellerinîn i$ini bitirmek için bize gelcccftin vc yarınlurıtı kapılannı acmasıdır. O halde küitflr ve uygarlık crklcri arusına sıkı$an yuzyılımızırı düşunscl vc ruhsal yoksullugu nereden gdiyor? E Celecck iv'iıı ya^atılau uıııutlar, ideolojilerle birlikte grtküp gittilcr. larih, dtlz Vİzgisi içinde, bizi lükenmez kaynakları olan, dalıa güzel bir dünyaya goiürmüyor. Bilimin sagladığı iyiliklcr isc kOlülttkleri de beraberindc sürüklüyor. Üıopyalardaıı dOnü^ yaptıfc ve bu clurumdan sanaıla ilgili dü$üıu:elcrimi/ de eıkîlendi. Şitrde nldugu kadar rcsim ve müziklcki puradoks şuııdan doğmakiadır: Çağdaş sanatg, tıcr nc pahasıııa olursa olsun geçınisıen kopma fikrinin, Üııcülüğün, yenilırşmenin ifade aracıdır. Ancak bıına kariiıı yuruılarda dogncuk bit fitilkemmeüyctc kendini adayunıudığı için, yapıiınııı kapsamı birdenbire daralmaktadır. Çagdüf sarıaH'i iııtkudan sA/ ediyor. Rcsim sanatıııın önemli sorunlanndan biri. Fakaı tuıku nc zamiiiıu, ne de sonsu/luğaaittir. Tutku anlıktır. Anını ^a^anıak isc, ölüınİL ya^aınak demekı' . Modern toplum, çağınm bu mejum simgesini kabullenmiş olsa da onu aynı zamandu inkâr etmîsiir. Geçirdiğimiz bunahmda bu olgunun etkisi yadsmamaz. Buudelaire, garabeı mcleginden söz ediyor. Bu melcgitı alnında bir bilmece var. Bilmeccnin adı muisuzluk. ÇagUa^ güzctliğin görunümu bu. Çağdaş güzcllik bir dcğişimdir. Değişim olduğu için de yok olmaya mahtcuındur, jclıvctlî fakat öldüresiye kederli. Kendini inkâr ede ede yok olacağının bilincinde. Zanıan iblisini keşfettik vc bundan böylc onunla hesapla$manıız gerek. Çağımızdaki kargaja h»t kujjkusu/ çeyrck asırdan fa?.la bir süredir çalkatandıgunız bu "ikisi arası" olmakıan kaynaklanıyor. Çağdaj sanai düşüncesi. çağdaşlik, kendi yaraıiıgı gcçmi^tcıı kopma gelencgi ile gUn hatısında gittikçc kaybolan bir kalıntıdan ba$ka bir şey degildir. Ancak Octmvlo PMZ ••Çağdaş guzellik bir değiştmdir. Değişim otduğu için da yok almıya mahkumdur." ba$lamakta olanın nc oldugunu fark eimekte güclük (ekiyoruz. Bana göre bir dönemin gcrçek yeteneği Ker zaman dcrinlerdcdir. Sanatın tieari malların dolaşımına kalılması veya kurumlarea yolundaıı saptırılmaüiylâ, ulajımı daha da güçlcşcn dcriııliklcr. I lerkcsin ukuduğu $u romaıılıu; için de aynı şey söylenebilir. Sürclcri bir iki hal(ayı gcvmcz. Şiir, bu durumdan daha az etkilcnmi; isc nedcni yavuş yava$ devreden çıkmı; olmasmdandır. 20. yüzyılın bu kuisal dilencisi, ya üniversiıelere sığınıp oralarda kalıplaşmıs ya da eski Roma mezarlarına girip eski Hıristiyanlar örneği cemaatini yava$ yavaî oluşlurmaya başlamıştır. Sanat, loplumun bir Urünü olmakla yetinirse, larihi bir bclgc dcğcrini laşır. Ancak gerçek bir eser, günlln eğılimlcrine indirgeneınez. Onun kaderi tck vc emsalsiz olmakiır. Ucak, geminin yerini alabilir, ama hiçbir sekilde ne IJantc'ııin yerine Bmıdelaire'i. ne de naudelaire yerine Apolinairc'i koyabilirsinu. Bir sanai eserinin seçimindc kullanacağım ölvütler ne akla ne düşünceye dayanır. Daha çok duygularıınla scçerim. Çagdas bir tablo, bir mcydan okumadır, Onun bîzi neden ve nasıl etkilediginî pek bilcmcyiz. Ancak onu çözmeye, yonımlamaya, tekrar yaratmaya başlandığmda. benim için baska ttlçütler söz konusu değildir. Ça8ımi7jn buyuk gîzemt, hic kuşkusuz, deilkesi ile devamlılığın birbirinc denk düşlUgü noktayı bıılmaktır. Kalabalık geçmi;te, Itiç kimseııiıı bulıınmadıjSı gelecck arasında, jimdiki /.anıaıuıı ortaya çıkabilmesi için. U YMİnızlık Dokunbacı / Çevirm: Bozkurt Güvenç / Cem Yaymlan (tükondl) OüiMf Taşt I Çeviren; Sait Madan t Oluş Yaymlan (1962, tukentll). UZAK KOMŞUI Çeviren: Adnan özor / Adam Yaytncıhk / Kod No: 002.274. KARTAL Ml OÜNEŞ Ml / Çevlnn: Ml Cmgizkan /128 a./ Kod No; 077.016. Türkçe'de Octavlo Paz ÇIRÇEVE Ocak 1989