Catalog

22NİSAN2001.SAYI787 anlatıyor. Sıra kendilerinc geldiğinde? Sela onlar ıçin veriliyor, cemaat onlar için safa giriyor ve imam onlar ıçin hclallcşiyor, yanı kimse dini törcnden kurtulamıyor. Yasalarla günlük yaşam arasındaki bu çelişki, tek parti döneminin son yılında kısmcn eşitleniyor, 1949'da ılkokullara din dersi konuluyorve ilk ilahiyat fakültesi açılıyor.Demokrat Parti 1951 'de daha "radikal" davranıyorve ilktmam Hatip Lisesi ilk öğrcncilerini alıyor, beş yıl sonra ortaöğrcnime de din dersi ekleniyor. Dönemin solculan karşı çıkıyor, mezhep farklılıklarına değinilerek Sünni bfr din eğitiminin Alevileri ve diğer mezhepleri dışlamak anlamına geleceğini, bunun da anayasanın eşitlik ilkesiyle çeliştiği söy leniyor ama bir sonuç alınamıyor. EVET ATEISTIM... Aziz Nesin 'in oğlu All Nesin bir bilim adamı. Nesin, ateizme, Türkiye'de ateistlerin durumuna daır sorulanmızı yanıtladı. Atelst misiniz? Evet, ateistim. Ateist kimliğin meşruluğunun gereklerini nasıl sıralıyorsunuz? Böyle bir soru olmamalı bıle. "Fallara inanmayan biri fallara inanmadığını kamuya duyurmalı mı?" sorusu nasıl aklımıza gelmezse, böyle bir soru da aklımıza gelmemeli. Yeri geldiğinde ateist olunduğu açıklanmalı / açıklanabilmeli elbet. Ama durup dururken, olur olmaz yerde ve zırt pırt bunu açıklamak (ne doğru, ne yanlış) gereksiz, saçmalık. Bu soru elbetteki toplumun bu konudaki duyariılığından kaynaklanıyor. Yani düşünce özgürlüğünün olmamasından. Yasalar bir yandan, tabular öte yandan, düşünen insanı kısıtlıyor ve bize sorulmaması gereken yukarıdaki soruları sordurtturuyor. "Halk bu düşüncelere hazır değil" diye ateist kimliğin gizlenmesini ikiyüzlülük olarak nitelendirıyorum. Hele ateist olmalanna karşın toplu yerlerde dua eden, namaz kılan politikacılar midemi bulandırıyor. Ateist, feminist, yeşilcı gibi bence ikincıl olması gereken kimliklerini en ön plana çıkaranlardan da aynca hoşlanmam. Babanız ateist olduğunu açıkladı ve şiddeti de içine alan bir tepkiyle karşılaştı. Geri kalmış bir ülkenin gerı kalmış insanlarından beklenen olağan tepki. Yapacak bir şey yok. Materyalist felsefeye dahil edilmesi nedeniyle ateizmle komünizm biıiikte değerlendiriliyor. Türk solunun tarihini düşündüğümüzde, ateist kimliğin açıklanmasında ve gereğinin yapılmasında geç kalındığını, buna bağlı olarak, babanızın yalnız bırakıldığını düşunüyor musunuz? Evet geç kalındı. Ama bu çok daha genel bir soruyu içeriyor. Düşünce özgürtüğü için yeterince savaşılmadı Türkiye'de. Bundan yıllar önce sağcısıyla solcusuyla ve dincisiyle, Türkiye insanı ATye karşıydı. Kimi milliyetçi duygulanndan dolayı, kimi Avrupa kapitalist olduğundan, kimi de DERGI'DEN Merhaba, New York Times Magazine de yayımlanan bir araştırmaya göre, îsveçîilehn yiizde 20 si, Hollandahların yüzde 19'u, Rusların yüzde 11 7, Japonlarla Kanadahların yüzde 9 'u, Amerikahların yüzde 3.2 'si ateist. Üstelik bunu açıkça ifade ediyorlar. Türkiye de dini inancınız var mı sorusu bile sorulmuyor. Dünyaya gelen bütün bebeklerin inançlı, Müslüman, hatta Sünni olduğu varsayılıyor. Bebekler büyüyüp olgunluk çağına geldiklerinde kimlik hanelerini kendi iradeleri dışında doldurulmuş buluyorfar. Eh, toplumun yüzde 99 'u Müslüman kabul edildiğine göre ateistlerle ilgili bir araştırmaya da gerek görülmüyor. Dini inançlan olmayan kişiler toplumumuzda hep "öteki" muamelesi görüyor. tnsanlar daha konuşmaya başlamadan nüfus kâğıtlarındaki din hanesi dolduruluyor. Dinsiz bir annebabanın çocuğu ilkokula başlaymca din dersinde îslami (Sünni) eğitimle yüz yüze geliyor. Farklı dinden olanlann hâlâ toplarla tüfeklerle savaştığı bir dünyada bütün buyapılanlar doğal geliyor bireylere. tzlenen politikalarla küçültülen dini azınlıklar bugün artık sembolik rakamlarla ifade ediliyor. Bu haftaki kapak konumuz ateizm üzerine bir ilk tartışma... önümüzdeki hafta yeni bir Cumhuriyet Dergi 'de buluşmak umuduyla... Geçen hafta NAZİ soykırımı kurbanlarına ilişkin yazımızda toplama kampı kurbanlannı milyon yerine milyarla ifade ettiğimiz için düzeltirözürdileriz. CUMHURİYET DERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: YEDİ MAYIS HABER AJANSIBASIN VE YAYINCILIK AŞ ADINA BERİN NADİ • SORUMLU MÜDÜR: FİKRETİLKİZ • GÖRSEL YÖNETMEN: AYNUR ÇOLAK • BASKI: ÇAĞDAŞ MATBAACILIK LTD. ŞTİ. • İDARE MERKEZhTÜRKOCAĞICAD. NO: 3941CAĞALOĞLU, 34334 İSTANBUL TEL: (0212)5120505 BREKLAM: MEDYAC Hoca Alevl olursa... Mehmet Yaman, Imam Hatip Liseleri'nin ilk mezunlarından. Daha sonra Yüksek Islam Enstitüsü'nü de bitiren Yaman' ın özelliği, Alevi olup Sünni din eğitimi alması ve otuzyıl Milli Eğitim ve özel okullarda din dersi öğretmeni olarak görev yapması. Yetım olan Yaman' ı, köyün zcnginı okutuyor. Köyünimamınınölümünden sonra açılmayan Arapça kitaplan okuyabilmesı ve köylülere aktarabılmesi için Imam Hatip'eyazdınyor. Okulda kcndisınden başka Alevi olmamasına rağmcn bitinp öğretmenliğc başlıyor. Alevi olduğu için baskı gördüğünü söyleyen Yaman, "Dığer öğretmenler müdürc rapor veriyorlardı"diyor,"Alevıdir,dınsizdir, Allahsızdır dıye yazıyordu bu raporlarda. Defalarcasavunmamalındı." Derslerindedinbilgısıkıtabmıtakipetmiyor, müfredata da uymuyor, şıkayet ediliyor, ama müfettişler hakkında ışlem yapmıyor. öğrencilenyle arası iyi ama bazen velilerdcn deşikayetlergelmiyordeğil: Neden32 farzı öğretmiyorsunuz? . . Ezan okunuyorsa susulurdu... Zorunlu din eğitimi, nüfus cüzdanında mevcut "din" hanesi ve sorgusuz sualsiz yazılan "Islam" ile inançsızlıklannı inkar anlamına gelebilecek garip cenaze törenleri. tmam dahil herkesin bildiği birgerçek, yani "dinsizlik" toplumsal düzen ve uzlaşma adına on dakikalığma unutuluyor. Komünist, sosyalist, sosyal demokrat, liberal... Siyasal kimliği ne olursa olsun, kimse bu törenlerden kurtulamıyor. Bu nereye kadar çoğunluğun yani Sünni Islam'ın baskısına dayanıyor? Sosyalistlerneden susmayı, tekbaşkaldınyı zorunlu din dersleri gündeme geldiğinde yapmayı yeğlediler? Bu sorulann yanıtını, dinin siyasal yedek güçten ana güce çevrilmeye çalışıldığı yıllarda Türkiye sol hareketininiçindeyeralanSadun Aren yanıtlıyor: "Bir sosyalistin felsefi açıdan da tutarlı olabilmesi için, son kertede, dini inançlan ve tann fikrini reddetmesi zorunludur. Fakat günlük sosyalist mücadeleleri yürütebilmek için böyle bir zorunluluk yoktur. Bu nedenle Türkiye'de Sovyetler döneminde, zaten çok büyük baskılar altında olan sosyalist mücadele bir de dinAllah konulannda zora sokulmak istenmemiş ve bu konularda sessiz kahnmıştır. örneğin cenazelerimizin dini merasimle kaldınlmalan sorun yapılmamış ya da bir toplantı yapılırken ezan okunursa susulmuştur. Böylece halkımızın dini hisleri incitilmemek istenmiştir. Yani sosyalistlerin din politikası, dinin sosyalizmin aleyhine kullanılmasınıönlemeyeçalışmakbıçiminde olmuştur." Aren, ilk ve ortaöğretime din dersleri konulduğunda, velilerin eğer isterlerse çocuklarına din eğitimi verilmemesi ıçin okul yönetiminebildirebildiklerınıanımsatıyor: "Ankara Hukuk Fakültesi Profesörlerinden Bülcnt Nuri Esen laık bir ülkede as •* Avrupa Hıristiyan olduğundan karşıydı. Bugün hemen hemen herkes (ve dinciler en çok!) AT taraftarı... Çünkü düşünce özgürlüğünün ancak Avrupa'dan Türkiye'ye gelebileceği düşünülüyor... Yani kendimizden umudu kesmişiz. Bu benim onurumu zedeliyor. Türkiye günde beş kez ve her mahallede "namaza gelin" diye bas bas bağırıyor. Ben sadece bir kez penceremden "Ey ahali namaza gıtmeyin!" diye bağırsam başıma gelmedik şey kalmaz! Demek ki demokratik bir ülkede yaşamıyoruz. Eğer bir geç kalınmışlıktan söz edilecekse bunun nedeni sadece baskıda mı aranabilir, bedeli nedir? Evet, toplumsal bir baskı vardır (ve bir ölçüde doğaldır). Ama bu baskıyı kıracak, en azından yumuşatacak, düşüncelerinden çekinmeyen, doğru bildigini söyleyen aydınların ve siyasetçilerin eksikliği de var. Siz kendi bedeniniz için nasıl bir tören istiyorsunuz? Kesınlikle tören mören istemiyorum. Hele din adamı, arkamdan toplu halde dua edilmesini kesinlikle istemiyorum. Ne kadar istemediğimi srfatlarla anlatmam yasalara aykırı olabilir Şunu söylemekle yetineyim: Sadece bu yüzden ölmekten korkuyorum. Benim istediğim, Vakfa babamın yanına gömülmek. Yerimin bilinmesinden babam kadar rahatsız olmam, ama onun yerinin bilinmemesi gerektiğinden, doğal olarak o zaman benim yerimin de bilinmemesi gerekiyor. Gerçekleşeceğini sanmıyorum.^ Kutber Akalın bedenini Anatomi Bilim Dalı ııa bağışladı, anması morgıiayapıldı...