Catalog

25MAYIS 1997. SAY1 583 19 Peru 'da İnkular bir zamanlar baş düşmanlan olan tspunyollarla bartş içinde yaşıyorlar. lım açısından biraz daha kötü durumda. Meksika'nın kişi başına düşen geliri 4180 dolarken, zenginlcrin geliri yoksulların gelirinin 13 katı. Iktisadıgöstergclcr açısından "kardeş ülke"kabuledebileccğimız Peru cğitim açısından Türkiye'den daha iyi durumda. Diğer Latin Amerika ülkelerinin çoğunluğu gibı. Okur yazar olmayanlann yetişkin nüfusa oranı Türkiye'dc 1995 y ılında yüzde 18 iken aynı oran Pcru'da yüzde 11. Peru "kültiir seviyesı" açısından Türkiye'den daha ıyi durumda olsa da bu Tupac Amaru Devrimci Hareketi genllalannın yargısızinfazınaengelolamadı. M RTA geçen yıl 18 aralıkta Peru'nun başkentı Lima'da sonyıllarınen büyük vebaşanlı eylemlerinden biri kabul edilen Japon Büyükelçi!iği'ndc500'üaşkınkişininrehin alındığıeylemigerçeklcştiımışti. Peru komandoları da bu olaydan 126 gün sonraaynı derecedebaşarılı kabul edilen bir operasyonlaelçiliktekalan71 rehineyıkurtardı. Komandoların operasoynunda rehinelerin yüzde 6070'inin öleceği tahmin edilıyordu. Hylemde sadecc iki güvenlik görevlisi ile rehinelerden bırinin ölmüş olması Peru komandolarının başansının göstergesi kabul cdiliyor. Ülkede ukıtryazar olmayanlannyetişkin nufusa orantyüzde II. (Türkiye'deyüzde 18) türmelerinekarşılıkburayaKatoliklığitaşıleri. Efsaneye göre 4000 metre yükseklikteyan tspanyollar pek de "fena" yapmamışlar. ki Titicaca gölünden gelmişler. Oradan da Sonuçta da "Inka ile lsa'nın" dostluğıı sağla"dünyaya" dağılmışlar. Inkalar Peru'dan nabilmiş. Pcrudakültürelmozaiğinzenginbaşka diğer Ant Dagı ülkeleri olan Bolivya lığınekavuşmuş. Hem debarış içinde... ve likvator'da da yaşıyorlar. Yine Şili ve ArDarısı başımıza. ^ jantin 'dedelnkalararastlamakmümkün. Peru'nun 1 mılyon 285 bm metre kare toprağının üzerinde yaşayan 23 milyon Inka ve lspanyol, yaşanan sömürgeci tarihsel sürece karşın sonuçta iç içe geçmiş durumda. Şımdilerde Latin Amerika'da tspanyolları vc lnkaları ayrı düşünmekimkânsızgibi. îspanyol lar Peru' ya ilk ayak bastıkları tarıh olan 1553'ten gönderildikleri 1824'ekadar Inkalara karşı amansız bir asımilasyon uyguladılar. Inkalar da yıne aynı biçimde amansızcadirendi. tsyanlanhiçbitmedi. Ispanyolların sömürgcciliğinin ekonomik olduğu kadar kültürel boyutuda lnkaları etkiledi. I lıristiyanlığı Ant Dağlan'nıntepelcnne kadar taşınması lspanyol sömürgeciliğinin kültürel sonuçlan arasında. Inka inanışlarına göre her dağın kendınc ait bir ruhu bulunuyor. En yüksek dağ da en büyük ruhun."Dağlar" Ispanyolları fcnakorkutmuşolmalı ki çözümüburalara lsa'nın ru hunu taşımakta bulmuşlar. Peru'dan altm ve gümüş gö Ormanlardaki Tupac Amaru gerillalart... Peru yerlilerinden bir genç kız... Şili kiiji başına düşen 3520dolarlık gelire karşılıksonderecebozukbirgelirdağılımınasahip. Şili'dczenginlerin geliri yoksulların gelirinden 17 kat tazla. Brezilya eşitsiz bölüşüm şampiyonları arasında. Kiiji başına gelıri 2970 dolar Brezilya'dazenginlerin geliri yoksullarıngelinnin tam 32 kat fazlası. Meksika,kışibaşınadüşcngeliraçısından Türkiye'dendahaıyiolmasınakarşılıkdağıKlşlBasma En YüKtek Okur Yazar Düşen GsNıHHePta Ohnama V W (Dolar) EnDüşük K Opam Cakı GeHpMere Oran (1864) Türkiye Peru Arjantin Brezilya Meksika Şili Honduras Panama Venezüelle 2500 2110 8110 2970 4180 3520 600 2580 2760 (1984) 11 10 32 13 17 15 29 16 (1886) 18 11 4 17 10 5 27 9 9 Hepsi öldürülmüştü... Lima'da elçilik binasında bulunan 14 gerillanın hepsi operasyonsırasmdaöldürüldü. Yirmi yaşın altındaki köylü çocuklarından oluşan gerillalara karsı kullanılan Amenka'da eğıtilmiş Perulu askerlerin "başarısının" ardında bıraz da "teknoloj i" bulunuyor. Baskının üstündeki sisperdesinin kalkmasıyla, güvenlik güçlerınin satranç takımı, incilgibieşyaların içinde büyükelçiliğemikroskopik boyutta mikrofon kamera soktuğu vc böylece gerillaların yaptıklanndan anı anına haberdar olduğu ortaya çıkmı ştı. Peru tıpkı diğer Latin Amerika ülkeleri gibi kaynayan bir kazan. Ardı arkası kesilmeyen grevleri, gerilla hareketleri ve öğrencı eylemleriyle... Peru siyasal anlamda üzerine ölü toprağı serpilmemiş bir ülke olmasıyla birlikte dinselveetnikçaüşmalaranlamındadingin. Peru 'dalnkalar, bir zamanlar baş düşmanlan olanlspanyollarlaşimdilerdebanş içinde yaşayabiliyorlar. Hem de kendi kültürel kimliklerini koruyarak. 12. yüzy ıldan itibaren uygarlık sahnesinde görülen Inkalar, Latin Amerıka'nınyerlı Nestor Cerpa Cartolini Kadın geriltulur boks yaparken...