Catalog

SAYFA CUMHURİYET 29 EYLÜL 2012 CUMARTESİ A6 ANKARA Yaşam Otuz Üç Kez Dönüp Bittiler F onograftan pikaba kalay levhadan LP’ye Atası sayılabilecek “laterna” dan (Batı Avrupa’da 11. yüzyıldan itibaren manastırlarda koro müziğinde kullanılıp 17. yüzyıldan savassonmez@yahoo.com itibaren yaygınlaşan “barrel organ” ) esinlenen “fonograf” 1877’de Edison tarafından imal edilir. çoğaltmak kolaylaşır ve böylece plak Fonografın önceleri “kalay levha” maliyetlerinin düşmesiyle de 78’lik şeklindeki daha sonra ise “balmumundan yapılmış silindirik” taş plaklar, LP’ler ortaya çıkana değin saltanatlarını sürdürürler. ses alıcıları (ki bunlar ilk plak olarak 1948’de Columbia firması kabul edilebilir), 1881 yılında tarafından üretilen 33 1/3 devirli PVC Graham Bell ’in fonografa karşı “uzunçalar (LP)” lar, 45 devirli “gramofon” u geliştirmesini takiben “single” “balmumu plak” plakları da biçimine dönüşür. (dakikadaki 1889’da devir sayısına Almanların “el göre kurmalı adlandırılan gramofon” u, plakların pek izleyen yıllarda yaygın ABD’de US olmayan bir Gramophone de 16 2/3 Co.nun devirli “elektrikli olanları gramofon” u vardır) piyasaya yanlarına sürmelerine alarak 78’lik paralel olarak “taş plaklarda plaklar” la yapılan değişiklik ve iyileştirmeler, sürdürdükleri 78’lik de denilen rekabeti “taş plak” ları Frank Sinatra’nın Reprise lehlerine Records’dan doğurur. Başlangıçta çevirmeye 44011 seri numaralı “Greatest bunların bir yüzüne Hits” LP’si başlarlar. Ve ses kayıt yapılabilirken, kalitesindeki “high 1904’den itibaren diğer fidelity” yeniliğine ilaveten yüzüne de ses kaydetme yöntemi “stereo müzik” dinleme bulunur. 18971925 arasında hüküm olanaklarının da sunulmasıyla süren “boru ile kayıt sistemi” o yıl yerini “mikrofonla kayıt” a terk eder. 1960’lardan itibaren tahtı ele geçirirler. 1960 sonlarında “makara O zamanlar sesi kaydedilecek kişinin bantlar” ın yerine bir yenilik olarak karşısına ancak 6 adet alıcı piyasaya sürülen “kaset bantlar” , LP konulabildiğinden her seslendirmede ve 45’liklerin tahtını sarsamaz, belli ancak 6 plak doldurulabilmekte, daha bir paya ulaşarak piyasayı çok plak üretmek için seslendirme paylaşmaya başlar, ta ki CD’ler seansları yenilendikçe plak kayıtları türeyene değin. LP’lerde iğnenin çok birbirinden farklı olabilmektedir. daha uzun ömürlü oluşu, bir yüzünde “Matris plak” bulunduktan sonra 56 eser bulunmasından ötürü plağın DÜŞ YOLCUSU Savaş SÖNMEZ 34 dakikada bir değil de yaklaşık 20 dakikada bir tersyüz edilmesi, göreceli ses üstünlüğü ve netliği, daha hafif, sağlam ve esnek olmaları gibi avantajları olduğu halde hükümranlıklarını ancak 40 yıl kadar sürdürebilirler. Böylece 1980’lerde hem LP’lerin hem de kaset bantların sonları gelmiş olur. “Laser” in müzik dünyasına girmesiyle “kompakt disk (CD)” ler çok kısa sürede zirvenin yeni sahibi olurlar ve o günden bugüne de kendi ayrıntılarının gelişimi için sürdürülen çalışmalarla baş başa kalırlar. P lakçalarlar (Pikaplar) 78’lik taş plakların dinlendiği “hunili” ve çantalı” modelleri olan “el kurmalı gramofonlar” ile lambalı radyoların aksesuarı olan “elektrikli gramofonlar” , 33 1/3’lük LP’lerin ortaya çıkmasıyla yerlerini bu plakları çalan “pikap” lara (giderek müzik setlerine) terk ettiler. Başlangıçta radyopikapkasetçalar (teyp) üçlüsünden oluşan müzik setleri sonraki yıllarda plakların tedavülden kalkmasıyla radyoteybe, kasetlerin yok olmasıyla da RadyoCD Çalar’a evrildiler. Çeşitli markaların çeşitli türleri arasında Türkiye’de en çok tutulan pikaplar Alman malı “Dual” ler oldular. Bunlar genellikle 33 1/3 ve 45 devirli plaklar çalmakla birlikte, bazen bunlara ilaveten 78 devirli taş plakları çalarak gramofon işlevi yüklenen modellerine de rastlanır. Biz de 1977’de Amerikan pazarlarının kapatılması öncesinde 11.000 TL’ye bir Dual HS 135 edinmiş, yıllar sonra buna bir Dual HS 39 eklemiş ve “bir gün LP dinleyememe korkumuzu” son yıllarda bir yakınımızın verdiği National Panasonic ile tamamen atlatmıştık. Dual HS 39 Pikap 3 3 1/3 devirli uzun çalar (LP) dinleme ritüeli Plak rafından indirdiğiniz LP’yi gömleğinden ve kılıfından özenle çıkarırsınız. Yüzeyine el değdirmeden kenarlarından dikkatle tutup toz durumunu kontrol eder, gerekirse kadife silicisi ile tozunu alırsınız (Özellikle yeni edindiğiniz 2. el plakları birkaç damla sirkeli su ile yıkayıp durulamakta yarar vardır). Plağı plakçalara yani pikaba yerleştirirsiniz (Ya “manuel” olanlardaki gibi “çıt” sesiyle iğne kolunu kaldırarak yerine koyduktan sonra kolu başlangıç dairesine bırakarak dönmeyi sağlarsınız ya plağı hafifçe yerine bırakıp “start” mandalını bükersiniz ya da 5’li 10’lu plak yerleştirmelerinde ilk seçilen plağın otomatik düşmesini izlersiniz). “CızırtıhışırtıRuhi Su’nun “Ekin İdim Oldum Harman” LP’si tıkırtıatlamatakılma” gibi ancak erbabına son derece doğal görünüp ya da “plakseverkoleksiyoner CD ekolünce pek anlaşılamayan dostlar”la plak dinleme ritüelinin ince “eskimişlikten kaynaklanan” ayrıntılarıdır. engellemelere kaştın plağınızı keyifle 1960 ve 1970’lerin Ankarası’nda, dinlersiniz. Yaklaşık 20 dakikalık Büyük Sinema’nın ara katında Erdal dinleme sonrasında plağı aynı dikkatle Öz ’ün Sergi Kitabevi’nde, İzmir yerine yerleştirir, yenisine uzanırsınız. Caddesi’nde Bacınoğlu’da, Atatürk Yukarıda sunduğum, bana göre Bulvarı’nda bir zamanların ABC’sinin müziği “en güzel” dinlemenin reçetesi sırasında Tansel’de ve hemen bitişiğindeki adını anımsayamadığımız plakçıda, Ali Nazmi Pasajı’nda Sağyaşar’da, Necatibey Caddesi’nde Yusuf Gül’de, Soysal Çarşısı’nda Cemil’de, Anafartalar Caddesi’nde adliyenin karşısında adını çıkaramadığımız müzik mağazasında, Kocabeyoğlu’nda Orhan’da, BahçelievlerCebeciYenimahalle’de birçok müzik (ve bazen kırtasiye) mağazasında çokça bulunan ve 2000’lere doğru tarihe karışan LP’ler son 12 yıldır yine ortaya çıktılar. Çayyolu ve Ayrancı antika pazarlarında, Adil Han’da, Tunalı pasajlarında ikinci el olarak pazarlanan yerli ve yabancı LP’lerin, “tekraren” ya da “ilk kez” basımı yapılan yeni üretimleri, eskilere oranla son derece yüksek fiatlarla AVM’lerdeki büyük müzik ve kırtasiye mağazalarında boy göstermeye başladılar. Bakalım bu yeni üretimlerin ömrü ne kadar olacak? National Panasonic “PikapRadyoTeyp” LP’ler metal plak rafında Türkiye Mehmetçiğe Mehmetçik Türk Milletine Emanettir. DERS VERENLER FRANSIZCAYI konuşturuyorum ve mesleki hukuksal çeviri. 0506 300 30 75 KORSAN KİTAP KÖTÜ BASILIR. OKUMA ALIŞKANLIĞINI YOK EDER. BESAM TSK MEHMETÇİK VAKFI Tel: 284 19 7071 Faks: 284 19 73 www.mehmetcik.org.tr Telefon Eposta 29 Eylül 2012 Cumartesi C M Y B C M Y B Sahibi : Cumhuriyet Vakfı adına Orhan ERİNÇ Genel Yayın Yönetmeni : İbrahim YILDIZ Ankara Temsilcisi : Utku ÇAKIRÖZER Sorumlu Müdür : Miyase İLKNUR Sayfa Editörü Reklam Müdürü Satış Koordinasyon : Okan AKYÜREK : Kerim TAŞKAN : Osman ÖZER Yazışma Adresi : Cumhuriyet Gazetesi Ankara Bürosu,Ahmet Rasim Sokak No:14 06550 Çankaya : 0312 442 30 50 : ankcum@cumhuriyet.com.tr Yayımlayan : Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ Basıldığı Yer : DPC Doğan Medya Tesisleri Dağıtım : YAYSAT Yerel ve süreli yayın